Jusieus

Albert Einstein, Maimonides, Golda Meir e Emma Lazarus.

Lei jusieus o judieus (var. josieus, judius) son leis aderents au judaïsme. Ne son tanben lei membres dau pòble d'Israèl (am yisrael), apelats tanben enfants d'Israèl (Benei Yisrael). I a en fach una distincion entre lei doas definicions, la Halaḥà (la lei religiosa ortodòxa) indicant qu'un demòra jusieu (membre dau pòble) mai se un n'es pus jusieu (apertenent au judaïsme).

Forman un grop que sa definicion coïncidís parcialament amb lei categorias usualas de grop culturau, etnic, nacionau o religiós. Son compausats o lo pòble jusieu es un grop etnicoreligiós venent deis israelitas de Judèa en Orient Mejan e d'aquelei que se convertiguèron a sa religion au cors dei sègles.

La definicion que leis israelitas e puei lei jusieus an donat d'elei-meteis a variat dins lo temps. L'idèa que lei jusieus son un pòble, lo « pòble d'Israèl », apareis dempuei lei primiers libres de la Bíblia, e s'es afirmada au cors dei sègles. La definicion religiosa au contrari a evoluit: la Bíblia e l'arqueologia descrivon quitament d'israelitas politeïstas ai periòdes mai ancians. L'idèa de «reiaume d'Israèl», que data de la Bíblia, a tanben variat amb lo temps e es largament mesa de costat per leis autoritats religiosas a partir dau sègle II, e reïntroducha per lei laïcs e per quauquei religiós sota la forma de Sionisme au sègle XIX. Enfin, la diaspòra jusieva fòrça diversificada entre culturas diferentas dins l'espaci e lo temps a encara complicat l'apròcha de l'identitat jusieva.

Lo nombre totau de jusieus es malaisat d'estimar amb precision, e fa l'objècte de controvèrsias. Segon un recensament fach en 2018, seriá d'aperaquí 14 milions, que la majoritat viu en America dau Nòrd, en Euròpa e en Israèl.