Lutrofora
Lutrofora, lutroforos, amfora lutrofora (stgr. λουτροφόρος loutrophóros) – w ceramice starogreckiej wysokie i smukłe, długoszyjne, amforowate naczynie, zasadniczo wykorzystywane kultowo.
Dziś zazwyczaj uznawana za odmianę amfory, choć przez Greków uważana za odmianę hydrii, skąd też nazwa będąca skróceniem od ύδρία λουτροφόρος[1]. Oryginalnie powstała ona od słownej zbitki λοῦτρον (woda do ablucji) i φέρειν (przynosić); (pojęcie loutra odnoszono do zbiornika, basenu kąpielowego)[2].
Należała do stosunkowo wysokich (40–60 cm) wyrobów greckiej ceramiki, jej cechą charakterystyczną była dość wąska i mocno wydłużona szyja, stanowiąca około połowy wysokości naczynia. Połączone z nią były obustronne, wysokie, cienkie, pałąkowate imadła, osadzone pomiędzy ramionami owoidalnego brzuśca a rozszerzonym, masywnym wylewem. Podstawę stanowiła równie masywna, rozszerzona stopka.
Funkcja obrzędowa
[edytuj | edytuj kod]Naczynie odgrywało przede wszystkim istotną rolę w ceremonii zaślubin: czerpano i przynoszono w nim wodę ze źródła Kallirhoe-Enneakrunos przeznaczoną dla obrzędowej kąpieli panny młodej. Dlatego zwyczajowo dekorowano je scenami weselnymi. Dodatkowo w kulcie zmarłych spełniało istotną rolę w ablucyjnym obmywaniu ciała[3], na co wyraźnie wskazują często umieszczane sceny opłakiwania zmarłego (prothesis). Późny czarnofigurowy artysta ateński, znany jako Malarz Safony, wyróżnił się (ok. 450 p.n.e.) jako dekorator lutrofory z jedynym znanym przedstawieniem pochówku (złożenia do grobu)[4].
O konkretnym przeznaczeniu tego naczynia świadczy m.in. scena malarstwa wazowego przedstawiająca orszak złożony z flecisty poprzedzającego kobiety niosące pochodnie i podążającą za nimi kobietę z lutroforą[5]. Zarówno panna młoda (nymfe) jak i jej oblubieniec odbywali rytualne kąpiele oczyszczające – początkowo w naturalnym źródle wody (strumieniu), potem we własnych domostwach, dokąd wodę przynosiły dzieci (tzw. loutroforoi) w specjalnych dzbanach (lutroforach), bądź też dziewczęta, obmywające i namaszczające oblubienicę. Wodę do obrzędowej lustracji dostarczano zwyczajowo w wieczór przedweselny[6].
Od schyłku V stulecia p.n.e. okazałe lutrofory kamienne (często marmurowe) wystawiano na grobach bezżennych mężczyzn i niezaślubionych kobiet. Niektóre z naczyń, dekorowane scenami walk, poświęcano najwidoczniej padłym w boju wojownikom. Jako pomniki z kamienia miały one (podobnie jak lekyty) charakter steli nagrobnej zaznaczającej miejsce pochówku (np. na ateńskiej nekropolii Keramejkos).
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Der Kleine Pauly, dz. cyt., kol. 794,37.
- ↑ R. Flacelière: Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa, dz. cyt., s. 131.
- ↑ David Sacks: Encyklopedia świata starożytnych Greków. Warszawa: Książka i Wiedza, 2001, s. 91.
- ↑ Th. Mannack: Griechische Vasenmalerei…, dz. cyt., s. 38.
- ↑ R. Flacelière: Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa, dz. cyt., s. 61.
- ↑ Andrzej Wypustek: Życie rodzinne starożytnych Greków. Wrocław: Ossolineum, 2007, s. 61-62.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Maria L. Bernhard: Greckie malarstwo wazowe. Wrocław: Ossolineum, 1966, s. 17
- Thomas Mannack: Griechische Vasenmalerei. Eine Einführung. Darmstadt: Von Zabern, 2012
- Der Kleine Pauly. T. 3. München: Deutscher Taschenbuchverlag, 1979, kol. 794
- Robert Flacelière: Życie codzienne w Grecji za czasów Peryklesa. Warszawa: PIW, 1985
| Naczynia na wino | |
|---|---|
| Naczynia na wodę | |
| Naczynia do mieszania | |
| Do gotowania | |
| Zastawa stołowa | |
| Na wonności, substancje oleiste; weselne |
|
| Ceramika rytualna | |
| Przechowywanie i inne | |
| Inne | |
| Techniki | |
| Malarstwo wazowe |
