Iwan Fedorowicz

Iwan Fedorowicz

Data i miejsce urodzenia	1510 Moskwa
Data i miejsce śmierci	15 grudnia 1583 Lwów
Miejsce spoczynku	monaster św. Onufrego
Zawód, zajęcie	drukarz, grawer

Iwan Fedorowicz (Fedorow) (ur. około 1510 w Moskwie, zm. 15 grudnia 1583 we Lwowie) – działacz kultury wschodniosłowiańskiej, jej pierwszy znany z imienia drukarz, grawer, majster odlewnictwa czcionek.

Życiorys

W 1532 roku zdobył stopień bakałarza Akademii Krakowskiej. W latach 50. XVI wieku diakon cerkwi pod wezwaniem św. Mikołaja Hostuńskiego w moskiewskim Kremlu. Od kwietnia 1563 do marca 1564 roku razem z Piotrem Mścisławcem pracował nad przygotowaniem tekstu, odlaniem czcionek i przygotowaniem grawiur w celu wydania księgi liturgicznej „Apostoł” (1564). W posłowiu do „Apostoła” bezpośrednim inicjatorem stworzenia drukarni został wymieniony car Iwan Groźny. Do 1565 roku wraz z Piotrem Mścisławcem wydrukował kilka cerkiewnosłowiańskich ksiąg liturgicznych. Po pewnym czasie z nieznanych przyczyn obydwaj drukarze opuścili Moskwę i osiedli w Zabłudowie na Podlasiu w majątku hetmana wielkiego litewskiego Grzegorza Chodkiewicza. Drukarze ci wydali w 1569 roku „Ewangelie Uczitielnoje”, stanowiącą zbiór religijnych nauk pomocniczych do poznania tekstów biblijnych, oraz „Psałterz z Czasosłowem”. Ewangelia zabłudowska, odpowiednik katolickich i protestanckich „Postylii”, ukazała się w 12 lat po „Postyli” Mikołaja Reja i cztery lata przed wydaniem „Postyli” księdza Jakuba Wujka.

W 1572 roku Fedorowicz wyjechał do Lwowa, gdzie w latach 1573–1574 w monasterze św. Onufrego kontynuował pracę drukarską – „drukowanie zaniedbane obnowił”. We Lwowie w 1574 roku ukazało się nowe wydanie „Apostoła” i „Bukwar” – pierwszy wschodniosłowiański elementarz. W 1575 roku Fedorowicz przeszedł na służbę do księcia Konstantego Wasyla Ostrogskiego. W latach 1575–1576 był zarządcą monasteru w Dermaniu. W 1577 roku przeniósł się do Ostroga, gdzie założył Drukarnię Ostrogską. Swoista symbioza akademii i drukarni ostrogskiej leżała u podstaw sukcesu tej ostatniej. Pod jego kierownictwem zostały wydane następujące księgi: nowe wydanie „Bukwara” (1578), „Nowy Testament” z indeksem i „Psałterz” (1580), „Chronologia” Andrzeja Rymszy (1581), Biblia ostrogska (1581). Brał udział w redagowaniu i ozdobieniu ksiąg i jest autorem posłowia. Po rozejściu się z księciem Ostrogskim wyjechał w 1583 roku do Lwowa, gdzie nie udało mu się odnowić drukarni. W tymże roku odwiedził także Kraków i Wiedeń. Jego drukarnia przeszła na własność lwowskiego Bractwa Zaśnięcia Matki Bożej (Uspienskiego), późniejszego Instytutu Stauropigialnego, który korzystał z ornamentów Iwana Fedorowicza aż do początku XIX wieku. Zmarł 15 grudnia 1583 roku we Lwowie i został pochowany w miejscowym monasterze św. Onufrego.

Jego pamięć jest szczególnie czczona w Moskwie gdzie od 1976 roku ukazują się „Fedorowskie Czytania”, publikacja ciągła poświęcona starodrukom, oraz w Ostrogu, w Narodowym Uniwersytecie „Akademia Ostrogska”. W Moskwie znajduje się również jego pomnik.

Bibliografia

• Jarosława Bondarczuk: Biblia Ostrogska (1581), [w:] Wołanie z Wołynia nr 4 (23) z lipca-sierpnia 1998 roku, s. 47-48.
• Jarosława Bondarczuk: «Bukwar» («Elementarz»), Ostróg 1578 (tłum. Łucja Zalewska), [w:] Wołanie z Wołynia nr 4 (17) z lipca-sierpnia 1997 roku, s. 48.
• Jarosława Bondarczuk: Księga Nowego Testamentu (1580) (tłum. Łucja Zalewska), [w:] Wołanie z Wołynia nr 6 (19) z listopada-grudnia 1997 roku, s. 48.
• Andrzej Kempfi: Biblia Ostrogska. W czterechsetlecie wydania 1581-1981, [w:] Zeszyty Historyczne (Paryż) t. 59, 1982, s. 230–236.
• Tomasz Kempa: Akademia i drukarnia Ostrogska, Biały Dunajec – Ostróg 2006.
• Tomasz Kempa: Konstanty Wasyl Ostrogski, wojewoda kijowski i marszałek ziemi wołyńskiej, Toruń 1997.
• Antoni Mironowicz: Kościół prawosławny w dziejach Rzeczypospolitej cz. 2 [1]
• Я.П. Запаско: Мистецька спадщина Івана Федорова, Львів, 1974.
• О. Ковалів Вітольд-Йосиф: Острозька Біблія очима католика. Моя перша зустріч з Острозькою Біблією // Наукові записки: Виховання молодого покоління на принципах християнської моралі в процесі духовного відродження України / Остроз. акад. – Острог, 1999. – Т.2. Ч.2. – С. 338-341.
• Першодрукар Іван Федоров і його послідовники на Україні (XVI – перша половина XVII ст.). Збірка документів. – К., 1975.
• Е.Л. Немировский: Возникновение книгопечатания в Москве: Иван Федоров, М., 1964.
• Начало книгопечатания на Украине: Иван Федоров, М., 1974.
• Иван Федоров в Белоруссии, М., 1979.
• Я.Д. Исаевич: Преемники первопечатника, М., 1981.

Linki zewnętrzne

• Острозька Біблія як форпост православно-слов’янського світу – Петро Кралюк. day.kiev.ua. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-12-02)].
• Острозька Біблія – скарб української науки і культури
• Іван Огієнко. Історія українського друкарства
  • Розділ VII. ІВАН ХВЕДОРОВИЧ, ФУНДАТОР ПОСТІЙНОГО ДРУКАРСТВА НА УКРАЇНСЬКІЙ ЗЕМЛІ
• O drukarstwie we Lwowie i nagrobku Jana Fedorowicza, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. V: Kutowa Wola – Malczyce, Warszawa 1884, s. 510 .
• Stanisław Ptaszycki: Iwan Fedorowicz, drukarz ruski we Lwowie