Samorai

Samorai (侍 Samurai o 武士Bushi) es un mot japonés que designa un membre de la classa guerrièra que dirigissiá lo Japon feudal pendent prèp de 700 ans.

Etimologia

Lo tèrme « Samorai », mencionat pel primièr còp dins un tèxte del sègle X, ven del verbe "saburau" que significa « servir ». L'apellacion es fòrça utilizada dins lo sens actual dempuèi lo commençament del periòd Edo, vèrs 1600. Avant, se designavan los guerrièrs puslèu pels tèrmes mono no fu (fins al sègle VIII), puèi bushi (武士), que pòt l'un o l'autre se traduire per « òme d'armas ». A partir del periòde Edo, los tèrmes Bushi e Samouraï son pas exactament sinonimes, existís una diferéncia prima.

A vegadas se trapa tanben lo tèrme buke : designa la noblesa militària ligada al bakufu (govèrn militar), per oposicion als kuge, la noblesa de cort ligada a l'emperaire. Los buke apareguèron pendent l'edat Kamakura (1185–1333)

Istòria

Originas

La classa dels guerrièrs professionals del Japon, constituida d'arquièrs montats sus de garanhons, trapa la seuna origina dins la volontat de l'emperaire Katsumi de conquerir de tèrras dels Aïnos a la fin del periòde Nara.

Fins alara, Japon dispausava d'una armada de conscripcion, inspirada del modèle chinés. Los òmes edats de vint a trente ans èran conscrits, repartits en tant gunki (còps de milla soldats e oficièrs) qu'i aviá de províncias e ligadas al servici du kokushi (governaire de la província).

Aquel sistèma se revelèt totalament ineficaç per lutar contra los « barbars » Aïnos, cavalièrs aisits. L'emperaire decidiguèt en 792 de lo dissòlvre per establir un sistèma nòu nomenat kondeisei. Lo Kondesei avia l'avantatge de mermar lo pes del servici militar pels païsans (que portavan l'Economia) perqu'èra constituit de joves cavalièrs arquièrs eissits de mitan mai aisits. Aquela milícia, formada de 3 964 òmes, comencèt a decinat al sègle X^[1], mas se pòt pas afirmar que sia a l'origina dels primièrs samorais, apareguts a aquela epòca.

Mitsuo Kure, dins lo seu libre Samouraïs (p. 7), cita mai d'unas autras originas possiblas pels samorais:

los kugutsu, de nomadas que percorrián Japon en vivent d'espectaclas de mariòtas e d'acrobacias, tanben reputats grands cavalièrs arquièrs. Es pasmens impossible de dire s'utilizavan de grands arcs.
los contactes amb los Emishi, pendent los combats contre eles, mas tanben pendent d'activitats comercialas o los emplegants coma mercenaris per aparar Kyūshū de las tentativas d'invasion coreanas o chinesas, avián podut inspirar a la cort imperiala de Kyoto l'idèa de crear una cavalariá, fins ara totalament absenta de l'istòria militara del Japon.

Enfin, Mitsuo Kure enoncia une darrièra ipotèsi segon que los samorais serián a l'origina dels gardiás del palais imperial al començament del sègle X, se basant suls primièrs documents mencionant lo mot samurai (o puslèu saburai, « en servici », que se desformèt en samorai). Se rebuta rapidament aquela ipotèsi, explicant que los melhors abaliments de cavals se trapavan pel Kantō e lo Tōhoku e que las armaduras o-yoroi foguèron fabregada sul camp de batalha e desenhadas dins la patz de la còrt, aquela ipotèsi es al contrari la sola origina citada per Stephen Turnbull dins The Samurai Sourcebook (Stephen Turnbull)|Samurai Sourcebook (p. 8).

