Türk mutfağı sayfasının kaynağını görüntüle

{{genişlet dil|topic=|langcode=en|otherarticle=Turkish cuisine|tarih=Ocak 2021}}
{{Kaynaksız|tarih=Ağustos 2020}}
{{Türk kültürü}}
[[Dosya:Food fromTurkey.jpg|küçükresim|upright=0.91|Türk mutfağı]]
'''Türk mutfağı''', [[Türkiye]]'nin ulusal mutfağıdır. Orta Asya, Selçuklu ve Beylikler ile [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı kültürün]]ün mirasçısı olan [[Cumhuriyet Dönemi Türk Mutfağı]] hem [[Balkanlar|Balkan]] ve [[Orta Doğu]] mutfaklarını etkilemiş hem de bu mutfaklardan etkilenmiştir. Ayrıca Türk mutfağı yörelere göre de farklılıklar gösterir. Karadeniz mutfağı, Güneydoğu mutfağı, Orta Anadolu mutfağı gibi birçok yöreler kendilerine ait zengin bir yemek haznesine sahiptirler.

Yöreden yöreye farklılaşan lezzetleri barındıran yeme-içme biçimleri, özel gün, kutlama ve törenlerde ayrı bir anlam hatta kutsallık taşır. Türk Mutfağı, çeşit zenginliği ve damak tadına uygunluk yönünden olduğu kadar birçok yemek ve yiyecek türü ile sağlıklı ve dengeli beslenmeye ve vejetaryen mutfağına kaynaklık edebilecek örnekleri barındırmaktadır<ref>{{Web kaynağı | url = https://aregem.ktb.gov.tr/tr-12762/genel-ozellikleriyle-turk-mutfak-kulturu.html | başlık = Genel Özellikleriyle Türk Mutfak Kültürü | erişimtarihi = 1 Mayıs 2021 | çalışma = aregem.ktb.gov.tr | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210501190733/https://aregem.ktb.gov.tr/tr-12762/genel-ozellikleriyle-turk-mutfak-kulturu.html |arşivtarihi= 1 Mayıs 2021 | ölüurl = hayır }}</ref>

== Çorbalar ==
[[Dosya:Ezo Gelin soup.jpg|küçükresim|upright=0.64|sol|[[Ezogelin çorbası]]]]
Çorba özellikle kış aylarında Türk mutfağının vazgeçilmez bir parçasıdır. [[Mercimek çorbası]], [[ezogelin çorbası]], [[yoğurt çorbası]] ve [[tarhana çorbası]] en çok tercih edilen çorbalardır. Ancak Türk mutfağı bunların yanı sıra sayısız miktarda çorbalar içerir. [[Et]]ler, [[sebze]]ler ve [[baklagiller]] genellikle çorbaların ana malzemeleridir. Et suyu, [[un]], [[yoğurt]] ve [[şehriye]] bu malzemeleri çorba haline getirmek için kullanılır.

[[İşkembe çorbası]]nın alkollü içkilerin neden olduğu baş ağrısına iyi geldiği inancı yaygındır. Özellikle şehirlerde yer alan işkembeci lokantaları geç saatlere kadar açık kalarak müşterilere işkembe çorbası servisi yaparlar.

== Et yemekleri ==
[[Dosya:Döner kebab slicing.jpg|küçükresim|upright=0.64|[[Döner|Döner kebap]]]]
Türk mutfağındaki et yemeklerinin çoğu [[kebap]]lar, [[köfte]]ler ve tencere yemekleri sınıfındaki yemeklerdir.

Türk mutfağında kebap, et, lahmacun kebap yemeği anlamı içerir. Genelde kebaplar lokantalarda yenen ve [[ızgara yapma|ızgara yöntemiyle]] hazırlanan yemeklerdir. Kebaplar arasında [[Döner|döner kebap]] en sevilen kebaplar arasındadır. Ayrıca [[Cağ kebabı]], [[İskender Kebap|Bursa kebabı]], [[Adana kebabı]], [[Urfa kebap|Urfa kebabı]], [[Tokat kebabı]] ve [[pirzola]] da çok yaygındır.

Köfteler [[kıyma]]nın ekmek içi, [[soğan]] ve çeşitli [[baharat]]larla yoğrularak, şekillendirilip pişirilmesi yoluyla yapılan yemeklerdir. [[Izgara yapma|Izgara]], [[fırınlama]], [[kızartma]] veya [[sulu yemek]] olarak yapılabilir. [[Akçaabat Köftesi]], [[İnegöl Köfte]]si, Tekirdağ köftesi yurt çapında en çok sevilen köfteler arasındadır.

Sulu et yemekleri arasında [[Güveç (yemek)|Güveç]], [[Kâğıt kebabı|Kağıt Kebabı]] ve çeşitli [[Türlü]] ve [[Yahni]]ler sayılabilir. Ayrıca Türk mutfağında çok sayıda [[balık eti|balık]], [[tavuk eti|tavuk]] ve [[sakatat]] yemekleri mevcuttur.

== Sebze yemekleri ==
[[Dosya:Sarma.jpg|upright=0.82|küçükresim|sol|[[Sarma|Yaprak sarması]]]]
Türk mutfağı sebze yemekleri açısından çok büyük bir çeşitliliğe sahip bir mutfaktır. Dolmalar ve sarmalar, etli sebze yemekleri, kızartma sebzeler ve zeytinyağlıların sayısız çeşitleri mevcuttur.

Dolmalar ve sarmalar hem etli hem de etsiz ([[yalancı dolma]]) olarak hazırlanabilirler. Etli dolmalar kıyma, pirinç, soğan, domates ve biber salçası, çeşitli baharat içerirler. Yalancı dolmalar ise pirinç, soğan, kuş üzümü ve çam fıstığı kullanılarak yapılır. [[Lahana]] ve [[asma yaprağı]] sarmaları hazırlamak için kullanılır. Dolmalar için en çok kullanılan sebzeler [[biber]], [[kabak]], [[domates]], [[patlıcan]] ve [[soğan]] gibi sebzelerdir.
[[Dosya:Karnıyarık.JPG|küçükresim|upright=0.86|sağ|[[Karnıyarık]]]]
Etli sebze yemekleri kıyma ve parça etin sebzelerin yanı sıra pişirilmesi yoluyla hazırlanırlar. Etli fasulye, [[karnıyarık]], patlıcan [[musakka]], etli kabak, etli bezelye, etli türlü, etli [[mercimek]] ve [[nohut]], etli [[ıspanak]], [[lahana]] ve [[pırasa]] dahil çok sayıda yemek mevcuttur.

Birçok sebze [[kızartma|kızart]]ılarak ve [[ızgara yapma|ızgara]] yöntemiyle pişirilebilir. Patlıcan kızartma, kabak kızartma, biber, domates, havuç ve [[mücver]] çok sevilen kızartma çeşitleri arasındadır.

Ayrıca [[zeytinyağı|zeytinyağl]]ılar Türk mutfağında kendine has bir yer kaplar. Bu yemekler bazen daha ucuz olan diğer sebze yağlarıyla da hazırlanabildikleri halde zeytinyağlılar olarak bilinirler. Zeytinyağlı taze fasulye, fasulye pilaki, zeytinyağlı dolma, zeytinyağlı [[enginar]] ve [[bakla]] bu sınıfa giren yemekler arasındadır.

16. yüzyılın ikinci çeyreğinden sonra Türk mutfağında yerini alan sebzeler arasında [[patlıcan]] çok özel bir önem taşır. Patlıcan sebze olarak dünyanın birçok ülkesinde yendiği halde çeşitlilik açısından Türk mutfağını dünyanın en çok patlıcan yemeğine sahip mutfak olarak saymak bir abartma sayılamaz. Türk mutfağında patlıcan dolma, kızartma, musakka, pilav, salata ve ızgara dahil sayısız patlıcan yemeği mevcuttur.

== Hamur işleri ==
[[Dosya:Lahmacun.jpg|küçükresim|upright=0.82|sağ|[[Lahmacun]]]]
[[Lahmacun]], [[Etli ekmek]], [[pide]], [[mantı]] ve [[börek]]ler Türk mutfağının en sevilen hamur işleri arasındadır. Ayrıca pilav ve makarnalar da bu sınıfa katıldığında çok geniş bir çeşitlilik ortaya çıkar.

