Pasmanteria
Pasmanteria, wyroby pasmanteryjne, wyroby szmuklerskie, dawniej pasamony, wyroby pasamoniczne (z wł. passamano) – wyroby włókiennicze używane, jako ozdoba, wzmocnienie lub ochrona brzegów, do obszywania brzegów ubiorów, tkanin dekoracyjnych, obić tapicerskich. Ich wytwarzaniem zajmowali się szmuklerze, zwani też pasamonikami.
Do pasmanterii zalicza się:
- borty (l.poj. borta) – taśmy pasmanteryjne do obszywania brzegów różnych wyrobów; lamówki, obszywki[1].
- taśmy tkane (gładkie i wzorzyste)[2] oraz tasiemki czyli wąskie taśmy
- strzępce – wąskie taśmy jedwabne, z jednego brzegu zakończone krótkimi frędzelkami, stosowane do wykończenia partii haftu lub odzieży[2]
- ozdobne sznury
- wisiory (chwasty) – plecione ze sznurka lub nici metalowych
- gimpy – sznurki skręcone z pasm jedwabiu, wełny lub bawełny, usztywnione wewnątrz np. drutem, stosowane do wyrobu sznurów, frędzli itp.[3]
- galony – taśmy z nici metalowych lub blaszki, najczęściej srebrnych lub złotych[4]
- frędzle – taśmy jedwabne lub z nici metalowych, z luźno zwisającymi nitkami z jednej strony[4]
- sutasz – taśma pleciona z krzyżujących się skośnie nici[5]
- lacet – tasiemka pleciona stosowana na sznurowadła i do haftowania[2]
- krajki
- pompony
- gurty – mocne taśmy stosowane w tapicerce meblowej[3]
- koronki
- wstążki – jedwabne i półjedwabne pasy tkaniny, tkane na małych krosienkach, używane do ozdabiania włosów, ubrań, obuwia, kapeluszy itp.[4]
- kutasy
- splatane ze sznurka guziki i guzy[2]
- troczki z koralików
- pętlice – taśmy plecione lub tkane z jedwabiu i nici metalowych, stosowane jako zapięcia, głównie jako część szamerunku[2].
Pasamony wyrabiano już w starożytności, ale szczególne znaczenie miały w Cesarstwie Bizantyjskim[2]. We wczesnym średniowieczu zaczęto używać pasamonów do obszywania ubiorów liturgicznych i uroczystych świeckich strojów[4], od XVII wieku także przy obiciach meblowych[4]. Stały się popularnym elementem ubiorów świeckich, duchownych, wojskowych, w tym liberii[4]. Moda na ozdabianie ubiorów i wnętrz powróciła w XIX wieku[2]. Także dziś istnieje duży asortyment wyrobów pasmanteryjnych, zwłaszcza dzięki zmechanizowaniu ich produkcji[2].
Tkano je techniką tabliczkową, później na specjalnych krosienkach pasamonicznych lub innymi technikami, na przykład koronkarskimi. Jako materiał do ich wyrobu służy najczęściej jedwab i nici metalowe, czasami wełna, len i bawełna[4].
Ozdoby pasmanteryjne nazywano dawniej także potrzebami, a używane w strojach wojskowych obszlegami[4][2].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Słownik języka polskiego (red. Mieczysław Szymczak), T. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1978.
- ↑ a b c d e f g h i Sztuka świata. T. 18. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, ISBN 978-83-213-4726-4.
- ↑ a b Sztuka świata. T. 17. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, ISBN 978-83-213-4726-4.
- ↑ a b c d e f g h Krystyna Kubalska-Sulkiewicz, Monika Bielska-Łach, Anna Manteuffel-Szarota: Słownik terminologiczny sztuk pięknych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007.
- ↑ Władysław Kopaliński: Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1989.