Piero della Francesca

Piero della Francesca

Autoportret, fragment obrazu Zmartwychwstanie
Data i miejsce urodzenia	ok. 1420 Sansepolcro
Data i miejsce śmierci	12 października 1492 Sansepolcro
Narodowość	włoska
Dziedzina sztuki	malarstwo
Epoka	renesans

Piero della Francesca (ur. ok. 1415 w Borgo San Sepolcro, zm. 12 października 1492 tamże) – włoski malarz.

Życiorys

Urodził się w Borgo San Sepolcro (Toskania). Tworzył między innymi w Arezzo, Rzymie, Florencji, Rimini, Urbino, Ferrarze, a także w rodzinnym mieście. Do najważniejszych jego dzieł należą: Chrzest Chrystusa, Zmartwychwstanie, freski w bazylice S. Francesco w Arezzo (Legenda Krzyża Świętego 1452–59). Był też teoretykiem malarstwa i uczonym – napisał traktaty o perspektywie (De prospectiva pingendi) oraz o pięciu figurach wykorzystywanych w sztukach plastycznych.

W malarstwie Piera silne są wpływy mistrzów Północy, m.in. Rogiera van der Weydena oraz pierwiastek rodzimy (Domenico Veneziano – jasny koloryt). Geometryzacja brył wynika prawdopodobnie z fascynacji architekturą. Sztuka Piera jest wyraźnie intelektualna, występują napięcia psychologiczne (kontrasty), symbole, odniesienia do literatury i kultury (legenda krzyża według wersji Jacques’a Voragine’a).

Najciekawszym okresem twórczości Piera jest jego pobyt na dworze księcia Federica da Montefeltro w Urbino, który skupiał takie osobistości jak Leone Battista Alberti (architekt), Baldassare Castiglione (autor Dworzanina), czy Luca Pacciolli (dominikanin i matematyk). Malarstwo Piera zostało wkrótce po jego śmierci zepchnięte na drugi plan, ponownie odkryto je dopiero w XIX wieku, a rozreklamowano na początku XX, po sukcesie kubizmu i neoimpresjonizmu. Najsławniejsi (we Włoszech) uczniowie Piera to Luca Signorelli i Melozzo da Forlì.

Jeden z esejów z cyklu Barbarzyńca w ogrodzie, zatytułowany "Piero della Francesca", poświęcił malarzowi Zbigniew Herbert. Szkic o identycznej nazwie, poświęcony recepcji dzieł malarza, Wojciech Karpiński opublikował w "Twórczości", a następnie w książce "Pamięć Włoch".

Prace

nr	tytuł, zleceniodawca	czas powstania	technika i wymiary	miejsce przechowywania	ilustracja
1.	Sigismondo Pandolfo Malatesta	ok. 1450-51(?)	tempera na desce 44 × 34 cm	Luwr
2.	Chrzest Chrystusa	lata 50. XV w.	tempera na desce 167 × 116 cm	National Gallery w Londynie
3.	Portret Federica da Montefeltro i jego żony, Battisty Sforza	ok. 1465-70	tempera na desce, 47 × 33 cm (każda deska)	Galeria Uffizi
4.	Sen św. Hieronima dawniej Biczowanie Chrystusa	lata 60. XV w.	60 × 80 cm	Galleria Nazionale delle Marche, Urbino
5.	Narodzenie	1470-5	olej na desce 124.4 × 122.6 cm	National Gallery w Londynie
6.	Madonna di Senigallia	1472 (?)	61 × 53 cm	Galleria Nazionale delle Marche, Urbino
7.	Madonna z Dzieciątkiem w otoczeniu świętych	1472	251 × 172 cm	Pinakoteka Brera
8.	Madonna del Parto	1459	260 x 203	Museo Madonna del Parto w Monterchi, Włochy.
9.	Zmartwychwstanie	1465	225 × 200 cm	Museo Civico w Sansepolcro
10.	Sen Konstantyna	1466	fresk 329 × 190 cm	San Francesco w Arezzo

Upamiętnienie

W październiku 2022 roku Europejski Bank Centralny wybił w mennicy rzymskiej dla San Marino okolicznościową monetę o nominale 2 euro, upamiętniającą 530. rocznicę śmierci artysty. Wybito 55 000 sztuki. Na rewersie przedstawiono profil Federica da Montefeltro autorstwa Piera della Francesca. Monetę zaprojektowała Claudia Momoni.

Linki zewnętrzne

• Twórczość Piero della Francesca (wł. • ang.)
• Piero della Francesca. ilpozzeto.it. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-01-22)]. (wł. • ang.)
• Piero della Francesca: Biography na stronie Web Gallery of Art (ang.)
• Piero della Francesca. poderesantapia.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. – przegląd twórczości (ang.)
• Pilgern zum Pionier – (niem.)