Stefan Piotrowski

Stefan Leon Piotrowski
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	11 kwietnia 1910 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	17 stycznia 1985 ; Warszawa
	profesor nauk astronomicznych
	Specjalność: astrofizyka
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Doktorat	1938 – astronomia ; Uniwersytet Jagielloński
Habilitacja	1954 (prof. nadzw.) – astronomia ; Uniwersytet Warszawski
Profesura	1962
	Polska Akademia Nauk
Status	członek rzeczywisty
Funkcja Jednostka PAN	Przewodniczący; Komitet Badań Przestrzeni Kosmicznej (1966–1971); Komitet Astronomii (1972–1974)
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Obserwatorium	Astronomiczne
Stanowisko	asystent
Okres zatrudn.	1933–1939 i 1945–1952
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Obserwatorium	Astronomiczne
Stanowisko	zast. prof., prof., prof. em.
Okres zatrudn.	1952–1980
	Dziekan
Wydział	Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Warszawskiego
Okres spraw.	1954–1959
	Dyrektor
Obserwatorium	Astronomicznego
Okres spraw.	1975–1980
Następca	Kazimierz Stępień
	Odznaczenia

Stefan Leon Piotrowski (Ginwiłł-Piotrowski) (ur. 11 kwietnia 1910 w Krakowie, zm. 17 stycznia 1985 w Warszawie) – astronom, współtwórca warszawskiej szkoły astronomicznej.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Zygmunta (zm. 1938), dr. praw, adwokata, i Marii Gerard-Festenburg (zm. 1964)^[1]. Maturę zdał w 1928 roku w krakowskim Gimnazjum św. Jacka^[2].

Studia i początki pracy badawczej

Od roku 1928 studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, gdzie w 1932 roku uzyskał stopień magistra filozofii w zakresie matematyki, a dwa lata później w zakresie astronomii. W marcu 1933 roku rozpoczął pracę nad wyznaczaniem minimów gwiazd zaćmieniowych w obserwatorium krakowskim i ta tematyka w 1938 roku zaowocowała rozprawą doktorską. Okres wojny spędził poza Krakowem, w rodzinnym majątku Zmiennica, ale po wojnie kontynuował pracę naukową, początkowo w Krakowie (w tym roczny staż na Uniwersytecie Harvarda w USA pod kierunkiem Henry'ego Norrisa Russella^[3]), a następnie od 1952 roku w Warszawie.

Działania

Po przeniesieniu się do Warszawy, podjął działania organizacyjne, przy tym skupiając wokół siebie grupę młodych adeptów astronomii. W 1955 roku zainicjował powstanie Zakładu Astronomii PAN, w 1953 roku założył kwartalnik „Postępy Astronomii” i przez wiele lat go redagował. W swojej pracy dydaktycznej w Obserwatorium Astronomicznym Uniwersytetu Warszawskiego^[4] kładł nacisk na konieczność prowadzenia badań naukowych na światowym poziomie i na współpracę międzynarodową. Jego uczniami byli Bohdan Paczyński i cała grupa dziś wybitnych, znanych w świecie astronomów polskich. Pełnił szereg funkcji, m.in. był dziekanem Wydziału Matematyki, Fizyki i Chemii Uniwersytetu Warszawskiego (1954–1959), zastępcą sekretarza Wydziału III PAN (1958–1971), współzałożycielem i kierownikiem Zakładu Astronomii PAN (1965–1973)^[5]. Promował prowadzenie badań kosmicznych w Polsce, z jego inicjatywy powstał Komitet Badania i Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej PAN. W czerwcu 1968 roku wszedł w skład Komitetu Przygotowawczego obchodów 500. rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika^[6].

Był redaktorem popularnego miesięcznika „Urania” (1950–1954), założycielem i długoletnim redaktorem kwartalnika „Postępy Astronomii” (1953–1977)^[5] oraz redaktorem „Astronomii Popularnej” (1967)^[2].

Badania

Piotrowski był uznanym specjalistą w zakresie wyznaczania orbit gwiazd zaćmieniowych oraz teorii transferu promieniowania w atmosferze gwiazdy. Prowadził bardzo dokładne obserwacje wizualne gwiazd zmiennych – z dokładnością nawet 0,04 mag^[7]. Podejmował też szereg innych zagadnień, jak anizotropia ziaren pyłu międzygwiazdowego, czy problem transferu masy w układach podwójnych gwiazd. Był pionierem badań nad zagadnieniem zderzeń asteroid. W uznaniu zasług w pracy badawczej i organizacyjnej w 1962 roku został członkiem PAN.

Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera XIX B-płd-w połowie długości południowej krawędzi kwatery)^[8].

Ordery i odznaczenia

Order Sztandaru Pracy II klasy^[5]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski^[5]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[9]

Nagrody

Nagroda Państwowa III stopnia za osiągnięcia w dziedzinie astrofizyki teoretycznej (1952)^[10]

Przypisy

↑ Stefan Leon Ginwiłł-Piotrowski h. Ślepowron (Korwin) M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-02-26].
↑ ^a ^b JarosławJ. Włodarczyk JarosławJ., Piotrowski Stefan (Ginwiłł-Piotrowski) [online], Giganci Nauki [dostęp 2024-02-26] (pol.).
↑ KazimierzK. Stępień KazimierzK., Profesor Stefan Piotrowski – w jedenastą rocznicę śmierci, „Postępy Astronomii”, 1995 (4), 1995, s. 184–185 .
↑ JózefJ. Smak JózefJ., AndrzejA. Sołtan AndrzejA., Stefan Piotrowski 1910–1985, „Postępy Astronomii”, 1985 (1–2), s. 65–68 .
↑ ^a ^b ^c ^d Józef I. Smak. W stulecie urodzin wielkiego astrofizyka Profesora Stefana Piotrowskiego (1910–1985). „Prace Komisji Historii Nauki PAU”. Tom XI, s. 139–148, 2012. Kraków: Polska Akademia Umiejętności. ISSN 2392-1749. [dostęp 2024-02-26].
↑ „Urania”, miesięcznik Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, nr 3, marzec 1969, s. 85.
↑ JerzyJ. Kreiner JerzyJ., HenrykH. Brancewicz HenrykH., JerzyJ. Michalski JerzyJ., Dyskusja po referacie T. Zbigniewa Dworaka „Kraków – centrum obserwacji gwiazd zaćmieniowych”, „Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności”, 5, 2003, s. 29–31, ISSN 1731-6715 .
↑ Miejsca spoczynku osób związanych z Wydziałem Fizyki UW [dostęp 2024-02-26].
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 – na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
↑ Uchwała Prezydium Rządu w sprawie przyznania nagród za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki za rok 1952. „Trybuna Ludu”. Rok V, Nr 203 (1265), s. 6, 23 lipca 1952. Warszawa: KC PZPR. [dostęp 2024-07-24].

Literatura

Kto jest kim w Polsce 1984. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1984, s. 753. ISBN 83-223-2073-6.
Sylwetka Profesora Piotrowskiego. pta.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-11-22)].

[1] Stefan Leon Ginwiłł-Piotrowski h. Ślepowron (Korwin) M.J. Minakowski, Genealogia Potomków Sejmu Wielkiego [dostęp 2024-02-26].

[:1-2] JarosławJ. Włodarczyk JarosławJ., Piotrowski Stefan (Ginwiłł-Piotrowski) [online], Giganci Nauki [dostęp 2024-02-26] (pol.).

[3] KazimierzK. Stępień KazimierzK., Profesor Stefan Piotrowski – w jedenastą rocznicę śmierci, „Postępy Astronomii”, 1995 (4), 1995, s. 184–185 .

[4] JózefJ. Smak JózefJ., AndrzejA. Sołtan AndrzejA., Stefan Piotrowski 1910–1985, „Postępy Astronomii”, 1985 (1–2), s. 65–68 .

[:0-5] Józef I. Smak. W stulecie urodzin wielkiego astrofizyka Profesora Stefana Piotrowskiego (1910–1985). „Prace Komisji Historii Nauki PAU”. Tom XI, s. 139–148, 2012. Kraków: Polska Akademia Umiejętności. ISSN 2392-1749. [dostęp 2024-02-26].

[6] „Urania”, miesięcznik Polskiego Towarzystwa Miłośników Astronomii, nr 3, marzec 1969, s. 85.

[7] JerzyJ. Kreiner JerzyJ., HenrykH. Brancewicz HenrykH., JerzyJ. Michalski JerzyJ., Dyskusja po referacie T. Zbigniewa Dworaka „Kraków – centrum obserwacji gwiazd zaćmieniowych”, „Prace Komisji Historii Nauki Polskiej Akademii Umiejętności”, 5, 2003, s. 29–31, ISSN 1731-6715 .

[8] Miejsca spoczynku osób związanych z Wydziałem Fizyki UW [dostęp 2024-02-26].

[9] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/201 – na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.

[10] Uchwała Prezydium Rządu w sprawie przyznania nagród za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki za rok 1952. „Trybuna Ludu”. Rok V, Nr 203 (1265), s. 6, 23 lipca 1952. Warszawa: KC PZPR. [dostęp 2024-07-24].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

XX wiek	Eugeniusz Rybka (1948–1952) Włodzimierz Zonn (1952–1956 i 1963–1975) Stefan Piotrowski (1956–1959) Antoni Opolski (1959–1963) Jerzy Stodółkiewicz (1975–1989) Robert Głębocki (1989–1995) Jerzy Kreiner (1995–1999) Andrzej Woszczyk (1999–2007)
XXI wiek	Edwin Wnuk (2007–2011) Bożena Czerny (2011–2013) Agnieszka Kryszczyńska (2013–2017) Marek Sarna (2017–2025)