Turnbull indica que passèron rapidament del servici imperial a aquel dels rics proprietaris terrenals de las províncias, que deuriánt luchar contra los emishi, los bandits e los proprietaris terrenals rivals. Precisa atal qu'aqueles primièrs clans de samorais descendavan d'originas modèstas, mas se plaçavan jol capitenajat de descendents de linhadas impérialas minoras, que s'anèron cercar fortuna dins las contradas salvatges. Los dos mai poderoses clans de samorais de la fin de l'edat Heian, los clans Taira e Minamoto, venon d'aquela tradicion, descendent respectivament dels emperaires Kammu e Seiwa.

L'edat Heian

Se l'edat Heian es per la cort imperiala un periòde de patz e de prosperitat, las províncias, al contrari, èran tocats per de revòltas païsanas pr'amor d'impòst pesucs, reprimdas pels kokushi (governaires de províncias nomenats pel gouvèrn imperial). Los petits païsans se placèron jos la proteccion de poderoses familhas de proprietaris terrenals, que d'aquel fach s'enriquissián e venguèron lèu capable de recrutar d'armadas privadas, constituidas de guerrièrs professionals, mas tanben de simples civils (païsans, artesans, ciutadans).

Aquelas armadas donavan una certa poténcia e una independéncia grandissenta a aqueles proprietaris terrenals, rics, mas descridats per l'aristocracia de Kyōto, e lor permetavan de defendre la lors tèrras contra de menaças divèrsas, mas tanben de s'espandir als despens de lors vesins. E mai, d'uns tentavan de se desengatgar de la tutèla del govèrn central, çò que provoquèt de revòltas que participèron qualques primièrs govèrns samorais.

Premièras rebellions

En 935, Taira no Masakado, governaire de la província de Shimosa, tuèt lo seu oncle Kunika e liguèt fòrça guerrièrs, ganhant atal lo contraròtle de gaireben tot lo Kantō e s'autoproclamèt emperaire en 939. Lo meteis an, sus las còstas de la mar interiora, Fujiwara no Sumitomo rassemblèt de wakō (pirats) e se revoltèt tanben.

Foguèt aisit pel govèrn de rebutar aquelas primièras revòltes samorais, se contentant d'empleguèt d'autres clans per luchar contra las primièras.

En 1028, Taira no Tadatsune se revoltèt tanben e prenguèt lo contraròtle du Kantō. La cort tardèt alara de reagir, segon Louis Frédéric ^[2], «las fòrças imperialas [èran] tròp flacas per intervenir eficiacement contra el.» A la fin de quatre meses, pasmens, la cort envièt contra Taira no Naokata, que foguèt vincut. En 1031, Minamoto no Yorinobu se jonhèt a la fòrças de pacificacion imperiala, obliguèt Tadatsune a se rendre, e prenguèt lo contraròtle del Kantō.

Aprèp, las familhas dels samorais mai influentas, coma los Taira e los Minamoto, foguèron apeladas a la cort per assegurar la securitat de l'emperaire e de l'aristocracia, amb que faguèron pauc apauc de ligams, pasmens que gardant un estatut fòrça bas. Los jōkō, entre autre, s'acompanhavan de gardias del còrs samouraïs a demòra dins lo seu palais, los hokumen no bushi (çò que se pòt traduire per « samorais del costat nòrd ».)

Guèrras dins lo nòrd d'Honshū

Dins las províncias del Tōhoku, la partida nòrd de l'illa d'Honshū, mai recentament colonizada e luènh de la capitala, de senhors ensagèron d'escapar a l'influéncia de la cort. En 1051, Abe no Yoritoki se levèt e la província de Mutsu foguèt tocada pels afrontaments de la guèrra de Zenkunen, que durèt en realitat fins a 1062, lo general de las fòrças imperialas, Minamoto no Yoriyoshi (filh de Yorinobu) avent fach apèl al clan Kiyohara de la província de Dewa. La cort atribuèt los bens del clan Abe a aquelas darnièrs, e quand en 1083 Minamoto no Yoshiie, filh de Yoriyoshi, foguèt nomenat jutge dins una querèla intèrne dels Kiyohara, ne profeitèt per los destruire al cors de çò que se nomena la guèrra de Gosannen. Estimant qu'aviá agit per de rasons personalas, la cort refusèt de li atribuir una recompensa e deguèt levar de parcèlas sul seu domèni per pagar los seus òmes. Segon Mitsuo Kure (Samouraïs, p. 14), aquel acte lo faguèt fòrça popular e fòrça familhas de samorais venguèron al seu servici.

