Andrzej Werblan

Andrzej Werblan

Andrzej Werblan (1980)
Data i miejsce urodzenia	30 października 1924 Tarnopol, Polska
Wicemarszałek Sejmu V, VI, VII i VIII kadencji (PRL)
Okres	od 13 lutego 1971 do 21 lipca 1982
Przynależność polityczna	Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Odznaczenia

Andrzej Werblan (ur. 30 października 1924 w Tarnopolu) – polski historyk, politolog i polityk, działacz socjalistyczny i komunistyczny, profesor nauk politycznych, Budowniczy Polski Ludowej.

Członek Rady Naczelnej Polskiej Partii Socjalistycznej (1948). Poseł na Sejm PRL I, III, IV, V, VI, VII i VIII kadencji, w latach 1971–1982 wicemarszałek Sejmu V, VI, VII i VIII kadencji. Członek (1956–1981) i sekretarz (1974–1980) Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, w 1980 członek Biura Politycznego KC PZPR. Kierownik wydziałów: propagandy (1956–1960) oraz nauki i oświaty (1960–1963, 1964–1971) KC PZPR.

Życiorys

W 1940 został wraz z rodziną zesłany na Syberię, gdzie pracował jako robotnik w radzieckich kołchozach. Po układzie Sikorski-Majski starał się dostać do Polskich Sił Zbrojnych formowanych w ZSRR, zachorował jednak na tyfus. Od 1943 do 1947 służył w Wojsku Polskim, wziął udział w bitwie pod Studziankami. Od sierpnia 1946 członek Polskiej Partii Socjalistycznej (w 1948 zasiadał w Radzie Naczelnej partii i pełnił funkcję I sekretarza Wojewódzkiego Komitetu w Białymstoku), od grudnia 1948 członek Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Zaliczany do byłych członków PPS zbliżonych do „puławian” podczas walki o władzę w kierownictwie PZPR w latach pięćdziesiątych.

W aparacie PZPR pełnił funkcje II sekretarza Komitetu Wojewódzkiego w Kielcach (1948–1952), zastępcy członka (1948–1956) i członka (1956–1981) Komitetu Centralnego PZPR, od 1974 do 1980 jego sekretarza, a w 1980 członka Biura Politycznego KC PZPR. W Sekretariacie KC inspektor (1954–1956) i jego członek (1971–1974), ponadto był kierownikiem wydziałów: propagandy i agitacji (1956), propagandy i prasy (1956), propagandy (1956–1960) oraz nauki i oświaty (1960–1963, 1964–1971). W latach 1971–1982 pełnił funkcję wicemarszałka Sejmu V, VI, VII i VIII kadencji.

Początkowo studiował na Uniwersytecie Warszawskim, w latach 50. kontynuował studia w Instytucie Nauk Społecznych przy KC PZPR. Historyk (magister od 1954), profesor doktor i autor licznych prac naukowych z najnowszej historii Polski. W 1974 objął stanowisko profesora zwyczajnego Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, wykładał nauki polityczne. Był redaktorem naczelnym czasopisma KC PZPR „Nowe Drogi” (1972–1974) i dyrektorem Instytutu Podstawowych Problemów Marksizmu-Leninizmu (1974–1981). Przez wiele lat był głównym ideologiem partyjnym. W 1965 zaatakował pracę dyrektora Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk Adama Schaffa Marksizm a jednostka ludzka jako „talmudyczne podejście do klasyków marksizmu”. W marcu 1968 zajmował się analizą rzekomego szkodliwego wpływu Żydów na polski ruch komunistyczny, szczególnie w okresie stalinizmu. W czerwcu 1968 ukazał się w „Miesięczniku Literackim” jego artykuł pt. Przyczynek do genezy konfliktu, w którym przypisał komunistom żydowskiego pochodzenia odpowiedzialność za wypaczenia stalinizmu, zarzucając im burżuazyjny etos i brak ideologicznej więzi z masami pracującymi. Również w czerwcu 1968 wszedł w skład Komitetu Honorowego obchodów 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika.

We wrześniu 1969 został członkiem prezydium Zarządu Głównego, a w latach 1969–1985 wchodził także w skład Rady Naczelnej Związku Bojowników o Wolność i Demokrację. W latach 1981–1983 członek prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu. 28 listopada 1988 wszedł w skład Honorowego Komitetu Obchodów 40-lecia Kongresu Zjednoczeniowego PPR-PPS – powstania PZPR.

W okresie legalnego działania „Solidarności”, w latach 1980–1981 uchodził w ramach kierownictwa PZPR za protektora ruchu struktur poziomych. Wykładowca Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach i Europejskiej Wyższej Szkoły Prawa i Administracji, publicysta tygodnika „Nie”.

Ostatni żyjący członek rady naczelnej PPS z lat 40.

