France

France (法國)

u France (法國) sa i labu nu Europe, itiza i 46 00 N, 2 00 E,u ahebal nu lala’ mapulung sa izaw ku 551,500 km², u ahebal nu lala'ay sa izaw ku 549,970 km², u ahebal nu nanumay sa izaw ku 1,530 km²

hamin nu tademawan sa 66,836,154. kakalukan umah sa 52.70%, kilakilangan umah sa 29.20%, zumaay henay umah sa 18.10%.

u fuw-lan-si nu makumukumuday a kanatal (fuw a kamu;Republigue francaise, pangiha, [ʁepyblik fʁɑ̃sɛːz] ), pulung han France (法國) ( fuw a kamu; France，[fʁɑ̃s] (mitengil)), nu i tiniay i saetipan nu Europe (西歐) u nu i tiniay tu i ci-o kiyu nu idaway tu i nu baatay nu bayu u satabakiay a kakitidaan atu nu u dipay tu a kakididaan tu nu tatungusan a kanatal. naw nu France (法蘭西) paykay lima nu kalpulungay a kanatal napatiden tu mahcacay a nipikuwan atu u mamapaliyunay tu a cung-tung, u tatangahan nu Europe(歐洲) ta-lu ku satabakiay nu laylay atu nu sakay kinkuay i Paris (巴黎). kina i tiniay tu a kanatal i Mediterranean (地中海) patelek malitin katukuh i English Channel (英吉利海峽) atu amisbayu, sika i Rhine (萊茵) )a talawadaw laliting satu katukuh i saetipyu (大西洋), hamin maluenenmay nu cukeday. baatay nu bayu a kitidaan idaw ku timulan a America (南美洲) nu fuw-su-iy-na atu maliwasak i saetipyu (大西洋), u saetipyu atu timulyu (印度洋) nu subal. hamin nu kanatal malu sabaw waluay nu tabakiay a kitidaan, nikahida ya limaay i tidahen i nu tawan henay. France (法國) atu Spain (西班牙) atu Morocco malecad amin idaw ku ti-cung-bayu’ atu bayuan nu saetipyu u tuluay a kanatal. France (法國) a kanatal nu ahebal a lala’ sa hamin i kanatal hamin nu kitaki sakasepad idaw ku cacayay, nika malu nuo-mong atu si-o a kanatal u ahebal nu lala’ u saabalay a kanatal, i Europe u ahebal nu lala’ u sakatuluay nu satabakiay a kanatal.[1]

(u kamu nu Hulam: 法蘭西共和國（法語：République française，發音：[ʁepyblik fʁɑ̃sɛːz] ），通稱法國（法語：France，[fʁɑ̃s] （聆聽）），是本土位於西歐並具有海外大區及領地的主權國家，自法蘭西第五共和國建立以來實行單一制與半總統制，首都為歐洲大陸最大的文化與金融中心巴黎。該國本土由地中海一直延伸至英吉利海峽及北海，並由萊茵河一直延伸至大西洋，整體呈六角狀。海外領土包括南美洲的那及分布於大西洋、太平洋和印度洋的諸島嶼。全國共分為18個大區，其中5個位於海外。法國與西班牙及摩洛哥為同時擁有地中海及大西洋海岸線的三個國家。法國的國土面積全球第四十一位，但卻為歐盟及西歐國土面積最遼闊的國家，歐洲面積第三大國家。)

tapang tusu nu kanatal (首都)

u tapang tusu nu kanatal sa u Paris (巴黎).

kakininan nu kanatal demiad (國家紀念日)

kakining nu kanatal demiad sa 14 bulad 7 demiad.

tabakiay a tapang nu kanatal (元首)

u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) ayza sa ci Emmanuel Macron (Aynuman．Makehung 艾曼紐·馬克宏), 1977 a mihca 12 a bulad 21 a demiad nalecuhan. u tabakiay a tapang nu kanatal (congtung) nu France (法國) ayza, micakat a demiad sa i 2017 a mihca 5 bulad 14 demiad.

cunli (總理)

u cunli nu France (法國) ayza sa ci Jean Castex, micakat a demiad sa i 2020 a mihcaan 7 bulad 3 demiad.

u laylay nu France 法國歷史

fuw-ko a laylay nikalingatu i nu tademawan sayaway miepin tinalala’an nadikudan sasingangan satu u fuw-lan-si a lala’. namakayni i malumanay a zitay atu baluhay a zitay kalingatu kiyu idaw ku tademaw kakilukilu satu tayni muenen itini. katukuh nu langdaway a angtan nu zitay atu nu angtangay a zitay, kay-r-te a tademaw tayni satu caay tu kaputungputung micumud. nadikudan, i celahcan paytulu se-ci henay, u ze-r-man a tademaw (fuw-lan-ke a tademaw, si-ke-te a tademaw, a-la-man a tademaw, po-ken-ti a tademaw ) tayni i tini; i celahcan paysepad se-ci, namakaaayni i s-sen-ti-na-wiy-ya a nuo-man a tademaw milabuay tu dina binacadanan.[2]

(u kamu nu Hulam: 法國歷史開始於人類第一次踏足這片後來被稱為法蘭西的土地。從舊石器時代和新石器時代起，就陸續有人定居於此。到了青銅器時代和鐵器時代，凱爾特人又源源不斷地湧入。後來，公元三世紀時，日耳曼人（法蘭克人，西哥特人，阿拉曼人，勃艮第人）來到這裡；公元四世紀，來自斯堪地那維亞的諾曼人也加入了這一族群。)

fuw-lan-si kinangangan namakayni i ci fue-lan-keay ze-r-man a niyadu. i celahacan a mihcaan u mahida, ya sa-li-abinacadan fuw-lan-ke a hungti ci ke-luo-uwi i lan-si mamin tu nisinlian misasiciya tunu ciwlu a kiwkay, namahini satu u faw-lan-ke yatungus mahida nu tinsukiway a kiwkay makakumutay. kinakaw hawsa mapalalit tu i baad, u faw-ko katukuh i 1905 a mihcaan kiya tatengaay tu malaliyas ku kiwkay. ke-lo-uwi pakumu han tu ku fa-lan-keay nu sa-li a binacadan atu li-pu-li-an a binacadan kinatusaay a niyadu’, i kaw-lu atu zi-r-man malekec tu kya linubuay a dahac nu lala’, patideng tu faw-lan-ke a hungti, mibawah tu mu-lo-ung a hungti. u i luc nifaw-lan-ke a hungti macakad ku ahebal nu lala’ nida. celahacan nu 751 a mihcaan, mu-luo-un nu hungtian mapakutay tu nu ciya-luo-lin a hungti, nika kina caay kalawilaw ku fuw-lan-ke a hungti ku nisatabaki tu nikawawan, sangled tu ku ca-li-man, mikelec tu te-i’-ce tu nu walian i (sa-ke-sen ), aw-ti-li, atu i’-ta-li. calehacan 843 a mihcaan, ciya-lo-lin a kanatal palaliwasaken niya tatuluay a baki nica-li-man, makaawas《fan-r-ten a nikasasulitan》, ya maanalay ci ca-li maala tu nu si-fuwa-lan-ke a kanatal. calehacan nu 987 a mihcaan, yi-ke‧ka-pyA malu nu si-fawa-lan-ke a kanatal, mapatiden tu sakatulu nu fawa-lan-ke a kanatal — ka-pyA a kanatal.fuw-li-r-se atu anuayaway nu hungti u fawa-lan-si-a kanatal pakumu han tu ku lala’ patahkal misabaluhay tu nisaungayan, namicakay tu tuo-foy-ni ( 1349 a mihcaan ) , katukuh makunkun nu a-r-sa-se ( 1648—1681 a mihcaan ) , ya fawa-lan-si a kanatal nu sawalian nu lilis namakay i lo-na-he macuduh tayda i a-r-pyA-se a buyu, namakay i so-en-he macuduh tayda i lay-yin-he.[3]

(u kamu nu Hulam: 法蘭西這個名字來自於一支叫法蘭克的日耳曼部落。公元500年左右，撒利族法蘭克的國王克洛維在蘭斯受洗，皈依基督教，從而使法蘭克的王權同天主教會形成聯盟。這一事件影響深遠，法國直到1905年才實現政教分離。克洛維合併了法蘭克的撒利族和里普利安族兩個部落，在高盧和日耳曼尼亞征服了廣袤的土地，建立了法蘭克王國，開啟了墨洛溫王朝。他的後代使法蘭克王國的領土進一步擴大。公元751年，墨洛溫王朝被加洛林王朝取代，但這並未影響到法蘭克王國擴張的步伐，尤其是查理曼，他征服了德意志的北部（薩克森）、奧地利、以及義大利。公元843年，加洛林帝國被查理曼的三個孫子瓜分，通過《凡爾登條約》，禿頭查理獲得了西法蘭克王國。公元987年，于格·卡佩成為西法蘭克國王，建立了第三個法蘭克王朝——卡佩王朝。腓力二世及其以後的國王為法蘭西王國的領土統一提供了新的動力，從購買多菲內（1349年），到兼併阿爾薩斯（1648—1681年），將法蘭西王國的東部邊界從羅訥河推到阿爾卑斯山，從索恩河推到萊茵河。)