Intrigas a la cort

Aquelas primièras rebellions samorais, accions isoladas e menadas luènh de la cort aguèron finfinala pauc d'impacte dins la constitucion del poder de la fin del sègle XII. Al contrari, los clans de samorais presents a la cort profeitèron de la lucha de poder entre l'emperaire Go-Shirakawa e l'Empaire retirat Sutoku en 1156. Aprèp la dicha rebellion d'Hōgen, l'influéncia dels regents Fujiwara mermèt fòrça e los clans Taira e Minamoto capitèron a ganhar de posicions importantas a la cort.

En 1159, quand Minamoto no Yoshitomo e Fujiwara no Nobuyori tentèron un còp d'Estat conegut jol nom de rebellion d'Heiji, Taira no Kiyomori matèt los Minamoto, massacrant una bona partida del clan e comencèt una pujada que lo menèt en 1167 fins a èsser dajō-daijin, primièr ministre.

Pasmens, en 1180 comencèt la guèrra de Gempei, una guèrra de succession al tròn imperial, los Minamoto reconstituits sostant un candidat diferent d'aquel dels Taira. A la fin dels cinq ans de guèrra, los Taira foguèron fin finala eliminats e Minamoto no Yoritomo installèt lo primièr bakufu, avant d'èsser nomenat shogun en 1192. Pel primièr còp, Japon èra dirigit per de samorais, e lo demorèt fins a 1868.

L'aveniment dels Tokugawa

Amb la pacificacion del periòde Edo, la foncion combatanta dels guerrièrs mermèt e aqueles venguèron de foncionaris. Daissèron lo costat guerrièr per las ceremonias, e començar a s'interessar als arts (subretot l'escritura). Pasmens, benlèu per tornar a las valors, de règlas fòrça estrictas foguèron codificadas, jol nom de Bushidō (viá del guerrièr). Le suicidi ritual del seppuku — atal conegut jol nom d'Hara-Kiri (literalament "dubrir lo ventre" ) — deuriá èsser interdit a qualques periòdes pel shogun (senhor militari de Japon). En efècte, per salvegardar son onor, un samorai deviá se far seppuku se passava malaür al seu mèstre, a la seuna familha, o simplament s'aviá fach una pèca grava, lo seu senhor podava li comandar a quin que siá moment lo seppuku s'estimava pas èsser satisfach. Aquel rite provocava a vegada de damatges dins los rengs dels samorais.

L'educacion del jove Samorai

Dins la tradicion, lo filh de Samorai èra somés a una disciplina fòrça estricta. Lo temps de las amanhagadas maternalas èra dolorosament cort. Quitament avant d'aver vestit la seunas primièras bragas, èra privat tant que possible des contactes afectuoses e quitament foguèt ensenhat a rebutar totes aqueles tipes sentiments de l'enfança. Tot plasir osiós èran mesurat pel mens e lo benaise quitament enebit, levat en cas de malautiá. Atal, dempuèi lo moment que sabèt parlar, foguèt enjonch de considerar lo dever coma lo sol guide de la seuna existéncia, lo contraròtle de se coma la primièra règla de conducha, lo sofriment e la mòrt coma dels accidents sens importança de punch de vista individual.