Życie prywatne

Syn Jana i Eugenii, mąż Lidii z domu Podedwornej (córki Bolesława Podedwornego). Jego córką jest Hanna Werblan-Jakubiec.

Wybrane publikacje

• Podstawy ideologiczne partii marksistowskiej: (stenogram wykładu), Centralny Ośrodek Szkolenia Partyjnego PZPR, 1953.
• Walka o podstawy ideologiczne partii bolszewików: (stenogram wykładu), Centralny Ośrodek Szkolenia Partyjnego PZPR, 1955.
• O socjalistyczny kierunek działalności kulturalnej, Książka i Wiedza, Warszawa 1958.
• Przyczynek do genezy konfliktu[w:] „Miesięcznik Literacki”, czerwiec 1968, nr 6, s. 61–71.
• Problemy jedności międzynarodowego ruchu komunistycznego w świetle narady moskiewskiej: tezy i materiały dla lektorów i wykładowców szkolenia partyjnego, Wydział Propagandy i Agitacji KC PZPR, Warszawa 1969.
• Szkice i polemiki, Warszawa, „Książka i Wiedza”, 1970.
• Rewolucja naukowo-techniczna w warunkach socjalizmu, praca zbiorowa pod red. Andrzeja Werblana, Warszawa, „Książka i Wiedza”, 1978.
• Dziedzictwo Wielkiego Października – naszym drogowskazem, [w:] „Z Pola Walki” 1977 rocznik 20, nr 3, s. 11–28.
• Wielka Socjalistyczna Rewolucja Październikowa a walka narodu polskiego o wyzwolenie społeczne i narodowe, [w:] „Nowe Drogi” 1977, nr 12, s. 13–24.
• Niezłomna więź z partią Lenina, [w:] Międzynarodowa konferencja teoretyczna w Warszawie. Rewolucja Październikowa a współczesność, „Nowe Drogi”, 1977, nr 10, s. 19–48.
• PZPR – kierownicza siła klasy robotniczej i narodu polskiego. Sesja naukowa poświęcona 60-leciu powstania KPP oraz 30-leciu zjednoczenia polskiego ruchu robotniczego i dorobkowi PZPR, Wyższa Szkoła Nauk Społecznych przy KC PZPR, Warszawa 1978.
• W tyglu polskich przemian, Warszawa, „Książka i Wiedza”, 1981.
• Człowiek, który odszedł wczoraj [Gomułka Władysław], [w:] „Polityka” 1982, R. 26, nr 30, s. 12.
• Klasowe i narodowe aspekty myśli politycznej PPR i PZPR: (studia i szkice), Wydawnictwo PWN, Warszawa 1987.
• Władysław Gomułka w okresie referendum i wyborów do Sejmu Ustawodawczego, [w:] „Dzieje Najnowsze”, 1987, R. 19, zeszyt 3, s. 51–110.
• Władysław Gomułka sekretarz generalny PPR, Warszawa, „Książka i Wiedza”, 1988.
• Stalinizm w Polsce, Warszawa, „Fakt”, 1991. Wydanie II – „Przegląd”, 2009.
• Modzelewski – Werblan. Polska Ludowa (2017, Wydawnictwo Iskry).
  Zapis rozmowy z Karolem Modzelewskim i Robertem Walenciakiem.
• Polska Ludowa. Postscriptum (2020, Wydawnictwo Iskry).
  Zapis rozmowy z Robertem Walenciakiem.

Odznaczenia (wybrane)

• Order Budowniczych Polski Ludowej (1974)
• Order Sztandaru Pracy I klasy (1969)
• Order Sztandaru Pracy II klasy
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• Medal „Zasłużonym na Polu Chwały” (trzykrotnie)
• Medal 30-lecia Polski Ludowej (1974)
• Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego (1966)
• Złota Odznaka honorowa „Za Zasługi dla Warszawy” (1970)
• Medal jubileuszowy „Trzydziestolecia zwycięstwa w Wielkiej Wojnie Ojczyźnianej 1941–1945” (ZSRR, 1975)
• Medal 90-lecia urodzin Georgi Dymitrowa (Bułgaria, 1972)
• Medal 50-lecia Komunistycznej Partii Czechosłowacji (Czechosłowacja, 1971)

Bibliografia

• Profil na stronie Biblioteki Sejmowej.
• Informacje w BIP IPN.
• Prof. dr Andrzej Werblan, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2011-03-11] .
• Paweł Dybicz, Naród nie może zginąć – rozmowa z prof. Andrzejem Werblanem, „Przegląd”, 27 października 2014
• JoannaJ. Michlic JoannaJ., Poland’s Threatening Other: The Image of the Jew from 1880 to the Present, Lincoln, NE: University of Nebraska Press, 2006 .