Przejdź do zawartości

Rodzina językowa

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii

Rodzina językowa – w klasyfikacji języków jednostka obejmująca grupę (zespół) języków, co do których zakłada się, że wywodzą się one od wspólnego prajęzyka[1]; tzw. jednostka genetyczna[a][2]. Wniosek o pochodzeniu języków od wspólnego źródła wysuwa się ze względu na ich regularne podobieństwa (zbieżności na płaszczyźnie gramatyki, leksyki itp.). Przykładowo uważa się, że języki indoeuropejskie, do których należą m.in. języki słowiańskie, romańskie i germańskie, pochodzą od wspólnego języka praindoeuropejskiego[1][3].

W przypadku języków słabo poznanych stwierdzenie ich pokrewieństwa nie jest tak jednoznaczne. Podobieństwa, na podstawie których języki te uznano (lub postuluje się ich uznanie) za rodzinę, mogły też w niektórych przypadkach powstać w wyniku wzajemnego oddziaływania tych języków w przeszłości, chociaż nie wykształciły się one z tego samego języka źródłowego. Jako że w zdecydowanej większości przypadków nie dysponujemy dokumentami piśmiennictwa, poświadczającymi rozwój języka od samego wyodrębnienia się go z prajęzyka, spekulacje na ten temat obarczone są błędem.

W przypadku języków z dobrze poznanych rodzin indoeuropejskiej, semickiej, a także kilku innych, pochodzenie od wspólnego prajęzyka jest praktycznie pewne.

W zależności od przyjętej nomenklatury rodziny językowe mogą być dzielone na mniejsze jednostki: podrodziny, grupy czy zespoły językowe obejmujące poszczególne języki, a także łączone w większe jednostki: makrorodziny (nadrodziny). Jest to jednak klasyfikacja względna i niestosowana w sposób jednolity (różni badacze operują różną terminologią)[4][5]. Języki słowiańskie można na przykład traktować jako podrodzinę języków indoeuropejskich, ale jeśli brać pod uwagę same języki słowiańskie, prawdziwe jest co do nich również określenie „rodzina językowa”. Termin „nadrodzina” bywa niekiedy odnoszony do grupy wielkich rodzin językowych, wykazujących pewne podobieństwa, lecz ze względu na długi czas, jaki upłynął od ich wykształcenia, niemożliwych do jednoznacznego sklasyfikowania jako spokrewnione (w miarę upływu czasu prajęzyk pozostawia coraz mniej śladów w językach pochodnych i wzrasta prawdopodobieństwo przypadkowości ewentualnych zbieżności między nimi).

Języki należące do jednej rodziny to języki pokrewne[1], mówi się też o językach powiązanych genetycznie[6] lub genealogicznie[2]. Języki niespokrewnione, ale wykazujące podobieństwa ze względu na wpływ kontaktu językowego, zalicza się do tej samej ligi językowej[7][8] i określa mianem powinowatych[9].