Aquela educacion austèra s'acompanhava d'imperatius fòça mai constenhents, destinats a deselopar una impassibilitat totala que l'enfant ne deviá jamai quitar, levat dins l'intimitat de l'ostal. Los gojats èran abituats a la vista del sang essent forçats a assistir a d'execucions. Devián pas manifestar cap d'emocion. De retorn a l'ostal, èran obligats a manjar de ris colorat de roge sang amb un jus de prunas salat, per rebutar tot sentiment d'oror secret. D'esprovas encora mai peniblas podavan èsser impausada, quitamenent als dròlles fòrça joves. Per exemple, los obligavan a anar sols, a mièjanuèch, sul luòcs del supplici, e a tornar lo cap d'un dels condamnats per pròba de lor coratge. En efècte, la paur dels mòrts èra jutjada tant mespresable d'aquela dels vivents per un samorai. Lo jove samorai deviá aprene a s'aparar contra totas las paurs. Dins totas aquelas esprovas, la mai perfecha mestresa de se èra exigida. Cap de fanfaronada seriá estat tolrada amb mai d'indulgéncia que lo mendre signe de coardiá.

Grandissent, l'enfant deviá se satisfar, coma distraccions, d'aqueles exercicis fisics que, aviadament e pel rèsta dels jorns, preparant lo samorai a la guèrra: Kenjutsu, jujutsu, Bajutsu, Kyujutsu respectivament art del sabre, lucha, equitacion, tir a l'arc. Se causissèt per el de companhons d'entre los filhs dels domestics, mai edats qu'el e triats per lor abiletat dins l'exercici dels arts marcials. Los seus repais, pasmens qu'abondants, n'èran pas fòrça rafinats, los seus vestits leugièrs e rudimentàris, levat per las grandas ceremonias. Quand estudiava, en ivern, se se passava qu'aviá freg als mans que pòsca pas mai se servir del seu pincèl, se li ordonava de se banhar dins l'aiga glaçada per restablir la circulacion. Se lo gèl agrepissiá los pès, se l'obligava a corrir dins la nèu. Mai rigorós encara èra l'entraïnament militar: l'enfant aprengava de bona ora que la pichona espasa de cencha èra pas una joguina.

Per l'education religiosa de jove samorai, aprengava a venerar los dieus ancians e los esperits dels seus anjòls. Èra iniciat a la fe e a la filosofia bodicas e li èra ensenhat l'etica chinesa. Aquò es de nuanciar del fach que tal clan o tala familha o encara tala koryu (escòla d'arts marcials) tendavan a una vision shintoïsta, bodica o confucianista.

Pauc a pauc, passant de l'enfança a l'adolescéncia, la vigiléncia qu'èra somés mermava. Èra daissat mai en mai liure d'agir segon lo seu pròpre jutjament, amb la certitud que li seriá pas pardonat la mendre error, que se repentiriá tota la vida d'una ofensa grava e qu'un repròche meritat èra de mai crénher que la quita mòrt.

Atal, aparat per las mors candidas de la vida del vielh Japon, lo jove samorai gardava en grandissent una puretat d'esperit e una simplicitat de còr excepcionalas.

Lo samorai aprengava lo seu mestièr al sen d'escòlas ancianas donavan una formacion a las armas, a l'estrategia, al rensenhament e als diverses aspèctes de l'art de la guèrra. Aquelas koryu, escòlas ancianas, foguèron l'encastre que fabreguèt l'excelléncia tecnica e morala del samorai.

Diferents tipes de samorai

Un samorai n'avent pas de ligam a un clan o a un daimyō (senhor feudal) èra nomenat un rōnin. Un samorai qu'èra un vassal dirècte del shogun èra nomenat hatamoto.

Pasmens, totes los soldats n'èran pas samorais, aqueles constituián una eleita que sriá l'equivalent dels cavalièrs europèus; l'armada, dempuèi lo periòde Kamakura, repausava sus de largas tropas de fantassins de basa nomenats ashigaru e recrutats subretot d'enter los païsans.

Las armas

*ō-yoroi* armadura. (Musèu nacional de Tokyo)

Lo samorai utilizava gaireben 40 armas amb una mencion especiala pel katana, grand sabre, qu'èra lo sol que podava lo portar. Etudiava los kobudo, los arts marcials japoneses d'avant 1868, al sein de las koryu, escòlas ancianas. Donanva una granda importança al katana, seguent tanben lo Bushidō per que lo katana es l'anma del samorai. Quand un enfant aviá passat l'edat de 13 ans, podava obtenir un wakizashi (sabre pichon) e un nom d'adulta pendent una ceremonia nomenada "Genpuku" (元服). Pendent aquela ceremonia, vengava samorai. Obtengava tanben lo drech de portar un katana, mas l'espasa èra normalament blocada amb un ligam per aparar los accidents. Un katana e un wakizashi ensemble son nomenat un daisho (literalament : "grand e pichon").

Lo wakizashi èra "la lama d'onor" d'un samorai e quitava jamai lo seu costat. Lo samorai dormava amb aquel e lo menava quand dintrava dins un ostal e deviá daissar fòra las seunas armas principalas.

Lo tanto èra un pichon punhal, e èra portada a vegadas a la plaça del wakizashi dins un daisho. Èra utilizat quand un samorai deviá far seppuku o hara-kiri (suicidi). Pasmens, plaçat dins lo keikogi (« vestit d'entraïnament »), lo tanto èra una arma de punh fòrça utilizada pels assassinats o los combats de prèp.

L'arma favorita del samorai èra lo yumi (l'arc). Lo yumi demrèt lo meteis fins l'apareisson de la pòlvera de canon e dels fusils al sègle XVI. L'arc de carrèlas d'estil japonés essent pas una arma fòrça poderosa en comparason amb l'arc classic d'Eurasia. Sa talha permetava de lançar diverses projectils coma de flèchas enflamadas, e flècha-senhals d'una portada eficacia de 50 mètres, e mai de 100 mètres quand la precision n'èra pas importanta. Èra ordinàriament utilizada de pè darrièra un tedate (手盾), una granda paret de bambó mobila, mas podava tanben utilizada a caval. La costuma de tirar a caval, yabusame (流鏑馬), venguèt una ceremonia shintoista.

Lo nodachi es un sabre d'aspècte similar al katana, mas que mesura prèp 150 cm ; èra reservat ald samorais mai fòrts. Aquel tipe d'arma èra plan adaptada a la lucha contra las unitats de cavalaria.

Al sègle XV, lo yari (lança) venguèt tanben una arma populara. Aviá remplaçat lo naginata sul camp de batalha quand la bravesa personala venguèt mens importanta, e las batalhas, mai organizada. Lo yari èra mai simple a utilizar e mai mortal qu'un katana. Una carga, de caval o a tèrra, èra mai eficacia quand una lança èra utilizada, e donant mai de 50% de escasença de vencer un samorai armat d'un tachi, forma primitiva de katana adaptada al combat montat, a vegadas nomenat per error « daïkatana » dins la cultura occidentala. Dins la Batalha de Shizugatake, que Shibata Katsuie foguèt vencut per Toyotomi Hideyoshi (o Hashiba Hideyoshi), las « sèt lanças » de Shizugatake (賤ヶ岳七本槍) joguèron un ròtle crucial dins la victòria.

Las armas blancas utilizadas pels samorai ganhèron fòrça en qualitat amb de sègles, fins a arribar a una qualitat inegalada: las lamas fabregadas segon la tradicion japonesa son encara a l'ora d'ara las melhoras que l'Òme aja fachas sul plan de las qualitats fisicas, mercé a de tecnicas complèxas de fabregatge e de trempa desvelopadas pels fabres d'armas japoneses, coma lo Tamahagane, acièr especial obtengut amb de sable ferruginoses^[3].

Qualques samorais celèbres

Nom	Feu	nascut en	mòrt en
Minamoto no Yoshitsune	Yamashiro (un ancian nom de Kyoto)	1159	1189
Kenshin Uesugi	Echigo (un ancian nom de Nigata)	1528	1578
Shingen Takeda	Kai (un ancian nom de Yamanashi)	1522	1573
Hideyoshi Toyotomi	Owari (un ancian nom de Aichi)	1536	1598
Torii Mototada		1539	1600
Yukimura Sanada	Shinano (un ancian nom de Nagano)	1567	1615
Sune'emon Torii	Mikawa (prèp de Nagoya)		1575
Musashi Miyamoto	Aucun (Ronin)	1584	1645
Shirō Amakusa	Shimabara	1621	1638
Shigetsuke Taira		1639	1730
Tsunetomo Yamamoto		1659	1719
Heihachirō Ōshio		1793	1837
Takamori Saigō	Satsuma	1827	1877
Isami Kondô	Musashi	1834	1868
Tomoe Gozen		1161	1184

Se pòt tanben notar:

Los 24 generals de Shingen Takeda e d'autres grops de samorais.
D'estrangièrs al Japon avent podut venit samorais:

Bibliografia

(fr)Hagakure, le Livre di Samouraï
(fr)Bushido, l'âme du Japon de Inazo Nitobe - ISBN 9782846170116
(fr)Budō shōshin shū : Le code du jeune samouraï de Shigetsuke Taira - ISBN 9782846171021
(fr)La Promesse du samourai de Dale Furutani
(fr)Vengeance au pays de jade de Dale Furutani
(fr)Menace sur le shogun de Dale Furutani
(fr)La Pierre et le Sabre de Yoshikawa Eiji
(fr)Contes des sages samouraïs de Pascal Fauliot, Seuil, nov. 2011

Vejatz tanben

Articles connèxes

Kiri sute gomen

Istòria generala

(fr)Les Samouraï de Jean Mabire, Balland, París, 1971
(fr)Kokoro de Lafcadio Hearn, Minerve, 1989
(fr)Samouraï et kamikaze, la tradition guerrière au Japon de C. Parvulesco, ETAI, 2009
(fr)Le crépuscule des samouraïs. L'âge d'or des guerriers japonais au tournant du XVIIème siècle de Julien Peltier, Economica, 2010
(fr)Calvet Robert, Une histoire des samouraïs, Larousse, 2009 ISBN 9782035839848
(fr)Inazo Nitobe, Bushidō, l'âme du Japon, Budo éditions, 1899

Filmografia

(fr)Les Sept Samouraïs d'Akira Kurosawa (1954)
(fr)Le Samouraï de Jean-Pierre Melville (1967)
(fr)Shogun (1980)
(fr)Kagemusha, d'Akira Kurosawa (1980)
(fr)Ran, d'Akira Kurosawa (1985)
(fr)Blade, de Stephen Norrington (1998) utilizacion d'un katana e de las valors zen del combatent.
(fr)Ghost Dog, la voie du samouraï de Jim Jarmusch (1999)
(fr)Après la pluie (film, 1999), de Takashi Koizumi (1999)
(fr)Tabou de Nagisa Ōshima (1999)
(fr)Le Dernier Samouraï de Edward Zwick (2003)
(fr)Zatoichi, de Takeshi Kitano (2003)
(fr)Soleil rouge, de Terence Young (1971)

Literatura

Le Clan des Otori, Lian Hearn
Par l'épée et le sabre, Armand Cabasson
La Pierre et le Sabre, La Parfaite Lumière, Eiji Yoshikawa
Shogun, roman de James Clavell
La voie du sabre, Thomas Day
Le Japon moderne et l'éthique Samouraï, Yukio Mishima

Nòtas e referéncias

↑ (fr)Louis Frédéric, Le Japon, dictionnaire et civilisation]], Ed Robert Laffont col. Bouquins, París, 1996. ISBN 9782221067642
↑ (fr)Le Japon, dictionnaire et civilisation (p. 1073)
↑ (fr)Documentari Arte : Katana: le sabre des samouraïs

Ligams extèrnes

[1] (fr)Louis Frédéric, Le Japon, dictionnaire et civilisation]], Ed Robert Laffont col. Bouquins, París, 1996. ISBN 9782221067642

[2] (fr)Le Japon, dictionnaire et civilisation (p. 1073)

[3] (fr)Documentari Arte : Katana: le sabre des samouraïs

[1]

[2]

[3]