0% found this document useful (0 votes)
5 views

UMLsss Watermark

Uploaded by

bishnu2005
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
5 views

UMLsss Watermark

Uploaded by

bishnu2005
Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 24

lg0ff{os /fli6«o zlQm lgdf{0fsf] jflif{s sfo{of]hgf

kf6L{ lgdf{0fsf ;Gbe{df hgtfsf] ax'bnLo hgjfb -hah_n] cfkm\g]} df}lns


b[li6sf]0f cl3 ;f/]sf] 5 . k|ltikwf{ / kxnsbdLsf cfwf/df >]i7tf xfl;n ub}{ zflGtk"0f{
/ j}wflgs af6f]af6 ;dfhjfbdf k'Ug ;lsg] hahsf] dfGotf /x]sf] 5 . To;sf nflu
hahn] hgcfwfl/t sfo{stf{ kf6L{ lgdf{0fnfO{ ckl/xfo{ dfg]sf] 5 . kf6L{ lgdf{0fdf
hahsf] b[li6sf]0f, kf6L{ hLjgsf] nf]stflGqs/0fsf cEof; / cg'ej ;d]tsf cfwf/df
kf6L{sf] bzf}+ /fli6«o dxflwj]zgn] kf6L{ lgdf{0f / kl/rfngsf ;Gbe{df :ki6 lbzflgb]{z
u/]sf] 5 . kf6L{sf] bzf}+ /fli6«o dxflwj]zgaf6 lgwf{l/t d"n gf/f …blIf0fkGyL cj;/jfb /
;+u7gfTds c/fhstfnfO{ k/flht u/f}+, hahsf] dfu{bz{gdf ;dfhjfbsf] cfwf/ tof/
u/f}+Ú n] olta]nfsf] kf6L{sf] /fhgLlts sfo{lbzfnfO{ 7f];¿kdf cleJoQm ub{5 .
S
ES
PR

bzf}+ /fli6«o dxflwj]zgotf kf6L{ lgdf{0f / ;''b[9Ls/0fsf] If]qdf dxTjk"0f{ pknlAwx¿


AL
EP

xfl;n ePsf 5g\ . kf6L{ / g]t[Tjsf lj?4sf] rf}tkmL{ 3]/faGbL / cfqmd0fnfO{ l5rf]n]/
N

xfd|f] kf6L{ hgtfsf] /f]hfOsf] klxnf] kf6L{ aGg ;kmn 5 . t/ :yfgLo lgjf{rg /
cfdlgjf{rgdf xfd|f] kf6L{n] ck]Iff u/]cg'¿ksf] kl/0ffd xfl;n ug{ ;s]g . kf6L{sf]
cfGtl/s hLjgsf sltko ;d:ofsf sf/0f, kl/0ffddf klxnf] aGg] cj;/af6 kf6L{ al~rt
x'g'k¥of] . cfufdL lbgdf To;k|sf/sf] l:ylt l;h{gf gxf];\ eg]/ kf6L{ of]hgfj4 ¿kdf
cl3 al9/x]sf] 5 . ljutdf kf6L{n] ;~rfng u/]sf] …ld;g u|f;?6Ú -kf6L{ ;'b[9Ls/0f
cleofg_, …;DaGw :yfgLo, ;Gb]z /fli6«oÚ eGg] dfGotfcg'¿k hg:t/df kf6L{nfO{ :yflkt
ug{sf nflu ;DkGg ul/Psf] …em'nf3f6–lrjfe~HofªM ;d[l4sf nflu ;+sNk ofqfÚ sf]
ljlzi6 cg'ej ;d]tsf cfwf/df kf6L{ lg0ff{os /fli6«o zlQmsf ¿kdf kf6L{ lgdf{0fsf]
of]hgf s]lGb|t ug{ nflu/x]sf] 5, h;sf] p2]Zo @)*$ ;fndf ;DkGg x'g] cfdlgjf{rgdf
g]skf -Pdfn]_ nfO{ ax'dt k|fKt klxnf] / alnof] zlQmsf ¿kdf :yflkt ug'{ xf] . ;f]xL
p2]Zocg'¿k ;lrjfnosf] #$cf}+ a}7saf6 s]Gb|Lo ;b:ox¿sf] gofF sfo{ljefhg ul/Psf]
5 . pQm sfo{ljefhgnfO{ p2]Zos]lGb|t ub}{ ;kmn agfpgsf nflu 7f]; sfo{of]hgf th'{df
ug'{ cfjZos 5 . ;f]xLcg';f/ cfufdL Ps jif{sf nflu lgDgfg';f/sf] jflif{s sfo{of]hgf
tof/ ul/Psf] 5 .

!= kf6L{ ;b:otf gjLs/0f, lj:tf/ tyf clen]vLs/0f


kf6L{ ljwfgn] jif{sf] clGtd b'O{ dlxgf kmfu'g / r}tnfO{ ;b:otf gjLs/0fsf] cjlw
dfg]sf] 5 . pQm ;dodf cfufdL jif{sf nflu ;b:otf gjLs/0f ug'{kg]{ x'G5 . kf6L{ k|j]z
1
/ gofF ;b:otf lj:tf/sf] sfdsf nflu eg] ;do tf]lsPsf] 5}g . jif{e/L g} k|j]z /
lj:tf/sf] sfd u/L clen]vLs/0fsf] sfd ug'{kg]{ x'G5 . t/ ljwfgsf] ;f] Joj:yfsf]
sfof{Gjogdf ;d:of /xFb} cfPsf] 5 . clwj]zgsf ;dodf k|ltlglwTj a9fpgsf nflu
gjLs/0f ug]{ / lagf s'g} dfkb08 ;b:otf a[l4 ug]{ sfd ePsf] b]lvG5 . t/ cGo
;dodf ;b:otf gjLs/0fsf] sfd vf;} cl3 a9\g ;s]sf] b]lvb}g .

bzf}+ dxflwj]zgkl5 ;b:otf gjLs/0f, lj:tf/ / clen]vLs/0fsf] sfdnfO{


of]hgfj4 ¿kdf cl3 a9fpg] k|of; hf/L 5 . uPsf] jif{ ef}lts pkl:yltdf ;b:otf
gjLs/0f ug]{ / k'/} z'Ns a'emfP/ dfq k|df0fLs/0f ug]{ of]hgf ;kmntfk"j{s sfof{Gjogdf
nluPsf] lyof] . ;f]xLcg'¿k k|b]z / clwsf+z lhNnfsf clwj]zgx¿ ;DkGg ePsf 5g\ .
kflnsf / j8fsf clwj]zgx¿ PsltxfO{ 7fpFdf ;DkGg ePsf 5g\ . afFsL ;a} clwj]zgx¿
@)*! sf] ;b:otf k|df0fLs/0f u/L ;DkGg ug]{ of]hgf cl3 ;fl/Psf] 5 . ;b:otf
gjLs/0f, lj:tf/ / clen]vLs/0fsf ;Gbe{df lgDgcg';f/ ug]M{
S
ES
PR

▪ @)*! sf] kf6L{ ;b:otf gjLs/0fsf] ;dofjlw ;dfKt ePsf] 5 . efb|


AL
EP

d;fGtleq tf]lsPcg';f/sf] 9fFrfdf ;b:otf z'Ns, n]aL / ljz]if ;xof]u


N

a'emfO{ gjLs[t / gofF ;b:ox¿sf] ;"rL s]Gb|Lo ;+u7g ljefuaf6 k|df0fLs/0f


ug]{ .
▪ jif{ @)*@ sf] ;b:otf gjLs/0fsf] sfd j}wflgs Joj:yfcg'¿k ;dod} ;DkGg
ug]{ . To;sf nflu ;DalGwt ;a} sld6Ln] ;b:otf gjLs/0f / lj:tf/sf]
sfdnfO{ jflif{s sfo{of]hgfsf] c+u agfO{ nfu" ug]{ .
▪ jif{ @)*@ sf] gjLs/0f / lj:tf/df j8fdf dtbftf ;+Vofsf] slDtdf #
k|ltzt, kflnsf / lhNnfdf dtbftfsf] slDtdf ^ k|ltzt kf6L{ ;b:o k'¥ofpg]
k"j{lgwf{l/t nIo k"/f ug]{ u/L of]hgf agfP/ sfof{Gjog ug]{ . kf6L{ ;b:otf
lj:tf/ ubf{ cfwf/e"t ju{af6 a9LeGbf a9L kf6L{ ;b:o lgdf{0f ug]{ ljifodf
ljz]if Wofg lbg] .
▪ kf6L{sf] !!cf}+ /fli6«o dxflwj]zg;Dd k|To]s kflnsf sld6Ln] s"n ;b:osf]
;+Vof ## k|ltzt dlxnf ;b:o k'¥ofpg] u/L of]hgf agfO{ sfof{Gjog ug]{ .
▪ ;b:otf lj:tf/ ubf{ dfkb08sf] kfngf ub}{ gofF ;b:ox¿sf] cfj]bg lng] /
To;dfly k|lqmofadf]lhd cfjZos lg0f{o ug]{ sfd lg/Gt/ hf/L /fVg] . gofF
;b:otf k|bfg ug'{cl3 clgjfo{ cfwf/e"t txsf] k|lzIf0f tyf k/LIff lng]
k|0ffnL Jojl:yt ug]{ .
▪ /fhgLlts w'|jLs/0fsf] gLltcg'¿k kf6L{ k|j]z u/]sfx¿sf] kf6L{ ;b:otfsf]
clen]vLs/0fsf] sfd k|j]z u/]sf] tLg dlxgfleq clgjfo{ ¿kdf ug]{ . gofF /
k|j]zaf6 ylkPsf ;b:ox¿af6 Ps jif{sf nflu tf]lsPcg';f/sf] z'Ns
;DalGwt sld6Ldf a'emfpg] .
2
▪ kf6L{sf] !!cf}+ dxflwj]zg;Dd kf6L{ ;b:otf !) nfv k'¥ofpg] nIo xfl;n ug{
;DalGwt txsf] kf6L{ sld6Lsf] of]hgfdf ljwfgsf] Joj:yfcg'?k hg;+u7gx¿
/ ;Dks{ d~rx¿ lqmofzLn JolQmx?nfO{ ;d]t cfwf/ agfO{ gofF ;b:otf
lj:tf/sf] of]hgf sfof{Gjog ug]{ .
▪ kf6L{ ;b:otf gjLs/0f / gofF ;b:ox¿sf] ljj/0f dflyNnf] sld6Ldf a'emfpFbf
z'Ns a'emfPsf] ef}r/ / sld6Laf6 k|dfl0ft u/L gfd, 7]ufgf / cGo ljj/0f
:ki6 v'Ng] u/L tf]lsPcg';f/sf] 9fFrfsf] ljj/0f;d]t a'emfpg] .
▪ ;b:otf gjLs/0f, lj:tf/ / clen]vLs/0f ubf{ sldsdhf]/L gxf];\ eGg]
s'/fdf ljz]if Wofg lbg] . ;a} k|lqmofnfO{ ljlw;Ddt\ / kf/bzL{ agfpg] .
▪ cfufdL jif{b]lv clen]vLs/0fsf] sfd ;+u7g ljefusf] lgb]{zgcg'¿k
cgnfO{gdfkm{t\ ug]{÷u/fpg] . o; jif{sf] xsdf ;+u7g ljefusf] of]hgfcg'¿k
lhNnf sld6Ln] ljz]if l6d kl/rfng u/L ;DkGg ug]{ .
▪ kf6L{ k|j]zaf6 cfPsf / gofF ;b:otf k|fKt u/]sf ;a} kf6L{ ;b:osf nflu
S
ES

clgjfo{ ¿kdf cfwf/e"t txsf] k|lzIf0fsf] Joj:yf ldnfpg] .


PR

▪ lhNnf sld6Ln] ;b:ox?sf] dfusf cfwf/df tf]lsPsf] 9fFrfdf kf6L{ ;b:otf


AL

sf8{ d'b|0f u/L ljt/0f ug]{ .