WYKAZ RODZIN JĘZYKOWYCH
Rodzina językowa Liczba języków Liczba użytkowników (szacunkowo) Regiony Przykłady języków
Indoeuropejska 454 ~3,3 miliarda Europa, Azja, obie Ameryki, Australia angielski, hindi, hiszpański, rosyjski
Sino-tybetańska 458 ~1,4 miliarda Azja Wschodnia, Azja Południowo-Wschodnia mandaryński, tybetański, birmański
Nigero-kongijska 1552 ~700 milionów Afryka Subsaharyjska suahili, joruba, igbo, zulu
Afroazjatycka 382 ~604 milionów Bliski Wschód, Afryka Północna arabski, hebrajski, somalijski
Austronezyjska 1256 ~327 milionów Azja Południowo-Wschodnia, Pacyfik malajski, hawajski, tagalski
Drawidyjska 85 ~230 milionów Indie, Sri Lanka tamilski, telugu, kannada
Turkijska 41 ~170 milionów Azja Środkowa, Bliski Wschód, Turcja turecki, kazachski, uzbecki
Japońska 12 ~130 milionów Japonia japoński, okinawski
Austroazjatycka 167 ~120 milionów Azja Południowo-Wschodnia wietnamski, khmerski
Dajska (kra-daj, tai-kadai) 91 ~85 milionów Azja Południowo-Wschodnia tajski, laotański
Koreańska 2 ~80 milionów Azja Wschodnia koreański, czedżuński
Migowe języki 159 ~70 milionów Globalnie gestuno, PJM
Nilo-saharyjska 210 ~70 milionów Afryka Subsaharyjska, Sahara i Sahel kanuri, luo, dinka
Uralska 42 ~25 milionów Europa Północna, Syberia fiński, węgierski, estoński
Kreolskie języki 92 ~20 milionów Globalnie kreol haitański, tok pisin
Hmong-mien (miao-yao) 39 ~10 milionów Azja Południowo-Wschodnia hmong, bunu
Keczuańska 44 ~7,5 miliona Ameryka Południowa keczua, inga
Mongolska 13 ~6,8 miliona Azja Środkowa, Europa Wschodnia mongolski, buriacki
Majańska 31 ~6 milionów Ameryka Środkowa kicze, maya, huastecki
Tupicka 76 ~4,2 miliona Ameryka Południowa guarani
Kartwelska 5 ~4 miliony Kaukaz gruziński, swański
Kuki-czin-naga 1 ~3 miliony Azja Południowa czin, kuki, naga
Nach-dagestańska (północno-wschodniokaukaska) 31 ~3 miliony Kaukaz awarski, czeczeński, inguski, lezgiński
Transnowogwinejska 481 ~3 miliony Papua-Nowa Gwinea, Indonezja enga, dani zachodni
Ajmarska 3 ~2,3 miliona Ameryka Południowa ajmara, jaqaru
Oto-mangueska 179 ~2,1 miliona Ameryka Północna, Ameryka Środkowa zapotecki, misztecki, otomi
Pidżynowe języki 17 ~2 milionów Globalnie liberyjsko-angielski, hiri motu
Uto-aztecka 63 ~2 milionów Ameryka Północna nahuatl, hopi
Izolowane języki 104 ~1,2 miliona Globalnie baskijski, ajnoski
Majpureńska 57 ~650 tysięcy Ameryka Południowa, Ameryka Środkowa, Karaiby wayuu, garifuna
Abchasko-adygejska 5 ~610 tysięcy Kaukaz abchaski, adygejski
Mieszane języki 25 ~500 tysięcy Globalnie angloromani, shelta
Khoe-kwadi 13 ~300 tysięcy Afryka Południowa nama, naro, kua
Zachodniopapuaska 23 ~300 tysięcy Indonezja ternacki, tidorski
Totonacka 12 ~290 tysięcy Ameryka Północna tepehuański, totonacki
Mapudunguska (araukańska) 2 ~260 tysięcy Ameryka Południowa mapudungun
Czibczańska 21 ~255 tysięcy Ameryka Środkowa, Ameryka Południowa ngabere, bribri
Misze-sokeńska 17 ~230 tysięcy Ameryka Północna miszejski, zoque
Sepickie 54 ~200 tysięcy Papua-Nowa Gwinea ambulaski, bojkiński
Misumalpańska 5 ~195 tysięcy Ameryka Środkowa miskito
Algijska 48 ~190 tysięcy Ameryka Północna kri, odżibwe
Na-dene (eyak-atapaskańska) 47 ~170 tysięcy Ameryka Północna nawaho, tlingit
Taraskańska 2 ~140 tysięcy Ameryka Północna taraskański
Ramu-dolnosepicka 32 ~110 tysięcy Papua-Nowa Gwinea ap ma, aruamuski
Eskimo-aleucka 11 ~105 tysięcy Arktyka grenlandzki, jupik, aleucki
Hiwarska 4 ~100 tysięcy Ameryka Południowa awahuński, szuarski
Kx’a 4 ~80 tysięcy Afryka Południowa kung-ekoka, maligo
Torricelli 57 ~80 tysięcy Papua-Nowa Gwinea arapeski, oloski
Czokońska 7 ~70 tysięcy Ameryka Południowa, Ameryka Środkowa embera, wunański
Południowej Wyspy Bougainville’a języki 9 ~68 tysięcy Papua-Nowa Gwinea terejski, naasioi
Karibska 31 ~65 tysięcy Ameryka Południowa, Karaiby makuszi, pemon
Australijska 384 ~60 tysięcy Australia pitjantjatjara, warlpiri
Matakoska 7 ~60 tysięcy Ameryka Południowa niwaklejski, maka
Paezańska 6 ~60 tysięcy Ameryka Południowa paeski, guambiano
Wschodniej Ptasiej Głowy i sentańskie języki 8 ~37 tysięcy Indonezja meyah, sentani, burmeso
Tunguska 12 ~54 tysięcy Syberia, Daleki Wschód sybeński, ewenkijski
Panojska 27 ~45 tysięcy Ameryka Południowa szipibo-konibo, maceski
Gwahibska 5 ~40 tysięcy Ameryka Południowa gwahibski, gwajaberski
Gwajkuruska 5 ~38 tysięcy Ameryka Południowa toba, pilaga
Janomamska 5 ~34 tysięcy Ameryka Południowa janomamski, ninamski
Siuańsko-katawbańska 19 ~32 tysiące Ameryka Północna dakota, lakota
Barbakoańska 3 ~30 tysięcy Ameryka Południowa awa-kwaiker, czaczi
Tukańskie 25 ~29 tysięcy Ameryka Południowa kubeo, tukański
Majbracka 2 ~25 tysięcy Indonezja maybrat
Żejska 16 ~25 tysięcy Ameryka Południowa kaingang, kayapo, że
Maskojska 6 ~24 tysięcy Ameryka Południowa enszecki, enljecki, toba-maskojski
Irokeska 13 ~21 tysięcy Ameryka Północna czirokeski, mohawk
Huavejska 4 ~20 tysięcy Ameryka Północna huave
Południowo-środkowopapuaska 22 ~20 tysięcy Indonezja, Papua-Nowa Gwinea nambo, idi
Saliwańska 3 ~16 tysięcy Ameryka Południowa piaroa, salibański
Pogranicza Nowej Gwinei 15 ~15 tysięcy Indonezja, Papua-Nowa Gwinea amanab, waris
Środkowosalomońska 4 ~15 tysięcy Wyspy Salomona bilua, lavukaleve
Witotoska 7 ~15 tysięcy Ameryka Południowa witoto, bora
Muskogejska 7 ~14 tysięcy Ameryka Północna czoktawski, krik
Wschodnionowobrytyjska 7 ~12 tysięcy Papua-Nowa Gwinea kakat, tulil
Kahuapańska 2 ~11 tysięcy Ameryka Południowa jebero, shawi
Kereska 2 ~10,5 tysiąca Ameryka Północna kereski
Czukocko-kamczacka 5 ~10 tysięcy Syberia czukocki, koriacki
Nimborańska 5 ~9 tysięcy Indonezja nimborański, mekwei
Tor-kwerba 23 ~9 tysięcy Indonezja isirawa, kwerba
Północnej Wyspy Bougainville’a języki 4 ~8 tysięcy Papua-Nowa Gwinea rotokas, rapoisi
Juacka 5 ~7,5 tysiąca Papua-Nowa Gwinea biwacki, mekmecki
Skouska 10 ~7 tysięcy Papua-Nowa Gwinea dumo, rawo
Moseteńska 1 ~6 tysięcy Ameryka Południowa tsimane
Tequistlatecka (czontalska) 2 ~6 tysięcy Ameryka Północna czontalski
Wschodniej zatoki Geelvink języki 12 ~6 tysięcy Indonezja barapasi, bauzi
Yele-zachodnionowobrytyjska 3 ~5,8 tysiąca Papua-Nowa Gwinea yele
Kiowa-tanoańska 6 ~5,6 tysiąca Ameryka Północna towa, tiwa, kiowa
Równiny Jezior języki 20 ~5,5 tysiąca Indonezja sikaritai, fayu, edopi
Zamukojska 2 ~5,2 tysiąca Ameryka Południowa ayoreo
Arawańska 6 ~5 tysięcy Ameryka Południowa kulina, paumari
Gumska 6 ~5 tysięcy Papua-Nowa Gwinea amele, bau
Jaguańska 2 ~5 tysięcy Ameryka Południowa jaguański
Pujnaweska 7 ~4,7 tysiąca Ameryka Południowa puinave, kakwa
Wschodnie trans-fly języki 4 ~4 tysiące Papua-Nowa Gwinea, Wyspy w Cieśninie Torresa bine, wipi
Saliska 27 ~3,1 tysiąca Ameryka Północna spokański, lummi
Faska 2 ~3 tysiące Papua-Nowa Gwinea baibai, momu
Karahaska 1 ~3 tysiące Ameryka Południowa karahaski
Mairasi 3 ~3 tysiące Indonezja mairasi
Senagijska 2 ~2,9 tysiąca Indonezja, Papua-Nowa Gwinea angor, dera
Koczimi-jumańska 9 ~2,8 tysiąca Ameryka Północna juman wyżynny, kiliwa
Piawi 2 ~2,7 tysiąca Papua-Nowa Gwinea haruai
Katukińska 3 ~2,6 tysiąca Ameryka Południowa katukina, kanamari
Arafundi 3 ~2,5 tysiąca Papua-Nowa Gwinea nanubae, tapei
Tuu 7 ~2,5 tysiąca Afryka Południowa taa
Cymszjańska 3 ~2,2 tysiąca Ameryka Północna giczsański
Czapakurska 4 ~2,1 tysiąca Ameryka Południowa wari, itene
Arajska 6 ~2 tysiące Papua-Nowa Gwinea sawiyanu, yawuno teneyo
Maszakalska 2 ~2 tysiące Ameryka Południowa maszakalski, pataszo
Somahajska 2 ~2 tysiące Indonezja momuna
Mongol–langam 3 ~1,8 tysiąca Papua-Nowa Gwinea pondi, yaul
Bororoska 3 ~1,5 tysiąca Ameryka Południowa bororo
Nambikwarska 8 ~1,5 tysiąca Ameryka Południowa nambikwarski, lakonde
Kwomtarska 3 ~1,4 tysiąca Papua-Nowa Gwinea kwomtarski, muno
Czipaja-uru 2 ~1,2 tysiąca Ameryka Południowa chipaya, uru
Takańska 6 ~1,1 tysiąca Ameryka Południowa takański, ese-eha
Pauwaska 5 ~1 tysiąc Indonezja, Papua-Nowa Gwinea karkar-yuri, ememski
Harakmbucka 2 ~800 Ameryka Południowa amarakaeri
Kaureska 3 ~750 Indonezja kaure, kapauri
Amto-musańska 2 ~700 Papua-Nowa Gwinea amto
Sahaptyjska 5 ~700 Ameryka Północna sahaptyjski
Wakaska 6 ~680 Ameryka Północna kwakjutylski, haisla
Dolnomamberamska 2 ~600 Indonezja warembori
Jukagirska 4 ~560 Syberia północnojukagirski, południowojukagirski
Andamańska 14 ~500 Wyspy Andamańskie jarawa, sentinelski
Bayono-awbono 2 ~400 Indonezja awbono, bayono
Hikakeńska 1 ~350 Ameryka Środkowa tolski
Majduska 4 ~320 Ameryka Północna maidu
Murska 1 ~300 Ameryka Południowa pirahański
Jenisejska 5 ~200 Syberia ketyjski
Zaparoska 5 ~90 Ameryka Południowa arabela
Jokucka 1 ~50 Ameryka Północna jokucki
Jabutyjska 2 ~40 Ameryka Południowa arikapu, jabuti
Haidajska 2 ~30 Ameryka Północna haida
Pomoska 7 ~30 Ameryka Północna kaszajski
Miwocko-kostańska 10 ~25 Ameryka Północna miwok, ohlone
Kaddojska 5 ~20 Ameryka Północna arikara, pauniski
Kaweskarska 1 ~12 Ameryka Południowa kaweskarski
Botokudzka 1 ~10 Ameryka Południowa krenak
Wintuska 3 ~5 Ameryka Północna wintuski
Czońska 2 4 Ameryka Południowa tehuelcze
Jukijska 2 3 Ameryka Północna wappo
Czolońska 2 2 Ameryka Południowa czoloński
Lenkaska 1 1 Ameryka Środkowa lenkaski
Tiniguaska 1 1 Ameryka Południowa tiniguaski
Czimakumska 2 0 Ameryka Północna czimakumski, kileucki
Czinucka 2 0 Ameryka Północna czinuk
Czumaska 6 0 Ameryka Północna barbarenio, obispenio
Kamakańska 1 0 Ameryka Południowa kamakański
Komekrudzka 5 0 Ameryka Północna komekrudzki, garza
Kusańska 2 0 Ameryka Północna kusański
Palajnihańska 2 0 Ameryka Północna atsugewi
Puryska 2 0 Ameryka Południowa puri
Takelmańska 3 0 Ameryka Północna kalapujański
Niesklasyfikowane języki 56 ~30 tysięcy Globalnie język haitańskiej kultury voodoo, polari
Sztuczne języki >100 N/A Globalnie esperanto, interlingua, ido

Uwagi: dane dotyczące liczby języków w danej rodzinie pochodzą ze strony Ethnologue (2024), dane dotyczące ludności są szacunkowe.

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]
  1. Nie mylić z biologicznym znaczeniem tego słowa.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. a b c Moszyński 1984 ↓, s. 168.
  2. a b Ross 2005 ↓, przyp. 4, s. 15.
  3. Mistrík 1993 ↓, s. 205.
  4. Ruhlen 1987 ↓.
  5. Majewicz 1989 ↓, s. 11–12.
  6. Gruszczyński i Bralczyk 2002 ↓, s. 118.
  7. Mistrík 1993 ↓, s. 222.
  8. Majewicz 1989 ↓, s. 168–171.
  9. Milewski 2005 ↓, s. 104‒105.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy