Bentonit
Bentonit, alüminyum ve magnezyumca zengin volkanik kül, tüf ve lavların kimyasal ayrışması ile veya bozulmasıyla oluşmuş çok küçük kristallere sahip kil minerallerinden (başlıca montmorillonit) oluşan ve ağırlıklı olarak kolloidal silis yapıda, yumuşak, gözenekli ve kolayca şekil verilebilir açık bir kayadır.
Bilimsel olarak yumuşak, plastik, poroz, açık renkli özellikte ana mineral olarak smektit grubu minerallerden oluşan içinde kolloidal silis bulunan ve camsal magmatik kayaçların, genellikle volkanik kül ve küflerin kimyasal ayrışmasına baglı olarak devitrifikasyonu sonucu oluşmuştur.
Türkiye'de bentonit oluşumları Reşadiye, Biga Yarımadası, Gelibolu Yarımadası, Eskişehir ve Ankara, Çankırı, Ordu, Trabzon, Elazığ, Malatya, Bartın bölgelerinde bulunmaktadır.
Bentonit kil, GRAS[1] sınıfındadır.
Bir kil çeşidi olan bentonit birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır:
- Döküm kumu,
- Demir cevheri peletlemesi,
- Kağıt sanayii,
- Sondajlarda,
- Lastik sanayii,
- Gıda sanayii
- a) Berraklaştırma işleminde (Şarap, meyve suyu, bira),
- b) Ağartma işleminde (Yağ sektöründe),
- Gübre sanayii,
- Boya sanayii,
- Seramik sanayii,
- Kedi kumu,
- İlaç sanayii.
Diğer bilgiler
[değiştir | kaynağı değiştir]Başlangıçta Wyoming'de (ABD) Ford-Benton yakınlarında bulunmuştur. Kolloidal özellik gösteren, plastisitesi yüksek olan bir kil çeşididir. Amerika'da Bentonit adı altında tanınmıştır. Daha sonra Fransa'nın Montmorillon bölgesinde de aynı kil bulunduğundan bu kil mineraline Montmorillonit adı verilmiştir. Bentonitle birlikte kuvars, mika, feldspat, pirit, kalkopirit ve diğer bazı mineraller bulunur.
Kil mineralinin bir çeşidi olan bentonitin genel kimyasal formülü; (Na, Ca) (Al, Mg) 6(Si4O10) 3(OH) 6 .n H2O'dur.
Sıvı temasında bulunduğunda sıvıyı emerek şişer topaklaşır. Bu sayede sıvı teması gerçekleşen bölge kolayca ayrılabilir. Kedi kumu olarak kullanılmasının başlıca nedeni topaklaşma özelliğidir.
Üretim
[değiştir | kaynağı değiştir]2011 yılında ABD, dünya üretiminin neredeyse üçte bir payıyla bentonitin en büyük üreticisi oldu ve onu Çin ve Yunanistan izledi.[2]
Yüksek dereceli doğal sodyum bentonitin çoğu, Amerika Birleşik Devletleri'nin batısında, Güney Dakota'daki Black Hills ile Wyoming'in Bighorn Havzası ile Türkiye'nin Reşadiye bölgelerinde üretilmektedir. Karışık sodyum / kalsiyum bentonit Yunanistan, Avustralya, Hindistan, Rusya ve Ukrayna'da çıkarılmaktadır.
Amerika Birleşik Devletleri'nde, kalsiyum bentonit öncelikle Mississippi ve Alabama'da çıkarılır. Kalsiyum bentonit üreten diğer önemli yerler arasında Yeni Zelanda, Almanya, Yunanistan, Türkiye, Hindistan ve Çin bulunmaktadır.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "CFR - Code of Federal Regulations Title 21". FDA. 2022. 11 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2022.
- ^ T. Brown et al. 2013. World Mineral Production 2007–11 12 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. British Geological Survey, Nottingham, England.