EP
N

@= lgoldt ¿kdf clwj]zg cfof]hgf / Joj:yfkg


kf6L{ ljwfgn] ;a} txsf sfo{sf/L sld6Lsf clwj]zgsf] ;do;Ldf lgwf{/0f u/]sf]
5 . ljutdf clwj]zgsf] cfof]hgfdf plrt Wofg glbFbf nfdf] ;do;Dd sld6Lsf
clwj]zg ePgg\ . c;kmn kf6L{ Pstf / if8\oGqk"0f{ kf6L{ ljefhgn] ;d]t ;dod}
clwj]zg cfof]hgf ug]{ ljifonfO{ k|efljt u¥of] . kf6L{sf] k|yd ljwfg dxflwj]zgaf6
g]kfnsf] ;+ljwfgsf] efjgfcg'¿k ;+u7g ;+/rgf;lxtsf] gofF ljwfg hf/L ePkl5
clwj]zgsf dfWodaf6 kf6L{ hLjgnfO{ Jojl:yt / ;'b[9 ug]{ k|lqmof cl3 a9]sf] 5 .
@)&* df Ps}lbg j8f, Ps}lbg kflnsf / Ps}lbgdf lhNnf clwj]zgsf] pb\3f6g u/L
clwj]zgaf6 sld6LnfO{ ;+:yfut ul/Psf] lyof] . uPsf] jif{ eg] ;b:otf gjLs/0fsf]
k|lqmofb]lv g} clwj]zgnfO{ cem a9L ljlw;Ddt / k|efjsf/L agfpg] k|of; eof] . olt
x'Fbfx'Fb} klg sf]zL k|b]zdf # lhNnf -O{nfd, df]/ª / t]x|y'd_, dw]; k|b]zdf # lhNnf -
wg'iff, l;/xf / ;Kt/L_, u08sL k|b]zdf ! lhNnf -dgfª_, s0ff{nL k|b]zdf ! lhNnf -
8f]Nkf_ / ;'b"/klZrd k|b]zdf tLg lhNnf -aemfª, 8f]6L / c5fd_ df tf]lsPsf] ;dodf
clwj]zg ;DkGg x'g ;s]gg\ . pkTosf ljz]ifcGtu{t o'jf–ljBfyL{ ljz]if lhNnf sld6Lsf]
clwj]zg klg afFsL 5 . oL clwj]zgx¿ jif{ @)*! sf] ;b:otf gjLs/0f k|dfl0ft u/L
cfufdL sflQs dlxgfleq cfof]hgf ug{ lgb]{zg ul/Psf] 5 . kflnsf / j8f clwj]zg

3
klg gjLs[t ;b:otfsf cfwf/df d+l;/ d;fGtleq} ul/;Sg' kg]{5 . 6f]n e]nfaf6 6f]n
sld6L agfpg] sfd klg o;} cjlwdf cleofgsf ¿kdf cl3 a9fpg' kg]{5 .

clwj]zgaf6 ;DalGwt txsf] sld6Ln] ljutdf u/]sf sfdsf] ;dLIff ug],{ tfTsflns
/fhgLlts zlQm ;Gt'ngsf] d"Nofª\sg ug],{ ld;g Ú*$nfO{ s]Gb|ljGb"df /fvL cfufdL
;dosf nflu gLlt / sfo{qmd tof/ ug]{ / ;f]sf] sfof{Gjogsf nflu of]Uo / ;Ifd g]t[Tj
rog ul/G5 . clwj]zgsf] cfof]hgf Jojl:yt / k|efjsf/L x'g g;Sbf sfdsf], gLlt tyf
sfo{qmdsf] lgdf{0fsf] / g]t[Tj rogsf] sfd ;kmn x'g ;Sb}g . clwj]zg pknlAwk"0f{ x'g
g;Sbf To;sf] c;/ kf6L{sf] /fhgLlts tyf ;ª\u7gfTds sfddf dfq xf]Og eljiodf
x'g] lgjf{rgnufot l;ª\uf] kf6L{sf] hLjgdf kb{5 . t;y{, ;a} txsf sld6Lx¿sf
clwj]zg cfof]hgf / Joj:yfkgsf] sfddf ;DalGwt txsf] kf6L{ g]t[Tj lhDd]jf/ /
hjfkmb]xL x'g} kb{5 . clwj]zgnfO{ cf}krfl/stf k"/f ug]{ ynf]df ;Lldt gu/L pT;jk"0f{ /
kl/0ffdd'vL agfpg hf]8 lbg'kb{5 . ;a} txsf clwj]zgsf] cfof]hgf / Joj:yfkg
S
ES

lgDgfg';f/ ul/g'kb{5M
PR
AL


EP

clwj]zgsf] cfof]hgfk"j{ s]Gb|Lo ;+u7g ljefuaf6 k|dfl0ft ul/Psf kf6L{


N

;b:ox¿sf] ;DalGwt If]qsf ;b:ox¿sf] ;"rL tof/ u/L ;fj{hlgs ug]{ .


To;f] ubf{ kf6L{ kl/Tofu u/]sf, d[To' ePsf / sfo{If]q kl/jt{g u/]/ ;b:otf
:yfgfGt/0f u/]sfx¿sf] gfd clen]vaf6 x6fpg] .
▪ k|ltlglw 5gf]6sf] ;do tflnsf, k|ltlglw pd]b\jf/ btf{, 5gf]6sf] dfkb08 /
ljlw;d]t :k:6 v'nfP/ kf6L{ ;b:onfO{ kl/kq ug]{ .
▪ clwj]zgsf] pb\3f6g x'g'k"j{ slDtdf # lbgcufj} k|ltlglwsf] k|df0fLs/0f ug]{ .
sld6Laf6 x'g] dgf]gog klg ;f]xL cjlwdf 6'ª\Uofpg] .
▪ g]t[Tjn] ;s];Dd ;j{;Ddt g]t[Tj rog ug{ ;xhLs/0f ug],{ ;Dej geP :j:y
/ lgikIf ¿kdf lgjf{rg u/fpg] lhDd]jf/L lgjf{rg sld6LnfO{ k|bfg ug]{ .
;DalGwt e"uf]ndf kl/eflift lhDd]jf/L gePsf of clwj]zgdf cfdlGqt ul/Psf
afx]s cGo g]tfx¿ pkl:yt eP/ clwj]zgnfO{ af]lemnf] gagfpg] .
▪ cWoIf d08n / ;DalGwt sfo{If]qsf] lhDd]jf/Ldf /x]sf] g]t[Tjn] clwj]zgnfO{
:j:y, lgikIf / dof{lbt agfpg ;xhLs/0f ug]{ .
▪ k|To]s pd]b\jf/n] cfk"mnfO{ JolQmut ¿kdf dtbftf;dIf k|:t't ug]{ . s;}n]
klg Kofgn agfP/ k|rf/–k|;f/ gug]{ .
▪ g]t[Tjn] clwj]zgaf6 /fhgLlts, ;f+u7flgs / cfly{s k|ltj]bgsf ;fy} cfufdL
sfo{of]hgf tof/ ug{ ;xhstf{sf] e"ldsf v]Ng] .
▪ s]Gb|Lo ;+u7g ljefun] agfPsf] g]t[Tj lgdf{0fsf] cjwf/0ff / ;"qnfO{ cfwf/
dfg]/ g]t[Tj lgdf{0f ug]{ .
4
▪ ljwfgn] tf]s]sf] cjlwleq clwj]zg ;DkGg gePsf sld6Lx¿ :jtM ;+u7g
sld6Ldf ¿kfGt/0f x'g] Joj:yf nfu" ug]{ .

#= kf6L{ k|j]z, kf6L{ clwj]zgaf6 aflxl/Psf÷labf ePsfx¿sf] Joj:yfkg


lgoldt ¿kdf clwj]zgsf] cfof]hgf eP;Fu} k'/fgf sfo{stf{sf] Pp6f kª\lQm
lhDd]jf/Laf6 aflxl/G5 . clwj]zgdf g]t[Tj rogsf nflu k|ltikwf{ ePsf] cj:yfdf
lqmofzLn sfo{stf{sf] 7"nf] kª\lQm lhDd]jf/Laf6 aflxl/g k'Ub5 . cGo kf6L{df nfdf] ;do
sfd u/]/ kf6L{ k|j]zsf] dfWodaf6 kf6L{df cfPsf sfo{stf{x¿sf nflu Ps k6ssf nflu
kf6L{sf tkm{af6 p;sf] of]Uotf / Ifdtf tyf kf6L{ sfdsf] cfjZostfsf cfwf/df lhDd]jf/L
tf]Sg] gLlt cjnDag ul/Psf] 5 . t/ clwj]zgaf6 aflxl/Psf÷labf ePsf / cGo kf6L{af6
cfPsfx¿sf] Joj:yfkgsf ;Gbe{df b]lvg] u/]sf] pbfl;gtfn] Psk|sf/sf] cGof}n 5 .
lg0ff{os /fli6«o zlQm lgdf{0fsf] ;ª\sNk k'/f ug{sf nflu /fhgLlts w|'jLs/0fnfO{
S
ES

cleofgsf ¿kdf cl3 a9fpg k|j]z ug]{x¿sf] Joj:yfkgdf hf]8 lbg'kb{5 . csf]{lt/ nfdf]
PR

/fhgLlts cg'ej ePsf / sfd ug]{ Ifdtf;d]t ePsf cu'jf sfo{stf{x¿nfO{


AL

lhDd]jf/LljxLg cj:yfdf /fVbf To;n] kf6L{ sfd / cleofgdf ;d]t gsf/fTds c;/
EP
N

k'¥ofpg] ;Defjgf /xG5 . k|To]s kf6L{ ;b:onfO{ s'g} g s'g} txsf] kf6L{ sld6Ldf ;+ul7t
x'g kfpg] clwsf/nfO{ ;d]t Wofgdf /fv]/ sfo{stf{sf] Joj:yfkgsf] sfdnfO{ k|fyldstf
lbg'kb{5 . o;sf nflu lgDgfg';f/ ug'{kb{5M

▪ lhDd]jf/L gkfPsf cu'jf sfo{stf{sf] /f]i6/ ;DalGwt txsf] sld6Ln] tof/ kfg]{
/ pgLx¿sf] of]Uotf / Ifdtfcg';f/ ;Dej ePsf] e"ldsfdf :yflkt
ug]{÷u/fpg] .
▪ clwj]zgaf6 aflxl/Psf / labf ePsf kf6L{ ;b:ox¿sf] Joj:yfkgsf]
lhDd]jf/L ;DalGwt txsf] kf6L{ sld6Ln] lng] .
▪ clwj]zgaf6 lgjf{lrt s"n ;+Vofsf] !) k|ltzt dgf]lgt ug]{ clwsf/
sld6LnfO{ 5
▪ / k|j]zsf] Joj:yfkgcGtu{t yk !) k|ltzt dgf]gog ug]{ clwsf/ klg
sld6LnfO{ k|fKt 5 . To;/L dgf]gog ubf{ dfkb08 agfO{ ;f]xLcg';f/ ug]{ .
▪ ;lrjfnosf] #$cf}+ a}7sn] lgjf{rg ;dGjo sld6Lsf] sfdnfO{ k|efjsf/L
agfpgsf nflu kb]g ;+Vofsf] @) k|ltzteGbf a9L gx'g] u/L ;dGjo sld6Ldf
dgf]gog ug]{ Joj:yf yk u/]sf] 5 . o;af6 pNn]Vo ;+Vofdf sfo{stf{
Joj:yfkg ug{ ;lsg] x'gfn] o;df /fd|f] 5nkmn, tof/L / tbg'¿ksf] lg0f{o
ug]{ .

5
▪ k|b]z, lhNnf / kflnsf÷O{nfsfdf s]Gb|df dfq /xg] egL tf]lsPsf afx]ssf
cGo ljefux¿ ;d]t yk u7g ug{ ;lsg] lg0f{o kf6L{n] u/]sf] 5 . ;fy},
tNnf sld6Lsf ;b:ox¿ dflyNnf] sld6Lsf] ljefudf /x]sf] eP labf ug{]
lg0f{o ;d]t ePsf] 5 . o;/L l;lh{t ljefuLo kbx¿nfO{ ;d]t Wofgdf /fvL
sfo{stf{sf] Joj:yfkg ug]{ .
▪ kf6L{n] ;~rfng ug]{ cleofgx¿df sld6Lut lhDd]jf/Ldf g/x]sf
sfo{stf{x¿nfO{ ;d]t ;DalGwt txsf] sld6Ln] lg0f{o u/L cfjlws ¿kdf
v6fpg ;S5 . sfdsf gofF If]qx¿ klxrfg u/L ;DalGwt If]qsf] ;+oGqsf]
;b:osf ¿kdf lhDd]jf/L k|bfg ug{;d]t ;lsg] x'gfn] ;f]xLcg'¿k ug]{ .
▪ clwj]zg ePsf] / kf6L{ k|j]z u/]sf] ;dosf lx;fjn] # dlxgfleq}
Joj:yfkgsf] of]hgf sfof{Gjog ul/;Sg] .

$= kf6L{ sld6L / sfo{stf{sf] sfdsf] d"Nofª\sg


S
ES

xfdLn] kf6L{ ;b:ox¿ sld6Lsf] dftxt, tNnf sld6Lx¿ dflyNnf] sld6Lsf] dftxt,
PR
AL

;a} txsf sld6Lx¿ s]Gb|Lo sld6Lsf] dftxt, s]Gb|Lo sld6L /fli6«o dxflwj]zgsf] dftxt
EP

/xg] ;+u7gfTds ljlw / k2ltnfO{ cjnDag ub}{ cfPsf 5f}+ . /fli6«o dxflwj]zgsf
N

dfWodaf6 kf6L{ ;b:ox¿n] gLlt / g]t[Tj lgdf{0fdf lg0ff{os e"ldsf lgjf{x ub{5g\ eg]
;DalGwt txsf clwj]zgx¿sf dfWodaf6 kf6L{ ;b:on] ;DalGwt txdf cfkm\gf] ;fj{ef}d
clwsf/sf] k|of]u ug]{ ub{5g\ . o;/L Pp6f hLjGt kf6L{ dxflwj]zgn] lgwf{/0f u/]sf] gLlt,
ljlw / g]t[Tjsf] dfu{bz{gdf kl/rflnt x'G5 / x'Fb} cfPsf] 5 . dxflwj]zgsf lg0f{osf]
dfu{bz{gdf kl/l:yltsf] d"Nofª\sg, of]hgf lgdf{0f, sfof{Gjog / sld6L tyf JolQmsf]
d"Nofª\sg ;DalGwt sld6Ln] / ;du|tfdf s]Gb|Lo sld6Ln] ub{5 . dftxtsf sld6L /
;b:ox¿ s]Gb|Lo sld6Lsf] of]hgf / lgb]{zgsf cfwf/df kl/rflnt x'G5g\ . t/ xfdLn]
;+:yfut u/]sf ljlw / k2ltsf] sfof{Gjog k|efjsf/L 9+un] x'g g;Sbf kf6L{ sfddf ck]Iff
u/]cg'¿ksf] kl/0ffd cfpg;s]sf] 5}g .

sld6Lsf] sfdsf] d"Nofª\sgsf nflu dxflwj]zg / cfjlws d""Nofª\sgsf nflu


dxflwj]zg÷clwj]zg k|ltlglw kl/ifbsf] a}7saf6 ug]{ / g]tf / sfo{stf{sf] d"Nofª\sg
sld6Ln] tf]s]sf] lhDd]jf/Lsf cfwf/df ;DalGwt txsf] sld6Ln] ug]{ kl/kf6LnfO{ :yflkt
ug{ vf]lhPsf] 5 . ljutdf oL sfd k|efjsf/L 9ª\un] ;Dkfbg x'g;s]sf 5}gg\ . cab]lv
kf6L{ sld6L / sfo{stf{sf] d""Nofª\sgsf] sfdnfO{ lgDgfg';f/ cl3 a9fpg' kb{5M

▪ clwj]zg÷kl/ifb a}7sk"j{ ;DalGwt sld6Ln] ljutdf u/]sf] sfdsf] ;an /


b'a{n kIf;lxtsf] ;dLIff k|ltj]bg tof/ u/L sld6Ldf 5nkmn ug]{ /

6
cfjZos c+znfO{ clwj]zg / kl/ifbsf] a}7sdf k|:t't ug]{ kl/kf6L :yflkt
ug]{ .
▪ sld6Lsf kbflwsf/L / ;b:o ;a}sf nflu kf6L{ sfdsf] ;':ki6 kl/eflift
lhDd]jf/L tf]Sg] . tf]lsPsf] lhDd]jf/Lcg';f/ sfd ;Dkfbg ug{sf nflu g]t[Tjn]
cfjZos 5nkmn / ;xhLs/0f ug]{ . cfjlws ¿kdf lnlvt k|ltj]bg k|fKt
ug]{ / To;dfly 5nkmn ug]{ ljlw :yflkt ug]{ .
▪ sld6Lsf] sfdsf] d"Nofª\sg ubf{ jflif{s sfo{of]hgfsf] sfof{Gjog eP÷gePsf]
s'/fdf hf]8 lbg] . To;}u/L kf6L{sf ljefux¿, hg;+u7gx¿ /
hgk|ltlglwx¿sf] sfdsf] klg ;dLIff ug]{ . ;b:otf gjLs/0f / lj:tf/, kf6L{
k|j]z / Joj:yfkg, cGt/lj/f]wsf] klxrfg / ;dfwfg tyf lgjf{rgnufot x/]s
If]qdf kf6L{sf] g]t[Tjsf/L e"ldsf :yflkt ug]{ s'/fdf k|fKt
;kmntf÷c;kmntfnfO{ ;d]t sfdsf] d"Nofª\sgsf] cfwf/ agfpg] .
S

▪ sld6Lsf kbflwsf/L / ;b:ox¿sf] d"Nofª\sg ubf{ lgDg s'/fdf ljz]if Wofg


ES
PR

lbg]M
AL
EP

o sld6Lsf] a}7sdf ;DalGwt JolQmsf] pkl:ylt / e"ldsf,


N

o a}7ssf lg0f{o sfof{Gjogk|ltsf] k|ltj4tf / lqmofzLntf,


o kf6L{n] ;~rfng u/]sf cleofg / sfo{qmdx¿df pkl:ylt / ;lqmotf,
o kf6L{sf] gLlt / g]t[Tjk|ltsf] a'emfO / hjfkmb]xLtf,
o tf]lsPsf] lhDd]jf/Lsf] sfo{;Dkfbgsf] cj:yf,
o hLjgz}nL, cfr/0f / Jojxf/ .

%= ljlw;Ddt ¿kdf kf6L{ sld6Lsf] kl/rfng / cGt/lj/f]wsf] Joj:yfkg

ld;g u|f;?6 -;+u7g ;'b[9Ls/0f cleofg_n] sld6L kl/rfngdf /x]sf] ;d:of


pNn]v u/]sf] lyof] . sltko sld6Ldf k"0f{ a}7ssf] cfof]hgf gx'g], a}7ssf] cfof]hgf
xF'bf sf]/dsf] ;d:of x'g], a}7snfO{ Ph]08fcfwfl/t agfpg] / ePsf lg0f{ox¿sf] ;dod}
a}7s–k'l:tsfdf pNn]v ug]{ / k|df0fLs/0f u/L dftxt sld6Ldf lgb]{zg hf/L ug]{h:tf
sfdx¿df klg ;d:of b]lvPsf lyP . lgjf{rgsf] ;dLIff l/kf]6{ / ld;g u|f;?6sf]
l/kf]6{df ;d]t :yfgLo txdf pTkGg cGt/lj/f]wsf sf/0f lgjf{rgsf] kl/0ffddf / kf6L{
sfddf c;/ k/]sf] s'/f pNn]v ul/Psf lyP .

ld;g Ú*$ sf] tof/Ldf kf6L{sf] Wofg oL ;d:ofx¿sf] ;dfwfgdf s]lGb|t x'g'kb{5 .
kf6L{ sfdnfO{ Jojl:yt / kl/0ffdd'vL agfpgsf nflu lgDgfg';f/ sfo{ ug'{kb{5M

7
▪ k|To]s sld6Ln] ljwfgsf] Joj:yfcg'¿k ;lrjfno u7g ug]{ . k"0f{ a}7s
ga;]sf] cj:yfdf lg0f{o ug'{kbf{ ;lrjfnosf] a}7saf6 ug]{ .
▪ ;fdfGotof a}7s a:g'k"j{ a}7ssf] k|:tfljt Ph]08f ;b:ox¿nfO{ pknAw
u/fpg], a}7s a:bf pkl:yltsf] x:tfIf/, ax;gf]6 / dfOGo'6 n]vgh:tf
sfdnfO{ Jojl:yt u/L a}7snfO{ ljlw;Ddt agfpg] .
▪ a}7ssf] lg0f{o k|:tfj lnlvt ?kdf tof/ u/]/ a}7s;dIf k|:t't u/]/ kfl/t
ug]{ / To;nfO{ dfOGo'6df clelnlvt ug]{ . dfOGo'6nfO{ cWoIfsf tkm{af6
clgjfo{¿kdf k|dfl0ft u/fpg] .
▪ k|b]z÷lhNnf / dftxt sld6Lsf kbflwsf/L / sfof{no ;lrj /x]sf] sfof{non]
a}7ssf nflu Ph]08f / k|:tfj tof/ ug]{ tyf sld6Lsf] a}7saf6 ul/Psf
lg0f{ox¿ sfof{Gjog ug]{ . kf6L{ sfof{noaf6 b}lgs¿kdf ug'{kg]{ sfo{ ;Dkfbg
ug]{ .
▪ a}7s a:g'k"j{ ;DalGwt sld6Lsf] O~rfh{n] ToxfF kl/eflift lhDd]jf/Ldf
S
ES

/xg'ePsf s]Gb|Lo ;b:o tyf kl/eflift lhDd]jf/Ldf /x]sf ;f] sld6LeGbf


PR

dflyNnf] sld6Lsf O~rfh{x?;Fu a'emfO / sfddf Ps?ktf tyf ;xdlt


AL

h'6fpg cfjZos k/fdz{ ug]{ .


EP


N

sld6Lleq / dftxtsf sld6Ldf pTkGg ePsf cGt/lj/f]w klxrfg u/L To;sf]


;dfwfg oyfzL3| ug'{kb{5 . cGt/lj/f]w ;dfwfgdf dflyNnf] sld6Lsf] ;xof]u
cfjZos eP ;f]xLcg';f/sf] kxnsbdL cl3 a9fpg] .
▪ a}7sdf nuftf/ tLgk6s lagf s'g} ;"rgf cg'kl:yt x'g] ;b:onfO{ labf ug]{
ljlwnfO{ k|efjsf/L 9+un] nfu" ug]{ .

^= :yfoL kf6L{ :s'n ;~rfng / cleofgsf ¿kdf kf6L{ k|lzIf0f


kf6L{sf] bzf+} dxflwj]zgn] kf6L{ lgdf{0fdf blIf0fkGyL cj;/jfb / ;+u7gfTds
c/fhstf r'gf}tLsf] ¿kdf /x]sf] ljZn]if0f u/]sf] 5 . kf6L{sf] /fhgLlts sfo{lbzf
k|efjsf/L 9ª\un] sfof{Gjog ug{sf nflu kf6L{sf g]tf / sfo{stf{x¿ Pstfj4,
cg'zfl;t, ;Ifd / k|lta4 x'g'kb{5 .

g]skf sfndf kf6L{ k|lzIf0f / ;+u7gfTds sfd lgs} xb;Dd cj?4 eof] . tLa|
cGt/lj/f]wsf sf/0f kf6L{sf lgoldt sfdx¿df uDeL/ ¿kdf k|efljt lyP . pQm ;donfO{
kf6L{n] ;+u7gfTds z"Gotfsf] ;do eg]/ ljZn]if0f u/]sf] lyof] . bzf}+ /fli6«o
dxflwj]zgotf kf6L{kª\lQmsf] j}rfl/s /fhgLlts :t/ p7fpg / kf6L{ sld6Lx¿nfO{
ljlw;Ddt agfpg] s'/fdf lgs} w]/} sfdx¿ ePsf 5g\ . t/ klg kf6L{df :s'lnªsf]
sfdnfO{ cem} of]hgfcg'¿k lgoldt ug{ ;lsPsf] 5}g . kf6L{kª\lQmnfO{ j}rfl/s /
;+u7gfTds ;d:ofaf6 d'Qm kfg{ / /fhgLlts sfo{lbzfcg'¿k kl/rflnt x'g] cj:yfdf
8
k'¥ofpgsf nflu j}rfl/s /fhgLlts k|lzIf0fsf] cfjZostf kb{5 . j}rfl/s /fhgLlts
k|lzIf0fsf] sfdnfO{ Jojl:yt ug{sf nflu s]Gb|Lo :s'n ljefun] kf7\oqmd, kf7\ok':ts /
k|lzIfsx¿ tof/ ug]{ sfd ul//x]sf] 5 . j}rfl/s /fhgLlts k|lzIf0fsf] of]hgf tof/
u/]sf] 5 . k|lzIf0fsf] sfdnfO{ k|efjsf/L agfpgsf nflu k|To]s k|b]zdf s]Gb|Lo sld6Lsf
tkm{af6 Pshgf ;+of]hgstf{ v6fpg] sfd;d]t ePsf] 5 . cab]lv j}rfl/s /fhg}lts
k|lzIf0fsf] sfdnfO{ lgDgfg';f/ cl3 a9fpg' kb{5 M

▪ s]Gb|Lo kf6L{ :s'nsf] of]hgf / Joj:yfkgdf sf7df8f}Fdf :yfoL :s'n ;~rfng


ug]{ . k|b]z / lhNnf sld6Lsf] cfjZostf / g]t[Tj ljsf;sf] of]hgfcg'¿k
:yfoL :s'nsf dfWodaf6 j}rfl/s / /fhgLlts ¿kdf k|lzlIft bIf hgzlQm
tof/ ug]{ .
▪ k|b]ztxdf dfWolds txsf] kf7\qmddf cfwfl/t :yfoL kf6L{ :s'n ;~rfng
ug]{ . j}rfl/s / /fhgLlts ¿kn] k|lzlIft bIf sfo{stf{ kª\ltmsf] ljsf; ug]{
S
ES

s'/fdf hf]8 lbg] .


PR
AL

▪ lhNnf sld6Ln] cfwf/e"t txsf] k|lzIfs tof/ ug]{ / lhNnfdf /x]sf ;a}
EP

kf6L{ ;b:ox¿nfO{ clgjfo{ ¿kdf k|lzlIft ug]{ of]hgf;lxt lhNnf kf6L{ :s'n
N

;~rfng ug]{ . kflnsf sld6Lsf] cfof]hgfdf k|To]s kf6L{ ;b:onfO{ jif{df


Psk6s clgjfo{ ¿kdf k|lzlIft ug]{ of]hgf agfpg] / sfof{Gjog ug]{ .
▪ cGo kf6L{af6 g]skf -Pdfn]_ k|j]z u/]sfx¿nfO{ kf6L{ lhDd]jf/L k|bfg ug'{k"j{
cfwf/e"t txsf] k|lzIf0f clgjfo{ ug]{ .
▪ gofF kf6L{ ;b:onfO{ kf6L{ ;b:osf] zkyu|x0f ;df/f]xk"j{ cfwf/e"t k|lzIf0f
k|bfg ug]{ of]hgf sfof{Gjog ug]{ .
▪ ;DalGwt txsf sld6Ln] cfkm\gf] sfdsf] k|efjsfl/tfsf ;Gbe{df a}7ssf]
;dodf g} ljz]if k|lzIf0fsf] Joj:yf ug]{ / sfddf k|efjsfl/tf Nofpg] .
▪ g]t[Tj ljsf;sf nflu ;DalGwt txsf] kf6L{ :s'nsf] d'Nofª\sgnfO{ ;d]t
cfwf/ agfpg] .
▪ lglZrt txsf] kf6L{ :s'naf6 ;DalGwt JolQm bLlIft ePsf] clen]v ;ª\u7g
ljefusf] clen]v;Fu cfa4 ug]{ . o;nfO{ kf6L{sf cfGtl/s tyf cGo
lgjf{rgsf] dfkb08sf ¿kdf :yflkt ug]{ .

&= ;/sf/ / hgk|ltlglwx¿sf] k|efjsf/L kl/rfng


olta]nf kf6L{sf] g]t[Tjdf s]Gb|df g]skf -Pdfn]_ / g]kfnL sf+u|]; aLrdf ePsf] & a'Fb]
;xdltsf cfwf/df gofF ;/sf/ u7g eO{ sfo{cf/De u/]sf] cj:yf 5 . ;ft} k|b]zdf
9
s]Gb|sf] ;dLs/0f cg'¿ksf ;/sf/ lqmofzLn /x]sf 5g\ . :yfgLo txdf ;d]t kf6L{sf]
k|efjsf/L pkl:ylt /x]sf] 5 . &%# dWo] @)^ kflnsfdf kf6L{sf] g]t[Tj 5 . o:tf]
cj:yfdf kf6L{sf hgk|ltlglwx¿sf ;fy} ;/sf/df k|ltlglwTj ug]{ dGqLx¿sf] sfdnfO{
k|efjsf/L agfpg] s'/f kf6L{ lgdf{0f / ld;g Ú*$ sf] ;kmntfsf nflu ckl/xfo{ 5 . kf6L{
cWoIfsf] g]t[Tjdf jt{dfg ;/sf/ /fli6«o /fhgLltsf r'gf}tLx¿nfO{ ;fdgf ub}{ d'n'snfO{
;'/lIft nf]stflGqs eljiotkm{ 8f]¥ofpg cu|;/ 5 . jt{dfg ;/sf/sf] k|efjsfl/tf;Fu
kf6L{sf] /fhgLlts eljio / hgtfsf] eljio ;d]t ufFl;Psf] 5 . ;fy}, kf6L{af6 lgjf{lrt
hgk|ltlglwx¿sf] e"ldsfn] ;d]t ld;g Ú*$ nfO{ k|efljt ug]{ ePsf sf/0fn] klg
hgk|ltlglwx¿sf] kl/rfngdf ljz]if Wofg lbg' cfjZos 5 . o; ;Gbe{df lgDgfg';f/ sfd
cl3 a9fpg] M

▪ g]skf -Pdfn]_ / g]kfnL sf+u|];sf aLrdf ePsf] & a'Fb] ;xdlt / ;Qf
;xsfo{sf] /fhgLlts p2]Zo / dxTjsf af/]df kf6L{kª\lQm / hg;d'bfonfO{
S
ES

:ki6 agfpg] .
PR

▪ hgtf / /fi6«sf] lxtsf kIfdf ;/sf/sf tkm{af6 ePsf sfdnfO{ hg:t/df


AL
EP

nu]/ :yflkt ug]{ .


N

▪ ljleGg ljefux¿af6 k|fKt ;'emfjsf cfwf/df kf6L{n] @)*! ;fn ;fpg $ ut]
;/sf/nfO{ a'emfPsf] Wofgfsif{0f tyf em'nf3f6–lrjfe~HofªM ;d[l4sf nflu
;ª\sNk ofqfsf qmddf k|fKt / tTsfnLg ;/sf/nfO{ a'emfOPsf ljifox¿sf]
sfof{Gjogsf nflu lg/Gt/ kxn ug]{ . ;DalGwt ljefux?n] k|:t't ;'emfjx?
sfof{Gjog eP gePsf] lg/Gt/ cg'udg ul//xg] / kf6L{nfO{ cfjZos ;'emfj
lbg] .
▪ hgk|ltlglw / kf6L{ sld6Ldfkm{t :yfgLo hgtfsf] ck]Iff / hg;dy{g
lj:tf/sf] of]hgfcg'¿k tof/ ul/Psf d'2fx¿nfO{ ;"qa4 u/L /fHosf
lgsfodf k|:t't ug],{ o;df ;DalGwt ljefux?n] cfjZos u[xsfo{ / d'2f
klxrfg ug]{ .
▪ kf6L{sf] g]t[Tj /x]sf] -kflnsf / j8f;d]t_ :yfgdf pgLx¿sf] e"ldsfnfO{
k|efjsf/L / nf]slk|o agfpgsf nflu cfjZos of]hgf tof/ u/L sfof{Gjog
ug],{
▪ hgk|ltlglwx¿sf] Ifdtf clej[l4sf] of]hgf agfpg] / sfof{Gjog ug],{
▪ ;ª\3Lo ;+;b / k|b]z;efdf ;Daf]wg ug'{kg]{ ljifox¿ klxrfg u/L
;f+;bx¿nfO{ pknAw u/fpg], o;df ;DalGwt ljefux?n] cu'jfO ug]{ .
▪ kf6L{ sld6L / hgk|ltlglwx¿sf] aLrdf ;do–;dodf cGtlqm{of sfo{qmd
;~rfng ug],{

10
▪ s]Gb|df ;+;bLo ljefu / ;+;bLo bnsf dfWodaf6 hgk|ltlglwsf] e"ldsfnfO{
k|efjsf/L agfpg] . k|b]zdf k|b]z;ef bnnfO{ k|efjsf/L agfpg] / kflnsf
txdf kflnsf ;efbn / ;+oGqnfO{ k|efjsf/L 9+un] kl/rfngsf] of]hgf
agfpg],
▪ kf6L{ / hgk|ltlglwsf aLrdf, hgk|ltlglw–hgk|ltlglwsf aLrdf pTkGg ePsf
cGt/lj/f]wsf] tTsfn ;dfwfg ug]{ s'/fdf Wofg lbg],
▪ ;+o'Qm ;/sf/df /x]sf bnx?sf aLrdf hg;dy{g clej[l4 ug{ tyf
;xsfo{sf] jftfj/0f tof/ ug{ cfjZostfcg';f/ ;+o'Qm a}7s a:g] .
▪ hgk|ltlglwx¿sf] sfdsf] d"Nofª\sg l/kf]6{ tof/ u/L s]Gb|Lo lgjf{rg ljefudf
k7fpg] .

*= kf6L{ sfof{nosf] Joj:yfkg / ;~rfng


S

xfd|f] kf6L{ cGo kf6L{x¿sf] t'ngfdf kf6L{ sfof{nosf] ;~rfng / Joj:yfkgdf cufl8
ES

b]lvG5 . t/ /fli6«o dxflwj]zg k|ltlglw kl/ifbsf] a}7sn] u/]sf] alnof] / lg0ff{os


PR
AL

/fli6«o zlQmsf ¿kdf kf6L{nfO{ ;'b[9 ug]{ of]hgfcg'¿k kf6L{ sfof{no cfjZos tx;Dd
EP

lj:tf/ ug{ / ;~rfngdf /x]sf sfof{nox¿nfO{ kf6L{ sfdsf] cfjZostfcg'¿k Joj:yfkg


N

ug{ ;lsPsf] 5}g . clwsf+z kf6L{ sfof{nox¿ cem} klg cfw'lgs ;"rgf k|ljlwsf lx;fan]
lgs} sdhf]/ cj:yfdf /x]sf 5g\ . kf6L{ sfof{no kf6L{ sfdsf] k|efjsfl/tfsf nflu
cToGt ckl/xfo{ kIf xf] . kf6L{ sfof{no, kf6L{ / g]t[TjnfO{ sfo{stf{ / hgtfn] vf]Hbf
;xh¿kdf e]6\g ;lsg] 7fpF aGg'kb{5 . kf6L{ sfof{no kf6L{sf lgoldt a}7s /
sfo{;Dkfbgsf] ynf] ;d]t aGg'kb{5 . kf6L{ sfof{nonfO{ kf6L{ sfd / hg;Dks{sf] d'Vo
ynf]sf ¿kdf ljsf; ug{sf nflu lgDgfg';f/sf] sfd ug'{kb{5 .

▪ k|b]z / lhNnf txdf cfkm\gf] sfof{no ejg 5}g eg] pko'Qm 7fpFdf sfof{no
ejg agfpg] of]hgf cljnDa tof/ ug]{ .
▪ kflnsf÷O{nfsf tx;Ddsf nflu sfof{no ;~rfng / Joj:yfkg clgjfo{ ug]{ .
kflnsfsf j8f sfof{nox¿ hgtf;Fu ;/f]sf/ /fVg] sfd;Fu k|ToIf ¿kdf
hf]l8Psf xF'bf j8f kf6L{sf] sfof{nosf] Joj:yf geP;Dd j8ftxsf] hgtfsf]
sfdnfO{ kf6L{sf tkm{af6 ;xhLs/0f x'g]u/L pko'Qm 7fpFdf ;Dks{ ljGb'
:yfkgf ug]{ . eljiodf pko'Qm 7fpFdf sfof{no :yfkgf ug]{ of]hgf qmdzM
cl3 a9fpg] .
▪ k|b]z / lhNnf sfof{nonfO{ k|ljlwd}qL agfpg] . kf6L{ sfof{nodf sfof{no
;lrjsf cltl/Qm cfO{6L;DaGwL / n]vf;DaGwL sfd ug{;Sg] JolQm pknAw

11
ug]{÷u/fpg] . kflnsf sfof{nonfO{ klg qmdzM ;f]xLcg';f/ Jojl:yt agfpg]
of]hgf cl3 a9fpg] .
▪ kf6L{ sfof{nodf kf6L{ sfo{stf{ / hgtfsf ;d:of ;Daf]wg ug{;Sg] /
;xhLs/0f ug{;Sg] lhDd]jf/ JolQm -k|d'v kbflwsf/L_ clgjfo{ ¿kdf pkl:yt
x'g] Joj:yf ldnfpg] .
▪ kf6L{ sfof{nosf] ;/;kmfO{ / ;fh;Hhfdf ;d]t oyf]lrt Wofg lbg] . kf6L{
sfof{nonfO{ kf6L{n] :yflkt ug{ rfx]sf] gofF ;Eotf / ;F:s[ltsf] k|jt{ssf
¿kdf cuf8L a9fpg] .
▪ xfd|f] kf6L{ hgtfsf] kf6L{ ePsf]n] sfof{nodf hg;/f]sf/sf ljifo / k|zf;lgs
;dGjosf nflu hgtfn] ;lhn} ;Dks{, lgj]bg / hfgsf/L k|fKt ug{;Sg] u/L
;xhLs/0fsf] Joj:yf ug]{ .
▪ kf6L{ sfof{nodf jfO{kmfO{, O{G6/g]6sf] Joj:yf clgjfo{ ¿kdf ug]{ .
S


ES

dflyNnf sld6Lsf cGt/kf6L{ lgb]{zg -ckflg_, lgb]{zg, kl/kqx¿ l8lh6n /


PR

ef}lts kmfOn agfO{ Jojl:yt ug]{ .


