Johann Adolf Hasse

Johann Adolf Hasse
	; Johann Adolf Hasse, obraz Balthasara Dennera, 1740
Data i miejsce urodzenia	25 marca 1699 (data chrztu) ; Bergedorf
Data i miejsce śmierci	16 grudnia 1783 ; Wenecja
Typ głosu	tenor
Gatunki	muzyka poważna
Zawód	kompozytor
	Multimedia w Wikimedia Commons

Johann Adolf^[a] Hasse (ur. ok. 25 marca 1699 w Bergedorfie, zm. 16 grudnia 1783 w Wenecji) – niemiecki kompozytor doby późnego baroku. Pod koniec życia dostosował swą muzykę do stylu klasycystycznego. Obok Georga Philippa Telemanna Hasse był w swych czasach uważany za największego z kompozytorów niemieckich.

Życiorys

Hasse urodził się 25 marca 1699 r. w Bergedorfie niedaleko Hamburga, gdzie ojciec nauczył go podstaw muzyki. Obdarzony ładnym tenorem, poświęcił się karierze śpiewaczej i przystąpił do trupy artystycznej, którą kierował Reinhard Keiser, i w którego orkiestrze Händel grał nieco wcześniej drugie skrzypce. Hasse odniósł sukces i został zatrudniony w operze dworskiej księstwa Brunszwik-Lüneburg. Tam debiutował jako kompozytor oper (Antigonus 1723). Książę sfinansował dalszą naukę Hassego w Italii. W 1724 roku Hasse odwiedził Neapol i uczył się u Nicola Porpory, z którym nie zgadzał się w wielu kwestiach muzycznych, a także innych. W Neapolu jego przyjacielem i przez jakiś czas przewodnikiem muzycznym został Alessandro Scarlatti. Dzięki niemu Hasse mógł wystawić operę, którą śpiewali potem Farinelli i słynna śpiewaczka Tesi.

Hasse stał się popularny i zaczął komponować dla królewskiej opery w Neapolu. W 1726 udał się na objazd całych Włoch. W Wenecji (1727) poznał słynną śpiewaczkę, w której się zakochał. Faustina Bordoni (urodzona w Wenecji w 1693 r.) wyszła za niego w 1730 roku. Król Polski August II Mocny zaprosił słynną parę do Drezna. W 1731 August II mianował Hassego królewsko-polskim i elektorsko-saskim kapelmistrzem (Königlich-Polnischer und Kurfürstlich-Sächsischer Kapellmeister)^[3]. Hasse pozostał tam dwa lata, po czym wrócił do Włoch, a stamtąd podążył do Londynu. W Londynie od 1733 przyłączył się do Porpory konkurującego z Händlem. Pozostał tam jednak tylko tak długo, jak wystawiano tam napisaną przez Hassego w 1730 roku operę Artaserse (pierwsze wystawienie Wenecja 1730).

Faustina stała się ulubienicą publiczności i (kochliwego) elektora. Zrozpaczony Hasse mógł widywać się z żoną jedynie czasami. Dopiero w 1739 roku, gdy August II już nie żył, Hasse zdecydował osiedlić się w Dreźnie na stałe. Mieszkali tam z żoną do 1763 roku, gdy wycofali się z aktywnego życia artystycznego. Żyli odtąd z dość wysokiej renty. Jednak nie na długo zadowalało to energicznego Hassego, który pojechał z rodziną do Wiednia, gdzie wystawił swą ostatnią operę Ruggiero (1771). W Wiedniu wysłuchał też dzieła czternastoletniego Mozarta, o którym stwierdził, że „ten młodzik przebije nas wszystkich”. Na życzenie żony powrócili do Wenecji, gdzie Hasse zmarł w 1783 roku.

Pobyty w Warszawie

W okresie służby dla Augusta III Hasse osobiście nadzorował i prowadził premiery swych oper przeznaczonych dla Drezna, jednak czas, gdy dwór króla przenosił się do Warszawy, kompozytor na ogół wykorzystywał, by wraz z Faustiną podróżować do Włoch i tam wystawiać swe dzieła. Udokumentowany źródłowo jest tylko jeden pobyt Hassego w Warszawie w latach 1762–1763, lecz Alina Żórawska-Witkowska, badaczka polskiej kultury muzycznej w XVIII w., wysuwa hipotezę, iż mógł bywać w tym mieście także w 1754, 1759, 1760 i 1761 przy okazji wystawień tu swych oper. Jedna z nich, Zenobia, powstała specjalnie z myślą o królewskim teatrze w Warszawie (tzw. Operalni) i tu miała swą premierę w 1761 z okazji urodzin króla. Inne opery Hassego, które po drezdeńskich premierach wystawiano (nierzadko w postaci zaadaptowanej do lokalnych warunków) w Warszawie, to m.in. Nitteti, Demofoonte, Artaserse, Semiramide riconosciuta, Il trionfo di Clelia, Ciro riconosciuto oraz Il re pastore, a także serenata Sogno di Scipione oraz oratoria (szczególnym powodzeniem cieszyło się I pellegrini al sepolcro di Nostro Signore oraz Cantico de’ tre fanciulli)^[4]. Nie są potwierdzone pobyty Hassego w innych polskich ośrodkach, lecz nie można wykluczyć, iż mógł towarzyszyć Augustowi III podczas jego wizyt na magnackich dworach.

