Bulotiškė
| Państwo | |
|---|---|
| Okręg | |
| Rejon | |
| Gmina | |
| Wysokość |
173 m n.p.m. |
| Populacja (2011) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Litwy  | |
 54°16′46,54″N 23°23′34,16″E/54,279594 23,392822
| |
Bulotiškė albo Bulakavas (hist., pol. Bułhakowsk) – wieś na Litwie położona w rejonie łoździejskim okręgu olickiego, 9 km na północny zachód od Łoździei.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Własność
[edytuj | edytuj kod]Dobra te zawdzięczały swą nazwę najprawdopodobniej Iwanowi Waselewiczowi Bułhakowi herbu Syrokomla, który w XVI wieku był ich właścicielem. Od około początku XVII wieku ziemia ta prawdopodobnie należała do starostwa mereckiego (jednego ze starostw powiatu trockiego) i przez kilka pokoleń była zarządzana przez rodzinę Naruszewiczów. W 1603 roku dzierżawcą (?) majątku był Krzysztof Naruszewicz, późniejszy podskarbi wielki litewski, zaś w 1660 roku jego synowie Kazimierz i Aleksander byli określani jako starostowie bułhakowscy z Bułhakowa. Na przełomie XVIII i XIX wieku majątek ten był własnością (najprawdopodobniej drogą dziedziczenia) Stanisława Karęgi[1] (1783–1831), dyrektora Komisji Skarbu Królestwa Polskiego, żonatego z Urszulą Tödwen. Po śmierci Stanisława dobra odziedziczyła jego 14-letnia wtedy córka Rachela, która (lub inni spadkobiercy Stanisława i Urszuli) w 1845 roku sprzedała Bułhakowsk Felicjanowi Bułharynowi herbu Bułat (~1800–1847). W 1880 roku, gdy dobra te należały do spadkobierców Felicjana, zostały rozsprzedane na licytacji i tym samym uległy rozpadowi na kilka części. Największa część, o powierzchni 698 morgów z samą siedzibą, stała się własnością pani Arnoldowej (o nieznanym imieniu), zaś w 1914 roku – Artura Bergemana. Od tego ostatniego tę część majątku kupili Nawliccy herbu Starykoń. Ostatnimi właścicielami Bułhakowa, do II wojny światowej, byli bracia Józef i Andrzej Nawliccy[2][3].
| Rok | Liczba ludności |
|---|---|
| 1888 | 124 |
| 1923 | 139 |
| 1959 | 95 |
| 1970 | 96 |
| 1979 | 61 |
| 1984 | 40 |
| 1989 | 25 |
| 2001 | 16 |
| 2011 | 5[4] |
W powstaniu styczniowym
[edytuj | edytuj kod]W nocy z 30 na 31 stycznia 1863 roku wójt gminy Bułhakowsk[a] Juliusz Letowt kazał kowalowi w Bułhakowsku, Izraelowi Frezińskiemu „robić piki lub kosy”. Ten, wykonując polecenie wójta, oprawił siedem kos. Jedną z nich ukradł Michał Jabłoński, mieszkaniec wsi i zaniósł Rosjanom. Letowt miał też rozkazać chłopom wsi w swojej gminie, aby udali się do kościoła w Urdominie. Poinformowani o tym Rosjanie aresztowali Letowta. Został osadzony w suwalskim więzieniu. Przebywał tu aż do egzekucji. Został rozstrzelany 9 kwietnia 1864 roku, mimo że w czerwcu 1863 roku poręczenie za Letowta złożyli prawnicy z Suwałk: Edward Awejde, Aleksander Szymański i Teofil Józef Kowalski. „Żonie jego i dzieciom Bakłanow nie pozwolił z nim się pożegnać”.
W dniu 13 kwietnia 1864 roku rozstrzelany został również w Suwałkach ks. Jerzy Dajlida „za przeczytanie w kościele z ambony oburzających proklamacji”. Od marca 1862 roku był wikariuszem w parafii Urdomin. Według aktu oskarżenia, w nocy z 30 na 31 stycznia 1863 roku przyjmował w kościele przysięgę od włościan ze wsi gminy Bułhakowsk. Rozkaz miał im wydać wspomniany wyżej wójt Juliusz Letowt. Tekst przysięgi ksiądz Dajlida otrzymał od Rodziewicza, wójta gminy Urdomin. W kościele było około 60 osób. Donos na księdza złożyli: Wasyl Borysow, filipon, sołtys wsi Bielańce oraz niejaki Sikorski, sołtys wsi Strumbogłów[5].
