VECİHİ K-VI
| VECİHİ K-VI | |
|---|---|
| |
| Ocak 1925'te VECİHİ K-VI | |
| Türü | Eğitim ve keşif |
| Ulusal köken | Türkiye |
| Tasarımcı | Vecihi Hürkuş |
| İlk uçuş | 28 Ocak 1925 |
| Durumu | İmha edildi |
| Üretim sayısı | 1 |
VECİHİ K-VI (tam adı: Vecihi K-VI Eğitim ve Keşif Uçağı)[1], eğitim ve keşif uçağı olup, inşa edilen ilk Türk uçağıdır. Kurtuluş Savaşı sırasında Türk Hava Kuvvetleri'nde uçak eksikliğinden dolayı havacı Vecihi Hürkuş tarafından 1923'te tasarlanmış ve arkadaşlarının yardımıyla ancak 1924 sonunda tamamlanmıştır. Uçağı sertifikalandıracak komitede yetkili personel eksikliğinden dolayı uçuş izni almamasına rağmen Hürkuş, K-VI'yı ilk kez Ocak 1925'te uçurdu ve bu yüzden hapis cezası aldı. Daha sonra affedildi, ancak kararı takiben hava kuvvetlerinden ayrıldı. Uçağı geri almak için başarısız girişimlerde bulundu ve Vecihi K-VI sonunda bilinmeyen nedenlerle imha edildi.
Geliştirme ve üretim
[değiştir | kaynağı değiştir]
1919-1923 Türk Kurtuluş Savaşı sırasında, Türk Hava Kuvvetleri uçaktan yoksundu. Savaşa katılan bir havacı olan Vecihi Hürkuş, ülkesinin kendi uçağına sahip olmasını istedi.[1] 1925'te Resimli Ay dergisine verdiği röportajda, ilk başta uçak yapma konusunda tereddüt ettiğini, ancak arkadaşlarının kendisini ikna ettiğini belirtti. Kullanımdaki uçaklara benzer ve basit bir tasarım yapmaya çalıştı.[2] 14 Haziran 1923'te eğitim ve keşif amaçlı kullanılacak uçağın teknik çizimlerini tamamladı.[1] Projeyi 17 Haziran'da hava kuvvetleri müfettişi Korgeneral Muzaffer Ergüder'e projeyi gösterdi. İncelemenin ardından Hürkuş'u tebrik eden Ergüder, uçağa "Vecihi" adının verilmesini önerdi.[3] Hava kuvvetleri, uçağın kolay monte edilebilir olması, 200 kilometre/saat (110 kn) hız yapabilmesi ve pilotun geniş bir görüş alanına sahip olmasını sağlayacak üç şart belirledi.[1]
Uçağın hava kuvvetleri tarafından onaylanmasının ardından Hürkuş ve dört arkadaşı, 24 Haziran'da Halkapınar Uçak Tamir Atölyesi'nde çalışmalara başladı.[4] Kısıtlı bir bütçeye sahip olan Vecihi K-VI'nın motoru, Yunan Hava Kuvvetleri'ne ait ele geçirilen bir uçaktan alındı.[1] Uçağın geri kalanı için Hürkuş, Türkiye'den temin edilen ahşap, çelik çubuklar ve kumaş kullandı. Kumaşı güçlendirmek için özel kaplama ilacı kullanıldı.[5] Hürkuş, projeyi bitirmek için günde en az 16 saat uçağın üzerinde çalıştı, bazen iki saatten az uyudu.[6] Avrupa havacılığını incelemek üzere kısa bir süreliğine gönderildi ve Aralık 1923'ten Nisan 1924'e kadar orada kaldı.[7] Döndüğünde, ahşap çerçeve bitmişti ve sadece kumaşla kaplanması gerekiyordu.[8] Vecihi K-VI toplam 14 ayda inşa edildi ve 1924 sonlarında tamamlandı.[9]
Operasyonel geçmiş
[değiştir | kaynağı değiştir]İlk uçuş
[değiştir | kaynağı değiştir]Uçak, tamamlandıktan sonra motor ve taksi testlerinin yapıldığı Seydiköy Havaalanı'na taşındı.[5] Hürkuş uçuş izni istedi ve uçağı sertifikalandırmak için bir teknik komite kuruldu. Ancak bu komite, uçağı uçuracak kalifiye personelden yoksundu.[10] Hürkuş, uçağı inceleyecek bir ekip için neredeyse bir ay bekledi.[11] Bir üye daha sonra Hürkuş'a lisans veremeyeceklerini ve "uçağına güveniyorsa atlayıp uçması gerektiğini" söyledi.[a] 28 Ocak 1925'te Hürkuş tamamen boş olan havaalanına geldi.[12] Saat 15:00'te Hürkuş, kısa bir kalkıştan sonra Vecihi K-VI ile 15 dakikalık bir uçuş yaptı.[5] İkinci bir pilotun ağırlığını simüle etmek için arka koltukta 60 kilogram (130 lb) ağırlığında bir kum torbası vardı. Bu, Türk yapımı bir uçağın ilk uçuşuydu.[13] Geri döndüğünde, hava alanı onun için tezahürat yapan bir kalabalıkla doluydu.[14] İndikten sonra Hürkuş, kutlama yapan arkadaşları tarafından karşılandı.[5]
Sonraki tarih
