Powiat przysuski

Powiat przysuski
	powiat
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
TERC	1423
Siedziba	Przysucha
Starosta	Marian Niemirski
Powierzchnia	800,68 km²
Populacja (31.12.2020); • liczba ludności	; 41 126
• gęstość	51,8 os./km²
Urbanizacja	14,12%
Tablice rejestracyjne	WPY
	Adres urzędu:ul. Jana Pawła II 10; 26-400 Przysucha
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejsko-wiejskich	3
Liczba gmin wiejskich	5
	Położenie na mapie województwa;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Powiat przysuski – powiat w Polsce, w południowo-zachodniej części województwa mazowieckiego, reaktywowany w 1999 roku w ramach reformy administracyjnej. Jego siedzibą jest miasto Przysucha.

Według danych z 31 grudnia 2019 roku^[2] powiat zamieszkiwało 41 455 osób. Natomiast według danych z 30 czerwca 2020 roku powiat zamieszkiwało 41 360 osób.^[3]

Podział administracyjny

W skład powiatu wchodzą:

gminy miejsko-wiejskie: Gielniów, Przysucha, Odrzywół
gminy wiejskie: Borkowice, Klwów, Potworów, Rusinów, Wieniawa
miasta: Gielniów, Przysucha, Odrzywół

Historia

Powiat przysuski został powołany dnia 1 stycznia 1956 roku w województwie kieleckim, czyli 15 miesięcy po wprowadzeniu gromad w miejsce dotychczasowych gmin (29 września 1954) jako podstawowych jednostek administracyjnych PRL. Na powiat przysuski złożyło się 27 gromad, które wyłączono z trzech ościennych powiatów w tymże województwie^[4]:

z powiatu koneckiego:
- gromady Borkowice, Ninków, Ruski Bród, Rzuców i Stefanków

z powiatu opoczyńskiego^[5]:
- gromady Bieliny, Domaszno, Gielniów, Gliniec, Goździków, Kozłowiec, Nieznamierowice, Przystałowice, Przysucha, Rusinów, Sady, Skrzynno, Skrzyńsko, Smogorzów i Sulgostów

z powiatu radomskiego:
- gromady Brudnów, Goszczewice, Grabowa, Potworów, Wieniawa, Wir i Żuków

Na uwagę zasługuje fakt, iż w momencie utworzenia powiatu przysuskiego jego stolica była wsią; prawa miejskie, które Przysucha utraciła w 1870 roku, zostały jej ponownie przyznane dopiero 1 stycznia 1958 roku^[6].

1 lipca 1956 roku z powiatu przysuskiego wyłączono gromadę Domaszno i włączono ją z powrotem do powiatu opoczyńskiego^[7]. 31 grudnia 1961 roku z powiatu opoczyńskiego wyłączono gromadę Klwów i włączono ją do powiatu przysuskiego^[8].

1 stycznia 1973 roku zniesiono gromady i osiedla, a w ich miejsce reaktywowano gminy^[9]. Powiat przysuski podzielono na 1 miasto i 7 gmin^[10]:

miasto Przysucha
gminy Borkowice, Gielniów, Klwów, Potworów, Przysucha, Rusinów i Wieniawa

Po reformie administracyjnej obowiązującej od 1 czerwca 1975 roku całe terytorium zniesionego powiatu przysuskiego weszło w skład nowo utworzonego województwa radomskiego^[11].

1 stycznia 1992 roku miasto Przysucha i gminę wiejską Przysucha połączono we wspólną gminę miejsko-wiejską^[12]. 1 lipca 1994 roku z gminy Potworów wyłączono wsie Beźnik i Dębiny (bez przysiółka Jamki) i włączono je do gminy Przysucha^[13].

Wraz z reformą administracyjną z 1999 roku w nowym województwie mazowieckim przywrócono powiat przysuski^[14]. W porównaniu z obszarem z 1975 roku został on zwiększony o gminę Odrzywół (będącą w latach 1973–75 w powiecie opoczyńskim w województwie kieleckim, a następnie w województwie radomskim), tworzącą specyficzny wyskok w północno-zachodniej części powiatu.

1 lipca 2002 roku z gminy Klwów wyłączono wieś Jelonek i włączono ją do gminy Odrzywół^[15].

W porównaniu z obszarem z 1956 roku, obszar dawnej gromady Stefanków leży obecnie w powiecie szydłowieckim, gromady Goszczewice w powiecie radomskim, a gromady Domaszno na terenie powiatu opoczyńskiego (województwo łódzkie) – pozostałe są ponownie w powiecie przysuskim.

