Münn
Dit Woort hett noch annere Bedüden: kiek dorför ünner Münnen.
De Münn is de Steed, an de een Waterloop (Stroom, Beek etc.) in en annern Waterloop oder en See oder de Solten See flütt.
Formen
[ännern | Bornkood ännern]En besünnere Form von Münn is dat Delta, bi dat sik de Stroom in en ganze Reeg Arms opdeelt un dormit en Dreeeck-Form utbillt, de utsütt as de greeksche Bookstaav Delta (Δ). En Delta billt sik, wenn en Stroom veel Sediment mitdriggt un an de Münn afleggt, so dat he sik bilütten den Weg versperrt un sik jümmer wedder ne’e Weeg dör de aflagerten Sedimenten söcht. Gode Bispelen sünd de Nil, de Mississippi oder de Lena. Wenn dat Delta binnenlands liggt, warrt dat ok Binnendelta nöömt. To’n Bispeel dröögt de Okavango in Botswana kumplett op. Je na Johrstied föhrt de Stroom verscheden veel Water. Dat Water verlöppt sik in allerhand Arms un de Okavango billt dormit dat Okavangodelta.
En annere Form is de Ästuar, bi den de Stroom jümmer breder warrt un dormit en brede Bucht billt. Bispelen sünd Elv, Werser, Seine, Thems oder Río de la Plata. Wenn sik an en Utglieksküst an en Ästuar en Nehrung billt, denn billt sik dormit ok en Liman.
Wenn en Stroom in en annern Stroom münnt, denn billt sik in alle Regel keen Delta, denn dat fleten Water sorgt dor för, dat Sedimenten wegdragen warrt, bevör se sik so wied opboon köönt, dat sik dat Water sülvs den Weg versperrt.
Ökologie
[ännern | Bornkood ännern]En Münn kann en wichtige ökoloogsche Grenz dorstellen. Wenn en Stroom in de See münnt, billt de Münn de Grenz twüschen Solt- un Söötwater (oder dat gifft en Övergangszoon mit Brackwater). Vele Oorden von Fisch un annere Deerten kaamt blots mit Soltwater oder blots mit Söötwater kloor. Aver ok anners köönt de cheemschen Egenschoppen oder de Sedimentlast von dat Water temlich ünnerscheedlich ween. En good sichtbor Bispeel is de Encontro das Águas an Rio Negro un Amazonas, wo blau Water ut’n Rio Negro op muddig Water ut’n Amazonas drippt. De Grenzlien twüschen blau un muddig Water is düüdlich un kloor un dat duurt en poor Dutz Kilometer bet dat Water kumplett vermischt is.
Oortsnaams
[ännern | Bornkood ännern]En Reeg Öörd hebbt dat Woord Münn in’n Naam, so as Warnmünn (an de Münn von de Warnow) un Traavmünn (an de Münn von de Traav). Ok in de nedderlandsche un engelsche Spraak gifft dat düsse Form, so as bi Roermond (Münn von de Roer), Plymouth (Münn von’n River Plym) oder Yarmouth (Münn von’n River Yare). In de keltschen Spraken bedüüdt de Wöör Aber un Inver „Münn“, so as in Aberdeen un Inverness.
