Federati
Ovaj članak je dio serije: Oružane snage Drevnog Rima | |||
| Strukturna historija | |||
| Rimska vojska (Tipovi jedinica i činovi, legije, pomoćne snage, Generali, Limitanei, Comitatenses) | |||
| Rimska mornarica (Flote, Admirali) | |||
| Historija pohoda | |||
| Popis ratova i bitaka | |||
| Odlikovanja i kazne | |||
| Tehnološka historija | |||
| Vojno inženjerstvo (castra, Opsadne sprave, Lukovi, Ceste/putevi) | |||
| Osobna oprema | |||
| Politička historija | |||
| Strategija i taktika | |||
| Pješadijske taktike | |||
| Granice i fortifikacije (limes, Hadrijanov zid) | |||
Federati (latinski: foederati, jednina foederatus) je latinska riječ koja je u doba antičkog Rima imala različita značenja, iako bi se okvirno mogla prevesti kao "saveznici". U rano doba Rimske Republike se koristila za pripadnike naroda, plemena ili gradova koji su posebnim sporazumom ili savezom (foedus) bili obvezni pružiti ljudstvo za rimsku vojsku, ali nisu uživali status kolonije niti imali rimsko državljanstvo; za njih se također koristio izraz i socii. Nastojanje takvih saveznika da se stekne rimsko državljanstvo je dovelo do velikog Savezničkog rata 91-88. pne. nakon koga je ono uvjetno priznato.
Izraz foederati se kasnije koristio u doba Rimskog Carstva za "barbarska" plemena koja su pružala ljudstvo za rimsku vojsku, najčešće pomoćne trupe, a zauzvrat dobivala novac. Od sredine 4. vijeka su te trupe bile stacionirane unutar rimskih granica, odnosno počeo je rasti njihov udio unutar rimske vojske; istovremeno su rimski carevi umjesto novca kao naknadu pomoćnim trupama počeli davati zemlju. Taj je proces započeo sa Julijanom koji je 358. na lijevoj obali Rajne naselio Franke; godine 382. su nakon Gotskog rata isto pravo izborili i Vizigoti na Balkanu.
Do sredine 5. vijeka se broj foederata među pripadnicima rimske vojske je dosegao takve razmjere da su se Rimljani protiv Atilinih Huna morali koristiti isključivo na njihove snage. Foederati su sa vremenom stekli i politički uticaj, stvarajući vlastite de facto nezavisne države koje će 476. dovesti do kolapsa Zapadnog Rimskog Carstva. Institucija foederata se, pak, još oko sto godina očuvala i u istočnom, odnosno Bizantskom Carstvu.
Od izraza federati dolaze današnji izrazi federacija i federalizam.