Zbigniew Pronaszko

Zbigniew Pronaszko
	; Zbigniew Pronaszko (1949)
Data i miejsce urodzenia	27 maja 1885 ; Derebczyn
Data i miejsce śmierci	8 lutego 1958 ; Kraków
Narodowość	polska
Dziedzina sztuki	sztuki plastyczne
Epoka	formizm, kapizm
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Nagrobek Zbigniewa Pronaszki na cmentarzu Salwatorskim zniszczony przez wichurę w 2010

Zbigniew Pronaszko (ur. 27 maja 1885 w Derebczynie^[1], zm. 8 lutego 1958 w Krakowie^[2]) – polski malarz, rzeźbiarz, scenograf, współtwórca teatru awangardowego Cricot.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Franciszka, dyrektora cukrowni, i Feliksy Bony z Sawickich^[3]. W 1903 zdał maturę^[4], w 1905 rozpoczął studia w Szkole Sztuk Pięknych w Kijowie, które w latach 1906–1911 kontynuował na Wydziale Malarstwa Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie. W latach 1914–1917 przebywał w Zakopanem^[4]. W 1917 wspólnie z bratem Andrzejem Pronaszko i Tytusem Czyżewskim założył grupę artystyczną Ekspresjoniści Polscy (w 1919 przemianowana na Formistów). W latach 1919–1920 pracował dla teatru „Reduta” jako scenograf, zaś w 1925–1926 dla Teatru im. Wojciecha Bogusławskiego w Warszawie. Od 1920 wykładał w Wolnej Szkole Malarstwa Ludwiki Mehofferowej w Krakowie. W latach 1923–1924 był kierownikiem katedry malarstwa monumentalnego na Wydziale Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. W 1933 współzałożyciel teatru Cricot, dla którego projektował dekoracje i kostiumy. Od 1945 był profesorem, a w latach 1949–1951 rektorem ASP w Krakowie^[5].

Brał udział w wielu oficjalnych zagranicznych wystawach polskiej sztuki. Jego twórczość malarska związana jest z formizmem i koloryzmem.

W 1937 wyróżniony złotym medalem za malarstwo na Międzynarodowej Wystawie „Sztuka i Technika” w Paryżu^[6], w 1953 otrzymał Nagrodę Państwową II stopnia za twórczość w dziedzinie portretu, a w szczególności za portret Solskiego^[7], a w 1955 Nagrodę Państwową I stopnia za całość twórczości malarskiej^[8].

W 1919 ożenił się z Marią Normą Taub (zm. 1955), dr. medycyny^[9].

Zmarł w Krakowie, pochowany na cmentarzu Salwatorskim (sektor SC11-14-17)^[10].

Niektóre prace

1917: rzeźba Popiersie T. Czyżewskiego
1920–1922: obraz Akt leżący
1922: projekt pomnika Adama Mickiewicza
1928: obraz Pejzaż z Cagnes

Galeria

Witraż „Motyle” (1914),
Kraków, ul. Piłsudskiego 9,
nadświetle
„Głowa mężczyzny na tle sadu” (1919)

Ordery i odznaczenia

Order Sztandaru Pracy I klasy (31 maja 1955)^[11]
Order Sztandaru Pracy II klasy (22 lipca 1949)^[12]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (15 lipca 1954)^[13]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (28 lutego 1955)^[14]

Przypisy

↑ Genealodzy PLG.P. Genealogia Genealodzy PLG.P., Metryki - Skanoteka - Baza skanów akt metrykalnych [online], metryki.genealodzy.pl [dostęp 2023-04-06] .
↑ Zbigniew Pronaszko na www.artyzm.com. [dostęp 2012-11-28].
↑ Zbigniew Pronaszko, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-06-05] .
↑ ^a ^b Ewa Garztecka, Pół wieku malarstwa polskiego (z okazji wystawy Zbigniewa Pronaszki), „Trybuna Ludu” 1957, nr 143, s. 4.
↑ Zbigniew Pronaszko, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2020-02-03] .
↑ Pronaszko Zbigniew. encyklopediakrakowa.pl. [dostęp 2019-02-21].
↑ Nagrody państwowe za rok 1953, „Dziennik Polski”, 9, nr 173 (2948), s. 7 [dostęp 2024-03-21] .
↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-05].
↑ Magdalena Kołtunowicz, Zbigniew Pronaszko. Malujący rzeźbiarz, wielki wizjoner Niezła Sztuka [dostęp 2024-06-05].
↑ Śp. Zbigniew Pronaszko [online], Grobonet [dostęp 2024-03-21] .
↑ M.P. z 1955 r. nr 81, poz. 966 „w związku z 70 rocznicą urodzin za wybitne zasługi w dziedzinie sztuk plastycznych”.
↑ M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1564 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 103, poz. 1410.

Linki zewnętrzne

Na stronie Muzeum Narodowego w Krakowie
Notka biograficzna i galeria obrazów na stronie artyzm.com
Zbigniew Pronaszko, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21] .
Instituto Polaco de Cultura (Madrid): Artola, Inés R. (2015), Formiści: la síntesis de la modernidad (1917 – 1922). Conexiones y protagonistas, Granada: Libargo. culturapolaca.es. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-03-21)]. ISBN 978-84-938812-7-6

[1] Genealodzy PLG.P. Genealogia Genealodzy PLG.P., Metryki - Skanoteka - Baza skanów akt metrykalnych [online], metryki.genealodzy.pl [dostęp 2023-04-06] .

[2] Zbigniew Pronaszko na www.artyzm.com. [dostęp 2012-11-28].

[3] Zbigniew Pronaszko, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2024-06-05] .

[:0-4] Ewa Garztecka, Pół wieku malarstwa polskiego (z okazji wystawy Zbigniewa Pronaszki), „Trybuna Ludu” 1957, nr 143, s. 4.

[5] Zbigniew Pronaszko, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2020-02-03] .

[6] Pronaszko Zbigniew. encyklopediakrakowa.pl. [dostęp 2019-02-21].

[NP53-7] Nagrody państwowe za rok 1953, „Dziennik Polski”, 9, nr 173 (2948), s. 7 [dostęp 2024-03-21] .

[8] Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-05].

[9] Magdalena Kołtunowicz, Zbigniew Pronaszko. Malujący rzeźbiarz, wielki wizjoner Niezła Sztuka [dostęp 2024-06-05].

[10] Śp. Zbigniew Pronaszko [online], Grobonet [dostęp 2024-03-21] .

[11] M.P. z 1955 r. nr 81, poz. 966 „w związku z 70 rocznicą urodzin za wybitne zasługi w dziedzinie sztuk plastycznych”.

[12] M.P. z 1950 r. nr 6, poz. 58 „za zasługi położone dla Narodu i Państwa w dziedzinie kultury i sztuki”.

[13] M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1564 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[14] M.P. z 1955 r. nr 103, poz. 1410.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]