ႁိူဝ်းမိၼ်
ႁိူဝ်းမိၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ပိၵ်ႉသမ်ႉၼၵ်းသေလူမ်းသေတႃႉ ပဵၼ်ၶိူင်ႈသႂ်ႇၸၢၵ်ႈ ဢၼ်မိၼ်လႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ တႃႇတေမိၼ်လႆႈၼၼ်ႉ လႆႈမီးပိၵ်ႇသွင်ၽၢႆႇ။ ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၸၢၵ်ႈဢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းသႂ်ႇၼၼ်ႉသေ ၸင်ႇပဵၼ်မႃး ႁိူဝ်းမိၼ်ၵျႅၵ်ႉ၊ ႁိူဝ်းမိၼ်ၽတ်ႉလူမ်းၼႆယူႇ။ ႁိူဝ်းမိၼ်ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၵမ်ႉပႃႈၼမ် မၼ်းလႆႈမိၼ်ၶိုၼ်ႈမိၼ်လူင်း တမ်ႈတီႈ ဝၢင်းႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်ႁဵတ်းဝႆႉၼၼ်ႉသေ ၵိုတ်းလိုဝ်ႈသဝ်း တီႈဝၢင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပိုၼ်းႁိူဝ်းမိၼ်
ၸဵမ်မိူဝ်ႈမိုၼ်ႉမိူဝ်ႈၵွၼ်ႇ ၵူၼ်းႁဝ်း ဢွၼ်ၵၼ် ၶတ်းၸႂ် ႁႂ်ႈမိၼ်လႆႈယူႇသေတႃႉ မိူဝ်ႈပီ 1903 ၼၼ်ႉတႄႉ ၵူၼ်းမိူင်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ ပီႈၼွင်ႉသွင်ၵေႃႉ ဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ ရၢႆႉသွင်ပီႈၼွင်ႉၼၼ်ႉ ၶူင်ႁဵတ်းပဵၼ်လႆႈ ႁိူဝ်းမိၼ်သေ မိၼ်ၸၢမ်းတူၺ်းယဝ်ႉ။ ပီ 1905 ၼင်ႇၵဝ်ႇ ႁၢႆႉသွင်ပီႈၼွင်ႉၼင်ႇၵဝ်ႇ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸၢင်ႈၵွၼ်းထိင်းသေ ၸၢမ်းႁေႃႈတူၺ်း ႁိူဝ်းမိၼ်ယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ဢွၼ်ၵၼ် ႁူႉလွင်ႈ ၼမ်ႉၵတ်ႉ ႁိူဝ်းမိၼ်ယဝ်ႉ ထိုင်မႃႈဝၢႆးသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇ ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ လွၵ်းလၢႆးပၢႆးပိင်ႇၺႃႇ ၽၢႆႇႁိူဝ်းမိၼ် ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးယူႇ။ ထိုင်မႃး ပၢၼ်သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇ ပွၵ်ႈၵမ်းသွင်ၸိုင် ႁိူဝ်းမိၼ်ၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃး ၼႂ်းတွၼ်ႈၵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ပိူင်လူင်ယူႇယဝ်ႉ။ တႃႇႁိူဝ်းမိၼ်တေမိၼ်လႆႈၼႂ်းလူမ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈမီး ပိၵ်ႇသွင်ဢၼ် ဢိၵ်ႇလူၺ်ႈ ၸၢင်ႈဢိၼ်ႇၵျိၼ်ႇမၼ်းယူႇ။ ၸၢၵ်ႈဢိၼ်ႇၵျိၼ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ပုၼ်ႈတႃႇ ဢဝ်ႁိူဝ်းမိၼ် ၵႂႃႇၽၢႆႇၼႃႈ၊ ပိၵ်ႇသွင်ၽၢၵ်ႇၼၼ်ႉ သမ်ႉလူဝ်ႇလႆႈ ပဵၼ်ႁႅင်းၵမ်ႉလူမ်းလႄႈ ႁိူဝ်းမိၼ်ၼႆႉ ၸင်ႇတေမိၼ်လႆႈ ၼႂ်းလူမ်းယဝ်ႉ။
ႁိူဝ်းမိၼ်သိုၵ်း
ႁိူဝ်းမိၼ်သိုၵ်းဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၸိူဝ်း ႁိူဝ်းမိၼ်ပွႆႇမၢၵ်ႇ၊ ႁိူဝ်းမိၼ်တေႃႉသူင်ႇ၊ ႁိူဝ်းမိၼ်ထႅမ်ၼမ်ႉမၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။ မိူဝ်ႈသိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇ ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈၼၼ်ႉတႄႉ ႁိူဝ်းမိၼ်ၼႆႉ ဢဝ်ၸႂ်ႉတိုဝ်း ပုၼ်ႈတႃႇ ၸွပ်ႇႁႃတူၺ်း ၽူႈၶဵၼ်ၵူၺ်းသေတႃႉ ထိုင်မႃး သိုၵ်းၵမ်ႇၽႃႇပွၵ်ႈသွင်တႄႉ ၶိုၼ်းမႄးၽိူမ်ႉႁႂ်ႈၸၼ်ႉသူင်မႃးလိူဝ်ၵဝ်ႇ၊ ဢဝ်လၢၵ်ႈၼၢၵ်ႈမႃးသႂ်ႇသေ ၸႂ်ႉယိုဝ်းသိုၵ်းယဝ်ႉ။ ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ လွၵ်းလၢႆးပၢႆးပိင်ႇၺႃႇ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႂ်ႇသုင်မႃး လိူဝ်ႁႅင်းၼႃႇလႄႈ ႁိူဝ်းမိၼ်ၽဵတ်ႇ ဢၼ်ရေႇတႃႇ ဢမ်ႇလၢမ်းႁၼ်လႆႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶူင်ႁဵတ်းပဵၼ်မႃးယူႇယဝ်ႉ။ Boeing, McDonnell Douglas ၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၶွမ်ႇပၼီႇ ႁဵတ်းႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ႁိူဝ်းမိၼ်ၵူၼ်းမိူင်း
ယွၼ်ႉပိူဝ်ႈ ႁိူဝ်းမိၼ်ၼႆႉ ၽၢႆႇၼႃႈၵၢၼ်တေႃႉသူင် ၶူဝ်းၶွင်ၼၼ်ႉ မၼ်းၽႂ်ႈၽၢႆလႄႈ ၶဝ်ႈပဵၼ်လွင်ႈၼႃႈၵၢၼ်ယႂ်ႇလူင်မႃးယူႇ။ ႁိူဝ်းမိၼ်လူင် Boeing 747 ဢၼ်ၶွမ်ႇပၼီႇ ပူဝ်းယိင်းၶဝ် ႁဵတ်းဢွၵ်ႇမႃးၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁိူဝ်းမိၼ် ၸိုဝ်ႈသဵင်ယႂ်ႇ ၽၢႆႇတေႃႉသူင်ႇယဝ်ႉ။ ႁိူဝ်းမိၼ်ၶွၼ်းၶွတ်ႉ ဢၼ် British Aircraft Corporation ၶဝ်ႁဵတ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ႁိူဝ်းမိၼ် ၽႂ်းသေသဵင်သေ ၽၢႆႇတေႃႉသူင်ႇ ဢၼ်ၵူၼ်းမိူင်း ၸႂ်ႉတိုဝ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ႁိူဝ်းမိၼ်ဢၼ်ၽႂ်းသေသဵင်
တၢင်းၽႂ်းၽၢႆသဵင်ၼႆႉ တမ်ႈတီႈ ၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ်ၼၼ်ႉ ပေႃးတႅၵ်ႈတူၺ်းၸိုင် ၼိုင်ႈၸူဝ်ႈမွင်းၼႆႉ မၼ်းၵႂႃႇၽၢႆလႆႈ 1200 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇထိူဝ်ႇ (745 လၵ်း) ၼႆယဝ်ႉ။ ၵၢပ်ႈပၢၼ်ယၢမ်းလဵဝ် ၵူၼ်းႁဝ်း ၶူင်ႁဵတ်းပဵၼ်လႆႈ ႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်ၽႂ်ႈသေသဵင်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၼၼ်ႉပိူၼ်ႈႁွင်ႉဝႃႈ ႁိူဝ်းမိၼ် ၶွၼ်းၶွတ်ႉၼႆသေ ၼိုင်ႈၸူဝ်ႈမွင်းၼႆႉ မၼ်းမိၼ်လႆႈ 2100 ၵီႇလူဝ်ႇမီႇထိူဝ်ႇ (1304 လၵ်း)ယဝ်ႉ။ ႁိူဝ်းမိၼ်တၢင်ႇၵုၼ်ႇၼၼ်ႉတႄႉ ဢမ်ႇၸၢင်ႈႁဵတ်းလႆႈ ႁႂ်ႈမၼ်းၽႂ်းသေ သဵင်၊ ပေႃးႁဵတ်းႁႂ်ႈႁိူဝ်းမိၼ်တၢင်ႇၵုၼ်ႇ ၽႂ်းသေသဵင်ၸိုင် ႁိူဝ်းမိၼ် ၸၢင်ႈလူႉလႅဝ်ၼႆယဝ်ႉ။ ႁိူဝ်းမိၼ်ၶွၼ်းၶွတ်ႉၼၼ်ႉတႄႉ ၵူၺ်းပဵၼ် ႁိူဝ်းမိၼ်တၢင်ႇၵူၼ်းၵူၺ်း။ [1]
ႁိူဝ်းမိၼ်
ရၢႆႉၶႃပီႈၼွင်ႉ ဝူၼ်ႉႁႃ လွၵ်းလၢႆး တႃႇတေႁဵတ်းပဵၼ် ႁိူဝ်းမိၼ်သေဢမ်ႇၵႃး ၶႃႁႃပႃး ၼင်ႇႁိုဝ် ႁိူဝ်းမိၼ်တေဢမ်ႇ ဢိူင်ႇဢၢင်ၼၼ်ႉယူႇ။ ၶႃသွင်ၵေႃႉ ယၢမ်ႈငိၼ်း လွင်ႈလီႇလီႇယိၼ်ႇတႄး (ၵူၼ်းၵျႃႇမၢၼ်ႇ) ၶီႇႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၸၢၵ်ႈၼၼ်ႉယူႇ။ လိူဝ်သေၼၼ်ႉ လွင်ႈဢေႃးတဵတ်ႉသျၼ (ၵူၼ်းဢမေႇရိၵၢၼ်ႇ) ဢဝ်ႁိူဝ်းမိၼ် ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၸၢၵ်ႈ မိၼ်ၼႄပိူၼ်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶႃယၢမ်ႈငိၼ်းမႃးယူႇ။ လွင်ႈဢၼ် လၢၼ်းၵလေး ဢဝ်ႁႅင်းၼမ်ႉမႆႈၽူတ်ႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ႁိူဝ်းမိၼ်မိၼ်ၼၼ်ႉၵေႃႈ ၶႃယၢမ်ႈငိၼ်းမႃးယူႇ၊ မိူဝ်ႈ 1896 ၼၼ်ႉ ႁိူဝ်းမိၼ်မၼ်း မိၼ်လႆႈၼိူဝ်ၵၢင်ႁၢဝ် ၼိုင်ႈမိၼိတ်ႉၶိုင်ႈယဝ်ႉ။ ရၢႆႉၶႃပီႈၼွင်ႈ ဢဝ်ႁိူဝ်းမိၼ်ႁၢမ်းၸၢၵ်ႈ ၸၢမ်းမိၼ်တူၺ်း ၼိူဝ်လူမ်းလႄႈ ပုၼ်ႈတႃႇႁိူဝ်းမိၼ် တေမိၼ်လႆႈလီလီၼၼ်ႉ ၶႃႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ တေလႆႈမီးလူမ်း ဢၼ်ထွင်းပဝ်ႇ ၽဵင်ႇၽဵင်ႇၼႆယူႇ။ ၶႃသွင်ပိႈၼွင်ႉ ဢဝ်ႁိူဝ်းမိၼ်ႁၢမ်းၸၢၵ်ႈ မိၼ်ၸၢမ်းတူၺ်းသေတႃႉ ၶႃပႆႇႁၢၼ်ႉၸႂ်လႄႈ ၸင်ႇၶိုင်ပွင် ဢဝ်ၸၢၵ်ႈသႂ်ႇသေ မိၼ်ၸၢမ်းတူၺ်းယဝ်ႉ။ ၸၢၵ်ႈႁိူဝ်းမိၼ်ၵေႃႈ ၶႃသွင်ၵေႃႉ ႁဵတ်းဢဝ်ႁင်းၵူၺ်းသေ သႂ်ႇတူၺ်းယဝ်ႉ။ ႁိူဝ်းမိၼ်တႃႇၶီႇၵေႃႉလဵဝ်ၼၼ်ႉ ပေႃးမႃးဢဝ်ၸၢၵ်ႈမၼ်းသႂ်ႇၸိုင် ၼမ်ႉၼၵ်းမၼ်း တေမီးမွၵ်ႈ 800 ပွၼ်း။ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽိူဝ်ႇဝႃႈ ၶႃမႃးၶတ်းၸၢၵ်ႈႁိူဝ်းမိၼ်သေ မိၼ်ၸၢမ်းတူၺ်းၼႆ မိၼ်လႆႈယူႇတႄႉယဝ်ႉ။ ဝၢႆးသေ ရၢႆႉၶႃပီႈၼွင်ႉ ႁဵတ်းၼႄသေ ႁိူဝ်းမိၼ်ၸၢၵ်ႈ ႁႂ်ႈမိၼ်လႆႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၽႂ်ၽႂ်မၼ်းမၼ်း ဢွၼ်ၵၼ် ၶူင်ႁဵတ်းႁၢင်ႈႁိူဝ်းမိၼ် ၵူႈပိူင်ပိူင်သေ ၶိုၼ်ႈယႂ်ႇမႃးလွႆႈလွႆး။ ထိုင်မႃး 1908 ၼီႈ တမ်ႈတီႈ မိူင်းၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ ၶဝ်ဢဝ်ႁိူဝ်းမိၼ်ၸၢၵ်ႈ မိၼ်လႆႈၼႂ်းမိူင်း ၾရၢင်ႇသဵတ်ႈ ဢွၼ်တၢင်းပိူၼ်ႈယဝ်ႉ။ 1909 ၽူႈဢၼ်ၸိုဝ်ႈဝႃႈ လူႇဝီႇပလေးရီးယူဝ်း ဢဝ်ႁိူဝ်းမိၼ်သေ မိၼ်ၶၢမ်ႈလႆႈ ဢၢဝ်ႇၼမ်ႉဢဵင်းၵလဵတ်ႈယဝ်ႉ။
- ↑ The Best Ever Book of Questions and Answers.