Dzieła

Jego dzieła to 120 oper, wiele oratoriów, kantat, mszy i najróżniejsze utwory instrumentalne. Podczas oblężenia Drezna przez Prusaków w 1760 roku większość jego manuskryptów, zgromadzonych do wspólnego wydania pod elektorskim patronatem, spłonęła. Niektóre jednak, jak opera Alcide al Bivio (1760), przetrwały i zostały opublikowane. Ich oryginały znajdowały się w bibliotekach Wenecji i Drezna.

Opery

Antioco (1721)
Sesostrate (1726)
L’Astarto (1726)
Gerone, tiranno di Siracusa (1727)
Attalo, re di Bitinia (1728)
L’Ulderica (1729)
Tigrane (1729)
Ezio (1730)
Artaserse (1730) Se del fiume, from Artaserse (1730-1734)Se del fiume, from Artaserse (1730-1734)
Dalisa (1730)
Arminio (1730)
Cleofide (1731) (potem Alessandro nelle Indie)
Catone in utica (1731)
Demetrio (1732)
Cajo Fabrizio (1732)
Euristeo (1732)
Siroe (1733)
Tito Vespasiano (1735)

Senocrita (1737)
Atalanta (1737)
Asteria (1737)
Irene (1737)
Alfonso (1738)
Viriate (1739)
Numa (1741)
Lucio Papirio (1742)
L’asilo d’amore (1742)
Didone abbandonata (1742)
Issipile (1742)
Antigono (1743)
Ipermestra (1744)
Semiramide riconosciuta (1744)
La spartana generosa (1747)
Leucippo (1747)
Demofoonte (1748)
Il Natale di Giove (1749)

Attilio Regolo (1750)
Ciro riconosciuto (1751)
Adriano in Siria (1752)
Solimano (1753)
L’eroe cinese (1753)
Artemisia (1754)
Il re pastore (1755)
L’Olimpiade (1756)
Nitteti (1758)
Il sogno di Scipione (1758)
Achille in Sciro (1759)
Alcide al bivio (1760)
Zenobia (1761)
Il trionfo di Clelia (1762)
Egeria (1764)
Romolo ed Ersilia (1765)
Partenope (1767)
Piramo e Tisbe (1768)
Ruggiero (1771)

Posłuchaj

^ⓘSe del fiume, from Artaserse (1730-1734)

Uwagi

↑ Spotyka się też pisownię Adolph^[2].

Przypisy

↑ Biografia kompozytora w serwisie Hasseproject. [dostęp 2012-07-21].
↑ Johann Adolph Hasse Gesellschaft München e.V: Ziele [online], hasse-gesellschaft-muenchen.de [dostęp 2019-10-29] (niem.).
↑ Johann Adolf Hasse Museum » KomponistenQuartier [online], komponistenquartier.de [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-06] (niem.).
↑ Alina Żórawska-Witkowska, Muzyka na polskim dworze Augusta III. Cz. I., Lublin 2012, s. 209–230.

Bibliografia

Frederick L. Millner: The Operas of Johann Adolf Hasse. Ann Arbor MI: UMI Research Press, 1979 (= Studies in Musicology, 2). ISBN 0-8357-1006-8.
Alina Żórawska-Witkowska: Muzyka na polskim dworze Augusta III. Cz. I, Lublin, Polihymnia, 2012
http://opera.stanford.edu/composers/H.html

Linki zewnętrzne

Johann Adolf Hasse – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
Sylwetka Hassego w serwisie Classical Net
Johann Adolf Hasse – nuty w bibliotece Polona

[3] Spotyka się też pisownię Adolph^[2].

[hproject-1] Biografia kompozytora w serwisie Hasseproject. [dostęp 2012-07-21].

[2] Johann Adolph Hasse Gesellschaft München e.V: Ziele [online], hasse-gesellschaft-muenchen.de [dostęp 2019-10-29] (niem.).

[4] Johann Adolf Hasse Museum » KomponistenQuartier [online], komponistenquartier.de [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2016-01-06] (niem.).

[5] Alina Żórawska-Witkowska, Muzyka na polskim dworze Augusta III. Cz. I., Lublin 2012, s. 209–230.

[1]

[a]

[3]

[4]

[2]