Për amprende a dovré 'l sistema dle parlà locaj ch'a varda sì.
1963Monument a Georges Simenon an soa sità natal ëd Liège
Scritor an lenga fransèisa. Georges Joseph Christian Simenon a l'era nassù a Liège (Belgi) ël 13 ëd fërvé dël 1903 e a l'é mòrt a Losana ël 4 dë stèmber dël 1989.
A sëddes agn a l'é dventà giornalista ëd crònaca a La Gazette de Liège.
Dël 1921 a-i seurt sò prim romanz, Au pont des Arches, petite histoire liégeoise.
Dël 1922 as trasferiss a Paris con soa fomna, la pitris Régine Renchon, e a ancamin-a a scrive conte e romanz an tuti ij géner: polissiesch, eròtich, dramàtich e via fòrt.
Dal 1923 al 1933 a-i seurto apopré dosent romanz, na milen-a ëd conte e vàire artìcoj.
Ël përsonage pì conossù ëd Simenon a l'é ël comissari Maigret, anspirà a la përson-a dël comissari Nicolle.
Ël prim romanz anté ch'a compariss a l'é Pietr le Letton, dël 1929.
An tut, a-i seurto stantessinch romanz dla serie ëd Maigret, pì vinteut conte, fin-a a Maigret et monsieur Charles dël 1972.
Pòch ëd temp dòp d'avèj anandià la serie ëd Maigret, Simenon a ancamin-a a scrive coj ch'a ciama sò romanz-romanz o romanz dur.
Ël prim a l'é Relais d'Alsace dël 1931; a-i në surtran pì 'd sent, fin-a a Innocents dël 1972.
Antramentre ch'a scriv, Simenon a viagia e a tramuda soens.
Chità Paris, a va an Charentes e peui an Vandéa.
Ant ël 1945 as në va ant jë Stat Unì, andoa a resta des agn, a divòrsia e a maria Denyse Ouimet.
A torna an Fransa e peui as trasferiss për la dariera vira an Ësvìssera.
Ant ël 1972 a pija la decision ëd chité dë scrive; con un registrator a compon vintedoe Dictées.
A torna a scrive dzortut për la redassion ëd soe Mémoires intimes, dël 1981, dòp che soa fija Marie-Jo a l'é massasse.
Simenon a l'ha otnù dun-a un sucess ëd letor, ma pitòst tard l'atension ëd la crìtica, bele che André Gide a l'abia arconossulo tanme un dij mèj scritor an fransèis dij sò temp.
Vàire romanz ëd Simenon a son ëstàit adatà për ël cine o la television, për esempi La nuit du carrefour, ëd J. Renoir (1932).
