0% found this document useful (0 votes)
1K views95 pages

Tait Imp Nots

Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
0% found this document useful (0 votes)
1K views95 pages

Tait Imp Nots

Copyright
© © All Rights Reserved
We take content rights seriously. If you suspect this is your content, claim it here.
Available Formats
Download as PDF, TXT or read online on Scribd
You are on page 1/ 95

{ejH$ A{^`mo½`Vm d ~w{Õ_mnZ MmMUr

àm. S>m°. gmo_ZmW JwUdao


àm. S>m°. gm¡. ñZohb WmoamV-VwaHw§$S>o
àm. am_ OmYd
àm. amOHw$_ma _hmaZda
gwYm[aV {ÛVr` Amd¥Îmr

`emoXm E§Q>aàm`Pog, nwUo

`emoXm npãbHo$eZ, nwUo


ISBN No. : 978-93-91623-00-5

`emoXm npãbHo$eZ

qH$_V : 490/-
nwUo Ý`m`mb`rZ H$joV

{deof gyMZm : gXa nwñVH$ n[anyU© H$aÊ`mÀ`m Ñï>rZo eŠ` VodT>r AÚm`mdV d AMyH$ _m{hVr XoÊ`mMm à`ËZ Ho$bm
Amho. na§Vw H$mhr ZOaMwH$sZo ÌwQ>r Agë`mMo {ZXe©Zmg AmUyZ {Xë`mg `mo½` Ë`m gyMZm§Mm nwT>rV Amd¥ÎmrV Adí`
{dMma Ho$bm OmB©b. VgoM nwñVH$ dmMVmZm H$mhr AS>MU {Z_m©U Pmë`mg 9370799002 `m ^«_UÜdZr H«$_m§H$mda
H$m°b H$ê$Z àË`j {ZamH$aU H$ê$ eH$Vm. Var `m nwñVH$mVrb àË`oH$ ~m~rg boIH$, àH$meH$, {dH«o$Vm gh_V AgobM
Ago Zmhr.
àñVmdZm
Z_ñH$ma,
_r --- `m XoemVë`m AãOmdYtn¡H$s EH$ Amho. \$º$ EH$ Ñ{ï>H$moZ XoemVrb AãO _Zo àÁd{bV H$ê$ eH$Vmo.
Vr {R>UJr _mÂ`m öX`mV nS>br Amho.
àÁd{bV Pmbobm AmË_m hm `m n¥ÏdrdaMmM Zìho Va ~«÷m§S>mVbm Am{U nmVmimVbm _hmàM§S> Agm òmoV Amho.
_r {ejH$ hmoÊ`mMm kmZXrn gVV COiV R>odoZ. ñdV§Ì ^maVmÀ`m H$ë`mUmgmR>r ^mdr {nT>rÀ`m CÕmamgmR>r Aer
ñdßZo Camer ~miJUmè`m amÁ`mVë`m V_m_ Cƒ{e{jV ^mdr {ejH$-{e{jH$m§Zm H¥$VkVmnyd©H$ Z_Z H$aVmo.
"{ejH$-A{^`mo½`Vm d ~w{Õ_mnZ MmMUr (TAIT) {ejH$ ^aVr R>moH$im', Amnë`m hmVr XoV AgVmZm Amåhmbm
AmZ§X hmoV Amho.
g_mO n[adV©ZmMo EH$_od gmYZ åhUOo {ejU hmo`. ho {ejU KoUmam Vmo {dÚmWu Ë`mbm kmZg§nÞ, H$sVug§nÞ
Am{U g_mO{à` _mUyg ~Z{dÊ`mMo _h²V^m½`, {ejH$mÀ`m dmQ>çmbm `oU§ `mgmaI§ Xþga§ H$m` Aàyn R>amd§, {dkmZ-
V§ÌkmZmÀ`m `wJmV _m{hVrMm àñ\$moQ> Pmbobm AgVmZm Am{U gm_m{OH$ _mÜ`_m§Mm ~{S>_ma XoemÀ`m `wdm {nT>rda,
{dÚmÏ`mªda hmoV AgVmZm 21 ì`m eVH$mVrb àÁd{bV _Zo Agbobm _mUyg KS>{dÊ`mMo H$m`© {ejH$m§À`m Im§Úmda
`oD$Z R>odbo Amho.
g_mOmV {Z_m©U hmoUmè`m {d{dY AmìhmZm§Zm gm_moao OmUmam {ejH$ AmVm {ejU ì`dñWobm hdm Amho. H$ënH$
g¥OZerb, Zd{Z{_©Vrj_ XÿaÑï>r AgUmao {ejH$ XoemMr ^mdr {nT>r {Z_m©U H$aÊ`mV _hÎdmMr ^y{_H$m ~Om{dUma Amho.
åhUyZM _hmamï´> amÁ`mZo, amÁ`mÀ`m {ejU ì`dñWobm JwUdÎmmYmar {ejH$ {_imdo `mgmR>r 2017 _Ü`o emgZ {ZU©`
Omar H$ê$Z "n{dÌ nmoQ>©bÀ`m' Ûmao {ejH$ ^aVrMr KmofUm Ho$br. amÁ`mVrb ñWm{ZH$ ñdamÁ` g§ñWm§gh ImOJr
ì`dñWmnZm§À`m emim§_Ü`o B. 1 br Vo B. 12 dr n`ªVÀ`m {ejUgodH$/{ejH$ n[a{d^m{YZ/ ghm. {ejH$ ^aVrgmR>r
"A{^`moJVm d ~wÕr_mnZ MmMUr (TAIT) narjm ~§YZH$maH$ H$aÊ`mV Ambr. Ë`m_wio amÁ`mVrb JwUdÎmmYmaH$
{ejH$m§Zm ñdV:Mr JwUdÎmm {gÕ H$aÊ`mMr Zm_r g§Yr MmbyZ Ambr. ^aVr à{H«$`oVrb KmoS>o~mOma Wm§~mdm Am{U
amÁ`mVrb Jmoa-Jar~ n[admamVrb Cƒ {e{jV {ejH$m§Zm ZmoH$arMr g§Yr {_imdr `mH$[aVm gXa narjm amÁ` nmVirdê$Z
am~{dÊ`mV Ambr.
gZ 2017 gmbr Pmboë`m TAIT narjog bmImo {dÚmÏ`mªZr Zer~ AO_mdbo `m§n¡H$s Cƒ JwUdÎmmYmaH$ {ejH$
hOmam|À`m g§»`oZo ZmoH$arbm bmJbo. `mnydu Amåhr gXa nwñVH$mMr àW_ Amd¥Îmr H$mTy>Z Amnë`m g_moa R>odbr. bmImo
{dÚmÏ`mªZr àM§S> à{VgmX XoD$Z Am_À`mda H$m¡VwH$m§Mr Wmn _mabr Am{U Ë`mM àoaUoZo Amåhr AmO hr Xþgar Amd¥Îmr
Zì`m ñdê$nmgh gmXa H$[aV AmhmoV. IBPS _m\©$V KoÊ`mV `oUmè`m TAIT narjoVrb gd© {df` d KQ>H$m§Mo gw`mo½`
[díbofU H$ê$Z gd© KQ>H$ gmoß`m nÕVrZo Amnë`m g_moa KoD$Z Ambmo AmhmoV.
`m nwñVH$mÀ`m _mÜ`_mVyZ bmImo {ejH$m§À`m kmZmV ^a nS>ob Am{U `oUmè`m narjobm {dMmabo OmUmao àíZ `mM
R>moH$ù`mVrb AgVrb Agm AmemdmX ì`º$ H$aVmo.
S>m°. E. nr. Oo. AãXþb H$bm_ Ago åhUVmV H$s, amï´> ho _mUgm§Zr V`ma Pmbobo AgVo Am{U Ë`m§À`mM à`ËZmZo
Ë`m§Zm Oo hdo Vo amï´> Ë`m§Zm àXmZ H$[aV AgVo hr F$UmZw~§YZmMr Am{U _mZdr _Zm_Ü`o [O§H$Ê`mMr AZ {dO`mMr ñ\w$q„Jo
V`ma H$aÊ`mMr Amåhm gdmªMr àm_m{UH$ BÀN>m Amho.
gXa nwñVH$mMr {Z{_©Vr H$[aV AgVmZm Amåhm§bm àm. bú_U ~ZgmoS>o (bmVya), àm. JmoaI ^JV (_w§~B©), àm. d¡^d
\$Q>m§Jao (nwUo), g§Vmof _Ja (Am¡a§Jm~mX), àm. g§{Xn H$m§~io (_amR>dmS>m), àm. _§Joe H$S>bJ (g§J_Zoa), lr. e§H$a
VmVio, lr. a{\$H$ eoI ga (Ah_XZJa), àm. {Xn|Ð ~|Ðo (ZmJnya), àm. {gÕrHw$_ma Hw$_R>o (Cñ_mZm~mX), lr. VmZmOr
ZJao (B§Xmnya), Hw$. Z`Zm H$m§~io (H$moëhmnya), gm¡. nyOm am_ OmYd (Zm{eH$) `m gd© _mÝ`dam§Mo ghH$m`© bm^bo, AmnUm
gdmªMo hm{X©H$ Am^ma !
"gd© ^mdr [ejH$m§Zm {dO`r ^dmo' !
d¡^d gmho~amd \$Q>m§Jao
M. Sc., M. Ed., M. Phil., NET, SET (Education),
TET, CTET, M. Lib. & I. Sc. SET (Library Science)

