Amuca Kabilesi

Amucalar, Osmanlı Devleti'nin Balkan fetihleriyle Anadolu'dan Balkanlar'a geçmiş olan Yörük aşiretlerinden biridir. 1400'lerin sonunda Kırklareli'nin kuzeyinde, Yıldız Dağları'nın eteklerinde, Keşirlik denen bölgede köyler kurarak yerleşik hayata geçmişlerdir.

Kelime anlamı

Amuca, "amca" kelimesinin eski söyleyişidir, yani baba kardeşi demektir. Aşiret/oymak anlamında "kabile" kelimesi kullanılmış ve Amuca Kabilesi olarak Osmanlı Devleti'nin kayıtlarına geçmişlerdir. Günümüzde daha çok "Amıca Kabilesi" olarak söylenmektedir.

Köken

Amuca Kabilesi, Kayı Boyuna mensuptur. Bu aşirete "amuca" isminin verilmesi, Osmanlı Hanedanıyla akraba olmalarından kaynaklanmaktadır. Amucalar, Ertuğrul Gazi'nin oğlu, Osman Gazi'nin ağabeyi olan Gündüz Alp (Gündüz Bey)'in soyundan gelenlerdir. Balkanlara gelindiğinde ilk kurulan Amuca köylerinden birinin adının "Gündüzler" olması bunun göstergelerinden biridir. Kabilede kime sorulursa sorulsun “ Siz kimin soyundansınız? ” denildiğinde “Biz Amuca kabilesinden, Ertuğrul Gazi soyundanız" denir. Örneğin, Amucalardan bir grup, 93 Harbinden sonra Balıkesir'e gidip Ertuğrul köyünü kurdular. Köye adının verilmesiyle ilgili olarak yaşlılar şu olayı anlatırlar: Devlet görevlileri, kayda geçirmek üzere köye geldiler ve "Köyünüze ne ad vermek istersiniz?" diye sordular. Köy halkı, "Bizim atamız Ertuğrul Gazi olduğu için köyümüzün adı Ertuğrul olsun" dediler. Bir Amuca köyü olan Kırklareli'nin Kızılcıkdere köyünün de adı ilk kurulduğunda Ertuğrul idi. Cumhuriyet kurulduktan sonra değiştirildi.

Sonuç olarak Amucalar, Oğuz Kağan oğlu, Gün Han oğlu, Kayı Han oğlu, Sarkuk Alp oğlu, Gök Alp oğlu, Gündüz Alp (Süleyman Şah olarak bilinir) oğlu, Ertuğrul Gazi oğlu Gündüz Bey'in torunlarıdır.

Ertuğrul Gazi, Kayı Boyunu oluşturan dört aşiretten (Karakeçili, Sarıkeçili, Kızılkeçili, Akkeçili) Karakeçili Aşireti'nin Softalı koluna mensuptur. Karakeçililer Anadolu'nun pek çok yerine dağılmış olup Softalı kolu Bilecik'in Söğüt yöresine yerleşmiştir.

Dolayısıyla Amucaların Trakya'ya geçmeden önceki memleketi Bilecik-Söğüt'tür.

Tarih

Ertuğrul Gazi'nin üç oğlu vardı. En büyük oğlu Saru Batu Savcı Bey genç yaşta öldüğü için beylik, diğer oğulları Gündüz Alp ve Osman Bey tarafından sürdürülmüştür. Ertuğrul Gazi yaşlanınca Kayı Boyunun başına Gündüz Alp'i geçirdi. Bir süre sonra da vefat etti. Ertuğrul Gazi ölmeden önce rüyasında, küçük oğlu Osman'a çok büyük bir devlet nasip olacağını görmüş, bu yüzden beyliğin başına onun geçmesini vasiyet etmişti. Osman Gazi büyüdüğü zaman Gündüz Alp, babasının vasiyetine uyarak beyliği kardeşine devretti. Böylelikle Kayı Boyunun liderliği Osman Gazi'nin soyuna geçmiş oldu. Gündüz Alp'in soyundan gelenlere halk arasında "Amucalar" denmeye başladı. Amucalar, komutan ve idareci olarak devlet hizmetine uzun yıllar devam ettiler. Örneğin Gündüz Alp'in oğullarından Aydoğdu Bey, Bizans'la yapılan Koyunhisar Savaşı'nda Osmanlı birliklerine komuta ederken şehit düşmüştür.

Osmanlı Devleti Kuruluş Döneminde, Türkmenlere büyük önem vermiş, önemli mevkilere onları atamışlardır. Yükselme Döneminde ise bu uygulama kalkmış ve devşirmeler değer kazanmıştır. Osmanlılar, Türkmenlerin iktidarı ele geçirip kendilerini ortadan kaldırmasından çekindikleri için onları yönetimden uzaklaştırmışlardır. Amucalar da bu yeni politikadan zarar gördüler. Amucalar, zaman içinde çoğalıp kabile haline gelmişler ve güçlenmişlerdi. Ertuğrul Gazi soyundan geldikleri için Devlet üzerinde hak iddia edebilirlerdi. bu yüzden Balkanlara sürülüp yerleştirildiler. Kabilenin bir kısmının da önce Sivas'a daha sonra Kars dolaylarına yerleştiği sanılıyor.

