Zyndram z Maszkowic
 Zyndram z Maszkowic na fragmencie obrazu Jana Matejki Bitwa pod Grunwaldem | |
 Słońce | |
| Data urodzenia |
ok. 1350 |
|---|---|
| Data śmierci |
przed 5 czerwca 1414 |
| Rodzice |
Mikołaj z Bielawy |
| Małżeństwo |
Anna – mieszczka krakowska (od 1393) |
| Dzieci |
córka, nieznana z imienia |
| Wojny i bitwy | |
| Administracja |
Miecznik Krakowski |
Zyndram z Maszkowic herbu Słońce (ur. w latach 50. XIV w., zm. przed 5 czerwca 1414) – polski rycerz. Był z pochodzenia małopolskim Niemcem[2].
Człek animuszu wielkiego a prawie hetmańskiego, chociaż osoby nie wysokiej lecz zsiadłej[3]
Imię Zyndrama z Maszkowic (łac. Sindram[4]) oraz jego herb wskazują, iż przodkowie Zyndrama mogli pochodzić z wioski Sonnenberg (dzisiejsza dzielnica miasta Wiesbaden) w Hesji. Ponadto źródła wskazują, iż na przełomie wieku XIII/XIV dziedzicznymi sołtysami wsi Bielawa na Śląsku Raciborskim był ród niemiecki, w którym w każdym pokoleniu potomek płci męskiej nosił imię Zyndram[5].
Informacje źródłowe i poszlaki
[edytuj | edytuj kod]Według akt sądu ziemskiego w Bieczu 2 czerwca 1388 roku niejaki sołtys Piotr ustanowił Zyndrama z Maszkowic swoim pełnomocnikiem i powierzył prowadzenie swojej sprawy[6]. W 1390 roku Zyndram wziął udział w wyprawie Władysława Jagiełły i Witolda przeciw Krzyżakom. Król wyznaczył Zyndrama starostą zdobytego w trakcie wyprawy Kamieńca Litewskiego, gdzie dowodził załogą i bronił go przed Krzyżakami[7] popierającymi księcia Witolda. Niektórzy historycy przypuszczają, że w latach 1395–1400 mógł wziąć udział w wyprawie krzyżowej Zygmunta Luksemburskiego i walczył w bitwie pod Nikopolis[5]. W roku 1401 Zyndram z Maszkowic był starostą niegrodowym (tenutariuszem) Małogoszcza[8], a od 1404 roku pełnił urząd miecznika krakowskiego[9]. W roku 1409 był starostą niegrodowym Jasła[9]. Przed wyprawą grunwaldzką Zyndram sprzedał za trzysta grzywien wieś Lubatowa biskupowi Maciejowi z Przemyśla, zastrzegając sobie jej wykup w ciągu trzech lat. Wsi jednak nigdy nie zdołał wykupić. Podczas wyprawy grunwaldzkiej pełnił funkcję oboźnego koronnego (łac. praefectus castrorum). Według Jana Długosza w dniu 9 lipca 1410 roku został mianowany przez króla Władysława „dowodzącym wojskiem” (łac. officium principis militae)[10]. Z rozkazu króla rozstawiał przed bitwą pod Grunwaldem chorągwie skrzydła polskiego[11]. W czasie bitwy prowadził do boju chorągiew ziemi krakowskiej. Po wyprawie grunwaldzkiej nie otrzymał żadnej nagrody od króla[6]. W 1412 roku bezskutecznie pozwał biskupa Macieja do sądu w Bieczu, o sumę siedmiuset grzywien, dłużną mu jakoby z tytułu kontraktu o wieś Jasionkę. Wyznaczony przez króla sędzia, Krystyn z Ostrowa kasztelan krakowski, rozstrzygnął spór na korzyść biskupa, uznając, że przedstawiony sądowi przez Zyndrama dokument jest sfałszowany[9]. W 1413 roku Zyndram z Maszkowic, otrzymując wieś Przysietnicę, wziął na siebie obowiązek obrony ziemi przed najazdami Tatarów i przed zbójnikami beskidzkimi[12]. Według legendy jego ciało leży w usypisku kamieni znajdującym się właśnie w tej wsi. W czerwcu roku 1414 w zapiskach sądowych występuje już Anna – wdowa po Zyndramie[6]. Z dokumentu królewskiego z 1426 roku wynika, iż Zyndram z Maszkowic, którego siedzibą były Maszkowice koło Nowego Sącza, posiadał z nadania królewskiego w ziemi bieckiej wsie: Jaśliska, Zyndranowa, Lubatowa, Jasionka i Królików[6].