Göçebe yaşamış olan [[Türkler]] et ve et ürünlerinde, süt ve süt ürünlerinin yenilebilir gıdaya çevrilmesinde uzmanlaşmıştır. Bunlara ilave olarak yanlarında taşıyabilecekleri [[hububat]] ürünleri yanı [[hamur işi tarifleri]]nde de yeterli tecrübeye sahip olmuşlardır.<ref name="drive.google.com">{{Web kaynağı | url = https://drive.google.com/file/d/1dGV3q2dc0vUGVDEiXdRRRYFsKrjDmYT9/view?usp=sharing&usp=embed_facebook | başlık = TURK_MUTFAK_KULTURUNUN_TARIHSEL_GELISIMI.pdf | erişimtarihi = 28 Nisan 2022 | çalışma = Google Docs | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220428231342/https://drive.google.com/file/d/1dGV3q2dc0vUGVDEiXdRRRYFsKrjDmYT9/view?usp=sharing&usp=embed_facebook | arşivtarihi = 28 Nisan 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Türk mutfağı sadece Türkiye'den ibaret değildir. [[Türk Cumhuriyetleri Alfabeleri|Türk cumhuriyetleri]]'nin mutfakları birbiri ile büyük benzerlikler taşır. Bunlardan biri de [[Selçuklu Hanedanı|Selçuklular]] zamanında [[Araplar|Arap]] ve [[Pers]] kültüründen [[Anadolu]] coğrafyasında [[Azeri Türkleri]] vesilesi ile geçen önce [[Tandır böreği|tandır]]larda, daha sonra [[kara fırın]]larda pişirilen pide ve pide çeşitleridir.<ref>{{Web kaynağı | url = https://drive.google.com/file/d/1LQ9rkwI64pTiQwYBZoc5m8syAxBV21eU/view?usp=sharing&usp=embed_facebook | başlık = SÜRÜCÜOĞLU-Metin-Saip-ÖZÇELİK-Ayşe-Özfer-TÜRK-MUTFAK-VE-BESLENME-KÜLTÜRÜNÜN-TARİHSEL-GELİŞİMİ.pdf | erişimtarihi = 28 Nisan 2022 | çalışma = Google Docs | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220428231339/https://drive.google.com/file/d/1LQ9rkwI64pTiQwYBZoc5m8syAxBV21eU/view?usp=sharing&usp=embed_facebook | arşivtarihi = 28 Nisan 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> Bunlardan biride [[karadeniz pidesi]]dir.

Lahmacun ve pideler genellikle lokantalarda [[fırınlama]] yöntemiyle hazırlanırlar. Bu yemeklerin çok sevilmesi nedeniyle [[Anadolu mutfak kültürü]]nde Selçuklu döneminden sonra ise [[Ahilik]] anlayışında ileri gelenler tarafından lahmacun ve [[yöresel pideler]] ticari anlamda ortaya çıkmıştır.<ref name="drive.google.com"/><ref>{{Web kaynağı | url = https://drive.google.com/file/d/1n0gniUc_WqFO7-if2jjts6gY51rfEXK1/view?usp=sharing&usp=embed_facebook | başlık = cadrdanSarayaTrkMutfa.pdf | erişimtarihi = 28 Nisan 2022 | çalışma = Google Docs | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220428231337/https://drive.google.com/file/d/1n0gniUc_WqFO7-if2jjts6gY51rfEXK1/view?usp=sharing&usp=embed_facebook | arşivtarihi = 28 Nisan 2022 | ölüurl = hayır }}</ref>

17 ve 18. yüzyılın ikinci çeyreğinde sıkça rastladığımız<ref>{{Web kaynağı | url = https://drive.google.com/file/d/15eC-UiTrmQTtW4B8oKqOVGrKFUttPY9M/view?usp=sharing&usp=embed_facebook | başlık = Balikesirde_Borekci_Simitci_ve_Corekcile.pdf | erişimtarihi = 28 Nisan 2022 | çalışma = Google Docs | arşivengelli = evet | arşivurl = https://web.archive.org/web/20220428231341/https://drive.google.com/file/d/15eC-UiTrmQTtW4B8oKqOVGrKFUttPY9M/view?usp=sharing&usp=embed_facebook | arşivtarihi = 28 Nisan 2022 | ölüurl = hayır }}</ref> börek kelimesinin kökeni: "bürmek” sözcüğünden gelmektedir. Türkçe “büzmek, burmak, bükmek” anlamındaki “”bür-” sözcüğü ile, bıç-ak ve kür-ek gibi sözcüklerin türetilmesinde de bulunan -ak/-ek ekinin bir araya gelmesinden “bürek” sözcüğü olarak ortaya çıkmış, zamanda “ü” sesinin “ö” sesine dönmüştür.<ref>{{Web kaynağı | url = https://midemuhendisi.blog/borek-nedir/ | başlık = Börek Nedir? | erişimtarihi =28 Nisan 2022| tarih =25 Mart 2021| dil =Türkçe| çalışma = Mide Mühendisi | ad = Mide | soyadı = Mühendisi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20210325120925/https://midemuhendisi.blog/borek-nedir/ | arşivtarihi = 25 Mart 2021}}</ref> Çok sayıda yağlı ekmek, çörek ve simit çeşitlerinin farklı yöresel  tariflerinden olan [[börek]]ler [[Fırınlama]] veya [[kızartma]] yöntemleriyle hazırlanabilirler. Gene börek konusunda ihtisaslaşmış börek salonları 18.yy ikinci çeyreğinden sonra istanbul ve Anadolu illerinde mevcuttur. [[Kıyma]], [[peynir]], [[patates]] ve [[ıspanak]] en yaygın börek içleri arasındadır. Evlerde hazırlanan börek hazır [[yufka]] veya undan açılan yufka kullanılarak hazırlanır. Hazırlaması oldukça zahmetli olan [[Su böreği]] ise açılan yufkanın suda kaynatılmasından sonra kullanılmasını gerektiren bir börek türüdür.

== İçecekler ==
[[Dosya:Turkishcoffee.jpg|küçükresim|upright=0.86|sol|[[Türk kahvesi]]]]
Dünyanın her yerinde tüketilen gazlı içecekler ve [[Meyve suyu|meyve sularının]] yanı sıra Türk mutfağının kendine has içecekleri de mevcuttur. [[Yoğurt|Yoğurdun]] sulandırılmasıyla yapılan [[ayran]] tamamen Türkiye'ye özgü bir içecektir. Bunun dışında [[boza]], [[kefir]], [[şalgam suyu]] ve [[şerbet]] de Türkiye'nin kendine özgü soğuk içecekleri arasındadır.
[[Dosya:Fresh ayran.jpg|sağ|küçükresim|upright=0.77|[[Ayran]]]]
Sıcak içecekler arasında [[Türk kahvesi]] ve [[Türk çayı]] özel bir yer kaplar. Türk kahvesi kabaca çekilmiş kahvenin [[cezve]] denilen uzun saplı kaplar içinde pişirilmesiyle hazırlanır. Dünya çapında ün kazanmış olan Türk kahvesi [[fincan]] denilen küçük bardaklar içinde servis edilir. Türk çayı günümüzde tercih edilme açısından kahvenin tahtına oturmuş bir sıcak içecektir. İki parça [[çaydanlık]] veya [[semaver]] kullanılarak toz çaydan hazırlanır. İnce belli çay bardaklarında servis edilir. Türk çayı da hazırlanma yöntemi nedeniyle dünya çapında bir ün kazanmıştır.
[[Dosya:Toasting.JPG|küçükresim|sağ|upright=0.91| [[Rakı]] ]]
Alkollü içkiler arasında [[rakı]] Türk mutfağında en çok tercih edilen içkidir. [[Üzüm]]den elde edilen alkolün [[anason]] tohumu ile iki veya üç kez damıtılmasından elde edilir. Türk mutfağının geçmişi çok eskilere dayanan tarihsel alkollü içkisidir. Rakının çok arkasında gelmesine karşılık [[bira]] ve [[şarap]] da giderek yaygınlık kazanmaktadır. Yerli üzümler kullanarak hazırlanan [[Türk şarabı|Türk şarapları]] lezzet ve çeşitlilik açısından dünyada adlarını duyurmaya başlamıştır.

== Tatlılar ==
Her ne kadar eski [[Türk mutfak kültürü]]nde tatlı kültürü olmasa da yerleşik düzene geçildikten sonra özellikle [[Balkanlar]] ve [[Anadolu]]'da kültürler arası [[Füzyon mutfak|füzyon mutfağı]] birleşimleri ile zenginleşen Türk mutfağı tatlılar açısından Selçuklu ve [[Osmanlı İmparatorluğu]] döneminde gerçek zenginliğine ve çeşitliliğe sahip olmuştur. [[Orta Doğu|Ortadoğu]]'da [[Levanten mutfağı]]nın<ref>{{Akademik dergi kaynağı|url=https://www.academia.edu/73495252/Levanten_Mutfag%C4%B1_Nedir_Levanten_Neye_Denir|başlık=Levanten Mutfagı Nedir? Levanten Neye Denir?|çalışma=Levanten Mutfagı Nedir? Levanten Neye Denir?|ad=Ahmet|soyadı=Özdemir|erişimtarihi=26 Nisan 2022|arşivurl=https://web.archive.org/web/20220426213046/https://www.academia.edu/73495252/Levanten_Mutfag%C4%B1_Nedir_Levanten_Neye_Denir|arşivtarihi=26 Nisan 2022|ölüurl=hayır}}</ref> oluşması ile birlikte [[Baklava]], [[kadayıf]], [[künefe]], [[Lokma (tatlı)|lokma]] gibi hamurlu tatlılar, [[muhallebi]], [[keşkül]], [[kazandibi]], [[sütlaç]] gibi sütlü tatlılar, hoşaf ve kompostolar, [[revani (tatlı)|revani]], [[helva]], [[aşure]] ve [[kabak tatlısı]] gibi tatlılar geniş bir yelpazeye sahiptirler.
[[Dosya:Turkish desserts.jpg|küçükresim|sağ|upright=0.91|Türk mutfağındaki bazı tatlılar: [[Baklava]], [[şekerpare]] ve şöbiyet.]]
Osmanlı döneminde sefere çıkan yeniçerilerin enerji ihtiyacının giderilmesi amacı ile keşfedilen ve [[helvahane mutfağı]]ndaki tatlıcılar tarafında geliştirilen  [[baklava]] Türk mutfağının dünyaca tanınan en ünlü tatlıları arasındadır. Başlangıcında üst üste 40 kat konarak nişasta yardımı ile açılan ince [[yufka]]ların arasına [[fındık]], [[ceviz]] veya [[Antep fıstığı]] ile birlikte pişirilmesinden sonra şeker, [[bal]] ve [[pekmez]]den yapılan şerbetler ile tatlandırılması yoluyla hazırlanmıştır. Tel [[kadayıf]] ise çok ince teller halinde satılan hamurla hazırlanır ve baklavanın içine benzer fındık, fıstık, ceviz gibi malzemeler ile doldurularak fırında pişirildikten sonra şerbet çeşitleri ile tatlandırılır.