Kabilenin Trakya'ya geliş tarihi kesin olarak bulunamamıştır. Amuca köylerinden Malkoçlar'ın 1491 yılı kaydı olması, bu konuda dikkat çekmektedir. Amucalar Trakya'da ilk olarak Yıldız Dağları'nın eteklerinde Keşirlik bölgesinde on tane köy kurdular. Bu köyler; Ahmetler, Karaabalar, Ahlatlı, Topçular, Malkoçlar, Kocatarla, Börklüce, Dikence, Gaybılar ve Gündüzler'dir. (93 Harbi'nden sonra Keşirlik Bölgesinin bir kısmı Bulgaristan'da kalmıştır. Türkiye'de kalan kısmının adı daha sonra Kofçaz olarak değiştirilmiştir.)

İlk kurulan on köyden sonra Amucalar, nüfusları çoğaldıkça Burgaz ve Eski Zağra bölgeleri başta olmak üzere Bulgaristan'ın doğu kesiminde yayıldılar ve 93 Harbi'ne kadar (22.6.1877–31.1.1878) 33 köy kurdular ve bunlara yakın şehirlere yerleştiler. Osmanlı-Rus savaşı sonrasında, sınırlar belli olmaya başladığında Amucaların bir kısmı Bulgaristan'da kalmıştır. Sınır sadece Bulgaristan ile Osmanlı devletini değil, Amucaları da ayıran sınır olmuştur. Böylece, akrabalıklar kaybolmuş, aileler parçalanmıştır. Ekonomik sıkıntılar baş göstermiş, mal ve can kayıpları olmuş, pek çok değerler yok olmuştur.

Bulgaristan'da kalan Amucalar'ın büyük bir kısmı ise Bulgar egemenliği altında yaşamaya razı olmayıp 1878'den itibaren yeni çizilen Osmanlı sınırlarının içine göç etmeye başladılar. Gelenlerin çoğu Kırklareli'de yeni köyler kurdular. Tekirdağ, Balıkesir ve Eskişehir'de de az sayıda köyler kurdular. Bir kısmı da İstanbul'a yerleşti.

Bulgaristan'da yaşadıkları yerler

Bugün Bulgaristan'daki Amuca köylerinin kesin sayıları bilinmemektedir. Tespit edilenler şunlardır: Alagönen (Pıstrava), Belören, Börklüce (Bokluca) (Radoynova), Çağlar, Çataltepe (Elhova), Dikence (Graniçar), Eski Konak (Konak) (Byalavoda), Eşekli (Eşeksinikli/Nikolaeva), Gaibler (Kaybılar/Kaybilere, Starnca) Göktepe (Zvezdets), Gündüzler (Cernovoda) (Eski Cuma'daki), Gündüzler (Dennitsa) (Yanbolu'daki), Harmanlı, Köseler (Bruevtsi), Karacaören (Sırnevets), Şekerpınar (Tatlıpınar) (Sladık-Kladenets), Tekkeköy (Malevo), Yenişarköy (Gorno Novoselo), Yumrukkaya (Siniokamene), Hacıköy (Slivarka), Cepelce (Planinitsa), Duvankaya (Doğankaya, Sokolets), Bayaçköy (Bayachevo). Köyler haricinde büyük yerleşim yerlerinde de Amucaların bulunduğu bilinmektedir (Varna, Burgaz, Stara Zagora).

Türkiye'de yaşadıkları yerler

Amuca Kabilesi'nin kurduğu ve halen yaşadığı köyler şunlardır:

Kırklareli'nin merkez ilçesine bağlı Kızılcıkdere, Deveçatağı, Karıncak, Düzorman, Yürükbayırı, Koruköy, Kapaklı köyleri;

Kofçaz ilçesine bağlı Ahmetler, Karaabalar (Karaballar), Malkoçlar, Kocatarla, Ahlatlı, Topçular, Devletliağaç, Tatlıpınar, Beyci, Aşağıkanara, Yukarıkanara, Terzidere köyleri;

Lüleburgaz ilçesine bağlı Turgutbey, Yenitaşlı, Yenibedir, Umurca, Çeşmekolu köyleri;

Babaeski ilçesi'ne bağlı Osmaniye köyü;

Tekirdağ'ın merkez ilçesine bağlı Kılavuzlu ve Muratlı ilçesine bağlı Arzulu köyleri;

Balıkesir'deki Ertuğrul ve Köseler köyleri;

Eskişehir'deki Şükranlı ve Akçakaya köyleri;

Bursa'nın Mudanya ilçesine bağlı İpekyayla (Kızılköy), Çepni ve Mirzaoba köyleri.

Bu yerleşimlerin dışında Kırklareli'nin merkezinde, Bilecik ilinin Söğüt ve Bozüyük ilçelerinde, Çorlu'da, İstanbul Taşlıtarla, Beykoz, Beşyüzevler ve Sultangazi'de yaşamaktadırlar.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

Büyük Osmanlı Tarihi Ansiklopedisi
T.C. Başbakanlık Arşivi
T.C. Söğüt Kaymakamlığı resmi internet sitesi

Dış bağlantılar

Araştırmacı yazar Refik Engin'in yazıları [1] 13 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Balkanlardaki etnik ve dini gruplar hakkında bir araştırma [2] 15 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Tarihçi Sosyolog Cemal Şener'in yazısı [3]^{[ölü/kırık bağlantı]}