Jack Palance

Jack Palance
	; Jack Palance (1975)
Imię i nazwisko	Volodymyr Palahniuk
Data i miejsce urodzenia	18 lutego 1919 ; Hazle Township
Data i miejsce śmierci	10 listopada 2006 ; Montecito
Zawód	aktor, reżyser
Współmałżonek	Virginia Baker; (1949-1968; rozwód); Elaine Rogers; (1987-2006; jego śmierć)
Lata aktywności	1947–2004
	Multimedia w Wikimedia Commons

Jack Palance, właśc. Volodymyr Palahniuk^[1]^[2] (ur. 18 lutego 1919 w Hazle Township, zm. 10 listopada 2006 w Montecito) – amerykański aktor pochodzenia ukraińskiego.

Życiorys

Młodość

Urodził się w sekcji Census-designated place Lattimer w Hazle Township w stanie Pensylwania jako jedno z pięciorga dzieci, syn Anny Gramiak i Ivana Palahniuka, który był górnikiem^[3]. Jego rodzice byli ukraińskimi imigrantami^[4]; jego ojciec urodził się w wiosce Iwanie Złote^[3] na zachodniej Ukrainie, a matka pochodziła z okolic Lwowa^[3]. Uczęszczał na University of North Carolina at Chapel Hill^[5].

Pracował jako górnik węgla i radio-mechanik^[5]. Uprawiał zawodowo boks pod koniec lat 30., jednak w trakcie wojny porzucił to zajęcie i został pilotem bombowca B-24. Podczas szkoleniowego lotu w Arizonie, samolot został rozbity, w wyniku czego Jack doznał obrażeń twarzy i wymagał operacji plastycznej. Po wojnie, studiował na wydziale dramatu na Uniwersytecie Stanforda^[4]. W czasie studiów pracował krótko jako kucharz, kelner, ratownik w Jones Beach State Park i model.

Kariera

Po ukończeniu studiów, w 1947 niemal natychmiast zadebiutował na Broadwayu w roli rosyjskiego żołnierza w spektaklu Rzeka dwóch serc^[6] autorstwa Ernesta Hemingwaya. W 1948 roku zastąpił Marlona Brando w roli Stanleya Kowalskiego w broadwayowskiej produkcji Tennessee Williamsa Tramwaj zwany pożądaniem, co zwróciło na niego uwagę reżysera Elii Kazana, który powierzył mu rolę Blackiego w dreszczowcu Panika na ulicach (Panic in the Streets, 1950) u boku Richarda Widmarka.

Zasłynął rolami w Sudden Fear (1952) oraz w klasycznym westernie Jeździec znikąd (1953), za które w 1953 i w 1954 otrzymał nominacje do Oscara dla najlepszego aktora drugoplanowego. Niezapomniana pozostanie bardzo wyrazista rola porucznika Joe Costy w dramacie wojennym Roberta Aldricha z 1956 Atak. W latach 50. i 60. grał charakterystyczne role złoczyńców^[7], w tym Kuby Rozpruwacza, Attyli czy Fidela Castro.

30 marca 1992 roku w Dorothy Chandler Papillon w Kalifornii, podczas gdy uhonorowano go Nagrodą Akademii Filmowej za drugoplanową rolę w komedii Sułtani westernu (City Slickers, 1991)^[8], zaskoczył publiczność podczas ceremonii, pokazując swój fizyczny wigor. Wykonał na scenie kilkanaście pompek (także na jednej ręce), mimo że w tym czasie miał 73 lata. Wydarzenie to przeszło do historii kina, wielokrotnie nawiązywano doń i parodiowano je.

21 kwietnia 1949 ożenił się z Virginią Baker, z którą miał trzy córki: Holly (ur. 5 sierpnia 1950), Brooke (ur. 9 lutego 1952) i Cody (ur. 1955, zm. 1998). 5 czerwca 1968 rozwiódł się. 6 maja 1987 poślubił Elaine Rochelle Rogers.

Zmarł 10 listopada 2006 w Montecito w stanie Kalifornia w wieku 87 lat^[9].

