Komsomoł
 Znaczek Komsomołu (ostatnia wersja, przyjęta w 1958) | |
| „Komsomoł to rezerwa bojowa partii” | |
| Państwo | |
|---|---|
| Siedziba |
Moskwa, ul. Bohdana Chmielnickiego (ул. Богда́на Хмельни́цкого) 3/13 |
| Data założenia |
29 października 1918 |
| Zakończenie działalności |
28 września 1991 |
| Rodzaj stowarzyszenia |
organizacja młodzieżowa |
| Profil działalności | |
| Zasięg | |
| Pierwszy sekretarz Komitetu Centralnego Komsomołu |
Jefim Cetlin (pierwszy), Władimir Zukin (ostatni) |
| Członkowie |
42 mln (1984)[1] |
| Powiązania | |
Komsomoł (ros. Комсомо́л) – komunistyczna organizacja młodzieży w Rosji Sowieckiej i Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, powstała w 1918 roku. Nazwa jest akronimem od słów Kommunisticzeskij Sojuz Mołodioży (Коммунистический союз молодёжи), czyli Komunistyczny Związek Młodzieży[2]. Od 1922 pełna nazwa brzmiała Wsiesojuznyj Leninskij Kommunisticzeskij Sojuz Mołodioży (Всесоюзный Ленинский Коммунистический Союз Молодёжи), czyli Wszechzwiązkowy Leninowski Komunistyczny Związek Młodzieży.
Komsomoł skupiał młodych ludzi w wieku od 14 do 28 lat, natomiast funkcjonariusze organizacji (tak zwani działacze) byli często znacznie starsi[3]. Komsomoł był młodzieżowym zapleczem RKP(b)/WKP(b)/KPZR, a jego celem była indoktrynacja młodzieży ideologią komunistyczną. Mówi o tym status organizacji uchwalony na jej pierwszym zjeździe w 1918 roku: „Organizacja stawia sobie za cel propagowanie idei komunizmu i zaangażowanie robotniczej i chłopskiej młodzieży w aktywne budowanie Rosji Radzieckiej”[a][3].
Historia
[edytuj | edytuj kod]Organizacja została utworzona na I Ogólnozwiązkowym Zjeździe Związków Młodzieży Robotniczej i Chłopskiej w dniach 29 X – 4 XI 1918 roku pod nazwą Rosyjski Komunistyczny Związek Młodzieży[1]. W 1919 roku organizacja przeprowadziła pierwszą mobilizację swoich członków, pojechali oni na front wschodni wojny domowej, aby walczyć przeciwko Białej Armii adm. Aleksandra Kołczaka. W sumie w wojnie domowej wzięły udział 200 tys. komsomolców[1]. Jesienią 1920 roku Komsomoł miał już pół miliona członków[1]. W 1924 roku organizacja otrzymała imię Lenina, które nosiła aż do swojego rozwiązania[1]. W 1925 roku zaczęła się ukazywać gazeta „Komsomolskaja prawda” (wydawana do dzisiaj), początkowo jako organ prasowy Komsomołu[1]. W 1926 roku organizacja objęła swoim zasięgiem wszystkie republiki radzieckie, nie tylko Rosję[1].
W drugiej połowie lat 20. XX wieku ruch komsomolski odegrał dużą rolę w budowie przemysłu ciężkiego w ZSRR. Masowe zaciągi były odzewem na VII Zjazd Komsomołu w 1926 roku. Dzięki pierwszemu zaciągowi 200 tys. komsomolców wyjechało na tzw. Wielkie Budowy Socjalizmu. Największymi osiągnięciami Komsomołu były budowy całych miast: Magnitogorska w latach 1929–1931[2][1] i Komsomolska nad Amurem w 1932 roku[2]. Organizacja budowała także kolej z Turkmenistanu (Turksib), moskiewskie metro oraz fabrykę GAZ w Gorkim[1]. Za czasów kolektywizacji na wieś udało się 140 tys. komsomolców, gdzie przyczynił się on do likwidacji analfabetyzmu (od 1930 roku Komsomoł objął patronat nad całym szkolnictwem państwowym[1], a od 1931 roku także nad edukacją żołnierzy Floty Czerwonej i Wojskowych Sił Powietrznych). W okresie Wielkiego Terroru członkowie organizacji pomagali NKWD i innym organom państwowym w dokonywaniu aresztowań i masowych represjach (np. grupa Aleksandra Kosariewa)[2].
Po ataku III Rzeszy na Związek Radziecki, 19 sierpnia 1941 roku uchwalono zmobilizowanie 20 tys. konsomolców, których po wcieleniu w szeregi Armii Czerwonej skierowano na kursy radiospecjalistów[4]. W czasie II wojny światowej walczyło z Niemcami 11 mln komsomolców i kandydatów do tej organizacji, a w jej szeregi wstąpiło kolejne 4,5 mln ludzi[1]. 3,5 mln komsomolców zdobyło odznaczenia wojskowe za udział w II wojnie światowej, w tym 7 tys. uhonorowano tytułem Bohatera Związku Radzieckiego, z czego 60 osób dwukrotnie[1].
