Wybory parlamentarne w Polsce w 1947 roku
Wybory parlamentarne w Polsce w 1947 roku – wybory do Sejmu Ustawodawczego przeprowadzone w Polsce 19 stycznia 1947, sfałszowane przez aparat policyjny (Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego podporządkowane PPR), przy bezpośrednim udziale funkcjonariuszy NKWD, metodami wypróbowanymi we wcześniejszym referendum (1946)[1][2].
Geneza
[edytuj | edytuj kod]Zgodnie z postanowieniami konferencji jałtańskiej, legitymizacja władzy w Polsce miała się dokonać na drodze demokratycznych wyborów w jak najkrótszym terminie[3]. Do tego czasu rządzić miał Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej powołany w trakcie konferencji moskiewskiej w czerwcu 1945 pod nadzorem trzech mocarstw koalicji antyhitlerowskiej i uznany wówczas przez mocarstwa za legalny rząd polski, przy jednoczesnym wycofaniu uznania przez Wielką Brytanię i USA rządowi RP na uchodźstwie. Na konferencji poczdamskiej Bolesław Bierut zobowiązał się na piśmie do przeprowadzenia wolnych i nieskrępowanych wyborów na początku 1946 roku, co było warunkiem poparcia Wielkiej Brytanii dla polskich roszczeń terytorialnych wobec Niemiec[4]. Wybory zostały przeprowadzone w rok później – 19 stycznia 1947. Wiele kontrowersji i niejasności budził zapis postanowień konferencji jałtańskiej, przewidujący dopuszczenie do udziału w wyborach wyłącznie partii „demokratycznych i antynazistowskich”. W rzeczywistości nie istniała w Polsce żadna grupa polityczna, która w swoim programie nie miała walki z nazistowskimi Niemcami, natomiast jedynymi ugrupowaniami niedemokratycznymi były sanacja, ONR oraz komuniści. Tymczasem – paradoksalnie – to ci ostatni mieli w praktyce decydować o tym, które ugrupowania są demokratyczne, a które nie. Zasadę tę wykorzystali przeciwko Stronnictwu Narodowemu (endecji) – jednej z najważniejszych partii politycznych II RP i Polskiego Państwa Podziemnego, któremu uniemożliwiono legalizację[5].
Przywódcy Polskiej Partii Robotniczej zdawali sobie sprawę z faktu, że nie cieszą się takim poparciem społecznym, które pozwoli im w sposób w pełni legalny i demokratyczny wygrać wybory. Wykorzystując fakt, iż wielka trójka nie określiła dokładnego terminu, w jakim miało odbyć się głosowanie, odwlekali jego przeprowadzenie, tak by zyskać niezbędny czas na przygotowanie całej operacji sfałszowania jego wyników. Jednocześnie dążyli do podporządkowania sobie polskiej sceny politycznej poprzez „odtwarzanie” przedwojennych stronnictw, które miały działać jako tzw. partie koncesjonowane[6]. Oznaczało to, że komuniści zawłaszczali nazwy przedwojennych, niekomunistycznych partii politycznych i przejmowali w nich kierownicze funkcje zanim prawdziwi, przedwojenni politycy tych ugrupowań – działający na emigracji bądź w podziemiu – zdążyli się ujawnić lub powrócić do kraju[7]. W ten sposób powstały trzy ugrupowania satelickie wobec PPR: Polska Partia Socjalistyczna, Stronnictwo Ludowe i Stronnictwo Demokratyczne. Wszystkie te cztery partie (PPR, PPS, SL, SD) weszły w skład utworzonego jesienią 1946 r. tzw. Bloku Demokratycznego, który wystawił wspólną listę wyborczą do Sejmu Ustawodawczego[8]. Natomiast do początkowo niezależnego i deklarującego samodzielny start w wyborach Stronnictwa Pracy wprowadzono grupę sprzyjających komunistom działaczy, którzy mieli kontrolować to ugrupowanie od wewnątrz[9]. Podobne rozwiązanie zastosowano w odniesieniu do powstałego nieco później Polskiego Stronnictwa Ludowego „Nowe Wyzwolenie”. Opozycję wobec PPR i ugrupowań w różnym stopniu od niego zależnych stanowiło Polskie Stronnictwo Ludowe – jedyna platforma opozycyjna społeczeństwa tolerowana w ograniczonym stopniu przez władze komunistyczne.
Wybory
[edytuj | edytuj kod]
4 grudnia 1946 Bolesław Bierut poprosił o pomoc funkcjonariuszy MGB, którzy wcześniej sfałszowali wyniki referendum ludowego[10]. 10 stycznia 1947 do Warszawy przybyła ekipa płk Arona Pałkina, naczelnika wydziału D MGB, specjalizująca się w fałszowaniu i preparowaniu dokumentów pisanych.