u laylay nu kakanan nu France 法國飲食文化

lami nu France (kamu nu France: Cuisine francaise, lPA: [kɥi. zin fʁɑ̃.sɛz]) nu makayniay tu i France, u sasakamuwan nu kitaki natacuwcuway tu ku nipisalami’ ku mahiniay. u saicelangay a hungti nu France a masakakuay, i lu-i’ sabaw sepad a tatukian katukuh i tungduh, u enen ilabu caay kadengin kumelic nu bangcal u sakanan madimel tu kakanan, u canancanan a nisalami’an sa namakayni mitudung tu nu kapahay a nikaudip tayda tu i tatamdawan.

(u kamu nu Hulam: 法國菜（法語: Cuisine française, IPA: [kɥi. zin fʁɑ̃.sɛz]）是一種源於法國，並在全世界廣為流傳的烹飪系統。法國君主具有較強王權，在路易十四時達到頂峰，宮廷奢華風氣在飲食上十分講究，各種烹飪方法通過效仿的貴族流入民間。)

France nisalami’an pidimela tu a nisalami’ atu nuneng ku wayway i pikanan micuduh pasubana tu katini atu sacucuk, i France u budu’ kuyadahay a epah (kamu nu France: vin) atu cis-se (kamu nu France: fromage), malu nu Franceay tu a misalami’ lacus i nayay ku sapacamul a zayliyaw, i France anu i cuwcuw yadah ku tahekalay nu tuud tu epad a lasubu idaw ku lima a bataan ku caayay kalecad nu bangsi anikan tu ci-se, anu i cuwa ku ayaway makasanga tya tuudan a uwiyda a miyadu’ ku sipangangan tiya nganganan, idaw ku nu dumaay a niyaduan mahida Camembert anu mikilin i kantan a ti-tu caay kawmatepa, nika anu icuwa nu cacay a cudadan nu fawa-a kamu nu zitin atu yin-a kamu nu zitin sa, mikilin itini kanca idaw amin matepa midayhiway kina nipanganga tu ci-se.[4]

(u kamu nu Hulam: 法國烹飪重視烹飪方法和餐桌禮儀並推廣了使用刀叉，法國盛產葡萄酒（法語：vin）和起司（法語：fromage），成為法國烹飪必不可少的調味料，法國各地大約出產450多種不同風味的起司，每一種起司以最先發明其做法的村鎮名命名，有的村鎮如Camembert在任何普通地圖中都找不到，但在任何一本法語詞典甚至英語詞典中，都能找到這個代表起司名稱的詞。)

satu pidimela tu waywayan mangalep tu ku aydaay a France i nipisalamian atu nisangaan tu nanum atu nu laylay u satabakiay a nipatahkal, mikinkiw tu idaw ku ya-li-ku, kanzumi, fun-ce niliywlian amin nisabaluhayan tu nisakapahanay tu a kakanan, sisa u France a lami’ u sasitungusay a pikanan tu tatengaay tu. [5]

(u kamu nu Hulam: 除了重視禮儀外更因為在近現代法國在烹飪和飲食科技和文化的巨大貢獻，發明了包括壓力鍋、罐頭、分子料理等新的處理食物的方式，所以法國菜被視為西餐的正宗。)

France a nisalami’ anu i cuwacuwa a kenis u nu i tidaay tu a kakanan, idaw henay ku caay kalecad ku sakanan, nu satimulan miduducay tu bayu’ u nu cukanaay a simal mamin ku yungen, i satimuan, i satipan nu miduducay tu bayu’ hawsa nu i nanumay a tuud, i saamisan, i sawali kya u titi’ amin kukaen. u sakamuan amin, u France a tademaw caay kanamuh mukan tu caay kasititi’ay a lami’.[6]

(u kamu nu Hulam: 法國烹飪在各地區根據其特產，也具有不同特色，南方沿海多使用橄欖油，南方、西方沿海多水產，北方、東方則多肉食。整體來說，法國人不太喜歡素食。)

u France u sakaidaw ku caay kalecad nu kakanan idaw kya balaud a alipatu (grenouille), nihenhenman a tulakuk (coq au vin), France a kacumuli (cog au vin), yu-hung a taduk (confit de canard); u kakanan nu heni sa u minpaw, u nu masadumaay a minpaw idaw ku ke-sung (croissant) atu masacungkulay a minpaw (baguette).[7]

(u kamu nu Hulam: 法國比較具有特色的食品有：青蛙腿（grenouille）、燉雞（coq au vin）、法國蝸牛（（coq au vin）、油封鴨（confit de canard）；主食主要是麵包，具有法國特色的麵包有可頌（croissant）和棍式麵包（baguette）。)

nu mukan tu ku France a tademaw sa kanca u likitasang, masaduma sa u tanayuay ku takal, u tapang nu luma tu tatama tatayna masasuayaw aca muenen i takal nu pikanan, u luma tu cimacima sa atu tayniay nu labang a tademaw i tapiingan ku henimuenen nu tataynaay makayda i nu tataynaan a silac nu tatamaay makayda i nu tatamaan hamin muenen kiya lihalay a pasisi misilacen, u sapikan tu sala caay amin kalecadlecad sala i pikanan sikatini sacucuk atu kaliling, u sala ku sakaen, i pabaw nu takalal cacay ku lami’, mamin i nai’ tu kya patahkal tu dumaay a sakatusa, nika u pikanan a sala sa anu mamin tu mukan sa pakilul han patatungduhtungduh han ku sala i tapiingan tepal nu tusaay a kakannay nu tademaw , namakaynuhekal makayda a paduduc hawsa maylabu satu ku lingatu.anu saayaway ku lami’ u kabi’ ku miasu’ay tu kaen (soupe), kilusansa u cudety a nikabadasan （hors-d'œuvre）, kilu satu tada u kakananay tu a lami’ （plat de résistance）, sadikuday tu u sicedanmay a kakanan （dessert），alaala han tu ku minpaw, kya dahan ku nilawpes tu nu yin amilikaay a tademaw, ayaw mukan misuen ku layaw tu epah, teban mukan u nu nanumay a kakanan atu titi’ay lami’ sapacabay mukan tu salengacay nu budu a epah. anu titi’ay sa u sumanahay a budu a epah, u France a tademaw sayadahay ku nilawpes tu pudu a epah, anu mukan tu kanca idaw aca,atu yin amilika nu hulic caay tu kalecad, anu caay henkaw muhelup tu budu a epah sa kapah tu muhelup. u sasakamuan a tatudung tu nu satipan ku France a tademaw i kakanan u satinengay tu liki nu pikanan.[8]

(u kamu nu Hulam: 法國人就餐非常講究禮儀，一般用長條型餐桌，男女主人各坐餐桌兩頭，家中其他成員或客人在餐桌兩旁按從女主人一側向男主人一側重要程度遞減方式排列，餐具使用各種不同形狀的餐刀、叉子和勺子，用餐盤就餐，桌面上只能存在一道菜，撤去前一道才能上第二道，但餐具根據本次用餐情況全部擺放到就餐人餐盤兩側，由外側往內側使用。一般第一道菜是開胃濃湯（soupe），然後是冷盤（hors-d'œuvre），接著才是主菜（plat de résistance），最後是甜點（dessert），麵包隨時取用，比英美人消耗多。餐前喝利口酒，餐中水產和禽類菜配乾白葡萄酒。肉類菜配乾紅葡萄酒，法國人消耗葡萄酒較多，幾乎每餐必備，和英美法律也不同，未成年人也允許飲用葡萄酒。法國人的就餐禮儀已經成為西方宴會的經典模式。)

u pikanan nu France u sasakamuan mancalaay a liki atu asuay a kakanan, i kitaki nu tabakiay a cen-se u mancalay satekesay a pikanan mahida u nu France ku satekesay a pikanan. u France i kitaki kya singangan tu kakanan tu nu laylayay a kanatal, i France caayay kalecadlecad a kakitidaan sa ya kitidaan caay tu kalecad ku dumaay a kakanan. tada i kaen ku France misa asu tu kakanan, sisa mukan ku fawa-ko tu lami’ kanca yadah ku sapikaen tu lami’ idaw ku sala katini kalilin sapicucuh hatidakayadah nu tuud.[9]

(u kamu nu Hulam:法國餐館以其豪華的禮儀和風味著稱，世界各大城市中最豪華昂貴的餐館幾乎都是法國餐館。法國是世界著名的飲食文化大國，在法國不同地區有不同的特色美食。由於法國人相當地重視美食，所以吃法國菜時所需要的餐具也是非常多的。)

malalitin tu ihekalay atu zumaay a natinengan (外部連結)