AL


EP

cfkm\gf sld6Ln] u/]sf lg0f{o, lgb]{zg / lhDd]jf/Lsf] ljj/0f l8lh6n /


N

ef}lts b'j} ¿kdf Jojl:yt ug{] .


▪ kf6L{sf] em08f, r'gfj lrGx c+lst em08f, kf6L{ ljwfg, k|ltj]bg, lgodfjnL,
lgb]{lzsf, cfof]usf k|ltj]bg, ljleGg ;fGble{s k|sfzgx¿ / kf6L{;Da4
hg;+u7gsf ljwfg, s]Gb|Lo k|sfzg / k|ltj]bgx¿ Jojl:yt 9ª\un] ;+sng
u/L sfof{nodf /fVg] .
▪ cGo k7gLo ;fdu|Lx¿ ;ª\sng u/L k|To]s sfof{nodf Pp6f k':tsfnosf]
Joj:yf ug{] .
▪ dflyNnf sld6Laf6 dfu ePadf]lhdsf] hfgsf/L tTsfn lbg;Sg] u/L
sfof{nodf clen]vnfO{ ;'Jojl:yt agfpg] .

(= Jojl:yt k|rf/ sfo{ / k|rf/ ;~hfnsf] lj:tf/


/fd|f] sfd dfq u/]/ hgtfsf] ;dy{g / ljZjf; :jtM k|fKt xF'b}g, To;sf nflu
u/]sf /fd|f sfdx¿ hgtfsf aLrdf k|efjsf/L 9+un] ;Dk|]if0f ;d]t ul/g'kb{5 . ;"rgf
k|ljlwsf] ljsf;;Fu} To;df cfddflg;x¿sf] kx'Fr klg a[l4 xF'b} uPsf] 5 / ;f]xLcg'¿k
To;sf] b'¿kof]u klg eO/x]sf] 5 . csf]{lt/ kf6L{lj/f]wL zlQmx¿af6 lgof]lht ¿kdf kf6L{
/ g]t[Tjsf lj?4 rl/qxTof ug]{ / k|lti7fdf cf3ft k'¥ofpg] vfnsf cjfl~5t / e|dk"0f{
ljifox¿ ;d]t ;fdflhs ;~hfndf ;Dk|]if0f eO/x]sf 5g\ . To;n] ;j{;fwf/0fdf

12
gsf/fTds k|efj lj:tf/ x'g] cj:yf 5 . kf6L{ sfdsf] of]hgfcGtu{t kf6L{ tyf kf6L{
g]t[Tjsf] ;/sf/n] u/]sf sfdx¿sf] k|efjsf/L k|rf/ ug]{ / unt tyf e|dk"0f{ s'/fsf]
k|efjsf/L ¿kdf k|ltjfb ug]{u/L k|rf/ sfo{nfO{ k|efjsf/L agfpg] ljifonfO{ dxTjsf ;fy
;d]6\g' kb{5 . To;sf nflu lgDgfg';f/ sfo{ ug]M{

▪ k|To]s sld6Ln] cfk"mcGtu{tsf] sfdsf] ;+of]hg ug{;Sg] JolQmx¿ ;dfj]z


ePsf] k|rf/ ljefu u7g ug]{ .
▪ kf6L{ sfof{nodf k|rf/ sfo{nfO{ lgoldt / Jojl:yt ¿kdf cl3 a9fpgsf
nflu cfd;~rf/ If]qdf sfd ug]{ xfd|f] kf6L{;Dj4 JolQmx¿ /x]sf] l8lh6n
k|rf/ 8]:s lgdf{0f ug]{ .
▪ k|rf/ 8]:sdfkm{t cfdk|rf/sf cltl/Qm ;fdflhs ;~hfnnfO{ k|efjsf/L ¿kdf
kl/rfng ug]{ of]hgf tof/ u/L sfof{Gjog ug]{ .

S

k|To]s Kff6L{ ;b:ox¿nfO{ Kff6L{sf] df]afO{n PK; clgjfo{ k|of]u ug{ k]|l/t ug],{
ES
PR

PK;df /x]sf] …Rof6 j6Ú sf] pkof]u u/L kf6L{sf kIfdf ;Gb]z k|jfx ug]{
AL

Joj:yf ldnfpg] .
EP


N

kf6L{lj?4 km}nfOPsf e|d / ckmjfxx¿ cWoog u/L To;sf] Pstfj4 ¿kdf


k|lt/f]w / k|ltjfb ug]{ .
▪ kf6L{ / ;/sf/sf sfd / pknlJwx?nfO{ k|rf/ ug{ 5f]6f lel8of]x? nufot
k|efjsf/L k|rf/ ;fdu|L pTkfbg / k|;f/0f ug]{ .
▪ cfkm\gf ;b:ox¿sf aLrdf ;"rgf cfbfg–k|bfg ug{sf nflu k|To]s kf6L{
sld6Ln] k|ljlwcfwfl/t ;"rgf ;~hfn -g]6js{÷u|'k_ lgdf{0f / kl/rfng ug]{ .
▪ s]Gb|Lo k|rf/ tyf k|sfzg ljefusf] of]hgfcg'¿k e|dk"0f{ / unt s'/fsf]
;fd"lxs k|ltjfb ug]{ / kIfdf ePsf sfdsf] k|rf/ ;fdu|Lx¿sf] k|efjsf/L
;+k|]if0f ug]{ Joj:yf ldnfpg] .
▪ k|rf/ sfo{nfO{ k|efjsf/L agfpgsf nflu ;DalGwt sld6Lx¿n] cfkm\gf] :t/sf]
k|rf/ sfo{zfnf cfof]hgf u/L k|rf/sf] sfdnfO{ Jojl:yt ug]{ .
▪ kf6L{sf] j}rfl/s d'vkqsf ?kdf …gjo'uÚ sf] cfjlws k|sfzg / kf6L{sf
;"rgfx? Jojl:yt ?kdf ;Dk|]if0f ug{ l8lh6n Go'h n]6/ lgoldt k|sfzg
ug]{ .

!)= sfdsf gof“ If]qx¿sf] vf]hL / lhDd]jf/L gkfPsf sfo{stf{sf] kl/rfng

olta]nf kf6L{ sfdsf ¿kdf kf6L{ ljwfgn] lgwf{/0f u/]sf] sld6L k|0ffnL, ljefux¿,
kf6L{;Da4 hg;+u7g / kf6L{af6 lgjf{lrt hgk|ltlglw / hgk|ltlglwd"ns lgsfoaLrsf]
13
sfdnfO{ kf6L{ sfdsf ¿kdf a'´\g] / tbg'¿k zlQm kl/rfng ug]{ sfd xF'b} cfPsf] 5 .
kf6L{ sfo{stf{x¿sf] k|ToIf ;xeflutf /x]sf oL sfdafx]s klg /fhgLlts k|efj lj:tf/
ug]{ sfdsf cg]sf}+ If]qx¿ /x]sf 5g\ . tL sfdsf If]qx¿df lhDd]jf/L tf]Sg] / tL If]qsf]
sfdnfO{ k|efjsf/L agfpg] ;Gbe{df lgoldt ¿kdf Wofg lbg] sfd x'g;s]sf] 5}g . To:tf
sfdsf If]qx¿dWo] s]xLdf dfq r'gfjsf] ;dodf ;DalGwt sld6Ln] pd]b\jf/ rogsf
l;nl;nfdf jf kf6L{;Da4 sfo{stf{x¿n] g]t[Tj u/]sf ;+:yfdf ljjfb pTkGg ePdf /
ph'/L k/]df dfq rf;f] /fVg] u/]sf] kfOG5 . cab]lv To;f] gu/L To:tf ;femf sfdsf
If]qdf ;d]t kf6L{ g]t[Tj :yflkt ug]{u/L of]hgfa4 sfd cl3 a9fpg' kb{5 . sfdsf gofF
If]qsf] kl/rfg ug{ ;lsof] eg] lhDd]jf/L gkfP/ al;/xg'ePsf w]/} sd/]8x?nfO{ kl/eflift
?kdf lhDd]jf/L ;d]t lbg ;lsG5 . To;sf nflu lgDgfg';f/ ug]{M

▪ ;DalGwt sld6Lsf] sfo{If]qcGtu{tsf sfdsf gofF If]qx¿ klxrfg ug{ Pp6f


sfo{bn u7g ug],{
S
ES

▪ klxrfg ePsf sfdsf gofF If]qx¿df kf6L{ ;b:ox¿sf] ;xeflutf /x]sf] eP


PR

pgLx¿nfO{ ;d]t ;xefuL eP/ sfdsf] lhDd]jf/L kfpg g;s]sf cu'jfx¿sf]


AL
EP

g]t[Tjdf ;+oGq agfP/ kl/rfng ug]{ .


N

▪ kf6L{ ;b:ox¿sf] pkl:ylt gePsf gofF sfdsf If]qx¿df kf6L{sf] ;Dks{ /


k|efj lj:tf/sf] of]hgf agfO{ sfd ug{sf nflu ;+oGq u7g u/L lhDd]jf/L
k|bfg ug]{ .
▪ tL ;+:yfaf6 ul/g] ;fdflhs tyf cGo sfo{x¿nfO{ k|efjsf/L 9+un] ;Dkfbg
ug{sf nflu kf6L{sf] tkm{af6 cu|;/tf lng] .
▪ hxfF g]kfnL ToxfF g]skf -Pdfn]_ eGg] dfGotfcg'¿k ;a} ;sf/fTds ;+:yfleq
;sf/fTds e"ldsf v]Ng]u/L cfkm\gf] k|efj lj:tf/sf] sfd cl3 a9fpg] .

!!= ah]6 lgdf{0f / ;|f]t kl/rfng

kf6L{ s]Gb|n] nfdf] ;dob]lv jflif{s ah]6 agfpg] / tbg'¿k ;|f]t / vr{ kl/rfng
ug]{ gLlt cjnDag ub}{ cfPsf] 5 . t/ tNnf sld6Lx¿df cfd¿kdf ah]6 agfpg] /
;f]xLcg';f/ ;|f]t h'6fpg] / vr{ ug]{ kl/kf6L ;'? x'g;s]sf] 5}g . sfdsf] k|s[ltcg';f/
;|f]t h'6fpg], vr{ ug]{ / To;sf] lx;fjlstfj /fVg] ;fdfGotof x'g] u/]sf] 5 . t/
sltko sld6Lx¿df TolQ sfd klg vf;} ePsf] b]lvFb}g . lhNnfeGbf tnsf sld6Lx¿df
s]xL ckjfbafx]s lx;fjlstfj /fVg] ul/Psf] kfOFb}g . kl5Nnf] ;do kf6L{n] ;b:otf
z'Ns / n]aLsf] !) k|ltzt j8fn] /fVg kfpg] Joj:yf u/]sf]n] ca j8f tx;Dd
lx;fjlstfj Jojl:yt ¿kdf /fVg'kb{5 . ah]6 lgdf{0f / ;|f]t kl/rfngsf ;Gbe{df
lgDgfg';f/ ug]{M
14
▪ ljutdf ePsf] vr{sf] lx;fjlstfjnfO{ cfwf/ agfP/ zLif{scg';f/ vr{sf]
cg'dfg ug]{ / ;f]xLcg';f/ ;|f]t kl/rfngsf] of]hgf agfO{ jflif{s ah]6 tof/
ug]{ . pQm ah]6 ;DalGwt txsf] sld6L a}7saf6 kfl/t u/L sfof{Gjog ug]{ .
▪ ;|f]t kl/rfngsf] of]hgflagf vr{ ug]{ kl/kf6Ln] s]xL sld6Lx¿ C0fdf 8'a]sf]
cj:yf 5 . Tof] cj:yf cfpg glbgsf nflu of]hgfj4 ¿kdf ;|f]t
kl/rfngsf] sfd ug]{ .
▪ sld6Lx¿n] ;Dej eP;Dd lgoldt cfDbfgL x'g] j}wflgs sfdsf If]qdf ;|f]t
kl/rfng ug]{ . ;b:otf z'Ns / n]aL p7fpg] sfdnfO{ lgoldt agfpg] .
▪ kf6L{ sld6Lsf] k"0f{ a}7sdf ;|f]t kl/rfng / vr{ Joj:yfkgdf cfwfl/t
cfly{s Ph]08f tof/ u/L 5nkmn ug]{ / tbg'¿k cfly{s of]hgf agfpg] .
▪ clwj]zgsf ;dodf ;|f]t kl/rfngsf] eljiosf] of]hgf;lxtsf] ljutsf]
cfDbfgL / vr{sf] n]vfk/LIf0f -cl86_ l/kf]6{;lxtsf] cfly{s k|ltj]bg k]z ug]{
S
ES

/ kfl/t ug]{ .
PR

▪ sld6Lsf] a}7s, kf6L{ sfof{nosf] sfd / kf6L{sf cGo dxTjk"0f{ sfdnfO{


AL
EP

k|efjsf/L ¿kdf ;Dkfbg ug{sf nflu cfjZos ;|f]tsf] Joj:yf ug]{ .