Państwowa Komisja Bezpieczeństwa przeprowadziła skoordynowaną akcję LWP, KBW, MO, UB i ORMO przeciwko działaczom i politykom PSL. Aresztowano ok. 50–60 tysięcy lokalnych działaczy i sympatyków PSL[11]. Wielu zatrzymanym nie przedstawiono żadnych oficjalnych zarzutów lub nakazu aresztowania. Tajne bojówki PPR i UB, terroryzowały wsie, dokonując skrytobójczych mordów na ok. 200 członkach PSL. Zmobilizowano też agenturę UB, której zadaniem miała być penetracja środowisk ludowców. W tym samym czasie LWP, UB i Grupy Ochronno-Propagandowe KBW rozpoczęły akcję propagandowo-dezinformacyjną mającą na celu skompromitowanie PSL w oczach społeczeństwa. W ramach represji rozwiązano struktury powiatowe PSL, co uniemożliwiło im wystawienie własnych kandydatów w wyborach. W każdym okręgu wyborczym Blok Demokratyczny znajdował się na liście nr 3.
Unieważniono dziesięć okręgowych list wyborczych PSL (na 52 okręgi wyborcze) obejmujące 76 kandydatów[12].
Władze komunistyczne pozbawiły praw wyborczych 409 326 osób. Zwerbowano agentów UB, wśród członków komisji wyborczych (ogółem 47,2% składu wszystkich komisji obwodowych i 43,3% składu komisji okręgowych)[10]. Na ok. 5,5 tys. komisji obwodowych rządowi udało się utworzyć aż 3515 komisji złożonych wyłącznie z członków PPR. PSL wprowadziło swoich mężów zaufania tylko do 1,3 tys. komisji.
Na naradzie I sekretarzy komitetów wojewódzkich PPR Zenon Kliszko oświadczył: „Na masowy retusz nie pójdziemy i z tego należy wyciągnąć wnioski”, a odpowiedzialny za kadry partyjne Roman Zambrowski zalecał unikanie „rozmaitych machlojek i poprawek kancelaryjnych”[12].
Protokół z posiedzenia Państwowej Komisji Wyborczej z 27 stycznia 1947 został ogłoszony w Monitorze Polskim z 28 stycznia 1947[13].
Przeprowadzone 19 stycznia 1947 wybory zostały sfałszowane praktycznie na każdym szczeblu komisji wyborczych. Szczegółowy raport z 14 lutego 1947 ujawnił, że fałszerstw dokonali ludzie wyznaczeni przez polskich działaczy przy technicznym nadzorze i wsparciu funkcjonariuszy radzieckich. W celu zachowania pełnej konspiracji Bierut wraz z kierownictwem PPR zarządził jednocześnie podjęcie dodatkowych kroków, a mianowicie zamianę urn wyborczych w niektórych obwodach, podrzucanie do urn kart do głosowania, a w niektórych komisjach, gdzie nie było mężów zaufania z partii Mikołajczyka, przygotowanie dwóch egzemplarzy protokołów; w jednym z nich miało nie być danych liczbowych. Protokół bez liczb miała następnie otrzymać trójka z PPR w celu wpisania odpowiednich danych – pisano[10]. Tam gdzie nie było obserwatorów PSL, „trójki” PPR sporządzały po głosowaniu zupełnie nowe, fałszywe protokoły wyborów.
Zachowane źródła nie pozwalają na odtworzenie prawdziwego wyniku wyborów. Na podstawie danych ze stu obwodów (na ponad 6 tys.) na PSL oddano 63 proc. głosów, a na listę tzw. bloku – 27 procent[14].
Podwójną dokumentację wyborczą – zarówno prawdziwą, jak i sfałszowaną – prowadzono wyłącznie w wojsku, w celu określenia realnych nastrojów społecznych. Z zachowanych materiałów wynika, że na 121 479 wojskowych 12 768 oddało głosy na PSL[15]. Z danych NKWD przesłanych do Stalina wynika z kolei, że w skali kraju blok frakcji rządzących uzyskał około 50% głosów[16].
Sfałszowane wyniki wyborów
[edytuj | edytuj kod]
| Ugrupowanie | Mandaty | % głosów | |
| Blok Demokratyczny (PPR, PPS, SL, SD) | 394 | 80,1% | |
| PPS | 116[17] | ||
| PPR | 114[17] | ||
| SL | 109[17] | ||
| SD | 41[17] | ||
| Polskie Stronnictwo Ludowe | 28 | 10,3% | |
| Stronnictwo Pracy | 12 | 4,7% | |
| Polskie Stronnictwo Ludowe „Nowe Wyzwolenie” | 7 | 3,5% | |
| Bezpartyjni | 3 | 1,4% |
Głosy zgodnie z Ordynacją Wyborczą do Sejmu Ustawodawczego (z dnia 22 września 1946) miały być przeliczane na mandaty metodą d’Hondta.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Sebastian Drabik: Niby-państwo, niby-władza. „Dziennik Polski”, 2012.
- ↑ Krystyna Kersten: Narodziny systemu władzy. Polska 1943–1948, Paris 1986, Wyd. Libella, s. 315–316; Marek Łatyński, Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, s. 817–822, ISBN 83-7095-056-6; Czesław Osękowski: Wybory do sejmu z 19 stycznia 1947 roku w Polsce, Poznań 2000, Wydawnictwo Poznańskie, s. 143–162, ISBN 83-7177-184-3; Maciej Korkuć: Wybory 1947. Mit założycielski komunizmu.
- ↑ „M. Molotov, Mr. Harriman and Sir A. Clark Kerr are authorized as a commission to consult in the first instance in Moscow with members of the present Provisional Government and with other Polish democratic leaders from within Poland and from abroad, with a view to the reorganization of the present Government along the above lines. This Polish Provisional Government of National Unity shall be pledged to the holding of free and unfettered elections as soon as possible on the basis of universal suffrage and secret ballot. In these elections all democratic and anti-Nazi parties shall have the right to take part and to put forward candidates.” Protokół uzgodnień konferencji jałtańskiej w kwestii Polski w: Foreign Relation of the United States. Diplomatic papers. The Conferences at Malta and Yalta 1945, Washington 1955, wyd. Department of State USA, s. 973 wersja elektronicznaDeklaracja po konferencji jaltańskiej wersja elektroniczna. Por. też Marek Łatyński: Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, s. 59–60.
- ↑ 29 i 30 lipca 1945 nowy premier Wielkiej Brytanii Clement Attlee i Ernest Bevin, minister spraw zagranicznych spotkali się z delegatami polskimi, w tym Bolesławem Bierutem, Stanisławem Mikołajczykiem i Władysławem Grabskim, przedstawiając im na piśmie listę pytań dotyczących wyborów. Ernest Bevin „powiedział, że jeśli rząd brytyjski nie otrzyma konkretnych odpowiedzi na kilka pytań, nie poprze polskich żądań terytorialnych. Przyparty do muru Bierut przyjął następujące zobowiązania: 1/ Przeprowadzenie wolnych i nieskrępowanych wyborów na początku 1946 roku, na podstawie powszechnego i tajnego prawa wyborczego, przy zapewnieniu wszystkim partiom demokratycznym i antyhitlerowskim prawa do udziału i wystawiania kandydatów; 2/ Zagwarantowanie wolności prasy; 3/ Zagwarantowanie wolności religii; 4/ Zagwarantowanie bezpieczeństwa wszystkim Polakom, którzy zechcą wrócić z zagranicy do Polski. Zobowiązania te przekazano delegacji Wielkiej Brytanii na piśmie.” Marek Łatyński: Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych wyd. II rozszerzone, Wrocław 2002, Wyd. Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, s. 381.
- ↑ Jacek Tebinka: Mocarstwa zachodnie wobec Polski w latach 1939–1945. s. 330.
- ↑ Łukasz Kijek: Wybory do Sejmu Ustawodawczego z 19 stycznia 1947 roku. teatrnn.pl. [dostęp 2021-07-15].
- ↑ Definicja – Partie Koncesjonowane. informatycznie.pl. [dostęp 2021-08-20].
- ↑ Blok Stronnictw Demokratycznych, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-07-15].
- ↑ Łukasz Ścisłowicz: Zdławić opozycję. System partyjny w Polsce 1945–1947. histmag.org, 2016-11-06. [dostęp 2021-08-20].
- ↑ a b c Maciej Korkuć: Sfałszowane wybory – 19 stycznia 1947 roku. ipn.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-08)]., Archiwalia IPN.
- ↑ Andrzej Paczkowski: Polacy pod obcą i własną przemocą, w: Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania, s. 353.
- ↑ a b Mirosław Szumiło: Roman Zambrowski 1909–1977. Warszawa: IPN, 2014, s. 202. ISBN 978-83-7629-621-0. OCLC 890410659.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 10, poz. 19.
- ↑ Mirosław Szumiło: Roman Zambrowski 1909–1977. Warszawa: IPN, 2014, s. 203. ISBN 978-83-7629-621-0. OCLC 890410659.
- ↑ Sowa 2011 ↓, s. 94.
- ↑ Sowa 2011 ↓, s. 95.
- ↑ a b c d Wybory do Sejmu Ustawodawczego 19.01.1947. sztetl.org.pl. [dostęp 2021-09-02].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Andrzej Leon Sowa: Historia polityczna Polski 1944–1991. Wydawnictwo Literackie, 2011.
- Czesław Osękowski: Referendum 30 czerwca 1946 roku w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2000. ISBN 83-7059-459-X.
- Czesław Osękowski: Wybory do sejmu z 19 stycznia 1947 roku w Polsce. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2000. ISBN 83-7177-184-3.
- Marek Łatyński: Nie paść na kolana. Szkice o opozycji lat czterdziestych. Wyd. II rozszerzone. Wrocław: Towarzystwo Przyjaciół Ossolineum, 2002. ISBN 83-7095-056-6.
- Arthur Bliss Lane: Widziałem Polskę zdradzoną. Wyd. II polskie. Warszawa: Wydawnictwo Fronda, 2008. ISBN 978-83-88747-37-3.
- Instytut Pamięci Narodowej: Sfałszowane wybory – 19 stycznia 1947 roku. ipn.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-03)].
- IPN Kraków. Maciej Korkuć: Wybory 1947 – mit założycielski komunizmu. ipn.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-04-08)].
- Andrzej Paczkowski: Wynik sfałszowanych przez komunistów wyborów w 1947 roku to był nokaut
