Koptski kalendar
Koptski kalendar, poznat i kao Aleksandrijski kalendar, je kalendar koji koristi Koptska pravoslavna crkva. Širom Egipta ga koriste farmeri, kako bi pratili različite poljoprivredne sezone.
Ovaj kalendar počiva na starom egipatskom kalendaru. Kako bi se izbeglo odstupanje tog kalendara (koji svake četiri godine žuri jedan dan u odnosu na solarnu godinu), 238. pne., u vreme Ptolemeja III, je donet Kanopski dekret kojim je predviđena interkalacija šestog epagomenalnog dana svake četvrte godine. Ali, ovoj reformi su se suprotstavili egipatski sveštenici, tako da je ideja usvojena tek 25. pne., kada je rimski car August formalno reformisao kalendar u Egiptu, čime je ostao zauvek sinhronizovan sa nedavno uvedenim julijanskim kalendarom. Ovaj reformisani kalendar je poznat kao koptski kalendar, kako bi smo ga razlikovali od antičkog egipatskog kalendara, kojeg su neki astronomi koristili do srednjovekovnih vremena. Godine i meseci etiopskog kalendara koincidiraju sa koptskim, ali imaju drugačije brojeve i imena.
Od 30. avgustajul./12. septembragreg. 2015. teče 1732. A. M., koja je redovna.
Koptska godina je produžetak stare egipatske građanske godine. Zadržana je njena podela na tri sezone, ili godišnja doba, od po četiri meseca. Te tri sezone se obeležavaju posebnim molitvama u koptskoj liturgiji. Kalendar ima 12 meseci od po 30 dana i jedan interkalarni, kratki, mesec od 5 ili 6 dana, zavisno da li je godina prestupna, na kraju godine.
Godina počinje 29. avgusta po julijanskom kalendaru (tj. 11. septembar/rujna po gregorijanskom u 20. i 21. veku), odn. 30. avgusta (12. septembra/rujna) u godini pred julijansku prestupnu godinu. Prvi dan koptske godine je označen praznikom Neyrouz. Koptska prestupna godina sledi ista pravila kao i julijanski kalendar, tako da ekstra mesec uvek ima šest dana u godini pred julijansku prestupnu godinu. Uskrs se računa po starokalendarskom načinu, isto kao i ostale pravoslavne crkve (osim finske). Na Nikejskom saboru je upravo aleksandrijskom patrijarhu pripala dužnost da određuje datum Uskrsa i objavljuje ga ostalim crkvama, zato što je Aleksandrija u antičko doba bila središte nauke.
Koptske godine se broje od 284. n.e., godine kada je Dioklecijan postao rimski car. Njegova vladavina je obeležena mučenjima i masovnim pogubljenjima hrišćana, naročito u Egiptu. Zato je koptska godina označena skraćenicom A. M. (Anno Martyrum - "u godini Mučenika"). Obratite pažnju da se i jevrejske godine označavaju istim slovima, što tamo znači Anno Mundi - "godina sveta". Da bi se dobio broj koptske godine, oduzmite od julijanske godine 283 između koptske i julijanske nove godine, odn. 284, posle julijanske nove godine.
U tabeli su dati meseci po tri egipatska godišnja doba. Gregorijanski datumi važe u 20. i 21. veku (razlika +13 dana u odnosu na julijanski). Dato je po kom egipatskom božanstvu ili događanju su dobili ime, ili bili posvećeni (vidi i Egipatska mitologija).
| Mesec | Gregorijanski | Božanstvo/Događaj |
|---|---|---|
| 'Akhet' (Poplava) | ||
| Thout | 11.9.-10.10.* | Thoth (Mudrost) |
| Paopi | 11.10.-10.11.* | Hapy (Nil) |
| Hathor | 11.11.-9.12.* | Hathor (Lepota i Ljubav) |
| Koiak | 10.12.-8.1.* | Ka Ha Ka ("Dobro od Dobrog" - bik Apis) |
| 'Proyet' (Rast) | ||
| Tobi | 9.1.-7.2.* | Amso Khem (oblik Amun Ra) |
| Meshir | 8.2.*-9.3. | Mechir (Vetar) |
| Paremhat | 10.3.-8.4. | Mont (Rat) |
| Paremoude | 9.4.-8.5. | Renno (Jak vetar i Smrt) |
| 'Shemu' (Žetva) | ||
| Pashons | 9.5.-7.6. | Khonso (Mesec) |
| Paoni | 8.6.-7.7. | p3-n-In.t ("Lepi Festival doline") |
| Epip | 8.7.-6.8. | Apida (Zmija koju je ubio Horus) |
| Mesori | 7.8.-5.9. | Mes-o-ri ("Rođenje Sunca") |
| Pi Kogi Enavot | 6.9.-10.9.* | ("Mali mesec") |
* U koptskoj prestupnoj godini (pred julijansku prestupnu) "mali mesec" ima 6 dana, tako da navedenim datumima treba dodati jedan dan, zaključno sa početkom meseca Mešira.
(na engleskom)
- The Coptic Calendar by Bishoy K. R. Dawood Arhivirano 2007-09-28 na Wayback Machine-u (952KB pdf file – historical development and technical discussion, updated May 14, 2007)
- An introduction to the Coptic calendar (Gregorian equivalents are valid only between 1900 and 2099)
- The Orthodox Ecclesiastical Calendar Arhivirano 2006-12-30 na Wayback Machine-u
- Ancient Egyptian Calendar and Coptic Calendar Arhivirano 2008-05-08 na Wayback Machine-u
- Wolfgang Kosack: Der koptische Heiligenkalender. Deutsch - Koptisch - Arabisch nach den besten Quellen neu bearbeitet und vollständig herausgegeben mit Index Sanctorum koptischer Heiliger, Index der Namen auf Koptisch, Koptische Patriarchenliste, Geografische Liste. Christoph Brunner, Berlin 2012, ISBN 978-3-9524018-4-2.