Gabriel Noradunkyan
| Gabriyel Efendi Noradunkyan | |
|---|---|
| |
| Osmanlı Hariciye Nazırı | |
| Görev süresi 1912-1913 | |
| Yerine geldiği | Mustafa Asım Bey |
| Yerine gelen | Said Halim Paşa |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 6 Kasım 1852 İstanbul, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 1936 (84 yaşında) Paris, Fransa |
| Dini | Hristiyan |
Gabriyel (Kapriel) Efendi Noradunkyan (Ermenice: Գաբրիել Նորադունքեան; 6 Kasım 1852[1] İstanbul - 1936 Paris), Hariciye Nazırlığı, Babıali Hukuk Müşavirliği gibi yüksek düzeyde görevlerde bulunmuş Ermeni asıllı Osmanlı diplomat ve devlet adamı.[2] Ayrıca Paris Barış Konferansı ve Lozan Barış Konferansı'nda Ermenileri temsil etmiştir.
Yaşamı
[değiştir | kaynağı değiştir]Gabriyel Noradunkyan Efendi 6 Kasım 1852 tarihinde İstanbul'un Üsküdar ilçesindeki Selamsız semtinde doğdu. 100 yılı aşkın süreyle Ekmekçibaşı unvanını taşıyan İstanbullu tanınmış Noradunkyan ailesinin soyundandır. 1807 Yeniçeri ayaklanmasında yeniçeriler tarafından öldürülen Tophane Ekmekçibaşısı Harutyun Amira Noradunkyan'ın torunudur.
Saint Joseph Lisesi'ni bitirdikten sonra Babıali Tercüme odasına girdi. 1871'de Paris'e üniversite eğitimi için gönderildi. Sorbonne Üniversitesi'nde hukuk ve siyaset bilimi okudu. Öğrencilik yıllarında Paris'teki Osmanlı Büyükelçiliği'nde çalıştıktan sonra 1875 yılında İstanbul'a geri döndü. Bâbıâli'de divan kâtipliği yaptı ve Hariciye Nazırlığında çeşitli görevlerde çalıştı. Osmanlı Devleti'nin büyük bir yenilgiye uğradığı 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonrasında sınır komisyonlarında çalıştı. 1881'de Karadağ'a konsolosluk sekreteri olarak gönderildi. 1883'ten Hariciye Nezareti hukuk müşavirliğine atandı. 29 yıl boyunca bu görevde kaldı. Bu yıllar içerisinde dört ciltlik bir seri hâlinde yayımladığı Osmanlı Devleti'nin uluslararası anlaşmaları, araştırmacılar tarafından bugün de kullanılan bir başvuru kaynağıdır.[3]
Gabriyel Noradunkyan II. Meşrutiyet'in ilanından sonra 1908 yılının Ağustos ayında Nafıa ve Ticaret Nazırlığı'na getirildi. Aynı yılın Aralık ayında da Meclis-i Ayan üyeliğine de atandı. Bu görevde 1910 yılının Ocak ayına kadar kaldı. 22 Temmuz 1912'de kurulan Ahmet Muhtar Paşa hükûmetinde (Büyük Kabine) Hariciye Nazırlığına getirildi. İki ay sonra çıkan Balkan Savaşı'nın diplomatik cephesini yönetti. 29 Ekim 1912'de kurulan Kâmil Paşa hükûmetinde de aynı görevde kaldı. 23 Ocak 1913'te Bâb-ı Âli Baskını ile hükûmetin devrilmesi üzerine görevden ayrıldı. 1913'te kurulan İttihat ve Terakki hükûmeti döneminde Balkan Savaşları'ndaki rolü nedeniyle eleştirilere maruz kalınca İstanbul'dan ayrılıp Paris'e yerleşti.
Osmanlı Devleti'nin I. Dünya Savaşında uğradığı yenilgiden sonra toplanan Paris Barış Konferansına katılarak Ermenilere Osmanlı topraklarından bir pay verilmesi için çalıştı. Daha sonra Lozan Barış Konferansı görüşmeleri sırasında Ermeni haklarını gündeme getiren Boğos Nubar Paşa'nın önderlik yaptığı "Ermeni Ulusal Heyeti"nin üyelerindendi.[4] Lozan sonrasında siyaseti bırakarak Ermeni Hayırseverler Birliği ile Ermeni Yardım Fonu'nun fahri başkanlığını yaptı. 1936'da Paris'te öldü.
Noradunkyan Efendi Osmanlı Devleti'nde nazırlık yapan 13'üncü ve Hariciye Nazırlığı (Dışişleri Bakanlığı) görevinde bulunan üçüncü ve son gayrımüslimdir. Daha önce Hariciye Nazırlığı yapan gayrimüslimler Aleksandros Karatodori Paşa (1878-1879) ve Sava Paşa (1879-1880) idi.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Gabriel Noradounghian (1852-1936), R. H. Kévorkian, Revue d'histoire arménienne contemporaine I (1995)." 27 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2007.
- ^ "Abdullah Bey, Ermeni bakan konusunda fena yanıltıldı, Murat Bardakçı, Sabah Gazetesi, 2 Kasım 2007". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2012.
- ^ Recueil d'actes internationaux de l'Empire ottoman: 1878-1902, Gabriel Effendi Noradounghian,İstanbul, 1903
- ^ Osmanlı Hariciyesinde Bir Ermeni Nazır: Gabriyel Noradunkyan Efendi, Karakoç, Ercan,, Uluslararası İlişkiler, Cilt 7, Sayı 25 (Bahar2010), s. 157-177
