Przejdź do zawartości

Frombork

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
Frombork
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 warmińsko-mazurskie

Powiat

braniewski

Gmina

Frombork

Prawa miejskie

13101945
od 1959 (ponownie)

Burmistrz

Damian Krasiński

Powierzchnia

7,59[1] km²

Populacja (01.01.2024)
• liczba ludności
• gęstość


2029[1]
267,3 os./km²

Strefa numeracyjna

55

Kod pocztowy

14-530

Tablice rejestracyjne

NBR

Położenie na mapie gminy Frombork
Mapa konturowa gminy Frombork, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Frombork”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, u góry znajduje się punkt z opisem „Frombork”
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego
Mapa konturowa województwa warmińsko-mazurskiego, u góry po lewej znajduje się punkt z opisem „Frombork”
Położenie na mapie powiatu braniewskiego
Mapa konturowa powiatu braniewskiego, blisko lewej krawiędzi u góry znajduje się punkt z opisem „Frombork”
Ziemia54°21′30″N 19°40′59″E/54,358333 19,683056
TERC (TERYT)

2802034

SIMC

0932732

Urząd miejski
ul. Młynarska 5a
14-530 Frombork
Strona internetowa

Frombork (niem. Frauenburg[2], hist. łac. Castrum Dominae Nostrae, „Zamek Naszej Pani”, Civitas Warmiensis, „Miasto Warmińskie”) – miasto na Warmii w woj. warmińsko-mazurskim, w powiecie braniewskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Frombork. Jest położony na Równinie Warmińskiej, nad Zalewem Wiślanym, na północnym krańcu Wysoczyzny Elbląskiej. W miejscowości znajduje się port morski oraz morskie przejście graniczne.

Frombork leży zarówno na historycznej Warmii biskupiej[3], jak i na obszarze dawnej Warmii plemiennej[4]. Uzyskał prawa miejskie w 1310[5]. Utracił je po II wojnie światowej w 1945, aby ponownie uzyskać je w 1959[6]. W latach 1954–1957 wieś Frombork należała i była siedzibą władz gromady Frombork do 1972 r. W 1958 r. wieś Frombork wyłączono z gromady, tworząc osiedle miejskie Frombork, któremu w 1959 r. nadano prawa miejskie. Po reformie administracji w 1973 utworzono gminę miejsko-wiejską Frombork. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. elbląskiego.

Historia

[edytuj | edytuj kod]
Mapa historyczna Warmii
Widok w kierunku Zalewu Wiślanego, w oddali Mierzeja Wiślana (2014)
Frombork (jako Varmia) na mapie Polski z 1570[7]
Frombork i Braniewo na „Mapie Świętej Warmii” z 1755

Pierwsza wzmianka źródłowa o formującym się u stóp Wzgórza miasteczku pochodzi z 1278[8]. Badania archeologiczne nie potwierdziły istnienia tutaj wcześniejszego osadnictwa. Kiedy po kolejnym powstaniu Prusów w 1275 doszczętnie spalono katedrę w Braniewie, biskup warmiński Henryk Fleming postanowił przenieść kapitułę warmińską i wybudować tu katedrę. Nazwę miasta przyjęto od Najświętszej Marii Panny, patronki katedry. Osadnicy niemieccy nazywali je – Frauenburg (polska nazwa Frombork stanowi fonetyczne przyswojenie formy niemieckiej), a kanonicy warmińscy w swoich dokumentach pisali Castrum Dominae Nostrae – Gród Naszej Pani. Przywilej lokacyjny Frombork otrzymał 8 lipca 1310 od biskupa Eberharda z Nysy na prawie lubeckim[5][9]. Znaczenie miasta podniosło wybudowanie w latach 1329–1388 katedry Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja. Początkowo miasto stanowiło własność biskupów warmińskich, od 1320 należało do kapituły warmińskiej. Zwane było wówczas Civitas Warmiensis (Miasto Warmińskie). Tak też było w istocie, gdyż Frombork był stolicą Warmii[10].

Powstały w wyniku tego wyboru w ostatniej ćwierci wieku XIII kompleks osadniczy składał się z dwóch, całkowicie od siebie niezależnych, jednostek: zespołu katedralnego na wzgórzu i miasta nad brzegiem Zalewu Wiślanego. Każda z nich posiadała odmienne podstawy prawne. Dopiero w końcu wieku XIX tarasy górny i dolny powiązano w jeden zespół, natomiast w 1926 Wzgórze Katedralne i miasto połączone zostały administracyjnie.

