Milky Way
Ing Milky Way ing kekatamung galaxy. Pekilagyu re king misnang salang “babat” (band) a gawa kareng batuin, a masanting diling lon manibat king Mawling nang Dake ning Yatu (Southern Hemisphere). Manibat karin, akakit me ing masalang pekalibutad ning galaxy. Nu namang atyu ka king Pangulu nang Dake ning Yatu, itang gilid na ing akit mu. Uling atlu lang kapat a dake papunta king gilid ding Yatu ampong Aldo, at ditak la mu reng batwin bandang gilid, maragul a maragul ing pamiyaliwa da reti king sala da reti.
Ibat ya king Latin ing lagyu ning “Milky Way.” Likas ne ning Via Lactea iti. Ing amanu namang ita, ibat ya king amanung Griego a Galaxia (gatas ing kabalduga’ning gala o galactos).
Metung yang maragul a grupu da reng batwin ing galaxy, a bibilugan da reng milyun-milyun kareti. Dudurut la reti ketang karelang galactic center, antimo nung makananu yang dudurut king batwin ing metung a planeta. Pilang milyung banwa ing milabas bayu na akwang akumpletu ning metung a batwin ing kayang pamandurut king galaxy.
Maulaga la reng “cycle” a reti uling ating miyayaliwang lugal king galaxy a maki asteroid, a maging meteor nung tumud la king atmosphere ning Yatu. Makapangasdan ing kasiran a malyari dang gawan deng mangaragul kareti. Agpang kareng dakal a scientist, mewala lang laganas deng dinosaur uling mituran yang asteroid ing yatu anam a pulung milyun (60,000,000) nang banwa ing milahas. Maniwala la reng astronomer a balang atlung pulung milyun (30,000,000) a banwa, dadalan ya ing Aldo ampo ing Yatu king metung a dake ning galaxy a dakal asteroid. Mapalyaring dilikadu ing panaun tamu ngeni uling paniwalan dang e maglwat at mipadalan ta na naman king lugal a anti kanita. E mu malino nung ngeni mismu o kaybat ning mapilan milyun a banwa (alang taganang makibalu), dapot malyari ini kilub ning limang milyung banwa.
Pilan la pang milyun deng aliwang galaxy a makalto king sikluban. E malino nung atin pang aliwa bukud kareng akakit tamu. Lalu pang masákit pakibalwan nung maki kabaldugan nung “ati” lu reta nung e tala man agyung akit o sukdan deti. Neng kayi, atin lang angganan deng Modelu ning kekatamung sikluban, at neng kayi naman ala. Nung ala lang angganan, e ta la ngan agyung akit deng galaxy.
Metung ya pang paralan nung makananu nang ayayapektwan ning Milky Way ing malilyari itang kapamilatan ning astrologia. Milalang ya king paralan a anti kaniti ing Imperio da reng Inca kilub ning kulang king dinalan a banwa. Ing paniwala da reng mitatag kanit, anyang minalis ya king metung a lugal king banwa ing Milky Way kapamilata’ning stellar precession, magwakas na ing panaun. Bisa lang makasadya. Mitagun ya itang panaun a ita king pamanyatang ning España. E la linaban deng Inca uling maniwala lang magdala la king hustiisya ning Dios deng Castila. Mesira ya ing karelang imperyu, at miyabe la ketang meging Peru.
.