Terytorium mandatowe

Terytoria mandatowe – terytoria (kolonie) odebrane po I wojnie światowej Niemcom i Turcji i powierzone, uchwałą Ligi Narodów, do administracji państwom zwycięskiej Ententy: Wielkiej Brytanii, Francji czy też Belgii, a także Cesarstwu Wielkiej Japonii, Australii, Nowej Zelandii i Związkowi Południowej Afryki. Państwa te nazywane były mandatariuszami. Zostały one zobowiązane, by objąć zarząd terytorium na warunkach, które uniemożliwią nadużycia, jak handel niewolnikami, bronią i alkoholem, zapewnią wolność sumienia i religii, z tymi tylko ograniczeniami, których może wymagać utrzymanie porządku publicznego i dobrych obyczajów, zabronią wznoszenia fortec, tworzenia stacji wojskowych i morskich oraz wyszkolenia wojskowego tubylców, o ile to nie jest konieczne ze względów policyjnych lub do obrony terytorium, wreszcie zapewnią innym Członkom Ligi równe warunki wymiany i handlu (traktat wersalski, art. 22).

Terytoria mandatowe były podzielone na trzy kategorie:

• A – obszary rozwinięte, mogące się szybko usamodzielnić,
• B – obszary słabo rozwinięte, wymagające opieki przez dłuższy czas,
• C – obszary typowo kolonialne – bez najbliższej perspektywy na usamodzielnienie.

Po II wojnie światowej terytoria mandatowe przekształcono w terytoria powiernicze ONZ. Jedynie Afryka Południowo-Zachodnia pozostała formalnie terytorium mandatowym, gdyż Związek Południowej Afryki zaanektował ją i odmawiał oddania pod powiernictwo ONZ. Pomimo wielu uchwał Zgromadzenia Ogólnego ONZ RPA nie opuściła tego terytorium aż do roku 1990 – wtedy terytorium to ogłosiło niepodległość i znane jest jako Namibia.

Terytoria mandatowe w Afryce i na Bliskim Wschodzie

Terytoria mandatowe na Pacyfiku

Terytoria mandatowe

Kategoria A

• Irak (Wielka Brytania; 10 sierpnia 1920 – 3 października 1932)
• Palestyna (Wielka Brytania; 25 kwietnia 1920 – 14 maja 1948)
• Syria i Liban (Francja; 29 września 1923 – 1 stycznia 1943)

Kategoria B

• Kamerun Brytyjski (Wielka Brytania; 20 lipca 1922 – 13 grudnia 1946)
• Kamerun Francuski (Francja; 20 lipca 1922 – 13 grudnia 1946)
• Ruanda-Urundi (Belgia; 20 lipca 1922 – 13 grudnia 1946)
• Tanganika (Wielka Brytania; 20 lipca 1922 – 11 grudnia 1946)
• Togo Brytyjskie (Wielka Brytania; 20 lipca 1922 – 13 grudnia 1946)
• Togo Francuskie (Francja; 20 lipca 1922 – 13 grudnia 1946)

Kategoria C

• Afryka Południowo-Zachodnia (Południowa Afryka; 1920-1966)
• Mandat Południowego Pacyfiku (Japonia; 1920 – 18 lipca 1947)
• Nauru (Australia; 17 grudnia 1920 – 1 listopada 1947)
• Nowa Gwinea Australijska (Australia; 17 grudnia 1920 – 8 grudnia 1946)
• Samoa Zachodnie (Nowa Zelandia; 17 grudnia 1920 – 25 stycznia 1947)

Zobacz też

• terytorium powiernicze ONZ
• terytorium zależne