N

▪ ah]6 lgdf{0f, kl/rfng / n]vf k/LIf0fdf s]Gb|Lo n]vf cfof]usf] lgb]{zgnfO{


kfngf ug]{ .
▪ cfkm\gf] sfo{If]qdf /x]sf] kf6L{sf] l:y/ ;DklQsf] d"Nof+sg / Jojl:yt
clen]vLs/0f ug]{ / ;f]sf] hfgsf/L s]Gb|Lo n]vf cfof]unfO{ u/fpg] .

!@= kf6L{ hLjgsf] z'4Ls/0f


xfdLnfO{ a'h'{jf sfo{z}nL jf hLjgz}nL ckgfpg] 5'6 5}g . xfd|f] sfo{z}nL /
hLjgz}nL lgM;Gb]x ;j{xf/f >dhLjL ju{ kIfw/ x'g'k5{ . xfd|f] cfr/0f, Jojxf/ / hLjg
lhpg] sfObf d'n'ssf] ;+ljwfg, k|rlnt sfg'g / ;fdflhs g}ltstfsf] ;Ldfcg's"n
x'g'k5{ . hgtfn] plrt g7fGg] sfd sf/afxLaf6 xfdLx¿ hf]lug'k5{ . t/ kf6L{leq k|rlnt
sfg'g, ;fdflhs k|aGw / g}ltstfsf b[li6n] cg'lrt lqmofsnfk b]vfkg{ yfn]sf 5g\ .
cfkm"nfO{ c?eGbf ljz]if 7fGg] / cfkm\gf nflu ljz]if Joj:yfsf] ck]Iff ug]{ k|j[lQ
b]vfk/]sf 5g\ . k|rlnt sfg'g k|lts"n, g}lts b[li6n] cg'lrt / ckf/bzL{ cfly{s
lqmofsnfk;d]t b]vfkg{ yfn]sf 5g\ . cfly{s cfr/0f / of}g cfr/0fdf sfg'gL / g}lts
aGwg tf]8\g vf]Hg] ljs[lt x'ls{+b} 5g\ . o:tf] k|j[lQn] g]tf, sfo{stf{ / ;du| kf6L{nfO{
hgtfaf6 cnu ug]{ vt/f k}bf ePsf] 5 . xfdLn] cfly{s–;fdflhs lqmofsnfk, of}g
cfr/0f / g}lts b[li6n] uNtL ug]{x¿sf ;Gbe{df cgfjZos pbf/tf of pbfl;gtf

15
b]vfpFbf / o;nfO{ ;DalGwt sld6Ldf 5nkmnsf] sfo{;"rL / sf/afxLsf] ljifo gagfpFbf
To:tf] k|j[lQ k|f]T;flxt x'g k'u]sf] 5 . kf6L{ hLjgsf] z'4Ls/0fsf ;Gbe{df lgDgfg';f/ ug]M{

▪ cfly{s kf/blz{tfsf nflu jflif{s ah]6 k|0ffnLnfO{ s8fO{sf ;fy nfu" ug]{ .
;a} sld6Lx¿n] cfly{s sf/f]af/ a}ª\lsª k|0ffnLdfkm{t\ ug]{ .
▪ cfly{s aSof}tf /x]sfx¿ s;}nfO{ klg clwj]zgx¿df / hglgjf{lrt
lgsfox¿df pd]b\jf/ aGg gkfpg] Joj:yfnfO{ s8fOsf ;fy nfu" ug]{ .
▪ cfly{s clgoldttf, e|i6frf/, g}lts cfr/0fsf cf/f]kL :jo+n] cfkm"dfly
nfu]sf] cf/f]ksf ;To–tYosf af/]df klxnf] hfgsf/L kf6L{nfO{ u/fpg] k|0ffnL
ljsf; ug]{ . /fhgLlts ¿kdf k|ltzf]w ;fFWg nufOg] em'¶f cf/f]k / ckmjfxsf]
kf6L{n] k|ltjfb ug]{ . d'2fsf] k|s[lt x]/L d'2f rnfOPsfx¿n] sfg'gadf]lhdsf]
5fgjLgdf /fHosf lgsfox¿nfO{ ;xof]u ug]{ . km};nf geP;Dd axfn /x]sf]
S

kbaf6 lgnDag ug],{ bf]ifL 7xl/Pdf dfq kbd'Qm ug]{ .


ES


PR

kf6L{ tyf hg;+u7gsf ljleGg txsf g]tf tyf sfo{stf{, hgk|ltlglwx¿ /


AL

kf6L{sf] tkm{af6 /fhsLo tyf ;fj{hlgs cf]xf]bfdf /x]sf JolQmx¿sf ljifodf


EP
N

p7]sf cfly{s, g}lts / rfl/lqs k|Zgx¿df k|Zgsf] k|s[lt x]/L kf6L{sf] tkm{af6
tTsfn cWoog u/L ;f] ;DaGwL wf/0ff ;fj{hlgs ug]{ .
▪ kf6L{ hLjgsf] ;'4Ls/0fsf ;DaGwL kf6L{ lg0f{o / hf/L cfrf/;+lxtfsf]
s8fOsf ;fy kfngf ug]{÷u/fpg] .

!#= cfly{s–;fdflhs ¿kfGt/0f / hgrf;f]sf ljifo ;Daf]wg


;ftbzs nfdf] ;+3if{sf] kl/0ffd:j¿k /fhgLlts Joj:yf km]l/of] t/ hgtfsf]
cfly{s–;fdflhs cj:yfdf t'ngfTds ;'wf/ eP klg ck]Iffcg'?k u'0ffTds ?kdf km]l/g
;s]sf] 5}g . qmflGtsf] /fhgLlts sfo{ef/ k'/f eof] t/ cfly{s–;fdflhs sfo{ef/ k'/f
x'g;s]sf] 5}g . xfdLn] rfx]sf] qmflGt ;lsPsf] 5}g / xfdLnfO{ oyfl:yltdf /dfpg] 5'6
klg 5}g . lxhf] xfdLn] qmflGtsf] /fhgLlts sfo{ef/ k'/f ug]{ cfGbf]ngsf] g]t[Tj u¥of}+ .
ca xfdLn] cfly{s–;fdflhs ¿kfGt/0fsf] lhDd]jf/L k'/f ug'5 { . To;}n], lxhf]eGbf cfh
kf6L{ lgdf{0fsf] sfo{;"rL ablnPsf] 5 . lxhf] Joj:yf kl/jt{gsf lglDt cg's"n,
Joj:yflj/f]wL cfGbf]ngdf g]t[TjbfoL / lg0ff{os e"ldsf lgjf{x ug{;Sg] kf6L{ rflxGYof] .
cfh hgtf / /fi6«sf] lxt tyf sNof0fsf] kIfdf v/f] 9ª\un] plqg] kf6L{ rflxPsf] 5 .
ljsf; lgdf{0f, ;'zf;g / ;d[l4sf] cu'jfO ug{;Sg] tyf k|efjsf/L 9+un] /fHo xfFSg;Sg]
kf6L{ rflxPsf] 5 . hg;/f]sf/sf sfddf s]lGb|t x'g], ;a} k|sf/sf lje]b / c;dfgtfsf]
cGTo / ;fdflhs Gofo Pjd\ ;dfgtfsf] kIfdf lg0ff{os of]ubfg ug{] kf6L{ rflxPsf] 5 .
16
lxhf] ;Qfaflx/ x'Fbf kf6L{df hgd'vL z}nL, :jR5tf / kf6L{leqsf] ;'zf;g sfod ug{
;xh lyof] . cfh xfdL s'g} g s'g} ¿kdf ;Qfsf] g]t[Tj u/]/ jf ;Qfdf hf]l8P/ cufl8
al9/x]sf] x'gfn] kf6L{nfO{ lg/Gt/ :jR5, hgd'vL / ¿kfGt/0fsf/L agfO/fVg] gofF r'gf}tL
ylkPsf 5g\ .

oL r'gf}tLx¿nfO{ k/f:t ub}{ kf6L{nfO{ ef}lts / dfgjLo ljsf;sf] gfossf] e"ldsfdf


:yflkt ug{'5 . hg;ª\u7g tyf k]zfut ;ª\u7gx¿nfO{ cf–cfkm\gf] ju{ jf ;d'bfosf
;d:of a'em\g] / ;dfwfg lbg] jf:tljs g]tfsf] e"ldsfdf :yflkt ug{'5 . hgtfn] cfkm\gf
juL{o jf ;fd'bflos ;d:of ;dfwfgsf nflu xfd|f] kf6L{nfO{ / kf6L{ tyf hg;ª\u7gsf
g]tf, sfo{stf{ tyf ;b:onfO{ vf]Hg] cj:yf l;h{gf ug'{5 . clgdfq xfdLn] cfhsf]
k|lt:kwf{df >]i7tf xfl;n ug{ ;S5f}+, ld;g Ú*$ k"/f ug{ ;S5f}+, g]skf -Pdfn]_sf] Psn
ax'dtsf] ;/sf/ lgdf{0f ug{ ;S5f}+ / ;d[4 g]kfn, ;'vL g]kfnLsf] /fli6«o cfsfª\Iff k"/f
ug{] lbzfdf b[9 kfOnf rfNg ;S5f}+ . t/ cfh xfdL hgtfsf] lxt / ;/f]sf/sf] dfu /
S
ES

d'2f;Fu /fd|f];Fu hf]l8g ;s]sf 5}gf}+ . juL{o jf ;fd'bflos dfu / d'2fdf hgkl/rfng jf
PR

bjfj cfGbf]ng cfof]hgf ug{ ;s]sf 5}gf}+ . hgjuL{o tyf k]zfut ;ª\u7gx¿ cfkm\gf]
AL
EP

juL{o jf k]zfut lxtsf] cfGbf]ngdf k|efjsf/L aGg;s]sf 5}gg\ . hgtf /


N

hgk|ltlglwaLrsf] cfk;L ;DaGw cfjZos dfqfdf hLjGt / 3lgi6 x'g;s]sf] 5}g .


To;}n], cfly{s–;fdflhs ?kfGt/0f / hgrf;f]sf] ljifodf lgDgfg';f/ ug]M{

▪ hgk|ltlglwnfO{ ljsf; lgdf{0f / hgsfo{df s]lGb|t ug]{ / k|ltlglw;ef /


k|b]z;efsf ;b:ox¿nfO{ sfg'g / gLlt lgdf{0fdf e"ldsf v]Ng;Sg] u/L bIf
agfpg] . o;sf nflu ljz]if a}7s, k|lzIf0f / cled'vLs/0f sfo{qmd ;~rfng
ug]{ .
▪ kf6L{ / tLg} txsf hgk|ltlglwaLrsf] sfdnfO{ lgoldt ¿kdf ;+of]hg ug]{ .
▪ ;+;bLo ;ldltnfO{ k|efjsf/L agfpg ljifout ;'emfj lbg;Sg] ljifo lj1x¿sf]
;"lr …/f]i6/Ú tof/ u/L xfd|f ;f+;b÷ljwfosx¿nfO{ ljifoj:t'df :ki6 /
hfgsf/ agfO{ k|efjsf/L k|:t'lt ug{;Sg] agfpg] . o;df ;Da4 ljefux?n]
kxnsbdL lng] .
▪ ;+ljwfgsf] Joj:yf, k|b]z / :yfgLo txsf] cj:yf x]/L ;ª\3–k|b]z / :yfgLo
txsf] ljsf; lgdf{0f tyf ;/sf/÷;ef ;~rfngsf nflu cfjZos kg]{ sfg'g
lgdf{0fsf nflu cfjlws nIo tf]sL hgk|ltlglwx¿nfO{ ;dGjofTds 9ª\un]
kl/rfng ug]{ .
▪ hg;/f]sf/sf d'2fx¿df / k|fs[lts ljklQ, dxfdf/L, ;fdflhs pTkL8g of
cGo ;d:ofn] hgtfnfO{ cfqmfGt t'NofPsf] a]nf xfd|f] kf6L{klª\Qm To:tf
17
ljifox¿sf] ;Daf]wg ug{ cfjZos k}/jL, hgbafa / ;ª\3if{sf nflu xd]zf
t}gfyL cj:yfdf /xg] . hgtfsf] kL8fdf dNxd nufpg, hgtfsf] ;]jf ug{ /
cGofosf] k|ltjfb ug{ s;}sf] cfb]z s'l//xg' gkg]{ dfGotf :yflkt ug]{ .
▪ hg;+u7gx¿nfO{ hghLljsf / hg;/f]sf/sf d'2fx¿df s]lGb|t /xg] u/L
k|efjsf/L 9+un] kl/rfng ug]{ .
▪ e|i6frf/sf] lj/f]w / ;'zf;g sfod ug]{ ljifonfO{ kf6L{n] pRr k|fyldstfdf
/fv]/ cfjZos lg0f{o lng] .
▪ ;dfhjfbsf] cfwf/ lgdf{0f / ;d[l4sf] cBfjlws vfsf tof/ ug{ kf6L{sf]
cfof]hgfdf gLlt ;Dd]ng÷ of]hgf sfo{zfnf cfof]hgf ug]{ . o;df kf6L{sf
s]Gb|Lo ljefux? ;lqmo x'g] / o;sf] ;+of]hg gLlt cWoog tyf cg';Gwfg
k|lti7fgn] ug]{ .
▪ blnt d'lQm;Fu hf]8]/ hftLo 5'jf5"t lj?4sf] /fi6«JofkL cleofg ;~rfng
S
ES

ug]{ .
PR

▪ ;dfhdf pTkL8gdf k/]sf, lje]bsf] lzsf/ ePsf, cGofodf k/]sf JolQmx¿


AL
EP

klxrfg u/L Gofo lbnfpg] sfddf cu'jfO{ ug],{


N

▪ n}+lus lx+;f, hflto lje]b, s'/Llt / s';+:sf/sf lj?4df hgr]tgtf sfo{qmd


;~rfng ug],{ sfg'gn] ck/fwsf ?kdf ls6fg u/]sf ljifodf sf/afxL cufl8
a9fpg] .
▪ xfdLn] g]t[Tj u/]sf] / ;xefuL ePsf ljleGg txsf ;/sf/x¿n] hg;/f]sf/sf
d'2fx¿nfO{ k|fyldstfsf ;fy cufl8 a9fpg] .
▪ kf6L{ sld6Lx?n] cfkm\gf] sfo{If]qsf] ljsf; lgdf{0f, ;d[l4 / ;fdflhs cfly{s
?kfGt/0fsf of]hgf agfpg], ah]6 ljlgof]hgsf nflu kxn ug],{ rfn"
cfof]hgfx?sf] lgoldt cg'udg ug]{ / ;dod} ;DkGg ug]{ s'/fdf kxn ug]{ .
▪ ljsf; lgdf{0fsf dfux?df JolQmsf] :jfy{ of ?lr xfjL x'g gkfcf];\ eGgfsf
nflu ;+:yfut dfu ug]{ kl/kf6Lsf] ljsf; ug]{ .
▪ xfd|f] kf6L{n] ljho xfl;n u/]sf kflnsfx?df 3f]if0ffkq÷k|lta4tfkq
sfof{Gjogsf] l:yltsf] cfjlws ;dLIff ug]{ . tbg'?k sfof{Gjogsf] k|lqmofdf
;+of]hg / ;xhLs/0f ug]{ .

!$= alnof] / lg0ff{os /fli6«o zlQmsf] lgdf{0f


…;d[4 g]kfn ;'vL g]kfnLÚsf] /fli6«o cfsf+Iff k'/f ug{sf nflu kf6L{nfO{ alnof] /
lg0ff{os /fli6«o zlQmsf] ¿kdf ljsf; ug'{kb{5 . uPsf] lgjf{rgaf6 xfd|f] kf6L{ klxnf] kf6L{

18
aGg t ;kmn ePsf] 5 t/ ck]lIft dfqfdf hgcfwf/ lj:tf/ ug{ ;s]sf] 5}g . cfufdL
lgjf{rgdf hgcfwf/ lj:tf/ u/L To;nfO{ lbuf] agfO{ lg0ff{os txdf kf6L{nfO{ k'¥ofpg'
kb{5 . o;sf nflu lgDg s'/fdf ljz]if hf]8 lbg'kb{5M

s= g]t[Tj ljsf;sf] of]hgf

▪ xfd|f] /fhgLlts sfo{lbzfcg's"n k|lt:kwf{df ;kmntf xfl;n ug{;Sg]


of]Uo, Ifdtfjfg\ / h'emf? sfo{stf{ kª\lQmsf] klxrfg ug]{ / pgLx¿sf]
of]hgfa4 ljsf; ug]{,
▪ k|To]s j8fdf PsltxfO{ dlxnf;lxt !) o'jfnfO{ klxrfg u/L g]t[Tj
ljsf;sf] sfo{of]hgf nfu" ug],{
▪ lg0ff{os /fli6«o zlQm lgdf{0fsf nflu ;DalGwt txdf sfo{bn g} agfP/
kf6L{ k|j]zsf] a[xQ/ / Jojl:yt of]hgf lgdf{0f u/L sfof{Gjog ug]{ .
S
ES
PR

v= :yfgLo tx;Dd hg;+u7g ;'b[9Ls/0f / lj:tf/


AL
EP
N

▪ k|To]s hgjuL{o ;ª\u7gn] u}/kf6L{ ;b:onfO{ cfkm"lt/ cfslif{t ug]{u/L


cfkm\gf] ju{ / ;d'bfosf] xslxtsf d'2fdf l;h{gfTds / /rgfTds
ultljlw ;~rfng ug]{ .
▪ hg;+u7gsf k'/fgf ;b:ox¿nfO{ qmdzM kf6L{ ;b:odf ¿kfGt/0f ug]{ /
hg;+u7gdf gofF JolQmx¿nfO{ ;+ul7t ug]{u/L ;+u7gfTds sfdnfO{ cl3
a9fpg],
▪ s]Gb|df h:t} k|b]z, lhNnf tyf :yfgLo txdf hg;+u7gx¿sf] lgdf{0f /
kl/rfng k|efjsf/L agfpg] u/L sfo{of]hgf agfpg] / sfof{Gjog ug],{
▪ k|b]z tyf lhNnf txdf hg;+u7g ;dGjo ;+oGqsf] cEof;nfO{ k|efjsf/L
agfpg],
▪ cfwf/e"t txsf hg;+u7gx¿nfO{ kflnsf / j8f tx;Dd lj:tf/ ug],{
▪ ld;g Ú*$nfO{ Wofgdf /fv]/ kflnsf hg;+u7g ;dGjo ;+oGqsf] of]hgfdf
k|To]s a'ydf÷k|To]s 6f]ndf @% hgf o'jfsf] l6d kl/rfng x'g] u/L of]hgf
agfpg] / sfof{Gjog ug]{ .

u= gof“ k':tfdf kf6L{ sfd

▪ gofF k':tfdf kf6L{ sfd k'¥ofpg] / g]t[Tjdf ljsf;sf] of]hgf sfof{Gjog


ug{sf nflu k|b]z sld6Ldf !), lhNnfdf !%, kflnsfdf @) / j8f tyf

19
6f]n txdf ## k|ltzt o'jf ;xeflutfsf] gLltnfO{ k|efjsf/L 9+un] nfu"
ug],{
▪ k|To]s ufpFkflnsfn] %), gu/kflnsfn] !)), pkdxfgu/kflnsfn] !%) /
dxfgu/kflnsfn] @%) o'jf klxrfg ub}{ g]t[Tj ljsf;sf] k|lzIf0f k|bfg
u/L kf6L{ sfddf hf]8\g,] pgLx¿nfO{ j}rfl/s /fhgLlts k|lzIf0fsf
cnfjf g]t[Tj ljsf; / pBdzLntfsf ljifodf ;d]t k|lzlIft ug]{ .
▪ gofF k':tfnfO{ kf6L{df cfslif{t ug{sf nflu pd]/ ;d'x cg';f/df d'2fx¿
to ug{] / gofF k':tfdf k'¥ofpg],
▪ hg;+u7g;Fusf] ;dGjodf gofF k':tfdf ;b:otf lj:tf/sf] of]hgf
sfof{Gjog ug]{ .
▪ o'jfx?df pBdzLntfsf] ljsf;, pTkfbg sfo{df ;xeflutf / pTkfbsTj
a[l4sf nflu ;f]xLcg'?kdf k/fdz{ sfo{qmd -sfplG;lnª_, k|lzIf0f /
tflnd, :6f6{ ck ;DaGwL hfgsf/L / ;xhLs/0f tyf pTkfbgsf]
S

ahf/Ls/0fsf nflu cfjZos ;dGjo ug]{ .


ES
PR

▪ …;d[4 g]kfn ;'vL g]kfnÚsf] /fli6«o cleofgdf o'jfsf] ;fy{s ;xeflutf /


AL

g]t[Tj :yflkt ug]{ p2]Zosf ;fy rfnL; jif{ d'lgsf o'jfx?sf] lzv/
EP

;Dd]ng cfof]hgf ug]{ . lzv/ ;Dd]ngsf] cj;/df Jofks hgkl/rfng


N

;d]t ug]{ .

3= hg;DaGw lj:tf/sf] sfd

▪ ld;g Ú*$ nfO{ b[li6ut u/L kflnsf sld6Lsf] g]t[Tjdf 6f]n sld6Lsf]
Joj:yfkgdf 3/b}nf] sfo{qmd ;~rfng ug],{ o;sf] Jojl:yt of]hgf kf6L{
lhNnf sld6Ln] ug]{ .
▪ cfly{s–;fdflhs ljsf; / ¿kfGt/0fsf] p2]Zocg'¿k of]hgfj4 ultljlw
;~rfng ug],{
▪ hg:t/af6 k|fKt ;'emfj / u'gf;f]x? ;+sng u/L k|ltj]bg tof/ u/L
dflyNnf] sld6Ldf k7fpg] . c1fgtf / e|dnfO{ 3/b}nf] cleofgsf qmddf
d]6\g] .
▪ hg;DaGw lj:tf/af6 kf6L{;Fu hf]l8Psf JolQmnfO{ hg;+u7g / kf6L{
sld6Ldf cfj4 ub}{ n}hfg] .

20
ª= k|jf;sf] kf6L{ sfdsf] lj:tf/

▪ 3/b}nf] sfo{qmdsf dfWodaf6 ljb]z hfg]x¿sf] ;"rL / ;Dks{ 7]ufgf


;ª\sng ug]{ tyf To;/L k|fKt ePsf ljj/0f ;DalGwt d'n'ssf d~r /
;+3x¿nfO{ pknAw u/fpg] .
▪ k|jf;sf] sfdnfO{ k|efjsf/L / lj:tfl/t ug]{ of]hgfcg'¿k k|jf;sf]
sfdnfO{ $ efudf ljeQm u/L O~rfh{ v6fpg] sfd ePsf] 5 . pxfFx¿sf]
g]t[Tjdf k|jf;L g]kfnL ;+3 / k|jf;L g]kfnL d~rsf dfWodaf6 k|jf;sf]
sfdnfO{ k|efjsf/L agfpg],
▪ k|jf;df /x]sf lhNnf:t/sf] dfGotfk|fKt /fli6«o sld6LcGtu{t o'jf, dlxnf,
ljBfyL{, a'l4lhjL, pBdLh:tf ToxfFsf] ljz]iftfcg';f/sf ljz]if d~rx¿
u7g u/L kl/rflnt ug]{,
S
ES

!%= s]Gb|Lo sfof{no ejg lgdf{0f


PR
AL
EP

ljgfzsf/L e"sDkn] aNv'l:yt kf6L{ s]Gb|Lo sfof{no ejg Ifltu|:t ePkl5 xfd|f]
N

kf6L{ ef8fdf ;~rfng xF'b} cfPsf] 5 . xfd|f] h:tf] kf6L{sf nflu ef8fsf] ejg xfd|f]
cfjZostf cg';f/sf] x'g] cj:yf 5}g . kf6L{n] cfkm\g} sfof{no ejg agfpg] u/L kf6L{
;b:oaf6 Go"gtd ?= !)).– p7fpg] cleofg ;'? u/]sf] 5 . yk ;xof]u ug{ rfxg] /
;Sg] ;xof]uLx¿af6 ;xof]u lnP/ ;'ljwf;DkGg cfw'lgs kf6L{ sfof{no ejg lgdf{0f ug]{
kf6L{sf] of]hgf /x]sf] 5 . ca pQm of]hgf sfof{Gjog ug{ lgDgfg';f/ ug]{M

▪ kf6L{sf] s]Gb|Lo sfof{no ejg agfpgsf nflu pko'Qm hUufsf] klxrfg /


Joj:Yffkg cfufdL d+l;/leq ul/;Sg] .
▪ kf6L{sf] lg0f{oadf]lhd kf6L{sf] s]Gb|Lo sfof{no ejg lgdf{0fsf nflu ;|f]t
;+sng ug]{ sfdnfO{ cleofgsf ¿kdf cl3 a9fpg],
▪ ;b:otf gjLs/0f / lj:tf/sf qmddf k|To]s ;b:oaf6 Go'gtd !)) ¿k}ofF
;+sng ug]{ sfdnfO{ oyfzL3| sfof{Gjog ug]{ .
▪ yk cfly{s ;xof]u ug]{ kf6L{ sfo{stf{ / ;xof]u ug{;Sg] cGo ;xof]uLx¿sf]
/f]:6/ tof/ u/L kf6L{ s]Gb|df k7fpg] . kf6L{ s]Gb|sf] of]hgf / lgb]{zgcg';f/
yk ;xof]u ;+sng ug]{ .
▪ kf6L{ sfof{no ejg lgdf{0f / ;|f]t kl/rfngsf nflu s]Gb|Lo ;lrjfnon]
cfjZos ;ldlt u7g u/L oyfzL3| sfo{ cf/De ug]{ .