[değiştir | kaynağı değiştir]Uçak hangara çekildikten sonra Hürkuş, uçuş hakkında arkadaşlarıyla konuşurken, izinsiz uçtuğu için müfettişliğin emirlerini ihmal ettiği gerekçesiyle kısa bir hapis cezası[b] aldığı bildirildi.[2][15] Karar daha sonra bozulmasına rağmen, hava kuvvetlerinden ayrıldı ve uçak kullanılmadı.[13] Uçak, İzmir'de açıkta saklandığı için korozyona uğradı.[2] Hürkuş, K-VI'yı geri almaya çalışsa da, sadece "oyalanmalarla" karşılaşıyordu.[c] Uçağı kapalı bir alanda saklama talepleri de hava kuvvetleri tarafından reddedildi.[2] Türk Tayyare Cemiyeti (TTaC), uçağı bağış toplama amaçlı uçuşlarda kullanmak için resmî olarak talep etti, ancak uçak onlara hiç verilmedi.[13] TTaC'deki bazı yönetim değişikliklerinin ardından Eylül 1925'te Hürkuş, uçağını geri almanın imkânsız olduğunu öğrendi.[17] Vecihi K-VI daha sonra bilinmeyen koşullar altında imha edildi.[18]
1930 yılında Hürkuş, Vecihi K-XIV adlı ikinci bir uçak yaptı ve bu uçağı ilk kez 16 Eylül 1930 tarihinde uçurdu.[19] The K-XIV, sertifika almak için Şubat 1931'de trenle Çekoslovakya'nın Prag şehrine gönderildi.[20] Süreç 23 Nisan'da tamamlandı ve sertifikalı uçak 5 Mayıs'ta Türkiye'ye geri uçtu.[21]
Özellikleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Veri kaynağı Yavuz 2012, s. 26.[22]
Genel özellikler
- Kapasite: 2
- Uzunluk: 7,61 m (25 ft 0 in)
- Kanat açıklığı: 11,7 m (38 ft 5 in)
- Yükseklik: 3 m (9 ft 10 in)
- Kanat alanı: 31,8 m2 (342 ft2)
- Boş ağırlık: 830 kg (1.830 lb)
- Brüt ağırlık: 1.270 kg (2.800 lb)
- Yakıt kapasitesi: 200 kg
- Güç kaynağı: 1 × Benz 6 silindirli su soğutmalı pistonlu motor, 150 kW (200 hp)
- Pervaneler: 2,85 m (9 ft 4 in) çaplı
Performans
- Maksimum sürat: 207 km/sa (129 mph, 112 kn)
- Seyir sürati: 188 km/sa (117 mph, 102 kn)
- Perdövites sürati: 83 km/sa (52 mph, 45 kn)
Notlar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ "Vecihi biz sana bu lisansı veremeyiz, uçağına güveniyorsan atla, uç, bizi de kurtar".[10]
- ^ Ceza süresi kaynağa bağlı olarak farklılık göstermektedir. Anadolu Ajansı, Hürkuş'un 1925'te Resimli Ay ile yaptığı röportaja dayanarak 10 gün olduğunu iddia ederken,[2] Hürkuş kendi kitabında 15 gün yazmaktadır.[15]
- ^ "Ama tayyaremi almak için yaptığım bütün müracaatlarım oyalanmak ile karşılanıyordu".[16]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]Alıntılar
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ a b c d e Yavuz 2012, s. 24.
- ^ a b c d e Gönel 2020.
- ^ Hürkuş 2000, s. 136.
- ^ Hürkuş 2000, s. 163.
- ^ a b c d Yavuz 2012, s. 25.
- ^ Hürkuş 2000, s. 139.
- ^ Hürkuş 2000, ss. 144, 154.
- ^ Hürkuş 2000, s. 159.
- ^ Hürkuş 2000, s. 164.
- ^ a b Avşaroğlu 2007, s. 41.
- ^ Hürkuş 2000, s. 165.
- ^ Hürkuş 2000, s. 167.
- ^ a b c Yavuz 2012, s. 27.
- ^ Hürkuş 2000, s. 168.
- ^ a b Hürkuş 2000, s. 173.
- ^ Hürkuş 2000, s. 178.
- ^ Hürkuş 2000, s. 208.
- ^ Hürkuş 2000, s. 302.
- ^ Avşaroğlu 2007, s. 42.
- ^ Yılmazer 2021, s. 2.
- ^ Avşaroğlu 2007, s. 43.
- ^ Yavuz 2012, s. 26.
Genel
[değiştir | kaynağı değiştir]- Hürkuş, Vecihi (Aralık 2000). Bir Tayyarecinin Anıları. Yapı Kredi Yayınları. ISBN 9789750802195.
- Avşaroğlu, Nadir (Nisan 2007). "Ulusal Havacılık Tarihimiz: Vecihi Hürkuş". Mühendislik Mimarlık Öyküleri. Cilt 3. Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği. ss. 39-49. ISBN 9789944895750. 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.
- Güç Gönel (28 Ocak 2020). "Baştayyareci'nin kaleminden ilk yerli uçağın hikayesi". Anadolu Ajansı. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2022.
- Yavuz, İsmail (Eylül 2012). "İlk Türk Uçağı". Bilim ve Teknik, 538. TÜBİTAK. ss. 24-27. ISSN 1300-3380. 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.
- Yılmazer, İbrahim Bülent (Mart 2021). "Vecihi Hürkuş (1895-1969)". Atatürk Ansiklopedisi. Kültür ve Turizm Bakanlığı. 16 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2022.
Dış bağlantılar
[değiştir | kaynağı değiştir]
Wikimedia Commons'ta Vecihi K-VI ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur
