Halina Czerny-Stefańska

Halina Czerny-Stefańska

Halina Czerny-Stefańska w 1959
Data i miejsce urodzenia	31 grudnia 1922 Kraków, Polska
Data i miejsce śmierci	1 lipca 2001 Kraków, Polska
Instrumenty	fortepian
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	pianistka, pedagog
Odznaczenia

Grób Haliny Czerny-Stefańskiej na cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Halina Czerny-Stefańska (ur. 31 grudnia 1922 w Krakowie, zm. 1 lipca 2001 tamże) – polska pianistka, chopinistka, pedagożka.

Życiorys

Dzieciństwo i młodość

Halina Czerny-Stefańska (przed II wojną światową używała nazwiska Helena Szwarcenberg-Czerny) pochodziła ze znanej arystokratycznej rodziny Schwarzenbergów, była córką Stanisława, pod kierunkiem którego rozpoczęła naukę gry na fortepianie. W 1932 studiowała w Paryżu w Ecole Normale u Alfreda Cortot, następnie od 1939 - u Józefa Turczyńskiego w Konserwatorium Warszawskim.

W czasie wojny ukrywała się w majątku rodziny Branickich w Branicach pod Krakowem, a potem występowała na konspiracyjnych koncertach z Ludwikiem Stefańskim.

Konkurs Chopinowski

W 1949 została laureatką I nagrody IV Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (ex aequo z Bellą Dawidowicz z ZSRR). Otrzymała również nagrodę za najlepsze wykonanie mazurków F. Chopina, ufundowaną przez Polskie Radio. W 1950 ukończyła z wyróżnieniem Państwową Wyższą Szkołę Muzyczną w Krakowie w klasie prof. Zbigniewa Drzewieckiego.

Czerny-Stefańska podczas konkursu wybrała fortepian koncertowy marki Steinway & Sons model D (o numerze seryjnym 309125, długości 273 cm), z 1942 roku produkcji hamburskiej, na którym grała podczas wszystkich etapów konkursu.

Światowa kariera

Wygrana w Konkursie otworzyła jej drogę do międzynarodowej kariery pianistycznej. Występowała w renomowanych salach koncertowych Europy, Japonii, Stanów Zjednoczonych, Ameryki Południowej. Odbyła ponad 20 tournée po Związku Radzieckim. Występowała z towarzyszeniem najbardziej znanych orkiestr symfonicznych, współpracując z takimi dyrygentami, jak m.in.: Adrian Boult, Zubin Mehta, Georg Solti, Václav Smetáček, Witold Rowicki, Paweł Klecki. W jej repertuarze koncertowym znajdowały się utwory od baroku do muzyki współczesnej, dominowała jednak muzyka F. Chopina.

Przez pięćdziesiąt lat prowadziła karierę artystyczną, która trwała do ostatnich miesięcy jej życia. Współpracowała z firmą Steinway & Sons reklamując jej fortepiany w Japonii, jak również instrumenty Kawai oraz (pod koniec życia) fortepiany Petrof. Oficjalnie ćwiczyła na instrumentach Blüthner (w krakowskim domu artystki znajdują się trzy takie fortepiany, obok Steinwaya i dwóch innych starszych instrumentów).

W późniejszych latach była zapraszana do jury konkursów pianistycznych świata, w tym pięciokrotnie do Międzynarodowego Konkursu Muzycznego im. Piotra Czajkowskiego (w 1970, 1974, 1978, 1986 i 1998) oraz pięciokrotnie do Międzynarodowego Konkursu Pianistycznego im. Fryderyka Chopina (w 1980, 1985, 1990, 1995 i 2000).

Prowadziła działalność pedagogiczną, wykładając m.in. na takich uczelniach, jak: Tokijski Uniwersytet Sztuki, Elisabeth University of Music w Hiroszimie, Nagoya University of Arts w Nagoi, Senzoku Gakuen University w Uozu, prefekturze Toyama, prowadziła także kursy mistrzowskie.

W 1999 była Honorowym Członkiem Komitetu Obchodów Światowego Roku Chopinowskiego, powołanego przez Prezydenta RP Aleksandra Kwaśniewskiego.

Działalność społeczno-polityczna

Pianistka uczestniczyła także w życiu społeczno-politycznym Krakowa. W latach 1976–1984 była radną Miasta Krakowa, a w latach 1978–1985 członkiem Społecznego Komitetu Odnowy Zabytków Krakowa. Była jednym z założycieli Kuźnicy (obok takich artystów jak m.in. Andrzej Wajda). W latach 1981–1983 wchodziła w skład Prezydium Ogólnopolskiego Komitetu Frontu Jedności Narodu.

Należała do nielicznej grupy artystów, którzy ostentacyjnie wyrażali poparcie dla władz politycznych w czasach stanu wojennego, za co w kwietniu 1982 została wyklaskana na koncercie w Filharmonii Krakowskiej. Członek Rady Krajowej PRON w 1983 roku.

Życie prywatne

Żona Ludwika Stefańskiego, matka Elżbiety Stefańskiej.

Pianistka zmarła 1 lipca 2001 w Krakowie, pochowana razem z mężem w alei zasłużonych na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera LXIX pas A-I-13).

