Perydot
| |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny |
((Mg, Fe)2SiO4) |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa |
6,5–7[1] |
| Przełam |
muszlowy, kruchy |
| Łupliwość |
niewyraźna, trójkierunkowa [2] |
| Pokrój kryształu |
grubotabliczkowy lub krótkosłupkowy[2] |
| Układ krystalograficzny |
rombowy[2] |
| Właściwości mechaniczne |
kruchy[2] |
| Gęstość |
3,2–4,3 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa |
żółto zielony do brązowo zielonego |
| Rysa |
biała[2] |
| Połysk |
szklisty, na przełomie tłusty[2] |
| Współczynnik załamania |
1.635 - 1.772 (Dwuosiowy)[1] (dwójłomność): (długość fali ~ 590 nm) |
| Inne | |
Perydot (oliwin właściwy) – szlachetna odmiana oliwinów, krzemian magnezu i żelaza[2]. Nazywany także chryzolitem, choć można się spotkać z użyciem nazwy chryzolit dla kamieni żółtozielonych. Chociaż oliwin jest dość często spotykanym minerałem, perydot jest rzadki.
Perydot znaleziono w próbkach pyłu kosmicznego z sondy Stardust.
Właściwości
[edytuj | edytuj kod]- Występuje głównie w postaci zbitych skupień, ziarnistych struktur lub nieregularnych bądź zaokrąglonych ziaren[2].
- Przezroczysty do przeświecającego[2].
- Pleochroizm – zmienny, zależnie od zawartości żelaza, a także, w mniejszym stopniu, od obecności innych pierwiastków towarzyszących
- Widmo absorpcyjne – silne spektrum absorpcyjne żelaza, z charakterystycznymi pasmami absorpcji o zróżnicowanym maksimum natężenia.
- Zawiera często pewne ilości m.in. glinu, tytanu, niklu oraz chromu[2].
- Luminescencja – brak[1]
- Radioaktywność - brak[1]
- Wykazuje wysoką dwójłomność na poziomie 0.0330 - 0.0420[1].
- Inkluzje – liczne; wrostki ilmenitu, magnetytu, chromitu i innych spineli chromowych
- Niektóre okazy po oszlifowaniu wykazują efekt kociego oka bądź asteryzm[2].
- Jest izostrukturalny z chryzoberylem[2].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Jest powszechnym składnikiem skał magmowych o charakterze zasadowym i ultrazasadowym, takich jak perydotyty, dunity, bazalty oliwinowe, a także niektóre odmiany gabra, diabazów i melafirów. Występuje również w serpentynitach oraz w niektórych meteorytach[2]. Czasami, zwłaszcza w bazaltach, tworzy charakterystyczne owalne lub nieregularne nagromadzenia, określane jako bomby oliwinowe. Często towarzyszy mu forsteryt, magnetyt, Ludwigit, chromit, ilmenit, a także apatyt i piroksen[2][3].
Miejsce występowania
[edytuj | edytuj kod]Występuje m.in. w Egipcie, Etiopii, Somalii, Indiach, Rosji, Mongolii, Szwecji, Australii, Brazylii, Chinach, Kenii, Meksyku, Birmie, Norwegii, Pakistanie, RPA, Sri Lance, Tanzanii i USA (stany: Arizona, Hawaje, Nevada i Nowy Meksyk). Perydot jest wydobywany w celach komercyjnych w Arabii Saudyjskiej[2][3].
Wydobywany był już 3500 lat temu na egipskiej Wyspie św. Jana leżącej na Morzu Czerwonym.
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Jest to poszukiwany i wysoko ceniony kamień szlachetny.
Szczególnie efektowne są oliwiny o intensywnej zieleni oraz o zabarwieniu złocistozielonkawym; także oliwinowe kocie oko i oliwin gwiaździsty. W jubilerstwie stosuje się szlif schodkowy, brylantowy, rzadziej kaboszonowy.[2] Większe okazy są cenne gemmologicznie i eksponowane w muzeach.
Największy znaleziony kryształ znajduje się w Smithsonian Institution w Waszyngtonie, ma 310 karatów (62 g). Jedna z odmian perydotu, nazywana kaszmirską, pochodzi z Pakistanu. Wielkość tych kamieni pozwala jubilerom na otrzymanie klejnotów ponad 100 karatowych.
Kolekcja 954 oliwinów właściwych znajduje się w zbiorach muzeum Topkapı w Stambule w Turcji (kamienie ozdabiają tron).
Kultura
[edytuj | edytuj kod]Nazwa pochodzi z języka łacińskiego olive, oznaczającego oliwa, która nawiązuje do jego częstej, zielonej szczególnie oliwkowej barwy[2]. Nazywany jest szmaragdem ubogich. Używany był do wyrobu biżuterii sakralnej. Znaleziono egipską biżuterię z II tysiąclecia p.n.e., w której klejnoty pochodziły z wyspy św. Jana.
Hawajczycy uważają, że kamienie te są łzami bogini Pele.
Perydot znaleziono w próbkach pyłu kosmicznego z sondy Stardust.
Znana odmiana perydotu, nazywana kaszmirską, pochodzi z Pakistanu. Wielkość tych kamieni pozwala jubilerom na otrzymanie klejnotów ponad 100 karatowych.
Dawni medycy radzili pić wszelkie napoje zdrowotne z naczyń wykonanych z tego kamienia. Miało to zapewnić szybsze i skuteczniejsze działanie.
W litoterapii i ezoteryce jest uważany za uspokajający, odtruwający i uzdrawiający, zwłaszcza dla nerek, wątroby i trzustki.