21
!^= g]kfn sDo'lgi6 kf6L{ :yfkgfsf] &% cf}+ -xL/s_ jif{ ;df/f]xsf af“sL sfo{qmd ;DkGg
ug]{
g]kfn sDo'lgi6 kf6L{ :yfkgfsf] &% cf}+ -xL/s_ jif{ ;df/f]xnfO{ xfdLn] @)*) j}zfv
( b]lv @)*! j}zfv ( ;Dd_ ljz]if sfo{qmdsf ;fy dgfof}+ . t/ o; ;Gbe{df to
ul/Psf sltko sfo{qmdx¿ eg] ;DkGg x'g;s]sf 5}gg\ . &% jif{ ;df/f]xsf nflu
to ul/Psf b]xfoadf]lhdsf sfo{qmdx¿ o; jif{ ;DkGg ug]{÷cufl8 a9fpg]–

s= g]kfnL sDo'lgi6 cfGbf]ngsf] cflwsfl/s Oltxf; n]vg


sd/]8 O{Zj/ kf]v/]nsf] ;+of]hsTjdf Oltxf; n]vg ;ldlt u7g u/]/ g]kfnL
sDo'lgi6 cfGbf]ngsf] cflwsfl/s Oltxf; n]vg;DaGwL sfdsf] yfngL ul/Psf]
5 . o; k|of]hgsf nflu ljZjljBfno, cflwsfl/s lyª\s 6\ofª\s /
cg';Gwfg ;+:yf;Fu ;xsfo{ ug]{ Joj:yf;d]t ul/Psf] 5 . cfufdL b'O{ jif{leq
;DkGg ug]{ u/L Oltxf; n]vgsf] sfdnfO{ o; jif{ tLa|tf lbg] .
S
ES
PR

v= nf]stGq / ?kfGt/0fsf nflu ePsf ;+3if{


AL
EP
N

g]kfnL sDo'lgi6 cfGbf]ngn] ;f9] ;ft bzssf] Oltxf;sf k|To]s bzsdf


ePsf ;+3if{, ;ª\u7g, ljrf/ lgdf{0f, pknAwL / sl7gfOsf] …syfÚ ;d]6L
kf6L{sf] g]t[Tjdf ;~rflnt d'Vo–d'Vo ;ª\3if{x¿sf] ;lª\IfKt / cflwsfl/s
clen]v tof/ ug]{ sfd cf/De ePsf] 5 . dxf;lrjsf] g]t[Tjdf /x]sf] o;
sfdnfO{ o;} jif{ ;DkGg ug]{ .

u= &% jif]{ ofqfsf] j[Qlrq lgdf{0f


g]kfnL sDo'lgi6 cfGbf]ngsf uf}/jk"0f{ &% jif{sf d'Vo–d'Vo r/0f, kl/36gf Pj+
pknAwL bzf{pg] j[Qlrq lgdf{0f ul/Psf] 5 . o;nfO{ cª\u|]hL ;a 6fO6n;d]t
/fvL clGtd ?k lbg] .

3= æz]N6/Æ k':ts k|sfzg


kf6L{n] to u/]sf] si6s/ e"ldut hLjgsf cfbz{af/] gofF k':tfnfO{ hfgsf/L
u/fpg …z]N6/Ú zLif{ssf] cg'e"lt ;ª\u|x k|sfzgsf] tof/L ul/Psf] 5 . o;sf
nflu si6k"0f{ e"ldut hLjg Joltt ug'{ePsf sd/]8x¿nfO{ cfkm"n] ef]u]sf
clj:d/0fLo 36gf;lxt ;+:d/0f n]lv/xg'ePsf] 5 . of] k':ts n]vgsf]
sfdnfO{ o;} jif{ ;DkGg u/L @)*@ j}zfv !) ut] ;fj{hlgs ug]{ . o;sf]
;+of]hg sd/]8 k|bLk 1jfnLn] ug]{ .

22
ª= P]ltxfl;s :ynx¿sf] ;+/If0f / ;Da4{g
g]kfnL sDo'lgi6 cfGbf]ngsf ;Gbe{df P]ltxfl;s dxTj /fVg] zxLb
e"ldnufotsf :ynsf] ;+/If0f / ;Da4{g ug]{ qmddf kf6L{sf] rf}yf] dxflwj]zg
cfof]hgf ePsf] l;/fxfsf] ;/]{ cDaf;df kf6L{sf] &% jif]{ Oltxf; k|ltljlDat ug]{
:df/s lgdf{0f ug]{ u/L sfd cufl8 a9]sf] 5 . o; sfdnfO{ o; jif{ ;DkGg
ug]{ . k|b]z sld6Lx?sf] cu'jfOdf kf6L{sf P]ltxfl;s sfo{qmdx? ePsf :yn tyf
cfGbf]ng / alnbfgsf] Oltxf; hf]l8Psf O6x/f, Oefª, l5Gtfª, lk:s/, sfnfkfgL,
l;tfk'/ cflb 7fpFdf pko'Qm ;dodf pko'Qm sfo{qmdx? cfof]hgf ug]{ .

r= cGt/f{li6«o ;Dd]ngsf] cfof]hgf


kf6L{ :yfkgfsf] &%cf}+ jif{sf] ;Gbe{ kf/]/ dfS;{jfbsf] l;h{gfTds k|of]u /
;DalGwt d'n'ssf cg'ejx¿df s]lGb|t /x]/ efOrf/f sDo'lgi6 kf6L{, >lds
S

kf6L{ / jfdkGyLx¿sf] cGt/f{li6«o ;Dd]ng cfof]hgf ug]{ . @)@$ gf]e]Da/sf]


ES
PR

cGTo of @)@% dfr{ dlxgfsf] bf];|f] xKtfdWo] pko'Qm ;do 5gf]6 ug]{ .
AL
EP

!&= kf6L{ sfdsf] lgoldt l/kf]l6{ª / cg'udg


N

ld;g u|f;?6 -kf6L{ ;'b[9Ls/0f cleofg_ b]lv sfdsf] ;dLIff / l/kf]l6{ªsf]


k|0ffnLnfO{ dxTjsf ;fy :yflkt ug]{ sfd ul/Psf] 5 . To;otf kf6L{sf lgoldt sfdsf]
l/kf]l6{ª k|fKt ug]{ ul/Psf] 5 . t/ ;dodf eg] cg';f/sf] l/kf]l6{ª eg] ;a}af6 k|fKt x'g
;ls/x]sf] 5}g . ld;g Ú*$ ;kmn agfpg] xf] eg] sfdsf] cfjlws ;dLIff ug]{ / To;sf]
l/kf]6{ tof/ ug]{ sfd ug'{kb{5 . sld6Lx¿n] cfkm\gf] l/kf]6{ Pstx dflyNnf] sld6Ldf
k7fpg] sfd ug'{kb{5 . s]Gb|Lo ;b:ox¿n] cfkm\gf] sfdsf] l/kf]6{ s]Gb|Lo sfof{nodf
k7fpg' kg]{5 . l/kf]6{ k7fpFbf lgDg s'/fdf Wofg lbg'kg]{5M

 e]nf, a}7s, clwj]zg, sld6L u7g–k'gu{7g, cGtlqm{of, hgkl/rfng cflb


kf6L{ sfdsf] cj:yf,
 kf6L{ ;b:otf gjLs/0f / lj:tf/sf] cj:yf,
 kf6L{ k|j]z / Joj:yfkgsf] cj:yf -ljlzi7 JolQmx¿sf] k|j]z ePsf] eP gfd
;d]t_,
 kf6L{ :s'lnª / k|rf/fTds sfdsf] cj:yf,
 sfof{no Joj:yfkg / ;~rfngsf] cj:yf,
 cGt/lj/f]w ;dfwfgdf k|fKt pknAwL,
 /fhgLlts zlQm ;Gt'ngsf] cj:yf,
23
 kf6L{ sfddf ;lqmo / g]t[Tj ljsf;sf] ;Defjgf ePsf $) jif{ d'lgsf
o'jfx¿sf] klxrfg / kl/rfng,
 k|jf;df uPsf JolQmx¿sf] ;Dks{;lxtsf] ljj/0f,
 /fhgLlts sfo{lbzf / sfo{of]hgfcg'¿ksf cGo dxTjk"0f{ ultljlwx¿,

 dflyNnf] sld6Ln] dftxt sld6Lsf sfdx?sf] lgoldt cg'udgsf] Joj:yf ug]{ .


 k|b]z / lhNnf sld6Ln] s]Gb|Lo ;Nnfxsf/ kl/ifb\ / s]Gb|Lo lgsfodf
/xg'ePsf sd/]8x?nfO{ cfkm\gf] sfo{If]qdf cfof]hgf ul/g] cleofgx?df
hf]8\g] / ;xefuL agfpg] .
-u}/ef}uf]lns If]qsf] sfd / k|jf;sf] sfdsf ;Gbe{df ToxfFsf] sfdsf] k|s[ltsf
cfwf/df lgoldt l/kf]l6{ª ug'k{ g]{5 ._
S

!*= ljljw
ES
PR
AL

 æ7Ls ;do Pdfn] ;doÆ eGg] dfGotf :yflkt ug]{ u/L a}7sx¿ tf]lsPsf]
EP

;dodf ;~rfng ug]{ .


N

 sfo{qmd tyf a}7sx¿df cltly cfzg / jQmfx¿sf] e2fz}nLdf ;'wf/ Nofpg] .


sfo{qmdx?sf] cfof]hgfdf ldtJolotf ckgfpg] .
 /fhgLlts / ;fdflhs If]qdf VoftL sdfPsf jf 5lj /fd|f] agfPsf kf6L{
;b:ox¿ dWo]af6 g]t[Tj lgdf{0f / dxTjk"0f{ lhDd]jf/L lbg] .
 kf6L{n] ;fta'Fb] ;xdltcg'?k /fhgLlts :yfloTjnfO{ s]Gb|laGb"df /fv]/
;+ljwfgsf] :jLsfo{tf a[l4 x'g]u/L ;+ljwfg ;+zf]wgsf] cu'jfO ug]{ / o;
ljifodf kf6L{ lg0f{o / lgb]{zgcg'?k kf6L{kª\lQmnfO{ k|lzlIft ug]{ .
 lg0ff{os /fli6«o zlQm lgdf{0fsf] o; sfo{of]hgfnfO{ dftxt sld6Ln] cfkm\gf]
sfo{If]qsf]] ljz]iftfcg'?ksf sfo{of]hgf yk u/L sfof{Gjogdf n}hfg] .
sfo{of]hgf sfof{Gjogsf nflu ;DalGwt sld6Ln] ;':ki6 lhDd]jf/L;lxtsf]
sfo{tflnsf agfO{ sfof{Gjog ug]{ .

– #! ebf} @)*!

z+s/ kf]v/]n
dxf;lrj

24

You might also like

pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy