Gümüşhane sayfasının kaynağını görüntüle

{{İlknot|Bu sayfa Gümüşhane ilinin şehir merkezini anlatmaktadır. İl için [[Gümüşhane (il)]] sayfasına bakınız.}}
{{Yerleşim bilgi kutusu 
| ad               = Gümüşhane
| yerleşim_türü    = Şehir
| görüntü          = Gümüşhane Genel.JPG
| görüntü_açıklaması = 
| harita           = Gümüşhane_Turkey_Provinces_locator.gif
| harita_boyutu    = 
| harita_açıklaması = Türkiye'deki Yeri
| harita1          = Gümüşhane districts.png
| harita1_boyutu   = 
| harita1_açıklaması = Gümüşhane
| harita2          = 
| harita2_boyutu   = 
| harita2_açıklaması = 
| latd             = 40
| latm             = 28
| latNS            = N
| longd            = 39
| longm            = 29
| longEW           = E
| altbölüm_türü    = [[Ülkeler listesi|Ülke]]
| altbölüm_adı     = [[Türkiye]]
| altbölüm_türü1   = [[Türkiye'nin coğrafi bölgeleri|Bölge]]
| altbölüm_adı1    = [[Karadeniz Bölgesi]]
| altbölüm_türü2   = [[Türkiye'nin illeri|İl]]
| altbölüm_adı2    = [[Gümüşhane (il)|Gümüşhane]]
| önder_türü       = Belediye başkanı
| önder_adı        = Vedat Soner Başer ([[Milliyetçi Hareket Partisi|MHP]])
| km2_yüzölçümü    = 
| rakım_m          = 1150
| zaman_dilimi     =[[Türkiye Saati|TSİ]] 
| utc_offset       = +03.00 
| posta_kodu_türü  = [[Türkiye'de posta kodları|Posta kodu]]
| posta_kodu       = 29100
| alan_kodu        = 456
| plaka_kodu       = 29
| website          = http://www.gumushane.bel.tr/
}}
'''Gümüşhane''', [[Gümüşhane (il)|Gümüşhane ilinin]] merkezi olan şehirdir.

== Köken bilimi ==
[[Türkçe]]: [[gümüş]] ve [[Farsça]]: خانه hane=khane kelimelerinin birleşmesi ile oluşmuştur. Şehir ismini yakınlarındaki gümüş madenlerinden almıştır. Bizans döneminde şehrin bulunduğu bölge [[Haldia]] (Chaldia) isimleri ile bilinmektedir. 17. yüzyıldan itibaren Osmanlı kaynaklarında yerleşim Gümüşhane olarak adlandırılmaya başlanmıştır. 1850'lerde Helen Revivalizmi'nin bölgede de etkinleşmesi ile birlikte eğitimli Rumlar tarafından şehre [[Yunanca]], [[Gümüş]] kenti anlamına gelen Argyropolis ([[Yunanca]]: Αργυρούπολις. άργυρος argyros "gümüş" + πόλις (polis) kent) denmeye başlanmıştır. Yabancı seyyahlarda kendi dillerine göre kenti adlandırmakla birlikte Argyropolis adını yaygın şekilde kullanmışlardır.<ref name="gümüşhane2"/> Günümüzde [[Yunanistan]]'da [[Atina]]'nın güneyinde ve Girit'te aynı isimli kentler bulunmaktadır.{{Kaynak belirt}}

== Tarih ==
Gümüşhane şehrinde yerleşimin ne zaman başladığına dair bilgi bulunmamaktadır. İlk yerleşim, günümüzde şehrin batı-kuzeybatısında bulunan Canca Mahallesi'nde kurulmuştur. Canca Mahallesi'nin güneybatısındaki sarp kayalık alanda da [[Canca Kalesi]] bulunmaktadır. Kalenin yapılış tarihi bilinmemektedir. [[Evliya Çelebi]] Seyahatnamesinde, [[İskender]]'in hükümdarlığı sırasında (MÖ 336-323) Philikos adlı bir görevlisinin bölgede gümüş madenleri bulmasıyla beraber kalenin onarıldığını yazmış olup<ref name="gümüşhane1">{{dergi kaynağı|soyadı1= Tuncel|ad1= Metin|yıl= 1996|başlık= Gümüşhane|dergi= Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi|cilt= 14|sayı= |sayfalar= 273-276|yayıncı= Türkiye Diyanet Vakfı|doi= |url= https://islamansiklopedisi.org.tr/gumushane|erişimtarihi= 17 Nisan 2022|arşivurl= https://web.archive.org/web/20220407095158/https://islamansiklopedisi.org.tr/gumushane|arşivtarihi= 7 Nisan 2022|ölüurl= hayır}}</ref> buna göre kalenin yapılış tarihi daha eski dönemlere uzanmalıdır. Ancak bu görüş, arkeolojik bulgularla birlikte henüz kesinleşmemiştir.

[[Kimmer]] ve [[İskitler|İskit]] saldırılarından sonra [[Pontus Krallığı]] ve [[Roma İmparatorluğu]], yerleşimin içinde olduğu bölgeye hakim olmuştur. Roma İmparatorluğu'nun bölünmesiyle birlikte yerleşimin de içerisinde olduğu bölge [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] idaresinde kalmıştır. Bizans kaynaklarında geçen Tzanicha ya da Tzantzakon olarak geçen bahsedilen yerin Canca Kalesi ve yerleşimi olduğu düşünülmektedir.<ref>{{dergi kaynağı|soyadı1= Braund|ad1= David|soyadı2= Sinclair|ad2= Thomas|yıl= 1997|başlık= Map 87 Pontus-Phasis|dergi= |cilt= |sayı= |sayfalar= 1226-1242|yayıncı= Princeton|doi= |url= http://assets.press.princeton.edu/B_ATLAS/BATL087_.pdf|erişimtarihi= 17 Nisan 2022|arşivurl= https://web.archive.org/web/20220417093158/http://assets.press.princeton.edu/B_ATLAS/BATL087_.pdf|arşivtarihi= 17 Nisan 2022|ölüurl= hayır}}</ref> Bizans döneminde yerleşim [[Haldia]] [[thema]]sı içerisinde bulunmaktadır. 7. yüzyıl sonlarından itibaren yerleşiminde içinde olduğu bölgeye Arap akınları yaşanmış ve 8. yüzyıl ortalarına kadar yerleşim Bizans-Arap güçleri arasında el değiştirmiştir. Araplar'ın çekilmesiyle yeniden Bizans hakimiyetine katılan yerleşim, 1048 yılından itibaren geçici olarak Türk hakimiyetine girmiştir. 1071 yılında gerçekleşen [[Malazgirt Meydan Muharebesi]] sonrasında [[Emir Mengücek]] tarafından Türk idaresine alınmıştır. [[II. Gıyâseddin Keyhüsrev]] 1237 yılında [[Anadolu Selçuklu Devleti]] tahtına geçtikten sonra [[Trabzon]] üzerine düzenlediği sefer esnasında tarihi Gümüşhane yerleşimini de ele geçirmiştir. Selçukluların Moğol hakimiyetine girmesinin akabinde [[İlhanlılar]] bölgeye hakim olmuş, İlhanlılar'ın zayıflamasıyla da 14. yüzyıl ortalarında [[Celâyir Sultanlığı|Celayirliler]]'in hakimiyetine katılmıştır. Bundan sonra tarihi yerleşim ve çevresi sırasıyla [[Eretna Beyliği]], [[Kadı Burhâneddin Devleti]], [[Akkoyunlular]], [[Karakoyunlular]] ve zaman zamanda [[Trabzon İmparatorluğu]]'nun hakimiyeti altında kalmıştır. Osmanlılar'ın 1461 yılında [[Trabzon İmparatorluğu]]'nu ilhak etmesiyle yerleşim Osmanlı hakimiyetine girse de 1467'de Akkoyunlular'ca ele geçirilmiştir. 1473 yılında gerçekleşen [[Otlukbeli Muharebesi]]'nden sonra kesin Osmanlı hakimiyetine geçmiştir.

1486 yılı kaydında yerleşim "Palu Canca" adıyla bir köy olarak görülmektedir. Osmanlı idaresine geçtikten sonra savaşlarda harap olan yerleşimlerin canlandırılması için çeşitli çalışmalar yapılmış, madenciliğinde gelişmesiyle yerleşim de nüfus artmaya başlamıştır. Bunun sonucunda günümüz Canca Mahallesinin olduğu ilk yerleşim Eski Canca adıyla görülmeye başlarken, günümüz yerleşim merkezinin 4&nbsp;km güneybatısında Musalla Deresine bakan yamaçta (günümüz Süleymaniye Mahallesi) "Nefs-i Canca-yı Ma'den" yerleşimi de kurulmuştur. Bu yeni kurulan yerleşim 17. yüzyılda "Nefs-i kasabayı Gümüşhane nâm-ı diğer Canca" olarak kaza merkezi olarak görülmektedir. 1554 yılında yerleşimde 31 Müslüman hane ve 13 Müslüman mücerred (bekar erkek) ile 113 Hristiyan hane ve 27 Hristiyan mücerred (bekar erkek) kaydedilmiştir. Bu tarihte her hanede ortalama 5 kişinin yaşadığı kabulü ve bekar erkeklerle birlikte 760 kişiye ilave olarak vergiden muaf kişiler ve askeri görevlilerde yerleşimde yaşamaktadır. 1583 yılında ise 50 Müslüman hane 16 Müslüman mücerred (bekar erkek) ile 594 Hristiyan hane kaydedilmiştir. Özellikle madencilik faaliyetlerinin artmasıyla dışarıdan çalışmaya gelinmesine bağlı olarak Hristiyan nüfusta çok yüksek artış olmuştur. Bu tarihte yerleşimde yaşayan sayısı, kayıtlı olanlara ilave olarak vergiden muaflarla birlikte 3300-3500 civarında tahmin edilmektedir. 1643 tarihli [[avarız]] kaydına göre yerleşimde; Canca, Meşhed, Hızır İlyas, Hamam ve Ermeni olmak üzere 5 mahalle bulunurken, 134'ü Müslüman ve 569'u Hristiyan olmak üzere toplam 703 hane yaşamaktadır. Kazada 58'i Müslümanlara ve 24'ü Hristiyanlara ait olmak üzere 82 bahçe kaydedilmiştir. Bu tarihte kaza merkezinde; 11 yeniçeri, 8 kale muhafızı, 17 dergah-ı ali sipahileri, 5 tımarlı sipahi, 2 sair olmak üzere 41 ehl-i örf (devlet görevlisi) bulunmaktadır. Bu tarihte şehir sakinlerinin önemli kısmı Canca Madenlerinde çalışmaktadır. Bu kayıtta Canca Mahallesinden 99 Müslüman, diğer dört mahalleden de 545 Hristiyan bu madende çalışmaktadır.<ref>{{dergi kaynağı |soyadı1= Pamuk |ad1= Bilgehan |yıl= 2009 |başlık= XVII. Yüzyılın Ortalarında Gümüşhane (Torul) Kazası |dergi= Belleten |cilt= LXXIII |sayı= 266 |sayfalar= 115-145 |yayıncı= DergiPark |doi=  |url= https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/977419 |erişimtarihi= 26 Mart 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210506185629/https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/977419 |arşivtarihi= 6 Mayıs 2021 |ölüurl= hayır }}</ref>

17. yüzyıl başlarında Hacıemin Mahallesi'nin bulunduğu yerde [[darphane]] açılmış ve bir süre faaliyet göstermiştir.<ref name="gümüşhane2">{{kitap kaynağı | soyadı=Saylan| ad= Kemal| başlık= Gümüşhane İdari, Sosyal ve Ekonomik Tarih (1850-1918) | yayıncı=Gümüşhane Üniversitesi Yayınları | yıl=2014 | yer= İstanbul| dil=Türkçe| sayfa=1-252|isbn=978-605-63476-5-8}}</ref> 18. yüzyılda kasabadan sadece Gümüşhane olarak bahsedildiği ve Canca adının kullanılmadığı görülmektedir. 18. yüzyılda maden ocaklarının suyla dolmaya başlamasıyla madenciliğin yapılamaması sonucu şehrin gelişimini azalmaya başlamıştır. Madenciliğin bitmeye başlamasının yanı sıra [[1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı]] da şehrin gerilemesine sebebiyet vermiş, Hristiyan nüfus başta Rusya olmak üzere Osmanlı sınırları dışı ya da içerisindeki başka yerlere göç etmeye başlamıştır. 19. yüzyılda yerleşimi ziyaret eden yabancı seyyahlar madenciliğin bittiğinden bahsederken, halkın ana geçim kaynağının özellikle [[ayva]] ve [[elma]] yetiştiriciliği başta olmak üzere meyvecilik olduğunu belirtmişlerdir.<ref name="gümüşhane1"/> 1837 yılı nüfus defterine göre yerleşimde 391'i Müslümanlar, 262'si Rumlar ve 185'i de Ermenilerden olmak üzere toplam 838 hane bulunmaktadır.<ref name="gümüşhane3">{{dergi kaynağı|soyadı1= Nazır|ad1= Bayram|yıl= 2009|başlık= Gümüşhane'de 1895 Ermeni Olayları|dergi= SAÜ Fen Edebiyat Dergisi |cilt= |sayı=1 |sayfalar=131-147|yayıncı= fed.sakarya.edu.tr|doi= |url= http://www.fed.sakarya.edu.tr/arsiv/yayinlenmis_dergiler/2009_1/2009-I-M-8.pdf|erişimtarihi= 22 Nisan 2022|arşivurl= https://web.archive.org/web/20140211193219/http://www.fed.sakarya.edu.tr/arsiv/yayinlenmis_dergiler/2009_1/2009-I-M-8.pdf|arşivtarihi= 11 Şubat 2014|ölüurl=hayır}}</ref> Osmanlı kaynaklarına göre 1839-1861 yılları arasında kasabadaki 384 Hristiyan'ın Osmanlı sınırları içerisindeki başka yerlere ya da Rus topraklarına göç ettiği görülmektedir.<ref>{{dergi kaynağı|soyadı1= Saylan|ad1= Kemal|yıl= 2016|başlık= XIX. Yüzyılda Gümüşhane Sancağında Yaşanan Gayrimüslim Göçleri |dergi= Karadeniz İncelemeleri Dergisi |cilt= |sayı= 20|sayfalar= 275-292|yayıncı= Kainder |doi= |url= http://www.kainder.com/wp-content/uploads/2017/03/20-275-292-Kemal-SAYLAN.pdf|erişimtarihi= 22 Nisan 2022|arşivurl= https://web.archive.org/web/20210505220733/http://www.kainder.com/wp-content/uploads/2017/03/20-275-292-Kemal-SAYLAN.pdf|arşivtarihi= 5 Mayıs 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