Przynależność administracyjna
[edytuj | edytuj kod]W I Rzeczypospolitej, do III rozbioru Polski w 1795 roku – starostwo mereckie w powiecie trockim województwa trockiego Rzeczypospolitej[3]. Po rozbiorach Bułhakowsk znalazł się na terenie powiatu kalwaryjskiego (ujezdu), który kolejno należał do:
- departamentu białostockiego pruskiej prowincji Prusy Nowowschodnie (Nowych Prus Wschodnich) w latach 1795–1807
- departamentu łomżyńskiego Księstwa Warszawskiego w latach 1807–1815
- województwa augustowskiego Królestwa Polskiego w latach 1816–1837
- guberni augustowskiej Królestwa Polskiego w latach 1837–1866
- guberni suwalskiej Królestwa Polskiego w latach 1867–1915.
W drugiej połowie XIX wieku należał do gminy i parafii Urdomin[a][2].
Od 1922 roku Bułhakowsk należy do Litwy, która w okresie 1940–1990, jako Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka, wchodziła w skład ZSRR.
Dwór
[edytuj | edytuj kod]Najprawdopodobniej w pierwszej ćwierci XIX wieku Stanisław Karęga wzniósł tu reprezentacyjny klasycystyczny dwór. Był to parterowy dom zaprojektowany na planie dość długiego prostokąta, dziewięcioosiowy, w trójosiowej części środkowej dwukondygnacyjny. Stał na podmurówce i jego frontowa elewacja była skierowana na północ. Ze względu na pochyłość terenu podmurówka po stronie zachodniej była znacznie wyższa. Części środkowe, zarówno od frontu, jak i ogrodu charakteryzowały płytkie ryzality. Po stronie północnej środkową część dominował głęboki portyk w wielkim porządku o czterech pseudotoskańskich kolumnach, dźwigających belkowanie i trójkątny fronton. Wewnątrz portyku na wysokości I piętra był balkon. Elewację ogrodową zdobił podobny portyk. Zarówno część środkowa, jak i skrzydła były kryte gładkimi, gontowymi dachami dwuspadowymi[3].
Wnętrze miało układ dwutraktowy. W centralnej, frontowej części był hol, ze schodami na piętro po lewej stronie. Od strony ogrodowej pośrodku był wielki salon, z którego było wyjście na taras ogrodowy[3].
Dwór był głównym budynkiem układu rezydencjalnego składającego się z kilku budynków stojących symetrycznie wokół obszernego, owalnego dziedzińca. Po obu stronach domu stały dwa identyczne parterowe budynki, tworząc z dworem kąt rozwarty. Budynek zachodni był oficyną, a wschodni – świronem. Inne budynki gospodarcze stały w lekkim oddaleniu, była tu m.in. stajnia koni zaprzęgowych i wierzchowych[3].
Po południowej stronie domu był drugi gazon, o kształcie prostokątnym, dalej był sad owocowy o powierzchni 3 ha[3]. Park został w znaczącym stopniu zniszczony w XX wieku[6].
Zasadnicza część budynku dworu i niektóre zabudowania gospodarcze przetrwały do dziś. Od 1992 roku częściowo zrujnowany dwór i zabudowania folwarcze znajdują się w rejestrze zabytków Litwy[6]. Obecnie właścicielem majątku jest Jūratė Navickaitė-Linartienė, córka przedwojennych właścicieli[6].
Majątek Bułhakowsk został opisany w 11. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[3].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Marek Minakowski, Profil Stanisława Karęgi w Wielkiej genealogii Marka Minakowskiego [online] [dostęp 2019-11-21].
- ↑ a b Bułhakowsk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 472.
- ↑ a b c d e f g Bułhakowsk, [w:] Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 11: Województwo kijowskie oraz uzupełnienia do tomów 1-10, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1997, s. 480–483, ISBN 83-04-04369-6, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Results of the 2011 Population and Housing Census of the Republic of Lithuania [online] [dostęp 2020-11-21] (ang.).
- ↑ Andrzej Matusiewicz, Straceni w Suwałkach w latach 1863–1864 [online], astn.pl, 2008 [dostęp 2020-11-21].
- ↑ a b c Pozycja 262 w rejestrze zabytków Litwy (Buv. dvaro sodybos fragmentai) [online], Rejestr zabytków Litwy, 24 marca 1992 [dostęp 2020-11-21] (lit.).