Filmografia

Panika na ulicach (1950) jako Blackie
Przeklęte wzgórza (1950) jako Pigeon Lane
Sudden Fear (1952) jako Lester Blaine
Jeźdźiec znikąd (1953) jako Jack Wilson
Srebrny kielich (1954) jako Mag Simon
Wielki nóż (1955) jako Charles Castle
Atak (1956) jako porucznik Joe Costa
Sąd ostateczny (1961) jako Matteoni
Barabasz (1961) jako Torvard
Pogarda (1963) jako Jeremy Prokosch
Zawodowcy (1966) jako Jesus Raza
Zawodowiec (1968) jako Ricciolo
Che! (1969) jako Fidel Castro
Jeźdźcy (1971) jako Tursen
To się da zrobić, amigo (1972) jako Sonny Bronston
Chato (1972) jako kpt. Quincey Whitmore
Taka była Oklahoma (1973) jako Hellman
Mściwy sokół (1980; inny polski tytuł – Mściwy jastrząb) jako Voltan
Gor (1987) jako Xenos
Bagdad Café (1987) jako Rudi Cox
Alone in the Dark (1982) jako Frank Hawkes
Młode strzelby (1988) jako Lawrence G. Murphy
Outlaw of Gor (1989) jako Xenos
Batman (1989) jako Carl Grissom
Tango i Cash (1989) jako Yves Perret
Sułtani westernu (1991; inny polski tytuł – Złoto dla naiwnych) jako Curly Washburn
Cyborg 2: Szklany cień (1993) jako Mercy
Złoto dla naiwnych (1994; inny polski tytuł Złoto dla naiwnych II lub Złoto dla naiwnych: Z powrotem w siodle) jako Curly Washburn
Gliniarze i Robbersonowie (1994; inny polski tytuł – Gliniarz w rodzinie) jako Jake Stone
Dziewczyny z Dzikiego Zachodu (1995) jako Bartle Bone
Noc Bożego Narodzenia (1997) jako Ebenezer Scrooge
Marco Polo (1998) jako Belzebub
Wyspa skarbów (1999) jako John Silver
Rozmowy z zaświatami (2002; inny polski tytuł – Głosy z zaświatów) jako Allan Van Praagh

Nagrody

Nagroda Akademii Filmowej 1992: Złoto dla naiwnych (Najlepszy Aktor Drugoplanowy)
Złoty Glob 1992: Złoto dla naiwnych (Najlepszy Aktor Drugoplanowy)

Przypisy

↑ Personalidade: Jack Palance (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2017-12-25]. (port.).
↑ Jack Palance. Listal. [dostęp 2017-01-17]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Jack Palance (18 de Fevereiro de 1919). Filmow. [dostęp 2017-12-25]. (port.).
↑ ^a ^b Brian Baxter (2006-11-13): Obituary: Jack Palance. The Guardian. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).
↑ ^a ^b Jack Palance Biography (1919-2006). Film Reference. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).
↑ Jack Palance. ibdb.com. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).
↑ Jack Palance. Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).
↑ Jack Palance. MYmovies. [dostęp 2017-12-25]. (wł.).
↑ Richard Severonov (2006-11-11): Oscar-Winning Actor Jack Palance Dies. The New York Times. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).

Linki zewnętrzne

Jack Palance w bazie IMDb (ang.)
Jack Palance w bazie Filmweb
Jack Palance w bazie Notable Names Database (ang.)

[Personalidade_Jack_Palance-1] Personalidade: Jack Palance (EUA). InterFilmes.com. [dostęp 2017-12-25]. (port.).

[Jack_Palance-2] Jack Palance. Listal. [dostęp 2017-01-17]. (ang.).

[filmow-3] Jack Palance (18 de Fevereiro de 1919). Filmow. [dostęp 2017-12-25]. (port.).

[theguardian-4] Brian Baxter (2006-11-13): Obituary: Jack Palance. The Guardian. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).

[filmreference-5] Jack Palance Biography (1919-2006). Film Reference. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).

[Jack_Palance2-6] Jack Palance. ibdb.com. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).

[rottentomatoes-7] Jack Palance. Rotten Tomatoes. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).

[Jack_Palance3-8] Jack Palance. MYmovies. [dostęp 2017-12-25]. (wł.).

[nytimes-9] Richard Severonov (2006-11-11): Oscar-Winning Actor Jack Palance Dies. The New York Times. [dostęp 2017-12-25]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

1936–1939	Walter Brennan (1936) Joseph Schildkraut (1937) Walter Brennan (1938) Thomas Mitchell (1939)
1940–1959	Walter Brennan (1940) Donald Crisp (1941) Van Heflin (1942) Charles Coburn (1943) Barry Fitzgerald (1944) James Dunn (1945) Harold Russell (1946) Edmund Gwenn (1947) Walter Huston (1948) Dean Jagger (1949) George Sanders (1950) Karl Malden (1951) Anthony Quinn (1952) Frank Sinatra (1953) Edmond O’Brien (1954) Jack Lemmon (1955) Anthony Quinn (1956) Red Buttons (1957) Burl Ives (1958) Hugh Griffith (1959)
1960–1979	Peter Ustinov (1960) George Chakiris (1961) Ed Begley (1962) Melvyn Douglas (1963) Peter Ustinov (1964) Martin Balsam (1965) Walter Matthau (1966) George Kennedy (1967) Jack Albertson (1968) Gig Young (1969) John Mills (1970) Ben Johnson (1971) Joel Grey (1972) John Houseman (1973) Robert De Niro (1974) George Burns (1975) Jason Robards (1976) Jason Robards (1977) Christopher Walken (1978) Melvyn Douglas (1979)
1980–1999	Timothy Hutton (1980) John Gielgud (1981) Louis Gossett Jr. (1982) Jack Nicholson (1983) Haing S. Ngor (1984) Don Ameche (1985) Michael Caine (1986) Sean Connery (1987) Kevin Kline (1988) Denzel Washington (1989) Joe Pesci (1990) Jack Palance (1991) Gene Hackman (1992) Tommy Lee Jones (1993) Martin Landau (1994) Kevin Spacey (1995) Cuba Gooding Jr. (1996) Robin Williams (1997) James Coburn (1998) Michael Caine (1999)
2000–2019	Benicio del Toro (2000) Jim Broadbent (2001) Chris Cooper (2002) Tim Robbins (2003) Morgan Freeman (2004) George Clooney (2005) Alan Arkin (2006) Javier Bardem (2007) Heath Ledger (2008) Christoph Waltz (2009) Christian Bale (2010) Christopher Plummer (2011) Christoph Waltz (2012) Jared Leto (2013) J.K. Simmons (2014) Mark Rylance (2015) Mahershala Ali (2016) Sam Rockwell (2017) Mahershala Ali (2018) Brad Pitt (2019)
2020–2039	Daniel Kaluuya (2020) Troy Kotsur (2021) Ke Huy Quan (2022) Robert Downey Jr. (2023)

1940–1959	Akim Tamiroff (1943) Barry Fitzgerald (1944) J. Carrol Naish (1945) Clifton Webb (1946) Edmund Gwenn (1947) Walter Huston (1948) James Whitmore (1949) Edmund Gwenn (1950) Peter Ustinov (1951) Millard Mitchell (1952) Frank Sinatra (1953) Edmond O’Brien (1954) Arthur Kennedy (1955) Earl Holliman (1956) Red Buttons (1957) Burl Ives (1958) Stephen Boyd (1959)
1960–1979	Sal Mineo (1960) George Chakiris (1961) Omar Sharif (1962) John Huston (1963) Edmond O’Brien (1964) Oskar Werner (1965) Richard Attenborough (1966) Richard Attenborough (1967) Daniel Massey (1968) Gig Young (1969) John Mills (1970) Ben Johnson (1971) Joel Grey (1972) John Houseman (1973) Fred Astaire (1974) Richard Benjamin (1975) Laurence Olivier (1976) Peter Firth (1977) John Hurt (1978) Melvyn Douglas / Robert Duvall (1979)
1980–1999	Timothy Hutton (1980) John Gielgud (1981) Louis Gossett Jr. (1982) Jack Nicholson (1983) Haing S. Ngor (1984) Klaus Maria Brandauer (1985) Tom Berenger (1986) Sean Connery (1987) Martin Landau (1988) Denzel Washington (1989) Bruce Davison (1990) Jack Palance (1991) Gene Hackman (1992) Tommy Lee Jones (1993) Martin Landau (1994) Brad Pitt (1995) Edward Norton (1996) Burt Reynolds (1997) Ed Harris (1998) Tom Cruise (1999)
2000–2019	Benicio del Toro (2000) Jim Broadbent (2001) Chris Cooper (2002) Tim Robbins (2003) Clive Owen (2004) George Clooney (2005) Eddie Murphy (2006) Javier Bardem (2007) Heath Ledger (2008) Christoph Waltz (2009) Christian Bale (2010) Christopher Plummer (2011) Christoph Waltz (2012) Jared Leto (2013) J.K. Simmons (2014) Sylvester Stallone (2015) Aaron Taylor-Johnson (2016) Sam Rockwell (2017) Mahershala Ali (2018) Brad Pitt (2019)
2020–2039	Daniel Kaluuya (2020) Kodi Smit-McPhee (2021) Ke Huy Quan (2022) Robert Downey Jr. (2023)