Zyndram pojął za żonę Annę – mieszczankę krakowską. Miał z nią jedną córkę, która wyszła za mąż za rajcę krakowskiego Jana, który przybrał po teściu przydomek „Zyndram”[6].
Maszkowice
[edytuj | edytuj kod]Nie ma żadnych materialnych dowodów na to, iż Zyndram faktycznie zamieszkiwał w Maszkowicach. Przypisywana mu siedziba, „Grodzisko”, czy też jak chce późniejsza tradycja „Góra Zyndrama” była zamieszkana już w prehistorii. Znana badaczka, Maria Cabalska, odsłoniła na wzgórzu w Maszkowicach kamienny gród obronny datowany na epokę brązu i wczesną epokę żelaza. Starożytne osadnictwo w Maszkowicach zanikło na dobre na przełomie er. Stanowisko jest na nowo badane wykopaliskowo nieprzerwanie od 2010 r. Z najstarszej fazy użytkowania grodziska, czyli z wczesnej epoki brązu, pochodzi monumentalny mur kamienny otaczający osadę od wschodu i północy.
Lokalna tradycja podaje, że na południowym cyplu wzgórza „Zyndrama” odnaleziono resztki muru (baszty?), a okoliczna ludność miała jakoby odnaleźć miecz i drobne żelazne przedmioty. Sprawa średniowiecznej budowli w Maszkowicach zostaje więc otwarta. Obecnie teren Grodziska stanowi rozległa łąka, zbocza natomiast porastają sady i brzozowy las[6].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ (dowódca wyprawy wojennej) za Rocznikami Jana Długosza
- ↑ Marian Friedberg: Kultura polska a niemiecka, 1946. t.1, s.161; "Przegląd Historyczny", 1910, nr 11; Marek Zybura: Niemcy w Polsce, 2004.
- ↑ Karol Szajnocha: Jadwiga i Jagiełło 1374-1413: Opowiadanie historyczne, t.IV. Warszawa, PIW 1969, s.443.
- ↑ Sindram (Syndram, Zindram, Synderin) Acta iudiciaria civitatis Cassoviensis 1393-1405: das Älteste Kaschauer [...] Ondrej R. Halaga 1994. t.34. s. 468; imię męskie pochodzenia niemieckiego od 'Sintrammus, Sinthram ... [w:] Słownik etymologiczno-motywacyjny staropolskich nazw osobowych, pod red. Aleksandry Cieślikowej, M. Malec, K. Rymuta, Kraków 1995-2000; cz. 2: Nazwy osobowe pochodzenia chrześcijańskiego, oprac. M. Malec; cz. 5: Nazwy osobowe pochodzenia niemieckiego, oprac. Z. Klimek
- ↑ a b Irena Styczyńska. Zyndram z Maszkowic. „Almanach Sądecki”. 3 (24), s. 8–11, 1998. Wydawnictwo Katolickiego Stowarzyszenia Civitas Christiana w Nowym Sączu. ISSN 1232-5910.
- ↑ a b c d e f Władysław Semkowicz, Zyndram z Maszkowic, „Przegląd Historyczny” (11/3), 1910, s. 261-287.
- ↑ Karol Szajnocha: Jadwiga i Jagiełło 1374-1413: Opowiadanie historyczne, t.IV. Warszawa, PIW 1969, s.257.
- ↑ SPPP t.2, nr 787.
- ↑ a b c Stefan Kuczyński: Wielka wojna z zakonem krzyżackim w latach 1409–1411, Warszawa. MON 1960, s.177.
- ↑ Karol Szajnocha: Jadwiga i Jagiełło, za Rocznikami Jana Długosza, t.IV, s.445.
- ↑ Stefan Kuczyński: Wielka wojna z zakonem krzyżackim w latach 1409–1411, Warszawa. MON 1960, s.172.
- ↑ Karol Szajnocha: Jadwiga i Jagiełło 1374–1413: Opowiadanie historyczne, Warszawa. PIW 1969, s.603.