Aleksander Lăpușneanu
 Alexandru Lăpușneanu z rodziną | |
| hospodar Mołdawii | |
| Okres | |
|---|---|
| Poprzednik | |
| Następca | |
| hospodar Mołdawii | |
| Okres | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Dynastia | |
| Data śmierci | |
| Ojciec | |
Aleksander IV Lăpușneanu[1] (rum. Alexandru Lăpușneanu; zm. 5 maja 1568) – hospodar Mołdawii w latach 1552–1561 i 1564–1568 z rodu Muszatowiczów.
Był nieślubnym synem hospodara Bogdana III Ślepego. Objął tron mołdawski w 1552 po zamordowaniu przez bojarów hospodara Stefana Raresza i odsunięciu panującego zaledwie kilka dni Jana Joldei. Wprowadzony na tron przez stronnictwo polonofilskie, zawdzięczał go polskiemu wsparciu zbrojnemu hetmana Mikołaja Sieniawskiego. Z tego też powodu uznał się lennikiem polskim, uzyskując jednak także zatwierdzenie Wysokiej Porty. Na prośbę prawosławnego biskupa lwowskiego Makarego Tuczapskiego oraz przemyskiego Arssina opłacił koszty odbudowy Cerkwi Ruskiej we Lwowie w latach 1553–1559[2]. Początkowo uległy możnym bojarom lokalnym, z czasem zaczął dążyć do usamodzielnienia się, co wywołało spiski bojarskie, wspierane m.in. przez Polskę. Po ich stłumieniu, Aleksander był lojalny wobec osmańskiego zwierzchnictwa, interweniując m.in. w interesie tureckim na Wołoszczyźnie.
W 1561 utracił tron mołdawski na rzecz wspieranego przez Habsburgów Jana Jakuba Heraklida, pierwszego cudzoziemca na tym tronie (który był wcześniej uczestnikiem jednego ze spisków przeciwko Aleksandrowi, a po jego upadku zbiegł z Mołdawii). Powrócił na tron po trzech latach za sprawą Imperium osmańskiego, mszcząc się na bojarach. Przeniósł wówczas główną siedzibę hospodarską z położonej na północy Suczawy do bliższych Turcji Jass. Zmarł w 1568, prawdopodobnie otruty; został pochowany w ufundowanym przez siebie monastyrze Slatina.
Spośród jego synów trzech (Bogdan, Aron i Piotr) panowało po jego śmierci w Mołdawii.
Literatura
[edytuj | edytuj kod]- J. Demel, Historia Rumunii, Wrocław 1970.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ czasem Arseniusz Lupu. Patrz: Piotr Krasny, Katedra Św. Jura we Lwowie a tradycyjna architektura cerkiewna Rusi Czerwonej Świątynie i klasztory późnobarokowe w archidiecezji lwowskiej [w:] Rocznik Historii Sztuki, 2003, Nr XXVIII, s. 71.
- ↑ Lwów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 520.
