Necdet Calp
| Necdet Calp | |
|---|---|
| |
| Halkçı Parti Genel Başkanı | |
| Görev süresi 20 Mayıs 1983 - 29 Haziran 1985 | |
| Yerine gelen | Aydın Güven Gürkan |
| TBMM Ana Muhalefet Partisi Lideri | |
| Görev süresi 6 Kasım 1983 - 29 Haziran 1985 | |
| Yerine geldiği | Bülent Ecevit |
| Yerine gelen | Aydın Güven Gürkan |
| Türkiye Başbakanlık Müsteşarı | |
| Görev süresi 23 Eylül 1980 - 11 Nisan 1983 | |
| Başbakan | Bülend Ulusu |
| Yerine geldiği | Turgut Özal |
| Yerine gelen | Erdoğan Yazıcı (vekil) |
| Türkiye Büyük Millet Meclisi 17. Dönem Milletvekili | |
| Görev süresi 24 Kasım 1983 - 16 Ekim 1987 | |
| Seçim bölgesi | 1983 − Ankara |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 7 Eylül 1922 Kocaeli, Türkiye |
| Ölüm | 13 Eylül 1998 (76 yaşında) Ankara, Türkiye |
| Defin yeri | Cebeci Asri Mezarlığı, Ankara |
| Partisi | Cumhuriyet Halk Partisi (1961-1980) Halkçı Parti (1983-1985) Sosyaldemokrat Halkçı Parti (1985-1987) |
Necdet Calp (7 Eylül 1922, Karamürsel - 13 Eylül 1998, Ankara, Türkiye), Türk bürokrat ve siyasetçi. Bürokraside kariyer yapmış, 12 Eylül dönemi sonrasında da günün şartlarının sol kanat partisi Halkçı Parti'nin lideri olarak hatırlarda kalmış olan Calp, 22 Ekim 1983 günü Turgut Özal'ın da yer aldığı bir seçim öncesi televizyon tartışmasında Boğaziçi Köprüsü için "Satamazsınız beyefendi satamazsınız" deyişi ile akıllarda kalmıştır.[1]
İlk yılları ve kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]7 Eylül 1922 tarihinde Kocaeli'nin Karamürsel ilçesinde doğan Necdet Calp, ilköğrenimini Karamürsel Merkez İlkokulu'nda gördü. Ortaokulu İzmit'te okudu. Ankara Erkek Lisesi edebiyat bölümünü birincilikle bitirdi. 1944 yılında Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi'ni bitirirken, fark sınavını vererek Hukuk Fakültesi'nde de mezun oldu.
Kaymakamlık, mülkiye müfettişliği ve valilik görevlerinde bulundu; Kazımpaşa, Karasu ve Hendek'te kaymakam vekilliği yaptıktan sonra Kütahya'ya bağlı, yeni ilçe olan Altıntaş'ın ilk kaymakamı oldu. 1951-1954 arasında Çınar, Kaman ve Haymana'da kaymakamlık yaptı.[2] Yedeksubaylığını topçu asteğmeni olarak yaptı. Topçu okulunu da birincilikle bitirdi. 1956-1958 yıllarında Londra Ekonomi Okulu'de yerel yönetimler maliyesi hakkında seminerleri izledi. 1960'ta Siirt valiliğine atandı.
Siyasi kariyeri
[değiştir | kaynağı değiştir]1960 yılında Başbakanlık Özel Kalem Müdürlüğü'ne atandıktan sonra Türkiye'nin dördüncü cumhurbaşkanı Cemal Gürsel ve Türkiye'nin ikinci cumhurbaşkanı olup da 1961 genel seçimlerinden sonra kurulan koalisyon hükûmetlerinin başbakanı olan İsmet İnönü ile birlikte beş yıl bu görevde kaldı.