Od czasów założenia życie mieszkańców miasta wiązało się głównie z rybołówstwem i rolnictwem. Z biegiem lat powstawały tutaj warsztaty rzemieślnicze świadczące głównie usługi dla kanoników i służby kościelnej. Już w średniowieczu wymieniano funkcjonowanie we Fromborku cechów krawców, piekarzy, piwowarów oraz gildii rybackiej. Pod koniec XIV wieku wybudowano poszczególne wieże warowni, mimo umocnień miasto było niszczone podczas najazdów wojsk polskich w 1414 i krzyżackich w 1454 (mimo że biskup warmiński stał po ich stronie). Najazd w 1454 był odwetem za złożenie przez kapitułę hołdu[11]. W 1455 Wzgórze Katedralne zostało zajęte przez czeskie oddziały zaciężne będące w służbie Kazimierza Jagiellończyka[10][12].

Na mocy pokoju toruńskiego z 1466 miasto wraz z całą Warmią weszło w skład Korony Królestwa Polskiego. We Fromborku przebywał Mikołaj Kopernik, który jako kanonik kapituły warmińskiej żył i pracował na Wzgórzu Katedralnym niemal nieprzerwanie od 1510 do dnia swojej śmierci w maju 1543. Właśnie tutaj Mikołaj Kopernik opracował De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich) – dzieło, które odmieniło dotychczasowe pojęcia o wszechświecie[10]. Zespół katedralny na wzgórzu stał się także miejscem pochówku astronoma[8]. W 1520 miasto niszczy najazd Krzyżaków, jednak nie udaje im się opanować Wzgórza Katedralnego[12]. Około 1540 powstała pod miastem pierwsza na Warmii huta szkła.

Frombork, rycina Krzysztofa Hartknocha z Altes und neues Preussen, 1684

Ponowne zniszczenia zabudowy miejskiej mają miejsce w czasie wojen szwedzkich, od 1626 miasto okupują wojska szwedzkie, które grabią skarbiec katedralny i wywożą do Szwecji księgozbiór biblioteki kapitulnej, w tym cenny księgozbiór kopernikański. W drugiej połowie wieku XVII upadek gospodarczy, w 1655 Karol Gustaw przyłącza Frombork do Szwecji. W 1703 wielki pożar niszczy całą zabudowę miasta m.in. ratusz, nietknięty pozostaje jedynie kościół farny[8][12].

W 1772, po I rozbiorze Rzeczypospolitej, miasto znalazło się w granicach Prus.

Na początku XIX w. ranga Fromborka jest tak niska, że jest on zaliczany do osad rybackich[12]. Pewne ożywienie daje się zauważyć po 1837, kiedy przeniesiono tutaj siedzibę biskupstwa. Rozwój turystyki, który nastąpił w końcu wieku XIX, spowodowany m.in. uruchomieniem w 1899 Kolei Nadzalewowej, sprzyjał dalszemu rozwojowi miasteczka jako znaczącego już ośrodka turystyczno-wypoczynkowego[8]. Powstało wówczas kilka hoteli, gospód i pensjonatów.

Zespół Wzgórza Katedralnego – Wieża Radziejowskiego i Kopernika

Po zakończeniu II wojny światowej w 1945 Frombork wrócił w granice Polski. Ludność pochodzenia niemieckiego została wysiedlona do Niemiec. Z powodu zniszczenia zabudowy i infrastruktury w 80% oraz niewielkiej liczby mieszkańców, Frombork pozbawiono praw miejskich[8].

W 1946 podjęto decyzję o zorganizowaniu Muzeum Mikołaja Kopernika. Udostępniono je zwiedzającym we wrześniu 1948. W 1959 Frombork odzyskał prawa miejskie[12].

W latach 1966–1973 prowadzono odbudowę Fromborka, w ramach akcji Związku Harcerstwa Polskiego pod kryptonimem „Operacja 1001-Frombork[13]. 2391 instruktorów i harcerzy za swoją nienaganną pracę, trwającą co najmniej trzy turnusy, otrzymało najwyższe wyróżnienie – tytuł Honorowego Obywatela Fromborka (HOF). „Operacja 1001-Frombork” przygotowywała obchody 500. rocznicy urodzin Kopernika[14]. Przy odbudowie Fromborka pomagali również konserwatorzy zabytków.

Demografia

[edytuj | edytuj kod]
  • Piramida wieku mieszkańców Fromborka w 2014[15].


Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
Bazylika archikatedralna Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Andrzeja
Zdjęcie przedstawia wnętrze zabytkowej wieży: wykonana od dołu fotografia pokazuje spiralne żelbetowe schody prowadzące w górę wieży.
Wnętrze Wieży Radziejowskiego w zespole Wzgórza Katedralnego
Brama zachodnia oraz Wieża Kopernika w zespole Wzgórza Katedralnego

Transport

[edytuj | edytuj kod]
 Osobny artykuł: Frombork (przystanek kolejowy).

Przez miasto przechodzą drogi:

Do Fromborka można przypłynąć z mola w Krynicy Morskiej tramwajem wodnym przez Tolkmicko lub statkiem.

Wspólnoty religijne

[edytuj | edytuj kod]
Wnętrze archikatedry

Na terenie miasta działalność duszpasterską prowadzą:

Kultura

[edytuj | edytuj kod]

Co roku w mieście odbywa się Międzynarodowy Festiwal Muzyki Organowej[9].

Miejscowość przedstawiona została w powieści i jednym filmie. We Fromborku i okolicach toczy się akcja powieści Zbigniewa Nienackiego z serii Pan Samochodzik zatytułowana Pan Samochodzik i zagadki Fromborka. W miejscowości tej toczy się także akcja polskiego filmu Królowa pszczół.

Turystyka

[edytuj | edytuj kod]
Port we Fromborku

Turystyka jest głównym źródłem dochodu mieszkańców Fromborka. Głównymi atutami tego miasta są: zabytki, spokój oraz dobre zaplecze hotelowo-gastronomiczne. Miasto jest również dobrą bazą turystyczną do wycieczek w okolice Fromborka. Główne atrakcje turystyczne miasta i okolic to rejsy po Zalewie Wiślanym z połączeniem z Krynicą Morską, punkty widokowe, umocnienia pozostałe po II wojnie światowej, planetarium i obserwatorium astronomiczne. Planetarium znajduje się w ośmiobocznej wieży na wzgórzu katedralnym (tzw. oktogonie), posiada kopułę o średnicy 8 m mieszczącą 81 widzów. W obiekcie prezentowane są popularnonaukowe seanse astronomiczne[9].

Obszar ochrony uzdrowiskowej

[edytuj | edytuj kod]

13 stycznia 2015 Rada Ministrów podjęła decyzję o nadaniu Fromborkowi oraz sołectwom Bogdany i Ronin statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej („Obszar Ochrony Uzdrowiskowej Frombork”)[20]. Badania Państwowego Zakładu Higieny potwierdziły, że wody chlorkowo-sodowe wydobywane w tutejszym odwiercie Frombork IGH-1 mogą być stosowane do zabiegów profilaktycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych. Decyzja ta stwarza szansę – po stworzeniu odpowiedniej infrastruktury – na zostanie drugą w województwie warmińsko-mazurskim (po Gołdapi) miejscowością uzdrowiskową[21].

Ochrona przyrody

[edytuj | edytuj kod]

Północna część miasta znajduje się w obrębie obszarów Natura 2000 Zalew Wiślany i Mierzeja Wiślana (PLH280007) SOO oraz Zalew Wiślany (PLB280010) OSO[22].

Na terenie miasta znajduje się 10 pomników przyrody[23]:

Nr Lokalizacja Nazwa Obwód
przy powołaniu [cm]
Nr ew. Rok powołania Zdjęcie
1. w okolicy Muzeum Mikołaja Kopernika dąb szypułkowy 706 240/57 1957
2. przy skrzyżowaniu ul. Krasickiego i Katedralnej jesion wyniosły 445 241/57 1957
3. 100 m od skrzyżowania ul. Krasickiego i Katedralnej jesion wyniosły 356 242/57 1957
4. przy skrzyżowaniu ul. Krasickiego i Katedralnej koło kapliczki dąb szypułkowy 437 48/92 1992
5. park przy cmentarzu przy ul. Sanatoryjnej buk zwyczajny 318 49/92 1992
6. park przy cmentarzu przy ul. Sanatoryjnej klon zwyczajny 317 50/92 1992
7. przy skrzyżowaniu ul. Krasickiego i Katedralnej koło kapliczki dąb szypułkowy 280 1/93 1993
8. ul. Katedralna 10, koło Duszpasterstwa buk zwyczajny 314 237/96 1996
9. ul. Braniewska przy kapliczce, 30 m od skrzyżowania z ul. Związku Harcerstwa Polskiego klon zwyczajny 280 238/96 1996
10. ul. Katedralna 9, teren Zespołu Szkół jesion wyniosły 308 239/96 1996

Miasta partnerskie

[edytuj | edytuj kod]

W związku z inwazją Rosji na Ukrainę, w dniu 24 marca 2022 Rada Miejska we Fromborku podjęła uchwały o zawieszeniu współpracy partnerskiej z miastem Swietłyj (Federacja Rosyjska)[24] oraz z miastem Miadzioł (Republika Białorusi)[25].

We Fromborku działa klub piłkarski KS „Zalew” Frombork (klasa okręgowa, grupa warmińsko-mazurska II).

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]
  • Order Odrodzenia Polski III klasy (1979)[26]

Ludzie związani z Fromborkiem‎

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Fromborkiem‎‎‎.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2024 roku [online], Główny Urząd Statystyczny, 22 lipca 2024 [dostęp 2024-10-23] (pol.).
  2. Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
  3. Warmia (hasło), [w:] Popularna encyklopedia powszechna. Jan Pieszczachowicz (red. nacz.). T. 19: W, X, Y. Kraków: Fogra Oficyna Wydawnicza, 1997, s. 51. ISBN 83-85719-30-X. Cytat: […] historyczną stolicą W. jest Lidzbark Warmiński, in. ważniejsze miasta: […] Braniewo, Frombork. (pol.).
  4. Erwin Kruk: Warmia i Mazury. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2003, s. 41. ISBN 83-7384-028-1. Cytat: […] siedziby biskupstwa warmińskiego i kapituły – początkowo Braniewo, następnie Frombork, leżały na Warmii, a więc na terytorium plemiennym pruskich Warmów […]. (pol.).
  5. a b Frombork – Urząd Miasta i Gminy Historia miasta [online], www.frombork.pl [dostęp 2021-04-17].
  6. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 30–31.
  7. Niezwykle stara mapa Polski z 1570 roku, eloblog.pl.
  8. a b c d e Prusy-Frombork [online], www.castlesofpoland.com [dostęp 2023-07-27] (pol.).
  9. a b c Historia miasta Frombork [online], elblag.eu [dostęp 2023-07-27] (pol.).
  10. a b c Izabela i Tomasz Kaczyńscy - Zamki w Polsce północnej i środkowej - przewodnik. Sport i Turystyka, Warszawa, 1999, s. 189-196, język polski, ISBN 83-7200-448-X
  11. Jan Bałdowski „Warmia i Mazury, mały przewodnik” Wydawnictwo Sport i Turystyka Warszawa 1977 s. 82.
  12. a b c d e Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 103–104.
  13. OPERACJA 1001 - FROMBORK nas pamięta, my pamiętamy o Fromborku [online], web.archive.org [dostęp 2023-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2012-04-17] (pol.).
  14. Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 102–103.
  15. Frombork w liczbach. Frombork – Dane demograficzne [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  16. Piotr Skurzyński „Warmia, Mazury, Suwalszczyzna” Wyd. Sport i Turystyka – Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8, s. 106.
  17. Kanał Kopernika. stalker.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-03-07)].
  18. Frombork. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny [online], archwarmia.pl [dostęp 2024-07-20].
  19. Kontakt [online], parakletos.pl [dostęp 2024-07-20].
  20. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 13 stycznia 2015 r. w sprawie nadania statusu obszaru ochrony uzdrowiskowej miastu Frombork i sołectwom Bogdany i Ronin położonym na obszarze gminy Frombork (Dz.U. z 2015 r. poz. 152).
  21. Frombork będzie uzdrowiskiem. Jest decyzja rządu w tej sprawie. [dostęp 2015-01-14].
  22. Geoserwis GDOŚ. [dostęp 2013-02-07].
  23. Wykaz pomników przyrody w województwie warmińsko-mazurskim, RDOŚ Olsztyn, styczeń 2010. [dostęp 2013-02-06].
  24. Uchwała nr XXX/412/22 Rady Miejskiej we Fromborku z dnia 24 marca 2022 r. w sprawie zawieszenia współpracy partnerskiej z miastem Swietłyj (Federacja Rosyjska)
  25. Uchwała nr XXX/413/22 Rady Miejskiej we Fromborku z dnia 24 marca 2022 r. w sprawie zawieszenia współpracy partnerskiej z miastem Miadzioł (Republika Białorusi)
  26. Wykaz miejscowości wyróżnionych odznaczeniami państwowymi, [w:] Urszula Lewandowska, Krystyna Malik, Przewodnik po Polsce, Warszawa: Wydawnictwo „Sport i Turystyka”, 1991, s. 21, ISBN 83-217-2519-8 (pol.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy