Wychowanie

Wychowanie – całokształt wpływów wychowawcy na wychowanka, który ma na celu ukształtowanie człowieka pod względem fizycznym, moralnym i umysłowym.

W szerokim znaczeniu – wychowanie to wszelkie zjawiska związane z oddziaływaniem środowiska społecznego i przyrodniczego na człowieka, kształtujące jego tożsamość, osobowość, postawy; w znaczeniu węższym – oddziaływania organizowane celowo, mające prowadzić do pożądanych zmian w funkcjonowaniu jednostek i grup.

Ideał wychowania

Najważniejszy cel wychowania człowieka, któremu powinny zostać podporządkowane wszystkie inne cele, treści oraz metody pracy wychowawczej. Jest to ogół norm i celów wpływających na działalność wychowawczą, oraz ustalony bądź przyjęty wzorzec osobowy, którego właściwości uważa się za bez zarzutu i godne do naśladowania dla młodego człowieka.

Cele wychowania

Cele procesu wychowawczego zależą od czynników społeczno-ustrojowych oraz ekonomicznych danego państwa (zob. historia wychowania, np. wychowanie w starożytnej Grecji i Sparcie, wychowanie w III Rzeszy).

Proces wychowania

System edukacji i aktywności wychowanków oraz wychowawców, umożliwiający uczniom zmienianie się w zaplanowanym przez wychowawców (nauczycieli) kierunku, to przekształcenie sposobów postrzegania świata, kształtowanie uczuć moralnych i estetycznych, postaw społecznych i przekonań, wszechstronne kształtowanie osobowości wychowanków, a także ich charakteru oraz woli.

Badanie wychowania

Zgodnie z metodologią badań empirycznych – wychowanie podlega zasadom i normom postępowania badawczego i zaczyna się od diagnozy pedagogicznej.

Rodzaje wychowania

M.in.:

• wychowanie duchowe (zob. kultura duchowa);
• wychowanie estetyczne;
• wychowanie fizyczne;
• wychowanie moralne;
• wychowanie obywatelskie;
• wychowanie patriotyczne;
• wychowanie personalistyczne
• wychowanie seksualne;
• wychowanie umysłowe (np. Jan Ámos Komenský, Johann Heinrich Pestalozzi, Johann Friedrich Herbart, John Dewey);
• wychowanie w wartościach ludzkich;
• wychowanie zdrowotne;
• edukacja dla pokoju;
• pedagogika społeczna.

Metody

Jedną z metod wychowania (intencjonalnego) jest świadome i celowe oddziałanie przez pedagoga lub kompetentnego wychowawcę na podmiot wychowania (człowiek) mającego na celu wytworzenie zmian psychicznych w obrębie jego osobowości.

Pedagodzy i teoretycy wychowania

• Tomasz z Akwinu (traktat o człowieku)
• Jean-Jacques Rousseau (m.in. Emil, czyli o wychowaniu)
• Johann Heinrich Pestalozzi i „nauczanie wychowujące” „nauka o rzeczach”
• Anton Makarenko
• Helena Radlińska i jej pedagogika społeczna
• Maria Łopatkowa i wychowanie emocjonalne (pedagogika serca)

Zobacz też

• osobowość
• oddziaływanie
• działanie
• proces psychiczny
• indoktrynacja
• zachowanie
• tresura
• opieka
• edukacja
• kurtuazja
• savoir-vivre

Linki zewnętrzne

• Definicje wychowania w literaturze pedagogicznej. kul.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-02-15)].
• Co to jest wychowanie?
• IBUK; książki w kategorii „pedagogika społeczna”