Giovanni Riccioli
Giovanni Battista Riccioli (italyancha: Giovanni Battista Riccioli; 1598-yil 17-aprel, Ferrara — 1671-yil 25-iyun, Boloniya) — italiyalik astronom va ilohiyot olimi, „Yangi Almagest“ (Almagestum Novum) asari muallifi — oʻz davrining astronomik bilimlari toʻplami[1]. Franchesko Grimaldi bilan birgalikda u Oyning xaritasini tuzgan va olimlar ismlari bilan oy kraterlarini belgilashni amalda qoʻllagan[2].
Hayoti
[tahrir | manbasini tahrirlash]1614-yilda Riccioli iezuitlar ordeni tarkibiga kirgan, Parma va Boloniyada ritorika, falsafa va ilohiyotni oʻrgangan. Bu vaqtda u astronomiya bilan shugʻullangan va 1651-yilda „Yangi Almagest“ nomli keng qamrovli asarini nashr etgan, unda yulduzlar katalogini tuzgan, Quyoshdagi dogʻlar va qoʻsh yulduzlarning harakatini tasvirlagan, Yer radiusi va nisbatlarini hisoblagan[3]. Nicolaus Copernicus nazariyasining muxolifi boʻlsa-da, Rikccioli uning mavjudligini ilmiy mashq sifatida tan oldi va geliotsentrizmga qarshi va unga qarshi dalillarni batafsil muhokama qildi[4].
Martaba
[tahrir | manbasini tahrirlash]Riccioli Grimaldi bilan birgalikda Riccioli Oyni oʻrgandi va birinchi oy xaritalarini tuzdi; bu xaritalardagi oy dengizlari va kraterlarining nomlari (shu jumladan Kopernik krateri) hozirgi kungacha qoʻllanadi[5].
Klavdiy Ptolemeyning astronomiyaga oid klassik asari „Al-Majistiy“ — „Yangi Almagest“ nomi bilan atalgan risolasida Rikccioli Galileoning ishini muhokama qildi va uning baʼzi xulosalarini eksperimental ravishda sinab koʻrdi[6]. Shu maqsadda astronom mayatnikdan vaqtni oʻlchash asbobi sifatida foydalanish texnikasini ishlab chiqdi, shu jumladan faqat kichik tebranishlar izoxron ekanligini koʻrsatdi[7]. Ushbu asbob-uskunalar toʻplamidan foydalanib, Riccioli turli balandliklardan chiqarilgan jismlar bilan tajriba oʻtkazdi; bu tajribalar joyi Boloniyadagi Asinelli minorasi edi. Bundan tashqari, Riccioli oʻz ishida havo qarshiligining taʼsirini aniqlash uchun turli ogʻirlik va oʻlchamdagi jismlarning tushishi bilan boshqa tajribalarni tasvirlab berdi[8].
Rikchioli geografiyaga ham yer sxaridagi koʻplab nuqtalar uchun kenglik va uzunlik jadvallarini tuzib, oʻz hissasini qoʻshgan[9].
Xotira
[tahrir | manbasini tahrirlash]Riccioli nomi oyning koʻrinadigan tomonida kraterga ega[10].
Manbalar
[tahrir | manbasini tahrirlash]Yana qarang
[tahrir | manbasini tahrirlash]- Benedikt Pereyra
- Kristofer Scheiner
- Kristofer Klavius
- Pavel Valliy
- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/catholic/1036/%D0%A0%D0%B8%D1%87%D1%87%D0%B8%D0%BE%D0%BB%D0%B8
- ↑ https://dic.academic.ru/dic.nsf/catholic/1036/%D0%A0%D0%B8%D1%87%D1%87%D0%B8%D0%BE%D0%BB%D0%B8
- ↑ http://www.hrono.ru/biograf/bio_r/ricciolijb.php
- ↑ http://www.hrono.ru/biograf/bio_r/ricciolijb.php
- ↑ http://www.hrono.ru/biograf/bio_r/ricciolijb.php
- ↑ https://ru.wikibrief.org/wiki/Giovanni_Battista_Riccioli
- ↑ https://ru.wikibrief.org/wiki/Giovanni_Battista_Riccioli
- ↑ https://ru.wikibrief.org/wiki/Giovanni_Battista_Riccioli
- ↑ http://www.hrono.ru/biograf/bio_r/ricciolijb.php
- ↑ http://www.hrono.ru/biograf/bio_r/ricciolijb.php