Zagrobela
49°33′03″N 25°34′02″E/49,550833 25,567222| część miasta Tarnopola | |
 Pałac w Zagrobli (1917) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Obwód | |
| Miasto | |
| W granicach Tarnopola |
1 stycznia 1926[1] |
| Populacja (1921) • liczba ludności |
|
| Strefa numeracyjna |
+380 352 |
| Kod pocztowy |
47724 |
Plan Zagrobeli
| |
Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego  | |
Położenie na mapie Ukrainy  | |
| 49°33′03″N 25°34′02″E/49,550833 25,567222
| |
Zagrobela[2] (ukr. Загребелля) – dawna wieś, obecnie część miasta Tarnopola w obwodzie tarnopolskim Ukrainy, w dzielnicy mieszkaniowej «Дружба».
Historia
[edytuj | edytuj kod]We wsi od XV do XIX w. znajdował się majątek ziemski w posiadaniu rodziny Krosnowskich. Szymon Baworowski (zm. przed 9 marca 1713[3]), podczaszy halicki, otrzymał dzierżawę zagrobelską, petrykowską i łośniowską[4].
Dziewięciu chłopów Rusinów z Trościańca i trzech Mazurów z Zagrobeli (na zachód od Tarnopola) i Draganówki kupili u p. Osochowskich obszar dworski Kutyszcze z martwym i żywym inwentarzem za 94.000 zł, z czego 41.203 zł wypłacili gotówką, na resztę zaś przyjęli dług bankowy[5]. Pod koniec karczma i gajówka na obszarze dworskim, na którym znajdują się również pałac i ogród[6].
W 1894 Tadeusz Czarkowski-Golejewski za sumę 300 tys. florenów nabył dobra Janówka i Zagrobela[7]. Pod koniec XIX w. część obszaru dworskiego wsi Berezowica Wielka.
W II RP Zagrobela stanowiła gminę jednostkową przynależała do woj. tarnopolskiego i powiatu tarnopolskiego; w 1921 roku liczba mieszkańców wynosiła 1112[8]. 1 stycznia 1926 gminę Zagrobela zniesiono, włączając ją do miasta Tarnopola[1].
W czasie okupacji niemieckiej mieszkanka wsi Magdalena Deba ukrywała troje Żydów, za co w 1971 roku Instytut Jad Waszem uhonorował ją oraz jej syna Jana tytułami Sprawiedliwych wśród Narodów Świata[9].
Zamek
[edytuj | edytuj kod]Wybudowany z drewna usytuowany przy przeprawie przez rzekę Seret. W XVIII wieku przebudowany na murowany.
Pałac
[edytuj | edytuj kod]Piętrowy pałac od frontu posiadał kolumnadę jońską przedzieloną na piętrze balkonem, do której prowadziły schody. Po Krosnowskich należał do rodziny Czarkowskich-Golejewskich, zaś po zakończeniu I wojny światowej ich przedstawiciel Wiktor Czarkowski-Golejewski przekazał pałac na rzecz szkoły rolniczej[10]. Przy obiekcie znajdował się park krajobrazowy o powierzchni 60 ha[11].
Urodzeni i związani
[edytuj | edytuj kod]- Jan Grzybiński – ur. w Zagrobeli, absolwent Akademii Technicznej, potem inżynier kolej państwowej we Lwowie[12].
- Kajetan Czarkowski-Golejewski – ur. w Zagrobeli, polski ziemianin, pilot, ppk dypl. kawalerii PSZ, pracownik Wolnej Europy[13]
- Jan Minczakowski (ur. 1893) – major piechoty Wojska Polskiego
- Maria Szablówna – nauczycielka miejscowej szkoły[14]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Dz.U. z 1925 r. nr 124, poz. 883
- ↑ czasem Zagrable → Zob. Zagrable na mapie von Miega
- ↑ Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku: spisy / pod redakcją Antoniego Gąsiorowskiego. T. 3 : Ziemie ruskie, zesz. 3 : Urzędnicy Podolscy XIV–XVIII wieku: spisy / opracowali E. Janas, W. Kłaczewski, J. Kurtyka, A. Sochacka. Kórnik : Biblioteka Kórnicka, 1998, s. 54.
- ↑ Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. 1. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1899, s. 133.
- ↑ Włościanie kupują folwarki. „Kurjer Lwowski”. 229, s. 4, 19 sierpnia 1899.
- ↑ Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. XIV. Warszawa: 1880-1902, s. 274.
- ↑ Besitzwechsel in Galizien. „Welt Blatt”. Nr 78, s. 9, 19 kwietnia 1894. (niem.).
- ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej : opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych. T. 15, Województwo tarnopolskie
- ↑ Deba Magdalena ; Son: Jan. collections.yadvashem.org. [dostęp 2024-10-03]. (ang.).
- ↑ Grzegorz Rąkowski: Podole. Przewodnik krajoznawczo-historyczny po Ukrainie Zachodniej. Część II. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2006, s. 142. ISBN 83-89188-46-5.
- ↑ Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 7: Województwo ruskie, Ziemia Halicka i Lwowska, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1995, s. 217-220, ISBN 83-04-04229-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
- ↑ Władysław Zajączkowski: C. K. Szkoła Politechniczna we Lwowie. Rys historyczny jej założenia i rozwoju, tudzież stan jej obecny. Lwów : nakładem Szkoły Politechnicznej, 1894, s. 217.
- ↑ Généalogie de Kajetan "Tadeusz" CZARKOWSKI-GOLEJEWSKI [online], Geneanet [dostęp 2018-09-13] (fr.).
- ↑ Dziennik Urzędowy Rady Szkolnej Krajowej we Lwowie. 1, s. 13, 20 stycznia 1920.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski. Zagrobela. W: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich. T. XIV. Warszawa, 1880–1902, s. 274.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Zagrobela, 2.) karczma i gajówka na obszarze dworskim Berezowicy Wielkiej, tuż na zach. od sądu w Tarnopolu, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 274.