Bobsleigh
Lo bobsleigh (de l'anglés, bob significa « balancejat » e sleigh « lisa ») es un espòrt olimpic d'ivèrn. ont de còlas de dos o quatre personas assetadas en fila, fan de corsas cronometradas dins un engenh carenat lisant sus una pista de glaç penjaluda estrecha e sinuosa. Lo bobsleigh es originari dels Alps soïsses a fins del sègle XIX. Lo primièr club de bobsleigh del mond foguèt fondat en 1897 a St. Moritz, Soïssa, e dempuèi se difusèt per d'autras partidas d'Euròpa. Las primièras competicions que podèm considerar oficialas datan de 1914. La Federacion Internacionala de Bobsleigh foguèt fondada en 1923.
Dins los primièrs decennis après sa creacion lo bobsleigh aviá pauc a veire amb çò qu'es a l'ora d'ara, a causa dels materials, del dessenh e de las pistas que cambièron fòrça. A l'origina la lisas èran de fusta per passar a èsser realizadas d'acièr. Una novetat importanta se debanèt en 1952, quand se limitèt lo pes de las lisas e dels ocupants. Abans aquela data los participants lor caliá aver un grand pes corporal se volián aver una escasença de trionfar. La novèla nòrma o faguèt mai accessibla. Pasmens las principalas avançadas arribèron sul terren dels materials, en dos aspèctes: las lisas novèlas d'acièr e la fibra de veire per la fabricacion utilizant las darrièras avançadas tecnologicas en matèria aerodinamica, e tanben important, las pistas artificialas que permeton d'arribar a de velocitats vertadièrament incrediblas, qu'aurián pas jamai pogut imaginar los primièrs practicants d'aqueste espòrt.
Lo bobsleigh se practica en doas variantas, lo bobsleigh de 2 e lo bobsleigh de 4 (existís pas l'individual). Los primièrs campionats del mond se debanèron en 1924, solament pel bobsleigh de 4, e en 1931 pel bobsleigh de 2. Als Jòcs Olimpics foguèron presentats pel primièr còp als Jòcs d'Ivèrn de Chamonix, França, en 1924, e lo bobsleigh de dos a Lake Placid, USA, en 1932. Dempuèi faguèt sempre partit del programa, levat als Jòcs de 1960 de Squaw Valley, USA. Als Jòcs Olimpics de Saut Lake City 2002 se debanèron las primièras espròvas femeninas.
Las pistas de glaça an de contorns estreches, sinuoses, amb un nombre determinat de torns a drecha e esquèrra. La clau del bobsleigh es, normalament, a la partença. Lo primièrs mètres son decisius pels passatgièr que devon aténher la màger velocitat possibla donada a la lisa, per aquò cal que los participants sián massisses e, mai, rapids. Las diferéncias entre los participants es tant prima que ven gaireben impossible de recuperar quitament una error pichona. Malgrat que la lisa dispause d'un fren, aqueste s'utilisa unicament un còp passada la linha d'arribada. Las velocitats passan sovent los 150 km per ora e los correires supòrtan de fòrças de fins a 4 o 5 G.
Las espròvas se disputan en doas margues, en addicionant los tempses atenguts dins ambedoas, e ganha aquel que totalitza lo temps mendre. En cas d'egalizacion, causa pauc infreqüenta, se parteja la medalha.
Malgrat que la seguretat foguèsse melhorada fòrça los darrièrs ans, e malgrat que los participants sián equipats amb de cascos e vestits especials, se produson d'accidents al sortir d'una corba, essent un espòrt fòrça perilhós. Dins d'unas escasenças se deplorèt la mòrt d'unes participants.
La principala dificultat per practicar aquel espòrt es lo cost, subretot de las installacions, alara es practicat per un nombre fòrça redusit de païses, subretot del nòrd e centre d'Euròpa, USA o Canadà. I a fòrça paucas installacions, que la mantenença d'una pista exigís fòrça recorses de rediment dificil. Las principalas poténcias son Alemanha, Soïssa e Estats Units d'America.