Moringowate
 Moringa olejodajna | |
| Systematyka[1] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Klad | |
| Rząd | |
| Rodzina |
moringowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Moringaceae Martinov Tekhno-Bot. Slovar: 404. 3 Aug 1820[2] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
|
Moringa Rheede ex Adans. (1763)[2] | |
Moringowate (Moringaceae) – monotypowa rodzina roślin z rzędu kapustowców. Należy do niej jeden rodzaj moringa (Moringa) liczący 12[1]–13[4] gatunków. Są to kserofity[5] występujące w Indiach, na wybrzeżach półwyspu Arabskiego, Madagaskaru i Namibii[4]. Charakterystyczną cechą budowy jest występowanie kanałów gumowych w rdzeniu i wypełnionych gumami przestrzeni w korze[5]. Gatunkiem szeroko rozpowszechnionym w uprawie w strefie tropikalnej jest moringa olejodajna[4]. Ma ona bardzo pożywne liście o dużej zawartości wapnia, żelaza, witaminy C i białek. Nasiona wykorzystywane są do oczyszczania wody. Z kory pozyskuje się włókna służące do wyrobu sznurów i lin[6]. Łatwo korzeniące się pędy służą do tworzenia żywopłotów[5]. Olej pozyskiwany z nasion ma zastosowanie w przemyśle kosmetycznym. Podobnie wykorzystywany jest olej z gatunku Moringa drouhardii[6]. Olej z nasion Moringa peregrina jest bardzo trwały (nie ulega niemal jełczeniu) i stosowany jest jako delikatny smar (np. w zegarmistrzostwie) oraz w kosmetyce[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Drzewa, krzewy i krzewinki, często z bulwiasto zgrubiałymi korzeniami[4] i zgrubiałymi (butelkowatymi[5]) pniami[6], o gładkiej korze[5]. Drewno jest zwykle miękkie, łamliwe[4], żółtawe i włókniste[6].
- Liście
- 1-3-krotnie pierzasto złożone, z listkami wyrastającymi naprzeciwlegle[4]. Listki całobrzegie, zwykle opadają w porze suchej, podczas gdy ogonki i osie liścia pozostają na drzewie[6].
- Kwiaty
- Pięciokrotne i obupłciowe zebrane są w gęstych wiechach. Korona jest barwna od białej, przez żółtą do czerwonej. Symetria kwiatów może być w zależności od gatunku promienista lub grzbiecista. Zarówno działek kielicha, płatków korony, jak i pręcików jest 5, przy czym tym ostatnim towarzyszy również 5 prątniczków. Zalążnia górna zbudowana jest z 3 owocolistków tworzących jedną komorę z wieloma zalążkami[4].
- Owoce
- Duże, wydłużone torebki[4] otwierające się trzema klapami, zawierające zasobne zwykle w oleje i czasem oskrzydlone nasiona[6].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzina siostrzana w stosunku do melonowcowatych (Caricaceae) w obrębie rzędu kapustowców (Brassicales).
| kapustowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział
Rodzaj Moringa Adanson, Fam. 2: 318. Jul-Aug 1763 – moringa[3]
- Moringa arborea Verdc.
- Moringa borziana Mattei
- Moringa concanensis Nimmo ex Dalzell & A.Gibson
- Moringa drouhardii Jum.
- Moringa hildebrandtii Engl.
- Moringa longituba Engl.
- Moringa oleifera Lam. (syn. Moringa pterygosperma Gaertn.) – moringa olejodajna
- Moringa ovalifolia Dinter & A.Berger
- Moringa peregrina (Forssk.) Fiori
- Moringa pygmaea Verdc.
- Moringa rivae Chiov.
- Moringa ruspoliana Engl.
- Moringa stenopetala (Baker f.) Cufod. (syn. Moringa streptocarpa Chiov.)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2018-10-23] (ang.).
- ↑ a b James Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium. [dostęp 2011-06-06]. (ang.).
- ↑ a b Index Nominum Genericorum (ING). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-06-06]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 220. ISBN 1-55407-206-9.
- ↑ a b c d e f Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe 2. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 57. ISBN 83-7079-779-2.
- ↑ a b c d e f Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 403-404. ISBN 978-1-842466346.