Od 1954 roku 300 tys. komsomolców wysłano do zagospodarowywania dziewiczych obszarów Uralu, Syberii i Dalekiego Wschodu[1]. Od 1959 do 1969 roku w budowach Komsomołu wzięło udział 1,8 mln członków tej organizacji[1]. W 1969 roku liczba członków Komsomołu osiągnęła 24 mln[1].
W latach 1971–1975 do budowy kolejnych 670 obiektów wyjechało ok. 500 tys. komsomolców. Była to m.in. budowa fabryki KAMAZ-a w Nabierieżnych Czełnach, Bajkalsko-Amurskiej Magistrali Kolejowej[1], elektrowni wodnej w Bracku, Krzemieńczuku oraz Dniepropietrowsku, elektrowni jądrowej Atommasz koło Wołgodońska, wspólne budowy grup robotniczych z krajów RWPG, budowa kombinatów apatytów, ropy naftowej i gazu ziemnego na Syberii, kombinatu elektrometalurgicznego w Oskole, prace melioracyjne, wiejskie hufce pracy (liczyły do 20 tys. osób) i inne. Należy także wymienić akcję z lat 70. „Komsomoł – wiejskiej szkole”, kiedy wybudowano 10 tys. szkół oraz wyposażono 98 tys. pracowni szkolnych i warsztatów[5]. W różnych formach dokształcania pozaszkolnego brało udział 19,1 mln osób. Ważną dziedziną wychowawczą było sprawowanie politycznego i organizacyjnego kierownictwa nad organizacjami pionierów i Oktiabriat, w których wychowywanych było ponad 25 mln dzieci[6].
Organizacja miała wpływ na władze państwowe. Konstytucja ZSRR z 1977 roku dała jej nawet prawo występowania z inicjatywą ustawodawczą, wysuwania kandydatów na radnych. Ta sama konstytucja stawiała tę organizację w radzieckim systemie politycznym zaraz po KPZR i związkach zawodowych[7]. Aktywne członkostwo w Komsomole było przepustką do kariery partyjnej przez cały okres istnienia organizacji[2].
Szczyt swojego rozwoju organizacja osiągnęła w 1984 roku, kiedy należały do niej 42 mln osób[1]. Druga połowa lat 80. i związany z nią kryzys gospodarczy oraz polityczny w Związku Radzieckim (patrz: pierestrojka) to już zmierzch Komsomołu i odpływ młodych ludzi z organizacji: w 1989 roku miała ona 35,5 mln członków, a w 1991 już tylko 26 mln[1]. Wszechzwiązkowy Leninowski Komunistyczny Związek Młodzieży został rozwiązany 28 września 1991 roku, na trzy miesiące przed rozpadem Związku Radzieckiego[1][3].
Skład Komsomołu
[edytuj | edytuj kod]Lata 70. XX wieku były okresem największego rozkwitu organizacji, ocenia się, że przewinęło się przez nią około dwóch trzecich populacji ZSRR. Między rokiem 1978 a 1979 skupiała ona ponad 60% młodego pokolenia w ZSRR i liczyła 38 mln osób. Ponad 58% było zatrudnionych w gospodarce ZSRR. Wraz z dojściem do władzy Leonida Breżniewa organizacja stała się masowa, a większość jej członków jedynie płaciła składki, nie uczestnicząc czynnie w działaniach. Komsomoł w tym czasie stracił charakter robotniczo-chłopski. Nadal jednak 42% członków stanowili uczniowie i studenci, 34,9% robotnicy, 6,4% rolnicy, ale 16,7% to pracownicy aparatu partyjno-państwowego w ZSRR. Co piąty nauczyciel, co czwarty pracownik naukowy i wykładowca na wyższej uczelni pod koniec lat 70. był komsomolcem. W ciągu pierwszych 60 lat istnienia Komsomołu przez jego szeregi przewinęło się blisko 120 mln osób.
Jednym z bardziej znanych, byłych członków Komsomołu jest Michaił Chodorkowski, były prezes „Jukosu”[8][9].
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Była złożona, można tu wyróżnić: podstawową organizację – która istniała praktycznie w każdym zakładzie pracy i placówce naukowej, czyli grupy i oddziały komsomolskie (których było 1,7 mln), terenową (428 tys.), miejską i rejonową (4308), obwodową i okręgowych (155), republikańską (14).
Władze
[edytuj | edytuj kod]Działalność Komsomołu opierała się na centralizmie demokratycznym. Organem kierowniczym dla organizacji podstawowych było: Zebranie Ogólne, terenowych – Konferencja, a dla reszty – Zjazd. Na nich w zależności od szczebla organizacyjnego były biura (oddziały i grupy komsomolskie) i komitety. Zjazd był najwyższym kierowniczym, zwoływanym nie rzadziej niż raz na cztery lata. Zjazd oceniał działalność stowarzyszenia i wytyczał linię dalszej pracy. Na zjazdach wybierano także Komitet Centralny oraz Centralną Komisję Rewizyjną. Posiedzenia KC odbywały się nie rzadziej niż co 6 miesięcy, i wybierał on Biuro Polityczne, a do pracy organizacyjno-wykonawczej Sekretariat[10].
Centralnym organem prasowym Komsomołu była „Komsomolskaja Prawda” (ze szczytowym nakładem sięgającym 10 mln egzemplarzy). Komsomoł wydawał także 159 młodzieżowych i dziecięcych gazet o łącznym nakładzie 40 mln egzemplarzy, miał też trzy własne wydawnictwa (największe z nich to „Mołodaja Gwardia”, istniejące do dzisiaj jako prywatna firma[11]), drukujące 43 mln egzemplarzy książek rocznie. Korzystano także z nowoczesnych środków przekazu: telewizji (Komsomoł miał 122 regionalne studia telewizyjne), oraz radia: komsomolska stacja radiowa „Junost'” (również istniejąca do dzisiaj, jako radio komercyjne)[12] i 154 redakcje radiowe. Zwierzchnictwo nad wszystkimi mediami młodzieżowymi w ZSRR sprawowała Naczelna Redakcja Programów Młodzieżowych[13][14].
Uczestnictwo w organizacjach międzynarodowych i Komsomoł dziś
[edytuj | edytuj kod]Dziś reaktywowany Komsomoł jest młodzieżówką Komunistycznej Partii Federacji Rosyjskiej[15]. Organizacje nawiązujące do tradycji radzieckiego Komsomołu istnieją także w Mołdawii[16], Kazachstanie[17] i na Białorusi[18].
Komsomoł uczestniczył w Światowej Federacji Młodzieży Demokratycznej[19] i Międzynarodowym Związku Studentów. Do dzisiaj istnieje gazeta, która była organem prasowym Komsomołu, „Komsomolskaja Prawda”.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
- Związek Socjalistycznej Młodzieży Polskiej
- Freie Deutsche Jugend
- Komunistický svaz mládeže
- Magyar Kommunista Ifjúsági Szövetség (KISZ)
- Hunwejbini
- Komsomolec (ujednoznacznienie)
- Komsomolsk (ujednoznacznienie)
- Komsomolskaja (ujednoznacznienie)
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ W oryginale: „Союз ставит себе целью распространение идей коммунизма и вовлечение рабочей и крестьянской молодежи в активное строительство Советской России”.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s ДОСЬЕ: Комсомол: история, цифры и факты. TASS, 2013-10-28. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ a b c d e Komsomoł, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-05-01].
- ↑ a b c ВЛКСМ: история, цели и задачи организации. Справка. RIA Nowosti, 2008-10-29. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ Plikus (kier.) 1968 ↓, s. 111.
- ↑ Комсомольские организации области принимали участие в строительстве школ и интернатов. Тюменская линия, 2019-08-09. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ Андрей Шарый, Роберт Калсон, Анна Клевцова: «Российское движение школьников». По образцу пионерии?. Radio Swoboda, 2015-11-12. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ КОНСТИТУЦИЯ (Основной Закон) СОЮЗА СОВЕТСКИХ СОЦИАЛИСТИЧЕСКИХ РЕСПУБЛИК Принята на внеочередной седьмой сессии Верховного Совета СССР девятого созыва 7 октября 1977 г.. Исторический факультет Московского государственного университета имени М.В.Ломоносова. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ Krystyna Kurczab-Redlich: Rosja: kim jest Michaił Chodorkowski. Rzeczpospolita, 2011-01-03. [dostęp 2021-05-01].
- ↑ Robert Cheda: Oligarcha, który został dysydentem. Uważam Rze Historia, 2014-01-24. [dostęp 2021-05-01].
- ↑ Устав ВЛКСМ (1962). Wikiźródła. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ Молодая гвардия. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ Юрий Москаленко: Грандмастер 13 Для кого и в 45 лет продолжается юность?. Shkolazhizni.ru. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ Персоналии. Общественный Союз Работников и Ветеранов Телевидения. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ Виктория Чернышева: Семь лучших советских передач для детей. Rossijskaja gazieta, 2014-01-18. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ Ленинский коммунистический союз молодёжи Российской Федерации. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ Коммунистический союз молодежи Молдовы. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ Комсомол Казахстана. [dostęp 2021-05-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-09-29)]. (ros.).
- ↑ Молодеж Беларуси. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
- ↑ Всемирная федерация демократической молодёжи. Ленинский коммунистический союз молодёжи Российской Федерации. [dostęp 2021-05-01]. (ros.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Mikołaj Plikus (kier.): 50 lat Armii Radzieckiej. Mała kronika. Warszawa: 1968.