İlk örneklerini [[Antik Roma|Roma Dönemi]]'nde gördüğümüz sütlü tatlılar [[süt]]ün [[şeker]]le kaynatıldıktan sonra [[nişasta]], [[pirinç]] veya [[pirinç unu]] ile katılaştırılması yoluyla hazırlanırlar. [[Kazandibi]] ise [[muhallebi]] gibi hazırlandıktan sonra elde edilen tatlının bir tepside kızartılarak [[karamel]]leştirilmesi sonucu elde edilen ilginç bir Türk tatlısıdır. [[Tavuk göğsü]] de sütlü bir tatlıdır, söz edilen bu malzemelerin yanı sıra ince bir şekilde didiklenen [[tavuk eti]]nin göğüs kısmını da içerir.

[[Revani]], [[İrmik helvası]] gibi bazı tatlıların yapımında irmik kullanılır. Türkiye'deki dinsel inançlar arasında özel bir yeri olan [[aşure]] [[buğday]], kuru [[üzüm]], [[fasulye]] ve [[nohut]] gibi birçok bitkisel malzemeler kullanılarak hazırlanan bir tatlıdır. Kabak tatlısı [[balkabağı]]nın şekerle pişirilmesi yoluyla hazırlanır. Sonbahar ve kış aylarında tercih edilen Türk mutfağına has bir tatlıdır.

[[Maraş dövme dondurması]] Ahır Dağı'nın eteklerinden beslenen keçilerin sütünden yapılır. 90&nbsp;°C sıcaklığa ısıtılan sütler, mikro organizmalardan arındırılır. Daha sonra bu süte önce Ahir dağından toplanan salebe şeker katılır. İyice karıştırılan bu karışım, 6-8 saat dinlendikten sonra -6&nbsp;°C dereceye soğutulduktan sonra tüketime sunulur.

== Türk yöresel mutfakları ==
[[Dosya:Beypazarı Sofrası.jpg|küçükresim|upright=0.91|[[Beypazarı]]'nda geleneksel bir sofra düzeni.]]
[[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı kültürün]]ün mirasçısı olan Türk mutfağı kendi içerisinde yörelere göre bir takım farklılıklar barındıran çok zengin bir yemek yelpazesini içerir:

* [[:Kategori:Marmara mutfağı|Marmara Bölgesi yemekleri]]
* [[:Kategori:Güney mutfağı|Akdeniz Bölgesi yemekleri]]
* [[:Kategori:Ege mutfağı|Ege Bölgesi yemekleri]]
* [[:Kategori:Karadeniz mutfağı|Karadeniz Bölgesi yemekleri]]
* [[:Kategori:Orta Anadolu mutfağı|İç Anadolu Bölgesi yemekleri]]
* [[:Kategori:Doğu Anadolu mutfağı|Doğu Anadolu Bölgesi yemekleri]]
* [[:Kategori:Güneydoğu mutfağı|Güneydoğu Anadolu Bölgesi yemekleri]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
{{Commons kategori|Cuisine of Turkey}}

{{Türkiye konuları}}
{{Dünya mutfakları}}
{{Akdeniz mutfağı}}{{Türk mutfağı}}

{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Türk mutfağı| ]]