9 Pułk Piechoty Liniowej

9 Pułk Piechoty Liniowej
	Historia
Państwo	Królestwo Polskie
Sformowanie	1831
Rozformowanie	1831
	Tradycje
Rodowód	1 Pułk Województwa Krakowskiego
	Dowódcy
Pierwszy	płk Samuel Józef Różycki
	Organizacja
Rodzaj wojsk	piechota

9 Pułk Piechoty Liniowej – polski pułk piechoty okresu powstania listopadowego.

Formowanie i zmiany organizacyjne

Po abdykacji Napoleona, car Aleksander I wyraził zgodę na odesłanie oddziałów polskich do kraju. Miały one stanowić bazę do tworzenia Wojska Polskiego pod dowództwem wielkiego księcia Konstantego. 13 czerwca 1814 pułkowi wyznaczono miejsce koncentracji w Łomży^[1]. Pułk nie został jednak odtworzony, bowiem etat armii Królestwa Polskiego przewidywał tylko 12 pułków piechoty. Nowe pułki piechoty sformowano dopiero po wybuchu powstania listopadowego. Rozkaz dyktatora gen. Józefa Chłopickiego z 10 stycznia 1831 nakładał obowiązek ich organizowania na władze wojewódzkie. 9 pułk piechoty tworzony był w województwie krakowskim, pierwotnie pod nazwą: 1 Pułk Województwa Krakowskiego^[2].

Według etatu pułk miał liczyć 2695 ludzi, rekrutowanych (podobnie jak 10 ppl) z Gwardii Ruchomej Województwa Krakowskiego. Zgodnie z raportem Regimentarza Lewego Brzegu Wisły Gwardia Ruchoma w tym województwie liczyła 6033 rekrutów. Pod koniec stycznia pułk miał liczyć 3046 żołnierzy. W wykazach Komisji Wojskowej Rządu Stan obecnych do boju pojawia się dopiero 6 kwietnia 1831 w liczbie 1941 żołnierzy (2 bataliony) w składzie garnizonu warszawskiego. W składzie armii polowej był wykazywany od 5 czerwca 1831 w ramach odrębnej komendy gen. Bielińskiego, licząc 1504 osoby w 2 batalionach, ponadto 3. batalion (363 żołnierzy) pozostawał w garnizonie warszawskim. 6 lipca wchodził w skład 1 DP gen. Rybińskiego, licząc 1769 ludzi w 3 batalionach. Potem odkomenderowany do garnizonu Modlina. 8 października, przed przekroczeniem granicy pruskiej, liczył 1126 ludzi.

Walki pułku

Pułk brał udział w walkach w czasie powstania listopadowego.

Bitwy i potyczki^[2]:

pod Kockiem (14 i 17 czerwca 1831)

W 1831, w czasie wojny z Rosją, żołnierze pułku otrzymali 5 złotych krzyży Orderu Virtuti Militari^[2].

Żołnierze pułku

Pułkiem dowodzili^[3]^[2]:

płk Samuel Józef Różycki
ppłk Józef Godlewski (od 14 lipca 1831, od 4 października płk)

Adiutanci

ppor. Filip Neriusz Walter

Uzbrojenie

Uzbrojenie podstawowe piechurów stanowiły kosy i piki oraz karabiny skałkowe. Z magazynów Komisji Rządowej Wojny pułk otrzymał początkowo jedynie 200 sztuk karabinów. Zapewne były to karabiny francuskie wz. 1777 (kaliber 17,5 mm), być może rosyjskie z fabryk tulskich wz. 1811 (kaliber 17,78 mm), z bagnetami. W późniejszym okresie uzbrojenie poprawiało się, dzięki broni zdobycznej i dostawom karabinów własnej produkcji. Poza kosami lub karabinami piechurzy posiadali – według źródeł ikonograficznych – siekiery, a w późniejszym okresie niekiedy także tasaki (pałasze piechoty). Oficerowie byli uzbrojeni w szable i pistolety. Wyposażenie żołnierzy, uzbrojonych w karabiny, uzupełniała ładownica na 40 naboi (czasem zastępowana torbą płócienną) oraz pochwa na bagnet.

Umundurowanie

Umundurowanie początkowo było niejednolite i powinno składać się, zgodnie ze wspomnianym rozkazem, z:

wołoszki lub sukmany, najlepiej sukiennej, podszytej płótnem, w kolorze zgodnym ze strojem włościańskim w danym województwie, z kołnierzem w kolorze województwa;
kaftana lub kożuszka z rękawami, zakrywającego podbrzusze;
spodni sukiennych, płótnem podszytych, szarych lub w kolorze wołoszki;
ciżem (trzewików) lub butów krótkich (z krótkimi cholewami);
furażerki z zausznicami, z lampasem (otokiem) w kolorze województwa;
dwóch halsztuchów (chustek na szyję) czarnych;
trzech koszul;
pary rękawiczek bez palców;
dwóch par gatek (kalesonów) płóciennych.

W początkowym okresie ubiór 1 pułku piechoty województwa krakowskiego składał się z białej, wyszywanej sukmany z białym, wykładanym kołnierzem, szarobrunatnej lub granatowej burki-czamary i miękkiej, karmazynowej rogatywki z otokiem z baraniego futra i krótko przyciętym pawim piórem. Spodnie granatowe, szare lub zgodne ze strojem ludowym – w białe i czerwone pasy.

W późniejszym okresie, od lipca 1831, po przejściu na etat Komisji Rządowej Wojny, umundurowanie zostało ujednolicone i składało się z granatowej wołoszki z karmazynowymi wyłogami, naramiennikami granatowymi z karmazynową wypustką, takiż spodni oraz z usztywnionej, niskiej rogatywki^[4] w kolorze pąsowym. Pasy i trzewiki czarne.

Wyłogi karmazynowe, rogatywki pąsowe^[5].

Przypisy

↑ Wimmer 1978 ↓, s. 455.
↑ ^a ^b ^c ^d Gembarzewski 1925 ↓, s. 71.
↑ Wimmer 1978 ↓, s. 483.
↑ Linder 1960 ↓, s. barwy 9 ppl.
↑ Linder 1960 ↓, s. barwy pułkowe.

Bibliografia

Bronisław Gembarzewski: Rodowody pułków polskich i oddziałów równorzędnych od r. 1717 do r. 1831. Warszawa: Towarzystwo Wiedzy Wojskowej, 1925.
Bronisław Gembarzewski: Wojsko polskie. Ubiór, uzbrojenie, oporządzenie. Tom IV.Od 1815 do 1831 roku.. Warszawa: 1966.
Karol Linder: Dawne Wojsko Polskie. Ubiór i uzbrojenie. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1960.
Bronisław Pawłowski(red.): Źródła z dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830-1831. Warszawa: 1935.
Jan Wimmer: Historia piechoty polskiej do roku 1864. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1978.

[CITEREFWimmer1978455-1] Wimmer 1978 ↓, s. 455.

[CITEREFGembarzewski192571-2] Gembarzewski 1925 ↓, s. 71.

[CITEREFWimmer1978483-3] Wimmer 1978 ↓, s. 483.

[CITEREFLinder1960barwy_9_ppl-4] Linder 1960 ↓, s. barwy 9 ppl.

[CITEREFLinder1960barwy_pułkowe-5] Linder 1960 ↓, s. barwy pułkowe.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]