Demografia

Liczba ludności (dane z 30 czerwca 2005):

	Ogółem		Kobiety		Mężczyźni
	osób	%	osób	%	osób	%
Ogółem	43 937	100	22 175	50,47	21 762	49,53
Miasto	6213	14,14	3212	7,31	3001	6,83
Wieś	37 724	85,86	18 963	43,16	18 761	42,70

W 2011 r. w Przysusze mieszkało 6248 osób, a w 2012 liczba ludności zmniejszyła się i wynosiła 6236^[16].

Piramida wieku mieszkańców powiatu przysuskiego w 2014 roku^[17].

Ochrona przyrody

Osobny artykuł: Pomniki przyrody w powiecie przysuskim.

Sąsiednie powiaty

Przypisy

↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .
↑ l, Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .
↑ GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .
↑ Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 288
↑ powiat opoczyński należał wówczas do województwa kieleckiego
↑ Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282
↑ Dz.U. z 1956 r. nr 23, poz. 106
↑ Dz.U. z 1961 r. nr 49, poz. 263
↑ Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312
↑ Polska - Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974
↑ Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92
↑ Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397
↑ Dz.U. z 1994 r. nr 72, poz. 314
↑ Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652
↑ Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241
↑ Rocznik Demograficzny 2013. 8 listopada 2013. s. 91. [dostęp 2014-03-10].
↑ Powiat przysuski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[populacja2019-1] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2020-05-20] .

[2] , Ludność. Stan i struktura ludności oraz ruch naturalny w przekroju terytorialnym (stan w dniu 31.12.2019), 31 grudnia 2019 .

[3] GUS, TABL. II. LUDNOŚĆ, RUCH NATURALNY ORAZ MIGRACJE LUDNOŚCI WEDŁUG POWIATÓW W PIERWSZYM PÓŁROCZU 2020 R., 30 czerwca 2020 .

[4] Dz.U. z 1955 r. nr 44, poz. 288

[5] wiat opoczyński należał wówczas do województwa kieleckiego

[autonazwa1-6] Dz.U. z 1957 r. nr 57, poz. 282

[7] Dz.U. z 1956 r. nr 23, poz. 106

[8] Dz.U. z 1961 r. nr 49, poz. 263

[9] Dz.U. z 1972 r. nr 49, poz. 312

[zarys-10] Polska - Zarys encyklopedyczny. PWN, 1974

[11] Dz.U. z 1975 r. nr 17, poz. 92

[12] Dz.U. z 1991 r. nr 87, poz. 397

[13] Dz.U. z 1994 r. nr 72, poz. 314

[14] Dz.U. z 1998 r. nr 103, poz. 652

[15] Dz.U. z 2001 r. nr 116, poz. 1241

[16] Rocznik Demograficzny 2013. 8 listopada 2013. s. 91. [dostęp 2014-03-10].

[populacja2016-17] Powiat przysuski w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-21] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

Miasta na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa (siedziba)
Powiaty	białobrzeski ciechanowski garwoliński gostyniński grodziski grójecki kozienicki legionowski lipski łosicki makowski miński mławski nowodworski ostrołęcki ostrowski otwocki piaseczyński płocki płoński pruszkowski przasnyski przysuski pułtuski radomski siedlecki sierpecki sochaczewski sokołowski szydłowiecki warszawski zachodni węgrowski wołomiński wyszkowski zwoleński żuromiński żyrardowski
Inne zagadnienia	Podział administracyjny Herb Flaga

Miasta	Gielniów Odrzywół Przysucha
Gminy miejsko-wiejskie	Gielniów Odrzywół Przysucha
Gminy wiejskie	Borkowice Klwów Potworów Rusinów Wieniawa

Przynależność wojewódzka	woj. kieleckie
Miasta	Przysucha (od 1958)
Gromady (1956–72)	Bieliny (← 1956–72) Borkowice (← 1956–72) Brudnów (←1956–72) Domaszno (← 1956 →) Gielniów (← 1956–72) Gliniec (← 1956–72) Goszczewice (← 1956–59) Goździków (← 1956–72) Grabowa (← 1956–59) Klwów (← 1961–72) Kozłowiec (← 1956–62) Nieznamierowice (← 1956–59) Ninków (← 1956–59) Pomyków (1962–68) Potworów (← 1956–72) Przystałowice (← 1956–59) Przysucha (← 1956–57) Przysucha (1969–72) Rusinów (← 1956–72) Ruski Bród (← 1956–72) Rzuców (← 1956–72) Sady (← 1956–72) Skrzynno (← 1956–72) Skrzyńsko (← 1956–72) Smogorzów (← 1956–61) Stefanków (← 1956–72) Sulgostów (← 1956–72) Wieniawa (← 1956–72) Wir (← 1956–72) Żuków (← 1956–59)
Gminy wiejskie (1973–75)	Borkowice Gielniów Klwów Potworów Przysucha Rusinów Wieniawa