Apartheid döneminde beyazlara ayrıcalık tanıyan bir tabela
Apartheid (Afrikaans telaffuz: [aˈpartɦəit], Türkçe: Ayrı olmak), Afrika'nın güneyinde bulunan Güney Afrika Cumhuriyeti ile bu devlete bağlı Güneybatı Afrika'da (Namibya) 1948-1994 yılları arasında resmî devlet politikası olarak iktidarda bulunan Ulusal Parti hükûmeti tarafından uygulanan ve bu doğrultuda yasalar çıkartarak ırksal ayrımcılığı savunan sistemdir.[1]Apartheid kelimesi Afrikaanca "ayrılık" anlamına gelmektedir.[2] Bu süreç Avrupa kökenli beyazlar tarafından, baasskap adı da verilen ve beyaz ırkın diğer ırklardan üstün olduğunu savunan bir ideoloji ile yürütülmüştür.
Uzun yıllar boyunca beyaz ırkın yönetiminde olan Güney Afrika'da Siyahilere ve diğer beyaz olmayan etnik gruplara karşı uygulanan ayrımcılık, 1948 yılı genel seçimlerinden sonra resmîleşerek sürdü. 1958 yılından itibaren yasalarla da desteklenen Apartheid sistemi, insanların kökenlerine göre sınıflandırılmaları sonucu, beyaz azınlık dışında kalanların vatandaşlık hizmetlerinden daha az yararlanmaları, devletin sağladığı sağlık ve eğitim hizmetleri gibi sosyal hizmetlerden daha az yararlanmaları gibi ırkçı uygulamalara zemin olmuştur.
Güney Afrika'da apartheid sistemine karşı Anti-Apartheid Hareketi oluşturulmuş, ülkenin ilk siyahi devlet başkanı olarak bu makama gelen Nelson Mandela iktidarıyla ırkçı-ayrımcı uygulamalar durdurulunca Apartheid yönetiminin ortadan kalkmasıyla bu hareket de son bulmuştur.
Siyahiler, Apartheid rejimde en dezavantajlı konumda bulunan etnik grubu oluşturmaktaydı. Apartheid sisteminde, çoğunlukla Bantu olan Siyahi nüfusun şehirlerin bazı mahallelerinden kovulmaları ve sadece Siyahilerin yaşadığı mahallelerde ya da Bantustan adı verilen, devlet tarafından tasarlanmış özerk "kabile anavatanlarında" yaşamaları zorunlu kılınmaktaydı.[4] Bantustan bölgelerine taşınmak, Güney Afrika vatandaşlığından men edilmek anlamına da geliyordu.[5]
Renkliler veya Coloured halkı kökensel olarak, Avrupalılar ve Hindistan, Malezya ve diğer eski koloni bölgelerinden getirilmiş işçiler ile Afrikalı Siyahilerin melezleşmesine dayanan bir etnik gruptur.[6] Siyahilerde olduğu gibi Renklilerin de özel mahallelerde yaşamaları beklenmiştir. Renklilere oy verme hakkı Hintler ile birlikte 1980'lerde, üç kamara sistemi adı verilen, her grubun kendine ait bir kamarasının olduğu bir parlamentonun kurulması ile verilmiştir.[7]
Apartheid yönetiminin Doğu Asyalı halklara karşı tutumu değişkenlik göstermiştir. Yönetimin ekonomik ve diplomatik ilişkiler içinde bulunduğu Japonya, Tayvan ve Güney Kore kökenli Güney Afrikalılar genellikle Beyazlar ile eşit haklara sahip olmuş ve "Onursal Beyaz" olarak sınıflandırılmıştır.[8] Bu halkların Beyazların aksine seçme ve seçilme hakkı bulunmamış, ancak zorunlu askerlik gibi Beyazların da dâhil olduğu diğer grupların katılması gereken uygulamalara katılmaları gerekmemiştir.[9]
Hindistan Yarımadası kökenli Güney Afrikalılar pek çok ayrımcı yasaya tabi tutulmuştur. Bazen Renkliler ile bazen de ayrı olarak sınıflandırılan Hint kökenli Güney Afrikalılar genellikle Renkliler ile benzer haklara sahip olmuştur. Hintlere seçme ve seçilme hakkı 1980'lerde gerçekleştirilen bir referandum sonucunda, üç kamara sistemi adı verilen, her grubun kendine ait bir kamarasının olduğu bir parlamentonun kurulması ile verilmiştir.[7]
Durban'da bulunan sahilin sadece beyazlara ait olduğunu gösteren tabela
Kişinin beyaz ırka dahil olduğunu gösteren sertifika
Köpeklerin ve beyaz olmayanların giremeyeceğini gösteren tabelalar