1869 yılında Gümüşhane'de belediye teşkilatı kurulmuş olup ilk belediye başkanı da Hafız Mustafa Efendi olmuştur.<ref name="gümüşhane2"/> 1870 yılında 14 mahallesi bulunan yerleşimde 920 hane bulunmaktadır.<ref name="gümüşhane1"/> 1876 yılında Gümüşhane kasaba merkezinde 11, Bahçeler mevkiinde de 5 adet olmak üzere 16 mahallesi bulunmaktadır. Kasabada merkezinde mahallelerden; 5'i Müslüman, 5'i Rum ve 1'de Ermeni nüfustan oluşmaktadır. Bu mahalleler, Süleymaniye Cami etrafında kurulan Cami-i Kebîr Mahallesi, Cami-i Kebîr Mahallesinin karşısındaki yamaçta bulunan Cami-i Sagîr Mahallesi, Cami-i Cedîd Mahallesi, Cami-i Çarşı Mahallesi, Cami-i Rüstem Mahallesi, Ermeni (Kilise) Mahallesi, İstavroz Mahallesi, Meryem Ana Mahallesi, Ayatodor Mahallesi, Hızırilyas Mahallesi ve Ayana Mahallesidir. Bahçeler mevkisi günümüz şehir merkezi dolayları olup bu mevkide tamamı Müslümanlardan oluşan mahallelerin adı da; Daltaban, Sorda (Bağlarbaşı), Burhaneddin (günümüz Özcan Mahallesi), Emirler ve Saadeddin (günümüz Hasanbey ve Karşıyaka mahalleleri) şeklindedir. 1876 yılı sayımında sadece erkek nüfus sayılmış olup buna göre; Cami-i Kebîr Mahallesinde 55 hanede 173 erkek, Cami-i Sagîr Mahallesinde 41 hanede 109 erkek, Cami-i Cedîd Mahallesinde 76 hanede 149 erkek, Çarşı Mahallesinde 9 hanede 25 erkek, Emirler Mahallesinde 103 hanede 244 erkek, Sorda Mahallesinde 62 hanede 132 erkek, Burhaneddin Mahallesinde 76 hanede 179 erkek, Saadettin Mahallesinde 10 hanede 22 erkek, Ermeni Mahallesinde 54 hanede 147 erkek, Meryemana Mahallesinde 105 hanede 253 erkek, Hızırilyas Mahallesinde 41 hanede 137 erkek, Ayatodor Mahallesinde 22 hanede 51 erkek, Ayana Mahallesinde 5 hanede 9 erkek, İstavroz Mahallesinde 208 hanede 649 erkek yaşamaktadır. Bu tarihteki kayda göre kasabada 14 mahalle olup toplam hane sayısı da 867'dir.<ref name="gümüşhane2"/> 1883'te madenlerin işletmesi hakkını alan Daniel Pappa et Co. şirketi, bir süre madenleri çalıştırmış ancak ekonomik olmaması nedeniyle faaliyetini durdurmuştur. Madencilik faaliyetlerinin bitmesinin yanı sıra, Trabzon-Erzurum yolu güzergahı üzerinde olması nedeniyle kasaba merkezi [[Harşit Çayı]] kenarında eskiden bahçelerin bulunduğu Bahçeler mevkisine doğru taşınmaya başlamış ve günümüz yerleşiminin temelleri atılmıştır.<ref name="gümüşhane1"/> [[93 Harbi]]'nde Gümüşhane Rus güçlerince ele geçirilmese de güvenlik nedeniyle göç hareketleri görülmüştür. Öncesinde ve sonrasında madencilik faaliyetlerinin azalması ve bitmesiyle birlikte de Gümüşhane'den göçler görülmüştür. 1893-1894 yıllarında yaşanan kıtlık nedeniyle de özellikle Hristiyanlar başta olmak üzere Trabzon'a göç yaşanmıştır. 1856 yılında ilan edilen [[Islahat Fermanı]] uyarınca Hristiyan nüfusa getirilen, Müslümanlar gibi askerlik yapma zorunluluğundan dolayı da yurt dışına gitmek ve yabancı ülke vatandaşlığına geçmek istemekteydiler. 1902 yılına ait bir kayda göre Gümüşhane sancağından çalışmak üzere Rusya başta olmak üzere yurt dışında çalışmak için 684'ü Hristiyan ve 585'i Müslüman olmak üzere toplam 1.264 kişi pasaport başvurusu yapmıştır. Özellikle Hristiyan nüfus çalışmaya gittiği yerlerde kalıcı olarak yerleşmeye başlamış ve ailesini de getirmek için başvurular yapmaya başlamıştır.<ref name="gümüşhane2"/> 1895 yılında Anadolu genelinde olduğu gibi yerleşimde 25 Ekim 1895'te Ermeni isyanına sahne olmuştur. Dönemin Zaptiye Nazırı Hüseyin Nâzım Paşa'nın raporuna göre 247 hane Ermeni'nin olduğu kasabada yaşanan olaylarda, 8'i Ermeni ve 2'si Müslüman olmak üzere toplam 10 kişinin öldüğü belirtilmektedir.<ref name="gümüşhane3"/> 1904 yılı [[salname]]sine göre kasabada 5.930 kişi yaşamakta olup bunun 3.240'ı Müslümanlardan oluşmaktadır.<ref name="gümüşhane1"/>

Kasabadaki [[Ermeniler|Ermeni]] nüfus sayıca az olduğunda 27 Mayıs 1915'te çıkarılan [[Tehcir Kanunu]] uyarınca zorunlu göçe tabi tutulmamıştır. [[I. Dünya Savaşı]] sırasında Osmanlı güçlerinin çekilmesiyle [[Rus İmparatorluğu|Rus]] güçleri 19 Temmuz 1916'da şehri ele geçirmiştir. Rus İmparatorluğunda yaşanan [[Ekim Devrimi]] sonucunda 15 Aralık 1917'de imzalanan [[Erzincan Mütarekesi]] sonucunda Rus güçleri geri çekilirken Ermeni nüfusta onlarla birlikte gitmiştir. I. Dünya Savaşı sırasında Gümüşhane'nin de olduğu bölgede Ermeni çeteleri/milis güçlerinin saldırıları devam etmiştir. [[Kazım Karabekir]] komutasındaki Osmanlı güçleri 14 Şubat 1918'de şehre girerek Osmanlı idaresini yeniden tesis etmiştir.<ref name="gümüşhane2"/> Yerleşimdeki [[Rum]]lar'da 1923 yılında gerçekleşen [[Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi|mübadelesi]] uyarınca [[Yunanistan]]'a gönderilmişlerdir.

[[Türk Kurtuluş Savaşı]]'nın akabinde [[Ankara Hükûmeti]] tarafından Gümüşhane'nin yeni yerleşim yerinde Hükûmet Konağı kurulmasıyla şehrin (günümüz yerleşimi) gelişimi hız kazanmıştır. Osmanlı döneminde uzun yıllar [[Sancak (idari birim)|sancak]] merkezi olan yerleşim, 20 Haziran 1924'te Gümüşhane ilinin kurulmasıyla da bu yeni kurulan ilin merkez ilçesi olmuştur.

Merkez ilçeye bağlı köy olan Akçakale Köyü'nün referandum sonucunda %80'lik bir oranla merkez ilçeye mahalle olarak bağlanmayı kabul etmesi üzerine, 2018 yılında Akçakale mahalle oldu.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.gumushane.bel.tr/2/haber/detay/714/akcakale-resmen-mahalle-oldu/ | başlık = Akçakale Resmen Mahalle Oldu | tarih = 7 Şubat 2018 | erişimtarihi = 17 Mayıs 2020 | yayımcı = gumushane.bel.tr | dil = Türkçe | arşivurl = https://web.archive.org/web/20180218151503/https://www.gumushane.bel.tr/2/haber/detay/714/akcakale-resmen-mahalle-oldu/ | arşivtarihi = 18 Şubat 2018 | ölüurl = evet }}</ref>

Bugün toponimi ve etnografya çalışmalarıyla anlaşılmaktadır ki içlerinde eriyenler ve diğer halklarla kaynaşanlar olmakla birlikte [[Kıpçaklar]], Gümüşhane yöresinde yoğun olarak bulunmaktadırlar. Bu Kıpçak unsur Gümüşhane'ye [[Oğuzlar|Oğuz Türkleri]]nin aksine [[Horasan (bölge)|Horasan]] bölgesinden değil, [[Kafkasya]]'dan inmişlerdir. Bu yoğun Kıpçak bakiyesine Gümüşhane'den başka [[Bayburt (il)|Bayburt]] ve [[Yusufeli]]'nde de rastlanır.<ref>Ortaylı, İlber. Türklerin Tarihi (İstanbul: Timaş Yayınları, 2015), 202-264.</ref>

== Coğrafya ==

{{Coğrafi yön bilgisi
|Merkez    = Gümüşhane
|Kuzey     = [[Trabzon]]
|Kuzeydoğu = [[Aydıntepe|Aydıntepe, Bayburt]]
|Doğu      = [[Bayburt (il)|Bayburt]]
|Güneydoğu = [[Köse|Köse, Gümüşhane]]
|Güney     = [[Gümüşhane (il)|Kelkit]]
|Güneybatı = [[Gümüşhane (il)|Şiran]]
|Batı      = [[Gümüşhane (il)|Torul]]
|Kuzeybatı = [[Gümüşhane (il)|Torul]]
|image     = Compass_rose_pale.svg
}}

Gümüşhane kenti ağırlıklı olarak [[Harşit Çayı]]'nın sağ sahilinde, yüksek tepeliklerin nispeten dar eteklerinde 12&nbsp;km uzunluğunda şerit halinde uzanmaktadır. Topoğrafyanın imkan verdiği ölçüde Harşit Çayı'nın sol sahilinde de yerleşim görülmektedir. Şehir merkezinin en yüksek 1952 m yüksekliğindeki Kuşakkaya Tepesi'dir.<ref name="ghanec">{{dergi kaynağı |soyadı1= Sargın |ad1= Sevil |soyadı2= Demir |ad2= Şule |yıl= 2018 |başlık= İnsan Mekân İlişkisi Ölçeğinde Kent Kimliği ve Gümüşhane Örneği |dergi= The Journal of International Scientific Researches |cilt= 3 |sayı= 4 |sayfalar= 221-239 |yayıncı= DergiPark |doi=  |url= https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/617345 |erişimtarihi= 23 Nisan 2022 |arşivurl= https://web.archive.org/web/20201127133724/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/617345 |arşivtarihi= 27 Kasım 2020 |ölüurl= hayır }}</ref>

== İklim ve bitki örtüsü ==
Gümüşhane şehri [[Karadeniz Bölgesi]] sınırları içerisinde yer almaktadır. [[Türkiye'de Karasal iklimi]]nin etkisi altındadır ancak Gümüşhane'nin bazı kesimlerinde [[Doğu Anadolu Bölgesi]] ile [[Karadeniz]] bölümü arasında bir geçiş teşkil etmektedir. Bunun nedeni ise, Yüksek Zigana duvarları [[Doğu Anadolu Bölgesi]]nin şiddetli soğuklarının gelmesini engellemesidir.
{{İklim bilgi kutusu
|Yerleşim adı=Gümüşhane (1927-2021)
|Kaynak=Meteoroloji Genel Müdürlüğü<ref name="mgmgümüşhane">{{Web kaynağı | url = https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=GUMUSHANE | başlık = İllerimize Ait İstatistiki Veriler | erişimtarihi = 24 Nisan 2022 | yayımcı = MGM | dil = Türkçe | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220424092825/https://www.mgm.gov.tr/veridegerlendirme/il-ve-ilceler-istatistik.aspx?k=A&m=GUMUSHANE | arşivtarihi = 24 Nisan 2022 | ölüurl = hayır }}</ref>
| Ocak or sıcaklık= -1.8
| Şubat or sıcaklık= -0.6
| Mart or sıcaklık=  3.7
| Nisan or sıcaklık= 9.3
| Mayıs or sıcaklık=  13.6
| Haziran or sıcaklık= 17.1
| Temmuz or sıcaklık= 20.0
| Ağustos or sıcaklık=  20.2
| Eylül or sıcaklık= 16.4
| Ekim or sıcaklık=  11.2
| Kasım or sıcaklık= 5.0
| Aralık or sıcaklık= 0.4
| Yıl or sıcaklık= 9.5
| Ocak or yağış= 35.6 
| Şubat or yağış= 31.2
| Mart or yağış= 44.0
| Nisan or yağış= 58.0
| Mayıs or yağış= 68.6
| Haziran or yağış= 47.1
| Temmuz or yağış= 12.7
| Ağustos or yağış= 14.3
| Eylül or yağış= 21.5
| Ekim or yağış= 43.2
| Kasım or yağış= 42.2
| Aralık or yağış= 41.4
| Yıl or yağış= 459.8   
|}}

[[Gümüşhane Dağları]]nda [[kayın]], [[meşe]], [[ladin]], [[köknar]] ve [[sarıçam]] ağaçlarından oluşan ormanlarla kaplıdır.

== Nüfus ==
{{Türkiye ilçe nüfus/Gümüşhane/merkez}}

== Ekonomi ==
Gümüşhane şehrinin ekonomisi il merkezi olması nedeniyle ağırlıklı olarak hizmet sektörü ve ticarete dayanmaktadır. Tarım arazi azlığı nedeniyle kısıtlı alanlarda yapılmakla birlikte tarımsal faaliyet olarak geçmiş yıllardan beri devam eden meyve yetiştiriciliği ön plandadır. Özellikle Harşit Vadisi'nin tabanında çeşitli meyve bahçeleri vardır. Ticari faaliyet olarak şehirde çok sayıda bulunan [[pestil]] ve [[Cevizli sucuk|köme]] işletmeleri ön plandadır. Bununla birlikte kuşburnu [[marmelat]]ı ve meyve suyu üreten işletmelerde bulunmaktadır.<ref name="ghanec"/>

== Spor ==
Profesyonel liglerde yer alan [[Gümüşhanespor]], 3. Ligde yer almaktadır. Ayrıca Bayanlar Voleybol 3. liginde Gümüşhane Gençlerbirliği mücadele etmektedir. Şehir merkezinde bir adet futbol stadyumu, bir adet de kapalı spor salonu bulunmaktadır.

== Eğitim ==
[[Gümüşhane Üniversitesi]], 2008 yılında Gümüşhane'de Devlet Üniversitesi olarak kurulmuştur. Gümüşhane Üniversitesinin çeşitli fakülteleri bulunmaktadır. Genelde mühendislik ağırlıklı yan bilim dallarında öğrenim gören öğrencileri vardır. Ayrıca Kelkit, Şiran ve Kürtün'de yüksekokul bulunmaktadır. Gümüşhane Üniversitesi 2013 yılında 10 bine yakın öğrenciye eğitim imkânı tanımaktadır.

== Belediye başkanları ==
=== Osmanlı dönemi ===
{| class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%;"
|-
! № !! Şehremini !! Görev Başlangıcı !! Görev Bitişi
|-
|-
| 1 || [[Bekir Sami Bey]] || 1910 || 1914
|-
| 2 || [[Karakelle Ethem Efendi]] || 1914 || 1917
|-
| 3 || [[Ali Kadirbeyoğlu]] || 1917 || 1920
|-
|}

=== Cumhuriyet dönemi ===
{| class="wikitable" style="text-align:center; font-size:90%;"
|-
! № !! Belediye Başkanı !! Görev Başlangıcı !! Görev Bitişi !! colspan=2| Parti
|-
| 1 || [[Hasan Fehmi Ataç]] || 1920 || 1922 || rowspan=5 style="background:#D70000"| || rowspan=5| [[Cumhuriyet Halk Partisi]]
|-
| 2 || [[Osman Ataç]] || 1922 || 1934
|-
| 3 || [[Süleyman Daltaban]] || 1934 || 1942
|-
| 4 || [[Muhsin Kadirbeyoğlu]] || 1942 || 1946
|-
| 5 || [[Sami Zarbun]] || 1946 || 1950
|-
| 6 || [[Mehmet Refioğlu]] || 1950 || 1952 || rowspan=4 style="background:#0989B3"| || rowspan=4| [[Demokrat Parti (1946)|Demokrat Parti]]
|-
| 7 || [[Süleyman Faik Sungurlu]] || 1952 || 1952
|-
| 8 || [[Mustafa Çubukçu]] || 1952 || 1955
|-
| 9 || [[Rüştü Esen]] || 1955 || 1960
|-
| 10 || [[Mustafa Karaer]] || 1960 || 1963 || style="background:#704311"| || [[27 Mayıs Darbesi|Askerî]]
|-
| 11 || [[Sebahattin Aytaç]] || 1963 || 1980 || style="background:#D70000"| || [[Cumhuriyet Halk Partisi]]
|-
| 12 || [[Rafet Üçelli]] || 1980 || 1983 || rowspan=2 style="background:#704311"| || rowspan=2| [[12 Eylül Darbesi|Askerî]]
|-
| 13 || [[Doğan Ünlüsoy]] || 1983 || 1984
|-
| 14 || [[Yalçın Kurt]] || 1984 || 1989 || style="background:#FAD032"| || [[Anavatan Partisi]]
|-
| 15 || [[Naim Ağaç]] || 1989 || 1999 || style="background:#CD0001"| || [[Doğru Yol Partisi]]
|-
| 16 || [[Mustafa Canlı]] || 18 Nisan 1999 || 4 Nisan 2014 || style="background:#870000"| || [[Milliyetçi Hareket Partisi]]
|-
| 17 || [[Ercan Çimen]] || 4 Nisan 2014 || 8 Nisan 2024 || style="background:#FF9901"| || [[Adalet ve Kalkınma Partisi]]
|-
| 18 || [[Vedat Soner Başer]] || 8 Nisan 2024 || Görevde || style="background:#870000"| || [[Milliyetçi Hareket Partisi]]
|-
|}
Kaynak:<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.gumushane.bel.tr/belediye/eski-belediye-baskanlari/ |başlık=Eski Başkanlar |erişimtarihi=16 Nisan 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20230621232835/https://www.gumushane.bel.tr/belediye/eski-belediye-baskanlari/ |arşivtarihi=21 Haziran 2023 |ölüurl=hayır }}</ref>

== Kaynakça ==
{{Kaynakça|2}}

{{Gümüşhane ilçeler}}
{{Gümüşhane merkez belde ve köyleri}}
{{Türkiye'deki şehirler}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Gümüşhane| ]]
[[Kategori:Gümüşhane (il)]]
[[Kategori:Türkiye'deki şehirler]]