1965 yılında Sevil Örten ile evlendi. Aynı yıl Sümerbank Yönetim Kurulu Başkanlığına getirilen Calp, önce İzmir vali vekilliği, 1978 yılında da İzmir valisi olarak atandı. 1979 tarihine kadar bu görevde kaldı. İzmir Valiliği'nden sonra bir süre Merkez Valiliği'nde bulundu. 12 Eylül Darbesi'nden sonra 23 Ekim 1980 - 11 Nisan 1983 tarihleri arasında Başbakanlık Müsteşarlığı yaptı.[3]
12 Eylül sonrasında demokrasiye geçiş döneminde Başbakanlık Müsteşarlığı'ndan emekliye ayrıldı. 20 Mayıs 1983'te kurduğu Halkçı Parti'nin (HP) Genel Başkanlığına getirildi. Özelleştirme karşıtı tutumuyla tanınan Calp'ın, 6 Kasım 1983'te yapılan milletvekili genel seçimlerinden iki hafta önce, 22 Ekim'de yapılan açık oturumda köprü ve otoyolları satma planlarını anlatan Anavatan Partisi (ANAP) lideri Turgut Özal'a "Satamazsınız beyefendi satamazsınız" diye tepki göstermesi Türk siyasi tarihine geçti. HP seçimlerde yüzde 30 oy oranıyla 117 milletvekilliği kazanırken, Calp da HP Ankara Milletvekili seçildi ve ANAP'ın iktidar olmasıyla anamuhalefet lideri sıfatıyla siyasette yerini aldı.
25 Mart 1984 tarihinde yapılan yerel seçimlerde HP'nin oy oranının yüzde 8'e gerilemesi üzerine parti içinde yoğun tartışmalar başladı. Calp, 3 Nisan tarihinde istifa etmesine rağmen aynı gün içinde yapılan Kurucular Kurulu toplantısında 118 oydan 80'ini alarak yeniden HP Genel Başkanı seçildi.
Calp, 29 Haziran 1985'te toplanan partisinin ilk kurultayında Aydın Güven Gürkan'a karşı genel başkanlık mücadelesini kaybetti, bundan sonra da HP ile SODEP'in birleşme süreci başladı. HP, 2 Kasım 1985 tarihinde topladığı olağanüstü kurultayında tüzük, program ve amblemini değiştirerek Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) adını aldı. Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) bir gün sonra 3 Kasım 1985'te yaptığı olağanüstü kurultayında kendini feshederek SHP'ye katıldı. Calp, 1987 genel seçimlerinde aday olmayarak aktif siyasetten çekildi.
13 Eylül 1998 günü kalp yetmezliği sonucu Ankara'daki evinde öldü.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Arşivlenmiş kopya. CNN Türk. 22 Ekim 1983. 28 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2012.
- ^ "Necdet Calp İlköğretim Okulu - Tarihçe". 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2015.
- ^ Porte: Necdet Calp 14 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Milliyet, 24 Ekim 1983.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Bülent Ecevit |
TBMM Ana Muhalefet Partisi Lideri 6 Kasım 1983 - 29 Haziran 1985 |
Sonra gelen: Aydın Güven Gürkan |
| Parti siyasi görevi | ||
| Önce gelen: Yeni makam |
Halkçı Parti Genel Başkanı 20 Mayıs 1983 - 29 Haziran 1985 |
Sonra gelen: Aydın Güven Gürkan |
| Hükûmet görevi | ||
| Önce gelen: Turgut Özal |
Türkiye Başbakanlık Müsteşarı 23 Eylül 1980 - 11 Nisan 1983 |
Sonra gelen: Erdoğan Yazıcı (vekil) |
- Haymana kaymakamları
- Siirt valileri
- Türkiye Başbakanlık müsteşarları
- 1922 doğumlular
- 1998 yılında ölenler
- Başbakanlık özel kalem müdürleri
- Karamürsel doğumlular
- Halkçı Parti genel başkanları
- TBMM 17. dönem Ankara milletvekilleri
- Ankara ilinde kalp krizinden ölenler
- Türkiye'deki ana muhalefet partisi genel başkanları
- Türkiye'de kalp yetmezliğinden ölenler
- Cebeci Asri Mezarlığı'na defnedilenler
- İzmir valileri