Ordery i odznaczenia

• Order Budowniczych Polski Ludowej (1984)
• Order Sztandaru Pracy I klasy (15 stycznia 1953)
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1959)
• Medal 40-lecia Polski Ludowej (1984)
• Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej” (1987)
• Order Przyjaźni Narodów (ZSRR, 1987)

Nagrody i wyróżnienia

• Państwowa Nagroda Artystyczna II stopnia w dziale muzyki za osiągnięcia artystyczne oraz za propagandę muzyki i pianistyki polskiej w kraju i za granicą (1950)
• Nagroda Państwowa I stopnia za wybitne osiągnięcia w dziedzinie pianistyki, za wykonanie utworów fortepianowych w ilustracji muzycznej filmu Młodość Chopina oraz za propagandę muzyki i pianistyki polskiej za granicą (1952)
• Dyplom Ministra Spraw Zagranicznych Polski Za wybitne osiągnięcia w propagowaniu kultury polskiej za granicą (1982)
• tytuł doktora honoris causa Tokijskiego Uniwersytetu Sztuki (2001)
• Tytuł Towarzystwa im. Fryderyka Chopina w Warszawie nadany pośmiertnie Za Promowanie Muzyki F. Chopina w Świecie (2002)

Upamiętnienie

W 2001 wmurowano poświęconą jej tablicę pamiątkową w Ogrodzie Botanicznym Polskiej Akademii Nauk w Powsinie.

W 2006 w Parku im. Jerzego Waldorffa w Słupsku odsłonięto pomnik „Klawiaturę gwiazd”, na której umieszczono nazwisko Haliny Czerny-Stefańskiej pośród siedmiorga wybitnych pianistów, uczestników Festiwalu Pianistyki Polskiej, takich jak Ryszard Bakst, Klara Langer-Danecka, Władysław Kędra, Tadeusz Żmudziński, Miłosz Magin, Witold Małcużyński.

W dniach 17–21 września 2008 odbył się w Poznaniu I Europejski Konkurs Pianistyczny „Halina Czerny-Stefańska in Memoriam” zorganizowany przez poznańską Akademię Muzyczną.

Dyskografia (wybór)

Halina Czerny-Stefańska nagrała wiele płyt LP i CD dla takich wytwórni jak: Deutsche Grammophon, Decca, Erato, EMI Classics, His Masters Voice, Polskie Nagrania, Pony Cayon, RCA Records, Supraphon, Selene czy Telefunken.

• 1955 – Koncert e-moll op. 11 F. Chopina, Supraphon SUA 10130
• 1958 – DGG XEPN 0118
• 1960 – Ronda C-dur op.73 F. Chopina na dwa fortepiany z Ludwikiem Stefańskim Muza SX 0077
• Koncert B-dur op.19 L. van Beethovena, Koncert a – moll op.16 E. Griega, P.N. MUZA XL 0107
• 1955 – Mazurki a-moll op.17 nr.4, D-dur op.33 nr.2, cis- moll op.63 nr.3, a-moll op.67 nr.4, a-moll op.68 nr.2, F. Chopina, DGG LPEM
• 1959 – 24 Preludia op.28 F. Chopina, MUZA SX 0062
• 1959 – Polonezy A-dur Op. 40 nr 1, c-moll Op. 40 nr 2, fis-moll op.44, MUZA SX 0058
• 1985 – Pieśni F. Chopina z Teresą Żylis – Gara Erato STU 71.527
• 1987 – komplet Nokturnów F. Chopina, RCA
• 1989–1990 – komplet Mazurków F. Chopina, Pony Canyon
• 1994 – Andante spianato i Poloneza Es-dur F. Chopina, Pony Canyon
• 1995 – Ronda C-dur op.73 F. Chopina na dwa fortepiany z Rinko Kobayashi, Pony Canyon
• 2000 – Tańce Polskie z córką Elżbietą Stefańską, Selene

Bibliografia

• Halina Czerny-Stefańska, Lucjan Kydryński, Polskie Wydawnictwo Muzyczne, Kraków 1963.
• Czerny-Stefańska Halina. [w:] Encyklopedia Muzyczna PWM, Teresa Parzyńska (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „cd”, PWM, Kraków 1984.
• Chopin towarzyszył mi od najmłodszych lat – mówi Halina Czerny-Stefańska, „Polish Culture” 1999 nr 1, s. 43.
• Czerny-Stefańska Halina. [w:] Encyklopedia Muzyczna PWM, Anna Woźniakowska (część biograficzna pod red. Elżbiety Dziębowskiej), t. „cd – suplement”, PWM, Kraków 2001.
• Słownik pianistów polskich, Stanisław Dybowski, Wyd. Warszawa, Selene, 2003.
• Halina Czerny-Stefańska. Epizody z życia chopinistki, Stanisław Dybowski. Wyd. 1. Warszawa, Selene, 2006.
• Życiorys Haliny Czerny-Stefańskiej. czerny-stefanska.net. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-06-26)].
• Halina Czerny-Stefańska. pl.chopin.nifc.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-10-10)]., Narodowy Instytut Fryderyka Chopina [dostęp: 31 grudnia 2011].
• Halina Czerny-Stefańska, Polskie Centrum Informacji Muzycznej [dostęp: 31 grudnia 2011].

Linki zewnętrzne

• Lokalizacja grobu Haliny Czerny-Stefańskiej w OpenStreetMap
• Halina Czerny-Stefańska, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .
• Halina Czerny-Stefańska w bazie filmpolski.pl
• Halina Czerny-Stefańska na zdjęciach w bibliotece Polona