Zamek w Przyszowie
Artykuł ten został zgłoszony do umieszczenia na stronie głównej w rubryce „Czy wiesz”.
Pomóż nam go sprawdzić: oceń zgłoszoną nominację.
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres |
ul. Staw |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny |
gotycki |
| Inwestor |
Kazimierz Wielki |
| Rozpoczęcie budowy |
ok. 1358 |
| Ważniejsze przebudowy |
XVI wiek |
| Zniszczono |
1656, 1752 |
| Kolejni właściciele |
tenutariusze |
Położenie na mapie Polski  | |
 50°29′21,3″N 21°59′58,3″E/50,489250 21,999528
| |
Zamek w Przyszowie – nieistniejący zamek króla Kazimierza Wielkiego zbudowany przed 1358 rokiem i znajdujący się dawniej na północ od wsi Przyszów w województwie podkarpackim.
Nikłe pozostałości ziemne zamku są położone na niewielkim wzgórzu, lewym brzegu Łęgu. Według Liber beneficiorum Jana Długosza zamek polecił zbudować król Kazimierz Wielki[1][2]. Informacji tej nie ma jednak w kronice Janka z Czarnkowa. Obwarowana budowla z wieżą miała służyć królowi jako „zameczek myśliwski” w czasie łowów prowadzonych w Puszczy Sandomierskiej. W 1358 roku wzmiankowano curia regia (dwór królewski)[3]. Król Kazimierz Wielki na zamku w Przyszowie wystawił w 1368 akt lokacyjny dla miasta Lwowa[4]. Odnotowano także 16 pobytów na zamku w Przyszowie króla Władysława Jagiełły w latach 1389-1433[5]. Jedno z polowań przeprowadzono gromadząc zapasy mięsa przed wielką wojną z Krzyżakami[5]. W 1462 roku wzmiankowano curia regio cum turris (dwór królewski z wieżą)[3].
Więcej wiadomości na temat zamku pochodzi z XVI w., kiedy stał się jedną z rezydencji Jana Amora Tarnowskiego. Hetman Tarnowski dołożył wielu starań, by w obliczu niepokojów tureckich wzmocnić walory militarne zamku, tak jak to zrobił na Zamku Dolnym w Rożnowie i w Tarnowie. Z jego inicjatywy wzniesiono ponadto kaplicę, a obsługujący ją kapelan został uposażony dochodami z czynszów starostwa sandomierskiego. Jak wynika z treści szesnastowiecznych opisów inwentarzowych zamek zmodernizowany przez Tarnowskiego miał w większości zabudowę drewnianą, otoczoną drewniano-ziemnymi umocnieniami[4].
Założenie składało się z dwu członów: zamku górnego, zbudowanego prawdopodobnie na planie czworoboku, oraz z zamku średniego, w którego skład wchodziły budynki murowane z drewnianą nadbudową. Do rezydencji przylegało podzamcze, stanowiące zaplecze gospodarcze.
Zamek w Przyszowie istniał do 1624, kiedy zniszczyły go zapuszczające się aż tutaj oddziały Tatarów podczas najazdu Kantymira Murzy. Kolejne zniszczenia nastąpiły podczas potopu szwedzkiego w 1656 i 1657 roku. Opis z 1657 informuje o złym stanie warowni[4]. W 1690 roku z inicjatywy Tarnowskich rozpoczęto remont zamku, ale go nie zakończono z powodu zdefraudowania przez starostę drewna przeznaczonego na budowę[3]. W 1. połowie XVIII wieku zamek opuszczono.
Około 1752 roku na polecenie Jerzego Ignacego Lubomirskiego zamek rozebrano na potrzeby budowanego klasztoru kapucynów w Rozwadowie[3].
Relikty warownego założenia były rozpoznawane przez archeologów jedynie sondażowo, ale dotąd nie przeprowadzono badań wykopaliskowych.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jan Długosz, Liber beneiciorum dioecesis Cracoviensis, t. 2, wyd. A. Przeździecki, Kraków 1864, s. 366–367.
- ↑ Jan Długosz, Dziejów Polski ksiąg dwanaście, t. 3, wyd. A. Przeździecki, Kraków 1869, s. 302.
- ↑ a b c d Adam Wagner, Murowane budowle obronne w Polsce X-XVII w. T. 1, Warszawa: Bellona, 2019, s. 320–321, ISBN 978-83-11-13123-1 [dostęp 2025-01-07].
- ↑ a b c Leszek Kajzer i inni, Leksykon zamków w Polsce, Wydanie II, Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2022, ISBN 978-83-213-5213-8 [dostęp 2025-01-07].
- ↑ a b Anna Marciniak-Kajzer, Przyszów – zamek królewski czy „zameczek myśliwski”?, [w:] Późnośredniowieczne zamki na terenie dawnego województwa sandomierskiego, Kobidz 2005, s. 109–115
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Anna Marciniak-Kajzer, Przyszów – zamek królewski czy „zameczek myśliwski”?, [w:] Późnośredniowieczne zamki na terenie dawnego województwa sandomierskiego, Kobidz 2005, s. 109–115
- Leszek Kajzer, Stanisław Kołodziejski, Jan Salm, Leksykon zamków w Polsce, Wydawnictwo Arkady, 2022, ISBN 9788321352138.
- Gaj-Piotrowski, W., Królewski Zamek w Przyszowie, Tuchów-Stalowa Wola, 1998.