Gestapo

Gestapo (nem. Gestapo, Geheime Staatspolizei ning qisqartirilgani) — fashistlar Germaniyasida maxfiy davlat politsiyasi. 1933-yil aprelda natsizmga qarshi muxolifatni jismonan yoʻqotish maqsadida tuzilgan. Germaniyadan tashqari gestapo agentlari josuslik bilan shugʻullanib, siyosiy qotilliklarni amalga oshirgan. Gestapo ayniqsa 1939—45 y.lardagi Ikkinchi jahon urushi davrida faol harakat qilgan, qator ajal lagerlari tashkil etgan. Germaniyada fashizm tormor qilinganidan keyin gestapo qonundan tashqari deb eʼlon etilgan. Nyurnberg protsessiaa gestapo yuz minglab kishilarning halok boʻlishida aybdor jinoiy tashkilot, deb tan olingan.

Tashkil etilishi va rivojlanishi

Gestapo 1933-yilda Gitler hukumatga kelgandan so‘ng, boshda Germaniya ichidagi qarshilik harakatlarini yo‘q qilish maqsadida tashkil etilgan. Uni Hermann Gering tashkil etdi, ammo 1934-yilda Genrix Gimmler boshqaruvni o‘z qo‘liga oldi. Gestapo Germaniyaning ichki xavfsizlik xizmati sifatida ishlagan va fuqarolar orasida natsistik siyosatga qarshi chiqqanlarni aniqlash uchun kuchli tizim yaratdi.

Faoliyat va usullar

Gestaponing asosiy vazifalari quyidagilardan iborat edi:

1. Siyosiy ta'qiblar: Natsizmga qarshi chiqqan odamlarni kuzatish, tergov qilish va jazolash.

2. Qayta tarbiyalash va ogohlantirish: Shubhali shaxslarni o‘z nuqtai nazarini o‘zgartirishga majbur qilish yoki jazolash.

3. Yahudiylar va boshqa ozchilik guruhlarini ta'qib qilish: Gestapo yahudiylar, kommunistlar, ijtimoiy demokratlar va boshqa guruhlarni kuzatgan, ularni qatl qilish yoki kontslagerlarga jo‘natish bilan shug‘ullangan.

Gestapo qiynoq, psixologik bosim va boshqa usullardan foydalangan. Ular o‘z vazifalarini amalga oshirishda noqonuniy usullardan foydalangan, shuningdek, hech qanday sud yoki qonuniy nazorat ostida bo‘lmagan.

Tuzilishi

Gestapo o‘z ichida ko‘plab bo‘limlarga bo‘lingan edi. Har bir bo‘lim turli vazifalarni bajargan:

- Yahudiylar bo‘limi: Yahudiylarni kuzatish va ularni kontslagerlarga jo‘natish.

- Propaganda va axborot: Rejim foydasiga targ‘ibot ishlari bilan shug‘ullangan.

- Shaxsiy masalalar bo‘limi: Shaxsiy ishlar va natsizmga sodiqlikni tekshirish.

Urush davridagi faoliyati

Ikkinchi Jahon urushi davrida Gestapo faqat Germaniyada emas, balki bosib olingan hududlarda ham faoliyat yuritgan. U Polsha, Fransiya, Rossiya, Chexoslovakiya kabi mamlakatlarda o‘z nazoratini o‘rnatdi va ko‘plab mahalliy aholini ta'qib qilish va yo‘q qilish amaliyotlarini olib bordi.

Ta’sir va obro‘si

Gestapo Germaniyada va bosib olingan hududlarda qo‘rqinchli tashkilot sifatida tanildi. Bu tuzilmaning kuchli ta'siri odamlar orasida doimiy qo‘rquv va vahima paydo qilgan. Oddiy fuqarolar ham Gestaponing shubhali shaxslar haqidagi hisobotlari asosida ta'qib qilinishi mumkin edi, va shuning uchun ko‘plab odamlar Gestapoga shubha ostida ko‘rmaslik uchun rejim qo‘llab-quvvatlashga majbur bo‘lgan.

Ikkinchi Jahon urushidan keyingi taqdiri

1945-yilda Ikkinchi Jahon urushi tugagandan so‘ng, Gestapo va boshqa natsistik tuzilmalar, shu jumladan SS va SD, Nyurnberg sudida sudlangan. Urushdan keyin Gestapo butunlay tarqatib yuborildi, va unga a’zo bo‘lgan ko‘plab odamlar qilmishlari uchun jazoga tortildi. Gestapo, xalqaro hamjamiyat tomonidan inson huquqlarini buzgan va fojiali jinoyatlar uchun javobgar tashkilot deb e’tirof etildi.

Adabiyotlar

• OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-yil