Z_ñH$ma {_Ìm§Zmo !
AmJm_r H$mimV {ejH$ ^aVrgmR>r amÁ` emgZmÀ`m dVrZo KoÊ`mV `oUmè`m _hÎdnyU© TAIT
narjoV~m~V _mPo d¡`pŠVH$ _V WmoS>Š`mV Amnë`mg_moa _m§S>Vmo Amho.
`mnydu 2017 _Ü`o {ejH$ A{^`mo½`Vm d ~w{Õ_Îmm MmMUr AWm©V TAIT narjm {d{dY AS>Wù`m§Zm
nma H$arV Am°ZbmBZ nÕVrZo Am`mo{OV H$aÊ`mV Ambr hmoVr. gXa narjoVyZ JwUdÎmoÀ`m AmYmao hOmamo
A{^`mo½`VmYmaH$ amÁ`mVrb {d{dY {Oëhm n[afX, ZJanm{bH$m, _hmZJanm{bH$m d g§ñWm§_Ü`o {ejU-godH$
nXmda éOy Pmbo AmhoV. n{hbr TAIT narjm amÁ` emgZmZo Am°ZbmBZ nÕVrZo nma nmS>br. _o[aQ>À`m AmYmao
hOmamo C_oXdmam§Mo {ejH$ ~ZÊ`mMo ñdßZ gmH$ma Pmbo.
{_Ìm§Zmo, TAIT narjm hr EImÚm {d{eîQ> {df` kmZmMr narjm ZgyZ gd© {df`m§Zm gm_mdyZ KoUmar,
^mdr {ejH$mMr AÜ`mnZ d ~m¡{ÕH$ j_Vm VnmgUmar EH$ gmYmaU H$m{R>Ê`nmVirMr narjm Amho. B`Îmm
nmMdr Vo ~mamdrn`ªVMo gd© {df`mMr nmR>çnwñVHo$ d B`Îmm nmMdr d AmR>drMo ñH$m°ba{enÀ`m nwñVH$m§Mm Á`m
narjmWvZr ì`dpñWVnUo Aä`mg Ho$bm Agob Aem C_oXdmam§gmR>r hr narjm AË`§V gmoß`m nÕVrMr AgUma
Amho.
TAIT narjoMo ~w{Õ_Îmm d A{^`mo½`Vm ho _w»` KQ>H$ AgyZ A{^`mo½`Vm `m _w»` KQ>H$mda 200 n¡H$s
120 àíZ d ~w{Õ_Îmm KQ>H$mda 200 n¡H$s 80 àíZ {dMmaÊ`mV `oVmV. A{^`mo½`Vm KQ>H$m§VJ©V ^m{fH$ j_Vm
(_amR>r d B§J«Or), J{UVr` j_Vm, AdH$mer` j_Vm, doJ Am{U AMyH$Vm, H$b, AmdS>, g_m`moOZ,
ì`{º$_Ëd BË`mXr CnKQ>H$ g_m{dï> AgVmV Va ~w{Õ_Îmm KQ>H$m§VJ©V AmH$bZ, dJuH$aU, VH©$ d AZw_mZ,
g_g§~§Y, gm§Ho${VH$ ^mfm, Hw$Q> àíZ, H«$_ loUr, b`~Õ _m§S>Ur BË`mXr CnKQ>H$ g_m{dï> AgVmV.
`m gd© KQ>H$m§Mm ì`dpñWV gamd Pmbm Va Amnbo _o[aQ> A{YH$ Mm§Jbo hmoD$ eH$Vo. _mJÀ`m dfuMm
{ZH$mb nmhVm Ago bjmV `oVo H$s, 200 n¡H$s 140 À`m nwT>o _mH©$ {_i{dUmar _wbo hr ghO ZmoH$arbm bmJbr.
Vw_À`m bjmV `oB©b H$s, 70% _mH©$ àmßV hmoVmM Vw_Mo {ejH$ hmoÊ`mMo ñdßZ 99% À`m nwT>o Jobobo AgVo.
BVH$s Q>ŠHo$dmar {_iÊ`mgmR>r Vwåhmbm 100% _ohZV ¿`mdr bmJob, self study H$amdm bmJob. Ho$boë`m
KQ>H$mMo AmH$bZ H$amdo bmJob. _J OmD$Z AmnUmg Vmo KQ>H$ Mm§Jë`mà_mUo g_Oy bmJob. ho EH$m {XdgmV
hmoUmao H$m_ Zmhr Ë`mgmR>r {OÔ Am{U {MH$mQ>r Amdí`H$ Amho. J{UV, ~w{Õ_Îmm, {dkmZ, B§J«Or Am{U e¡j{UH$
_mZgemó ho H$R>rU g_Obo OmUmao KQ>H$/{df` Oa AmnU Mm§Jë`mà_mUo Ho$bo Va Amnb§ _o[aQ> MwH$Uma Zmhr.
~mH$s am{hbobo {df` ho _o[aQ> _Ü`o A{YH$ _mH©$ KoÊ`mgmR>r Cn`wº$ R>aUmao AmhoV. H$moUVmhr {df` pñH$n H$ê$Z
MmbUma Zmhr. gd© {df`m§Mr H$m{R>Ê`nmVir doJdoJir Agbr Va Ë`m§Mo JwUXmZ nÕVrV _hÎdmMo `moJXmZ
Amho, Oo ZmH$mê$Z MmbV Zmhr Am{U gmoSy>Z XoIrb MmbUma Zmhr. åhUyZ nwÝhm EH$Xm EH$ gm§Jmdo dmQ>Vo H$s,
AmnU Amnë`m j_Vm§da {dídmg R>odm, `e ZŠH$s àmá hmoB©b.
gd© ^mdr {ejH$m§Zm narjogmR>r hm{X©H$ ew^oÀN>m!
AZwH«$_{UH$m

{d^mJ A : A{^`moo½`Vm 11 Vo 504

1. A§H$J{UVr` j_Vm
1. g§»`m 2. ñWm{ZH$ qH$_V
3. {d^mÁ`VoÀ`m H$gmoQ>çm 4. ~oarO, dOm~mH$s, ^mJmH$ma, JwUmH$ma
5. dJ©, KZ, dJ©_yi d KZ_yi 6. KmVm§H
7. AnyUmªH$ 8. Xem§e AnyUmªH$
9. _gm{d - cgm{d 10. gamgar
11. JwUmoÎma d à_mU 12. ^mJrXmar
13. d`dmarVm 14. eoH$S>odmar
15. Z\$m-VmoQ>m 16. gaiì`mO d MH«$dmT> ì`mO
17. A§H$J{UVr d ^y{_Vr` loUr 18. _m§S>Ur Am{U {ZdS>
19. g§^mì`Vm 20. dJ© g_rH$aUo
21. _mnZ 22. ZmUr, ZmoQ>m
23. ^y{_Vr g§H$ënZm
2. Vm{H©$H$ j_Vm
1. doZ AmH¥$Vr 2. H$maU Am{U n[aUm_
3. Iao Am{U ImoQ>o 4. {dYmZ Am{U {ZîH$f©
5. {dYmZ Am{U H¥$Vrg§M 6. n[aÀN>oXm§_YyZ {ZîH$f© H$mT>Uo
7. {df`mMm emoY
3. doJ d AMyH$Vm
1. doJ, doi Am{U A§Va 2. H$mi, H$m_, doJ d _Owar 3. nmÊ`mMr Q>mH$s, Zi
4. ^m{fH$ j_Vm (B§J«Or)
1. Tense 2. Active & Passive Voice
3. Direct & Indirect Speech 4. ModalAuxiliaries
5. Articles 6. Parts of Speech
7. Adjective (Deofu) 8. Pronoun
9. Question Tag 10. Gender
11. Synonyms 12. Antonyms
13. One Word Substitution 14. Idioms and Phrases
15. Correct Spelling 16. Proverbs
5. ^m{fH$ j_Vm (_amR>r)
1. ^mfm d {bnr 2. dU© {dMma
3. g§Yr 4. eãXm§À`m OmVr
5. qbJ {dMma 6. dMZ {dMma
7. {d^ŠVr {dMma 8. Zm_m§Mo gm_mÝ`ê$n
9. gd©Zm_o 10. {deofU
11. {H«$`mnX 12. {H«$`mnXmMo AW©
13. {H«$`mnXmMo H$mi 14. {H«$`m{deof Aì``
15. eãX`moJr Aì`` 16. C^`mÝd`r Aì``
17. Ho$dbà`moJr Aì`` 18. à`moJ
19. g_mg 20. Ac§H$ma
21. ag 22. eãXeŠVr
23. dmŠ`m§Mo àH$ma 24. dmŠ` ê$nm§Va
25. dmŠ` n¥ÏW…H$aU 26. d¥Îm
27. nÌboIZ 28. eãX{gÕr
29. {dam_{MÝho 30. g_mZmWu eãX
31. {déÕmWu eãX 32. EH$mM eãXmMo {Za{Zamio AW©
33. eãXg_yhm~Ôb EH$ eãX 34. dmH²$àMma
35. åhUr 36. ewÕ - AewÕ eãX
37. ì`{ŠVH$bm Xe©H$ eãX 38. gma»`m CƒmamMo nU {^Þ AWm©Mo eãX
39. g_yhXe©H$ eãX 40. àmUr d Ë`m§Mr Kao
41. gOrd d {n„zXe©H$ eãX 42. gOrd dñVy-AmdmO/ZmXXe©H$ eãX
43. à{gÕ ì`ŠVr d {deofU 44. EH$mM eãXmMo qhXr-_amR>r ^mfoVrb {^Þ AW©
45. AmË_M[aÌo 46. _amR>r gm{hpË`H$/BVa Am{U Ë`m§Mr Q>monUZmdo
47. coIH$ d Ë`m§Mo gm{hË`
6. AdH$mer` j_Vm
1. AmaemVrb à{V_m 2. nmÊ`mVrb à{V_m
3. AmH¥$Ë`m§Mr _m{bH$m 4. {dg§JV AmH¥$Vr emoYm
5. AmH¥$Ë`m§_Yrb ghg§~§Y 6. AmH¥$Vr gmMm
7. H$mJXmMr KS>r 8. bnbobr AmH¥$Vr emoYm

7. H$bm / AmdS>

8. g_m`moOZ / ì`{º$_Îd
{d^mJ ~ : ~w{Õ_Îmm 505 Vo 586

1. AmH$bZ
1. _amR>r AmH$bZ j_Vm 2. B§J«Or AmH$bZ j_Vm
2. dJuH$aU
1. {dg§JV Aja AmoiIm 2. {dg§JV g§»`m AmoiIm 3. {dg§JV AmH¥$Ë`m AmoiIm
3. g_g§~§Y
1. g§»`m_Yrb g§~§Y 2. Ajam§Mm nañna g§~§Y
3. ^m{fH$ ghg§~§Y 4. A§H$ d Ajao emoYUo
4. H«$_ d loUr
1. Aja_mbm 2. g§»`m_m{bH$m
5. VH©$ d AZw_mZ
1. am§JoVrb H«$_/~¡R>H$ ì`dñWm 2. KS>çmi
3. {XZX{e©H$m 4. {Xem
5. ZmVog§~§Y 6. AmH¥$Ë`m§Mr g§»`m _moOUo
7. KZmH¥$Vr R>moH$io
6. Hw$Q> àíZ
1. VwbZm àH$maMo àíZ 2. AQ>r / eVvda AmYm[aV àíZ
3. Jw§Vboë`m g_ñ`m§da AmYm[aV àíZ 3. H$m¡Qw>§{~H$ AmYm[aV H$moS>r
7. gm§Ho${VH$ ^mfm
1. Ajam§Mr gm§Ho${VH$ ^mfm 2. Z§~a / {MÝho `m§Mr gm§Ho${VH$ ^mfm
3. _°{Q´>Šg 4. à{VñWmnZ
5. g§Xoe, eãX, H$moS> CbJS>Uo
8. b`~Õ _m§S>Ur
1. Ajam§Mr b`~Õ _m§S>Ur 2. A§H$m§Mr b`~Õ _m§S>Ur 3. AmH¥$Ë`m§Mr b`~Õ _m§S>Ur

{d^mJ H$ : TAIT 2017 _Ü`o Pmboë`m àíZn{ÌH$m 587 Vo 648


2023 _Ü`o hmoUmè`m {ejH$ (TAIT) ^aVrgmR>r AË`§V Cn`wŠV nwñVH$
AmOM IaoXr H$am.
A§H$J{UVr` j_Vm
1. g§»`m 2. ñWm{ZH$ qH$_V
3. {d^mÁ`VoÀ`m H$gmoQ>çm 4. ~oarO, dOm~mH$s, ^mJmH$ma, JwUmH$ma
5. dJ©, KZ, dJ©_yi d KZ_yi 6. KmVm§H$
7. AnyUmªH$ 8. Xem§e AnyUmªH$
9. _gm{d - cgm{d 10. gamgar
11.JwUmoÎma d à_mU 12. ^mJrXmar
13.d`dmarVm 14. eoH$S>odmar
15.Z\$m-VmoQ>m 16. gai ì`mO d MH«$dmT> ì`mO
17.A§H$J{UVr d ^y{_Vr` loUr 18. _m§S>Ur Am{U {ZdS>
19.g§^mì`Vm 20. dJ© g{_H$aUo
21._mnZ 22. ZmUr, ZmoQ>m
23.^y{_Vr g§H$ënZm

`emoXm npãcHo$eZ 11
2 ñWm{ZH$ qH$_V
ì`m»`m - ñWm{ZH$ qH$_V åhUOo A§H$mÀ`m g§»`o_Yrb ñWmZmdê$Z R>aUmar qH$_V hmo`.

gmoS>{dbobr CXmhaUo
1. 45935
EH$H$ ñWmZmÀ`m A§H$mMr qH$_V = 51 = 5
XeH$ ñWmZmÀ`m A§H$mMr qH$_V = 310 = 30
eVH$ ñWmZmÀ`m A§H$mMr qH$_V = 9100 = 900
ehó ñWmZmÀ`m A§H$mMr qH$_V = 51000 = 5000
Xeehó ñWmZmÀ`m A§H$mMr qH$_V = 410,000 = 40,000
2. 2,45,921 `m g§»`oV ehó d eVH$ ñWmZÀ`m A§H$mMr qH$_V H$mT>m.
eVH$ = 9100 = 900 (A§H$mÀ`m nwT>o OodT>çm g§»`m AmhoV VodT>o 0 Q>mH$Uo)
ehó = 51000 = 5000 (5 À`mnwT>o VrZ A§H$ AmhoV. åhUyZ VrZ eyÝ` Q>mH$boV.)
3. 9,999 `m g§»`oVrb eVH$ ñWmZÀ`m 9 Mr qH$_V d XeH$ ñWmZÀ`m 9 Mr qH$_V `mVrb \$aH$ {H$Vr?
- XeH$ ñWmZÀ`m 9 Mr qH$_V = 910 = 90
- eVH$ ñWmZÀ`m 9 Mr qH$_V = 9100 = 900 900 - 90 = 810
4. 7557 `m g§»`oVrb 5 À`m AJmoXaÀ`m 7 Mr d 5 Z§VaÀ`m 7 À`m qH$_VrVrb \$aH$ {H$Vr?
- 6993
5. 9 * * 8 `m g§»`oVrb * À`m OmJr EH$ g_mZ A§H$ AgyZ Ë`m§À`m ñWm{ZH$ qH$_VrVrb \$aH$ 540
Amho Va * * À`m OmJr H$moUVm A§H$ Agob?
gyÌ - OodT>m \$aH$ Amho Ë`mVrb n{hë`m A§H$mÀ`m nwT>rb A§H$ * À`m OmJr `oVmo.
 \$aH$mVrb 5 hm A§H$ n{hbm Amho.
 5 À`m nwT>Mr g§»`m 6  600 - 60 = 540
 * * À`m OmJr 6 Am{U 5 A§H$ Amho.
6. 52, * * 3 `m g§»`oVrb * * À`m OmJr g_mZ A§H$ AgyZ Ë`m§À`m ñWm{ZH$ {H$_VrVrb \$aH$ 360
Agë`mg * * À`m OmJr H$moUVr g§»`m `oB©b? -4
7. 2,53,245 `m g§»`oVrb 2 Z§Va `oUmè`m 5 Mr ñWm{ZH$ qH$_V 4 Z§Va `oUmè`m 5 À`m {H$Vr nQ> Amho?
- 2 Z§Va `oUmè`m 5 Mr ñWm{ZH$ qH$_V = 50,000
- 4 Z§Va `oUmè`m 5 Mr ñWm{ZH$ qH$_V = 5  = 10,000 nQ>

8. 305523 `m A§H$mVrb eyÝ`mÀ`m AJmoXaÀ`m 3 Mr qH$_V 2 Z§VaÀ`m 3 À`m {H$Vr nQ> Amho?
- 100,000 nQ>
`emoXm npãcHo$eZ 15
5 dJ©, KZ, dJ©_yi d KZ_yi
dJ© : H$moUË`mhr g§»`og Ë`mM g§»`oZo JwUë`mg `oUmè`m JwUmH$mamg Ë`m g§»`oMm dJ© Ago åhUVmV.
CXm. 122 = ? 1212 = 144
g§»`m dJ© g§»`m dJ© g§»`m dJ©
12 = 1 112 = 121 212 = 441
22 = 4 122 = 144 222 = 484
32 = 9 132 = 169 232 = 529
42 = 16 142 = 196 242 = 576
52 = 25 15 2 = 225 252 = 625
62 = 36 162 = 256 262 = 676
72 = 49 172 = 289 272 = 729
82 = 64 182 = 324 282 = 784
92 = 81 192 = 361 292 = 841
10 2 = 100 202 = 400 302 = 900
nyU© dJ©g§»`m AmoiIÊ`mÀ`m Šb¥ßË`m-
1. dJ© g§»`oÀ`m EH$H$ñWmZr åhUOo eodQ>r 2, 3, 7, 8 ho A§H$ H$YrM ZgVmV.
2. dJ©g§»`oÀ`m EH$H$ñWmZr (eodQ>r) 0, 1, 4, 5, 9 ho A§H$ AgVmV. CXm. 81, 4, 9
3. dJ©g§»`oÀ`m EH$H$ñWmZr 5 Agë`mg XeH$ñWmZr 2 AgVmoM. CXm. 25, 625
4. dJ©g§»`oÀ`m eodQ>r 0 Agë`mg Ë`m§Mr g§»`m g_ AgVo. CXm. 100 = 10
CXm.
1. Imbrb nyU© dJ©g§»`m AmoiIm.
(1) 612 (2) 987 (3) 655 (4) 361
{Z`_ 1 Zwgma : 2, 3,7, 8 ho A§H$ ZgVmV.
{Z`_ 3 Zwgma : EH$H$ñWmZr 5 Agë`mg XeH$ñWmZr 2 `oVmoM.
nyU© dJ©g§»`m = 361
AnyUmªH$mMm dJ© H$mT>Uo-
AnyUmªH$mMm dJ© H$mT>VmZm A§emMm dJ© A§eñWmZr d N>oXmMm dJ© N>oXñWmZr {bhmdm.

CXm.
X§eme AnyUmªH$mMm dJ© H$mT>Uo-
Xem§e AnyUmªH$mMm dJ© H$mT>VmZm àW_ Xem§e {MÝh Zmhr Ago g_OyZ dJ© H$mT>mdm d Z§Va Xem§e{MÝh Úmdo.

`emoXm npãcHo$eZ 23
7 AnyUmªH$
A§e d N>oX gmaIm Agob Va CÎma EH$ `oVo. A§em_Ü`o eyÝ` Amho d N>oXmV eyÝ` ì`{V[aŠV BVa H$moUVrhr
g§»`m Agë`mg Ë`mMo CÎma Zoh_r eyÝ`M Agob.
EImÚm AnyUmªH$mMm ì`ñV H$aÊ`mgmR>r VmoM AnyUmªH$ CbQ>m {bhmdm.

CXm. Mm ì`ñV =

AnyU©m§H$mMr ~oarO, dOm~mH$s, JwUmH$ma d ^mJmH$ma

1.

2. nm`m g_mZ Zgob Va Vmo g_mZ H$ê$Z ¿`mdm.

4 5 4  4 5  3 16 15 31
     
3 4 3  4 4  3 12 12 12

3.

4.

5.

28 {ejH$ ^aVr
9 _gm{d - bgm{d
• _gm{d - _hÎm_ gm_mB©H$ {d^mOH$ åhUOoM _gm{d.
• XmoZ qH$dm XmoZnojm A{YH$ g§»`m§Mm _gm{d åhUOo Aer _moR>çmV _moR>r g§»`m H$s, Ë`m g§»`oZo {Xboë`m
g§»`obm {Z:eof ^mJ OmB©b.
• bgm{d - bKwÎm_ gm_mB©H$ {d^mOH$ åhUOoM bgm{d.
• XmoZ qH$dm XmoZnojm A{YH$ g§»`m§Mm bgm{d åhUOo Aer bhmZmV bhmZ g§»`m H$s, Á`m g§»`obm
{Xboë`m gd© g§»`oZo nyU© ^mJ OmVmo.
XmoZ g§»`m§Mm JwUmH$ma = bgm{d_gm{d
1. 54 d 36 Mm _gm{d H$mT>m.
3 54 36
3 18 12 _gm{d = 332 = 18
2 6 4
3 2
2. 48 d 72 `m§Mm bgm{d {H$Vr?
12 48 72 _gm{d = 212 = 24
2 4 6 bgm{d = 22312 = 144
2 3

3. 27, 81, 162 `m g§»`m§Mm bgm{d {H$Vr? (am. am. nmo. 8. 2014)
9 27 81 162 _gm{d = 93 = 27
3 3 9 18 bgm{d = 273  2 = 162
3 1 3 6
1 1 2

4. 150, 140, 210 `m§Mm bgm{d H$mT>m. (bmVya nmo. 2014)


10 150 140 210 _gm{d = 10
3 15 14 21 bgm{d = 1037  5  2 = 2100
7 5 14 7
5 2 1

5. XmoZ g§»`m§Mm bgm{d 420 d _gm{d 15 Amho. EH$ g§»`m 105 Agë`mg Xþgar g§»`m H$moUVr?
gyÌ - n{hbr g§»`mXþgar g§»`m = _gm{dbgm{d
105Xþgar g§»`m = 15420

Xþgar g§»`m = Xþgar g§»`m = 60


`emoXm npãcHo$eZ 35
10 gamgar
• gamgar åhUOo {Xboë`m gd© g§»`m§Mr EHy$U ~oarO ^mJrbo EHy$U g§»`m.
1. A{OVZo {H«$Ho$Q>À`m 5 gm_Ý`m§V AZwH«$_o 19, 49, 99, 28, 65 Ymdm H$mT>ë`m Va Ë`mÀ`m Ymdm§Mr
gamgar H$mT>m.
EH$U
$y g§»`mMr ~oarO
gamgar = EH$U
y$ g»§`m

2. EH$m ^mOr {dH«o$Ë`mMo H$mhr {XdgmMo CËnÞ 73, 79, 81, 77, 75 é. Amho, Va amoOMo gamgar CËnÞ
{H$Vr?

3. 5 H«$_dma g§»`m§Mr gamgar 25 Amho Va Ë`mn¡H$s gdm©V bhmZ g§»`m H$moUVr?


gamgar {Xbobr g§»`m hr Zoh_r _Ü`^mJr AgVo.
 23, 24, 25, 26, 27
bhmZ g§»`m = 23
4. EH$m dJm©Vrb 30 {dÚmÏ`mªMo gamgar d` 14 df© Amho. Oa Ë`mV dJ©{ejH$mMo d` {_i{dë`mg Ë`m§Mr
gamgar 15 df© hmoB©b Va {ejH$m§Mo d` {H$Vr?

30  15 = 465  465 – 420 = 45 ({dÚmWu + dJ©{ejH$ = 30 + 1 = 31)


{ejH$m§Mo d` = 45 df©
5. 12 _mUgm§Mo gamgar d` 40 df© Amho. Ë`mV EH$m _mUgmMo d` {_i{dë`m_wio Ë`mMr gamgar 42 df©
Pmbr Va ZdrZ _mUgmMo d` {H$Vr df© Amho?

13  42 = 546  546 – 480 = 66


ZdrZ _mUgmMo d` = 66 df©
6. EH$m JmoXm_m_Ü`o 10 dñVy AmhoV. Ë`mVrb 20 {H$bmo dOZmMr dñVy ~mhoa H$mT>br d Ë`m {R>H$mUr ZdrZ
dñVy KmVbr ZdrZ dñVy_wio dOZ gamgar 3Zo dmT>Vo Va ZdrZ dñVyMo dOZ {H$Vr?
 gyÌ = H$mT>boë`m nmoË`mMo dOZ + dmT>bobr gamgar  EHy$U nmoVr
20 + 3  10 = 20 + 30
ZdrZ nmoË`mMo dOZ = 50

`emoXm npãcHo$eZ 39
12 ^mJrXmar
àË`oH$ ^mJrXmamMm Jw§VdUyH$ H$mbmdYr åhUOo _wXV hr _{hÝ`mV qH$dm dfm©VM hdr. EH$mMr _{hÝ`mV
d Xþgè`mMr dfm©V Ago MmbUma Zmhr.
Z\$m qH$dm VmoQ>m Zoh_r ^m§S>db d _wXV `mdê$Z R>aVmo.
1. g[aVm d `mo{JVm `m§À`m KaJwVr CÚmoJmVrb ^m§S>dbmMo d _wXVrMo JwUmoÎma AZwH«$_o 9:4 d 7:5 Amho, Va
Ë`m§Zm {_iUmè`m Zâ`mMo JwUmoÎma H$m` Agob?
Zâ`mMo JwUmoÎma = ^m§S>dbmMo JwUmoÎma _wXVrMo JwUmoÎma
= 63:20

2. {XZH$aamd d ~mimgmho~ `m§Zr AZwH«$_o 10,000, 3 df© d 8000, 2 dfm©gmR>r EH$m ì`dhmamV Jw§Vdbo.
4600 EHy$U Z\$m Pmbm Va àË`oH$mMm dmQ>m H$m`?
_wÔb_wXV
100003 = 30000
80002 = 16000
= 15:8

3. am_ Am{U em_ `m§Zr é. 5000/- d é. 6000/- ^m§S>db J§wVdyZ EH$ CÚmoJ gwê$ Ho$bm. 4 _{hÝ`mZ§Va
gw{ZbZo Ë`mV Amnbo é. 8000/- Jw§Vdbo, Va 1 dfm©V Ë`m§À`m Zâ`mMo JwUmoÎma H$m`?
am_ em_ gw{Zb
^m§S>db 5000 6000 8000
_wXV 12 12 8

am_ em_
: gw{Zb
5000  12 : 6000  12 : 8000  8
6000 : 72000 : 64000
= 60:72:64
= 15:18:16
Z\$m dmQ>nmMo JwUmoÎma 15:18:16

52 {ejH$ ^aVr
14 eoH$S>odmar
• eoH$S>odmar åhUOo à{Ve§^a (100) hmo`. eoH$S>odmarbmM Q>¸o$dmar Agohr åhQ>bo OmVo. eoH$S>odmar % `m
{MÝhmZo Xe©{dbr OmVo.
• ì`dhmar AnyUmªH$mV ê$nm§Va
25 1 20 1
• 25% =  • 20% = 
100 4 100 5
50 1 12.5 1
• 50% =  • 12.5% = 
100 2 100 8
75 3 10 1
• 75% =  • 10% = 
100 4 100 10

1. 50% = {H$Vr?

2. 265 Mo 25% = ?

265 = 66.25

3. x Mo 40% = 250 Vax= ?

x  = 250

 x = 250
 x = 1255 = 625
4. 80 Mo 60% + 60 Mo 80% = ?

48 + 48 = 96
5. 700 Mo 10% + 800 Mo 20% = ?


 70 + 160 = 230

`emoXm npãcHo$eZ 59
22. EH$m narjoV 60% {dÚmWu B§J«Or {df`mV Zmnmg Pmbo d 30% {dÚmWu J{UV {df`mV Zmnmg Pmbo VgoM
10% {dÚmWu XmoÝhr {df`mV Zmnmg Pmbo. Va `m narjoV XmoÝhr {df`mV Zmnmg d nmg {dÚmÏ`mªMr
Q>ŠHo$dmar (%) {H$Vr? Zmnmg
{df` nmg Zmnmg
B§J«Or J{UV
B§JO« r 40 60
J{UV 70 30 60 10 30
XmoÝhr {df`mV 90 10

nmg
60 + 30 - 10 = 80
B§J«Or J{UV Zmnmg = 80
40 90 70 40 + 70 - 90 = 20
nmg = 20

23. EH$m narjoV B§J«Or {df`mV 60% {dÚmWu nmg Pmbo. 45% {dÚmWu J{UVmV nmg Pmbo d 35% {dÚmWu
XmoÝhr {df`mV Zmnmg Pmbo. Oa 1600 {dÚmWu XmoÝhr {df`mV nmg Pmbo AgVrb Va Ë`m narjog EHy$U
{H$Vr {dÚmWu ~gbo hmoVo?
{df` nmg Zmnmg Zmnmg
B§JO« r 60 40 J{UV B§J«Or
J{UV 45 55
55 35 40
XmoÝhr {df`mV 65 35

55 + 40 - 35 = 60
nmg
Zmnmg = 60%
J{UV B§J«Or
45 60 + 45 - 65 = 40%
65 60
nmg = 40%

40% nmg = 1600 {dÚmWu


EHy$U {dÚmWu = x
40 = 1600 {VaH$g JwUmH$ma H$ê$Z
100 = x
1600  100
= 40  100 = 4000
40
4000 {dÚmWu

`emoXm npãcHo$eZ 63
16 gai ì`mO d MH«$dmT> ì`mO
• gai ì`mO - \$º$ _wÔbmda {_iUmao ì`mO åhUOo gai ì`mO hmo`. åhUyZM Xadfu gai ì`mO
gmaIoM {_iVo.
• MH«$dmT> ì`mO - MH«$dmT> ì`mO åhUOo _wÔb + ì`mO `mda {_iUmao ì`mO hmo`. åhUyZM MH«$dmT>
ì`mOmV Xadfu ì`mO dmT>V OmVo.
• _wXV Zoh_r dfm©VM Agmdr. Oa _wXV {Xdgm§V dm _{hÝ`m§V {Xbobr Agob Va Vr dfm©V énm§VarV H$ê$Z
¿`mdr. ({Xdgm§Zm 365 Zo ^mJmdo, _{hÝ`mbm 12 Zo ^mJmdo)
• n{hë`m dfu gai ì`mO d MH«$dmT> ì`mO gmaIoM amhVo.
1. X.gm.X.eo. 5 XamZo 2500 én`m§Mo 5 dfm©V gai ì`mO {H$Vr?
gai ì`mO = = 625 é.

2. X.gm.X.eo. 3 XamZo 2500 én`mMo 146 {Xdgm§V {H$Vr gai ì`mO {_iob?
_wXV Zoh_r dfm©VM nm{hOo - {XdgmV Amho åhUyZ
= 30 é.

3. X.gm.X.eo. 5 XamZo 1500 én`m§Mr 3 dfm©V gai ì`mOmZo {H$Vr amg hmoB©b?
{Q>n - amg {dMmabr Amho. Ë`mgmR>r AJmoXa ì`mO H$mTy>Z ¿`m.
gaiì`mO = = 225 é.
amg = _wÔb + ì`mO
= 1500 + 225 = 1725
4. X.gm.X.eo. 5 XamZo 8000 én`m§Mo 3 dfm©V MH«$dmT>ì`mOmMr amg d MH«$dmT>ì`mO {H$Vr?

MH«$dmT> ì`mOmMr amg

`emoXm npãcHo$eZ 69
17 A§H$J{UVr d ^y{_Vr` loUr
CXm.
1) JUoe n{hë`m {Xder 70 é. ~±Ho$V O_m H$aVmo d Vmo àË`oH$ {Xder _mJÀ`m {Xder nojm 5 é. OmñV
^aVmo, Va 15 ì`m {Xder Vmo {H$Vr én`o ~±Ho$V ^aVmo?
1. a = n{hbo nX - åhUOo EH$ n{hë`m {XderMr aŠH$_ = 70 é.
2. d = gm_mB©H$ \$aH$ - amoOMr dmT> = 5 é.
3. 15 ì`m {XderMr aŠH$_ = ? n = 15
tn = a + (n – 1)d
= 70 + (15 – 1)5
= 70 + 70
= 140 é.
2) amhÿb n{hë`m {Xder {Xdgmbm 1740 eãX Q>mB©n H$aVmo. Ë`mMo à{V{XZ 5 eãX H$_r Q>mB©n hmoVmV.
Oa amhÿb 1 OmZodmarbm H$m_mbm bmJbm Agob Va 15 OmZodmarbm Vmo {H$Vr eãX Q>mB©n H$aob?
a = 1740 , d = – 5 , n = 15
tn = a + (n – 1) d
= 1740 + (15 – 1) – 5
= 1740 + 14– 5
= 1740 – 70
= 1670
3) EH$m A§H$J{UVr loT>rÀ`m n{hë`m 55 nXm§Mr ~oarO 3300 Amho, Va 28 do nX H$mT>m.
n = 55, Sn = 3300, t28
n
Sn = [2a +(n – 1) d]
2
55
3300 = [2 x a + (55 – 1) d]
2
55
3300 = [2a + 54d]
2
3300  2
= 2a + 54d
55
120 = 2a + 54d
60 = a + 27d .... (i)
t28 = ?

`emoXm npãcHo$eZ 73
18 _m§S>Ur Am{U {ZdS>
Permutation Combination
Arrangement (_m§S>Ur / aMZm) Selection ({ZdS>)
n n! n n!
Pr  Cr 
(n  z)! r!(n  r)!

5 5! 5 5!
CXm. P2  CXm. C2 
(5  2)! 2!(5  2)!

5! 5!
 
3! 2! 3!
5  4  3  2 1 5  4  3  2 1
 
3  2 1 2  1 3  2  1
=54 =52
= 20 = 10

ñnï>rH$aU : A, B d C nmgyZ {H$Vr àH$mao XmoZ Ajar ñnï>rH$aU : A, B d C `m§À`m_YyZ XmoZ OZm§Mr {ZdS>
eãX V`ma H$aVm `oB©b. {H$Vr àH$mao H$aVm `oB©b.

3! 3!
 3P2   3P2 
(3  2)! 2!(3  2)!

3! 3!
 
1! 2!  1!
3  2 1 3  2 1
 
1 2  11
=6 =3

`emoXm npãcHo$eZ 75
19 g§^mì`Vm
g§^mì`Vm (Probability) åhUOo H$m` ?
- EImXr KQ>Zm KS>Ê`mÀ`m eŠ`Vobm Ë`m KQ>ZoMr eŠ`Vm (Probability) åhUVmV.
- EHy$U KQ>Zm (Total outcome) Am{U hì`m Agboë`m KQ>Zm (Conditional outcome) `m§Mm ^mJmH$ma
åhUOoM g§^mì`Vm (Probability) hmo`.
* _hÎdmÀ`m g§km :
1) Z_wZm AdH$me (Total outcome / Sample space) :
eŠ` AgUmè`m gd© KQ>Zm / {Zîn§Îmr (outcome) `m§À`m g§Mmbm Z_wZm AdH$me (Total outcome/sample
space) Ago åhUVmV.
Z_wZm AdH$me (sample space) bm "s' {MÝhmMo Xe©{dVmV.
2) à`moJ (Experiment) :
à`moJ (Experiment) åhUOo {H«$`m - Ogo nÎmo {ngZo, ZmZo \o$H$Uo, S>m`g Q>mH$Uo
à`moJm_YyZ (Experiment) H$mhr {ZînÎmr (out come) {_iVmo.
Ogo ZmZo \o$H$bo AgVm Amnë`mbm {MV (Head) qH$dm nQ> (Tail) {_iVmo.
3) KQ>Zm (Event / conditional out come) :
eŠ` AgUmè`m {ZînÎmr / KQ>Zm (Total out come /sample space) _YyZ nm{hOo AgUmao {ZînÎmr / KQ>Zm
(Out come) åhUOoM KQ>Zm (Event / conditional out come) hmo`.
KQ>Zm (Event / conditional out come) "E' `m {MÝhmZo Xe©{dVmV.
* g§^mì`Vm Zoh_r 0 Vo 1 À`m _Ü`o AgVmo.
nm{hOo Agboë`m KQ>Zm
EImÚm KQ>ZoMr g§^mì`Vm =
EHy$U KQ>Zm
n(E)
P(E) 
n(s)

P(E) Probability of event (EImÚm KQ>ZoMr g§^mì`Vm)


n(E) No. of conditional out come (nm{hOo Agboë`m KQ>Zm)
n(s) No. of total outcome / sample space (EHy$U KQ>Zm)
* ZH$mamË_H$ g§^mì`Vm (Negative Probability)
P(E) = 1 - P(E)
 H$mhr _hÎdmÀ`m g§H$ënZm
1) ZmUo : Tail Head
à`moJ Z_wZm AdH$me (s) Z_wZm KQ>H$m§Mr g§»`m n(s)
1) EH$ ZmUo \o$H$bo AgVm s = {H, T} n(s) = 2
2) XmoZ ZmUr \o$H$br AgVm s = {HH, HT, TH, TT} n(s) = 4
3) VrZ ZmUr \o$H$br AgVm s = {HHH, HHT, HTH, THH
TTH, THT, HTT, TTT} n(s) = 8

80 {ejH$ ^aVr
21 _mnU
_mnZ :
1 hoŠQ>a 10000 Mm¡. _r. 1 hoŠQ>a 100 Ama 1 hoŠQ>a 2.4711 EH$a
1 EH$a 40 Ama 1 `mS>© 3 \y$Q> 1 XñVm 24 H$mJX
1 J«m¡g 12 S>PZ 1 [a_ 20 XñVo 1 {_{ZQ> 60 goH§$X
1 Vmg 60 {_{ZQ>o 1 {_{ZQ> 60 goH§$X 1 _¡b 1.6 {H$. _r.
1 Vn 12 df© 1 \°$X_ 1.8 _r. 1 \y$Q> 12 B§M
1 \y$Q> 0.3 _r. 1 B§M 2.54 go_r 1 ñdoAa _r. 8.51 ñHo$. \y$Q>
1 {_{b`Z 1000000 1 Mm¡. \y$Q> 10.76 Mm¡. \y$Q> 1 S>PZ 12 dñVy
1 KZ _r. 1000000 K.go. 10 {_br {bQ>a 1 g|Q>r{bQ>a 10 {_brJ«°_ 1 g|Q>rJ«°_
1 Q>Z 1000 {H$bmoJ«°_ 1 Q>Z 10 pŠd¨Q>b 1 {H$bmo 1000 J«°_
1 pŠd¨Q>b 100 {H$bmoJ«°_ 1 _rQ>a 100 go._r. 1 {bQ>a 100 {_br
10 _rQ>a 1 S>oH$m _rQ>a 1 K. {H$. _r. 1,00,00,00,000 _r.

nmobrg ^aVr d BVa gaigodm narjobm {dMmabobo àíZ


1. 100 Mm¡.‘r. = ? Mm¡. ’w$Q>
1) 2140 2) 1760 3) 2840 4) 1076
2. Vmer 18 {H$.‘r. Am{U goH§$Xmbm 5 ‘rQ>a ¶mn¡H$s H$moUVm doJ OmñV Amho?
1) Vmer 18 {H$.‘r. 2) goH§$Xmbm 5 ‘rQ>a 3) XmoÝhr doJ g‘mZ 4) ¶mn¡H$s Zmhr
3. EH$ {~br¶Z åhUOo {H$Vr?
1) 1 bmI 2) 100 hOma 3) 100 bmI 4) 100 H$moQ>r
4. 1 ‘rQ>a‘ܶo {H$Vr {‘br‘rQ>a AgVmV?
1) 10 2) 100 3) 1000 4) 10000
5. EH$ ho³Q>a = {H$Vr EH$a?
1) 2.2 2) 2.5 3) 2.8 4) 5.0
6. 8 ñ¹o$Aa ‘rQ>a = {H$Vr ñ¹o$Aa ’y$Q>?
1) 40.08 ñ¹o$. ’y$Q> 2) 46.8 ñ¹o$. ’y$Q> 3) 66.08 ñ¹o$. ’y$Q> 4) 86.08 ñ¹o$. ’y$Q>
7. EH$ B§M åhUOo {H$Vr {‘br‘rQ>a?
1) 28 {‘.{‘. 2) 25.4 {‘.{‘. 3) 26.4 {‘.{‘. 4) 30.48 {‘.{‘.
8. EH$m nXmWm©À¶m 1/4 (EH$ MVwWmªe) {H$bmoJ«m‘Mr qH$‘V én¶o 0.60 BVH$s Amho Va 200 J«°‘Mr qH$‘V
{H$Vr?
1) 42 n¡go 2) 50 n¡go 3) 48 n¡go 4) 40 n¡go
9. 1.5 {H$bmo‘rQ>a + 500 ‘rQ>a + 1000 g|Q>r‘rQ>a = ?
1) 155100 g|Q>r‘rQ>a 2) 21000 g|Q>r‘rQ>a 3) 201000 g|oQ>r‘rQ>a 4) 255100 g|Q>r‘rQ>a

`emoXm npãcHo$eZ 87
23 ^y{_Vr g§H$ënZm
• q~Xþ - AUHw${MXma Q>moH$mZo CR>d{bbm qQ>~ åhUOo q~Xþ hmo`. .m q~Xþ - M
• aofm - EH$m gai aofoV AgUmè`m d XmoÝhr ~mOw§Zm A_`m©X AgUmè`m AZ§V q~XþÀ`m g§Mmbm aofm
åhUVmV.

• EH$m q~XþVyZ AZoH$ aofm H$mT>Vm `oVmV.

• q~Xþ _YwZ aofm P, aofm Q, aofm R, aofm S OmVmV.


• XmoZ {^ÝZ q~XþVyZ EH$ Am{U EH$M aofm OmVo.
• XmoZ nañnam§Zm N>oXUmè`m XmoZ {^ÝZ aofm Á`m q~XþV nañnam§Zm N>oXVmV Ë`m q~Xþbm Ë`m aofm§Mm N>oXq~Xþ
åhUVmV.
• {Xboë`m gd© q~XþVyZ EH$ Am{U EH$M aofm OmV Agob Va Ë`m§Zm EH$aofr` q~Xþ åhUVmV.
• {Xboë`m VrZ qH$dm {VZnojm OmñV q~XþVyZ OmUmar EH$hr aofm H$mT>Vm `oV Zmhr Voìhm Ë`m q~Xþ§Zm
Z¡H$ao{f` q~Xþ åhUVmV.

• EH$mM q~XþV N>oXUmè`m VrZ qH$dm A{YH$ aofm§Zm EH$g§nmVr aofm åhUVmV.

• àVb - A_`m©{XV gnmQ> n¥ð>^mJmbm àVb åhUVmV.


- àVb AZ§V q~XþZr ~Zbobo AgVo.
- VrZ Z¡H$ao{f` q~XþVyZ EH$ Am{U EH$M àVb OmVo.

90 {ejH$ ^aVr
Vm{H©$H$ j_Vm
1. doZ AmH¥$Vr

2. H$maU Am{U n[aUm_

3. Iao Am{U ImoQ>o

4. {dYmZ Am{U {ZîH$f©

5. {dYmZ Am{U H¥$Vrg§M

6. n[aÀN>oXm§_YyZ {ZîH$f© H$mT>Uo

7. {df`mMm emoY

104 {ejH$ ^aVr


3. Ho$ai, {~hma, ^maV,

(1) (2) (3) (4)

ñnï>rH$aU : EH$ KQ>H$ BVa XmoZ {^Þ KQ>H$m§Zm g_m{dï> H$aVmo. `m CXmhaUm_Ü`o, Ho$ai d {~hma ho XmoZ
doJir amÁ` Amho. Vr ^maVmV Amho.
{~hma ^maV
(n`m©` 2)
Ho$ai
4. _mVm, {ó`m, {e{jH$m

(1) (2) (3) (4)

ñnï>rH$aU : EH$ KQ>H$ hm BVa XmoZ A§emË_H$g§~§Y AgUmè`m KQ>H$m§Zm g_m{dï> H$aVmo. nU H$mhr _mVm
{e{jH$m Agy eH$Vrb
_mÌ _mVm d {e{jH$m `m {ó`m AgVmV.
{ó`m
{e{jH$m
_mVm (n`m©` 4)
5. eoOmarb AmH¥$VrV EH$m emioVrb {d{dY IoimVrb IoimSy>§Mo à{V{ZYrËd
11 H$aVo {ÌH$moU-{H«$Ho$Q> IoimSy>, Am`V-\w$Q>~m°bMo, dVw©i, H$~È>r IoimMo
6 10 6 2 à{V{Z{YËd H$aVmo.
Imbrb àíZm§Mr AMyH$ CÎmao {ZdS>m.
9
1. \w$Q>~m°b d {H«$Ho$Q> ho XmoZM Ioi IoiUmao IoimSy> {H$Vr?
(1) 6 (2) 10 (3) 8 (4) 11
ñnï>rH$aU : \$ŠV Am`V d {ÌH$moUmV AgUmè`m§Mr ~oarO H$am. 6 (n`m©` 1)
2. H$~È>r d {H$H«o$Q> ho XmoZ Ioi IoiUmao _mÌ \w$Q>~m°b Z IoiUmao IoimSy> {H$Vr?
(1) 15 (2) 17 (3) 17 (4) 7
ñnï>rH$aU : \$º$ {ÌH$moUmVrb d dVw©imVrb A§H$mMr ~oarO 6 + 9 = 15 (n`m©` 1)
3. Ë`m emioV EHy$U {H$Vr {H«$Ho$Q> IoiUmao IoimSy> AmhoV.
(1) 16 (2) 25 (3) 32 (4) 9
ñnï>rH$aU : \$ŠV {ÌH$moUmVrb g§»`mMr ~oarO H$am. 10 + 6 + 9 = 25 (n`m©` 2)

106 {ejH$ ^aVr


2 H$maU Am{U n[aUm_
• EImÚm KQ>ZoMo narjU H$aVmZm Vr KQ>Zm H$m KS>br ? ho emoYyZ H$mT>ë`mZ§Va Ë`m emoYmMm n[aUm_
åhUOoM H$maU n[aUm_ hmo`.
• H$maU : hr Aer KQ>Zm Amho Or BVa KQ>Zm KS>Ê`mg àd¥ËV H$aVo.
• n[aUm_ : n[aUm_ åhUOo H$maUmZ§Va KS>Umar KQ>Zm.
• `mdê$Z Ago bjmV `oVo H$s n[aUm_ hmoÊ`mnydu H$maU CØdbo nm{hOo Am{U n[aUm_ Zoh_r H$maUmÀ`m
Z§Va KS>Vmo.

TAIT narjm 2017 d BVa ñnYm©narjm§Zm {dMmabobo àíZ

1. gyMZm … Imbrb à˶oH$ àíZmV XmoZ {dYmZo I Am{U II {Xbobo AmhoV. ho {dYmZ EH$Va ñdV§Ì H$maU Agy eH$VmV
qH$dm ñdV§Ì H$maUm§Mo n[aUm‘ Agy eH$VmV ¶mn¡H$s EH$ {dYmZ BVa {dYmZmMm n[aUm‘ Agy eH$Vmo. XmoÝhr {dYmZo
dmMm Am{U Imbrbn¡H$s H$moU˶m CÎmamMm n¶m©¶ ¶m XmoÝhr {dYmZm§‘Yrb g§~§Ym§Mo dU©Z H$aVmo Vo R>adm.
{dYmZ …
I) X XoemZo Amnë¶m ZmJ[aH$m§gmR>r nmgnmoQ>© A{Zdm¶© Ho$bm Amho.
II) X Xoembm Ad¡Y ñWbm§VamÀ¶m g‘ñ¶obm Vm|S> Úmdo bmJV Amho.
1) {dYmZ I H$maU Amho Am{U {dYmZ II ˶mMm n[aUm‘ Amho.
2) {dYmZ II H$maU Amho Am{U {dYmZ I ˶mMm n[aUm‘ Amho.
3) {dYmZ I Am{U II XmoÝhr ñdV§Ì H$maUo AmhoV.
4) {dYmZ I Am{U II XmoÝhr ñdV§Ì H$maUm§Mo n[aUm‘ AmhoV.
2. gyMZm … Imbrb à˶oH$ àíZmV XmoZ {dYmZo I Am{U II {Xbobo AmhoV. ho {dYmZ EH$Va ñdV§Ì H$maU Agy eH$VmV
qH$dm ñdV§Ì H$maUm§Mo n[aUm‘ Agy eH$VmV. ¶m§n¡H$s EH$ {dYmZ BVa {dYmZmMm n[aUm‘ Agy eH$Vmo. XmoÝhr {dYmZo
dmMm Am{U Imbrbn¡H$s H$moU˶m CÎmamMm n¶m©¶ ¶m XmoÝhr {dYmZm§‘Yrb g§~§Ym§Mo dU©Z H$aVmo Vo R>adm.
{dYmZ …
I) n§VàYmZ§mZr XþîH$miJ«ñV ^mJm§Mm AmT>mdm KoVbm Am{U eoVH$è¶m§Zm ‘XV H$aʶmgmR>r gaH$maH$Sy>Z gmhmæ¶
H$aʶmMo AmœmgZ {Xbo.
II) XþîH$miJ«ñV ^mJmVrb ‘moR>çm à‘mUmV eoVH$ar Xþ…I ghZ H$arV AmhoV Am{U ˶m§À¶m Hw$Qw>§{V~¶m§Zm nmogUo
˶m§Zm Ae³¶ Amho.
1) {dYmZ I H$maU Amho Am{U {dYmZ II ˶mMm n[aUm‘ Amho.
2) {dYmZ II H$maU Amho Am{U {dYmZ I ˶mMm n[aUm‘ Amho.
3) {dYmZ I Am{U II XmoÝhr ñdV§Ì H$maUo AmhoV.
4) {dYmZ I Am{U II XmoÝhr H$mhr gm‘mݶ H$maUm§Mo n[aUm‘ AmhoV.
3. gyMZm … Imbrb à˶oH$ àíZmV XmoZ {dYmZo I Am{U II {Xbobo AmhoV. ho {dYmZ EH$Va ñdV§Ì H$maU Agy eH$VmV
qH$dm ñdV§Ì H$maUm§Mo n[aUm‘ Agy eH$VmV. ¶mn¡H$s EH$ {dYmZ BVa {dYmZmMm n[aUm‘ Agy eH$Vmo. XmoÝhr {dYmZo
dmMm Am{U Imbrbn¡H$s H$moU˶m CÎmamMm n¶m©¶ ¶m XmoÝhr {dYmZm§‘Yrb g§~§YmMo dU©Z H$aVmo Vo R>adm.

`emoXm npãcHo$eZ 113


3 Iao Am{U ImoQ>o
• Aem àH$maÀ`m àíZm_Ü`o EH$ ì`ŠVr Zoh_r Iao ~mobVo, Xþgar ì`ŠVr EH$Xm Iao d EIXm ImoQ>o ~mobVo
Va {Vgar ì`ŠVr Zoh_r ImoQ>o ~mobVo. àíZm_Ü`o Ë`m ì`ŠVrZo Ho$bobr {dYmZo {Xbobr AgVmV d Ë`m
{dYmZmdê$Z Amnë`mbm doJdoJio àíZ {dMmabo OmVmV.
• Aem àíZm_Ü`o H$moUVr ì`ŠVr Zo_H$s Iao ~mobUmar qH$dm ImoQ>o ~mobUmar Amho ho _m{hV Zgë`m_wio,
EImÚm ì`ŠVrbm Iao ~mobUmar Amho Ago J¥{hV Yê$Z BVa ì`ŠVrÀ`m {dYmZm§Mm {dMma H$amdm bmJVmo.
• Iao ~mobUmar ì`ŠVr hr Zoh_r Iao ~mobVo. VrZo Ho$bobr gd© {dYmZo Iar/gË` AgVmV.
• ImoQ>r ~mobUmar ì`»Vr hr Zoh_r ImoQ>o ~mobVo VrZo Ho$bobr gd© {dYmZo ImoQ>r/AgË` AgVmV.
• Iao ImoQ>o ~mobUmar ì`ŠVr : hr ì`ŠVr Zoh_r Iao qH$dm ImoQ>o {dYmZo EH$m Z§Va EH$ H$aV AgVo.

TAIT narjm 2017 d BVa ñnYm©narjm§Zm {dMmabobo àíZ

1. gyMZm … Imbr {Xboë¶m {dYmZ (A) Am{U H$maU (R) gmR>r, Imbrbn¡H$s ¶mo½¶ n¶m©¶ {ZdS>m.
{dYmZ (A) … ‘rR> KmbʶmZo AÞ CH$iʶmV ‘XV hmoVo.
{dYmZ (R) … ‘rR> KmbʶmZo nmʶmMm CËH$bZm§H$ dmT>Vmo.
1) XmoÝhr (A) Am{U (R) g˶ AmhoV Am{U (R) (A) M ¶mo½¶ ñnï>rH$aU Amho.
2) XmoÝhr (A) Am{U (R) Iao AmhoV, na§Vw (R) (A) M ¶mo½¶ ñnï>rH$aU Zmhr.
3) (A) g˶ Amho, na§Vw (R) ImoQ>o Amho.
4) (A) ImoQ>o Amho, na§Vw (R) g˶ Amho.
2. gyMZm … Imbr {Xboë¶m {dYmZ (A) Am{U H$maU (R) gmR>r, Imbrb n¡H$s ¶mo½¶ n¶m©¶ {ZdS>m.
{dYmZ (A) … ^maVr¶ bîH$am§‘ܶo Zm¡goZm{YnVr gdm}ƒ g§^d ñWmZ Amho.
H$maU (R) … ^maVr¶ Zm¡XbmMo ‘w»¶ A{YH$mar ¶m§Zm gm‘mݶ åhUyZ AmoiIbo OmVo.
1) XmoÝhr (A) Am{U (R) g˶ AmhoV Am{U (R) (A) M ¶mo½¶ ñnï>rH$aU Amho.
2) XmoÝhr (A) Am{U (R) Iao AmhoV, na§Vw (R) (A) M ¶mo½¶ ñnï>rH$aU Zmhr.
3) (A) g˶ Amho, na§Vw (R) ImoQ>o Amho. 4) (A) ImoQ>o Amho, na§Vw (R) g˶ Amho.
3. gyMZm … Imbr {Xboë¶m {dYmZ (A) Am{U H$maU (R) gmR>r, Imbrbn¡H$s ¶mo½¶ n¶m©¶ {ZdS>m.
{dYmZ (A) … AH$~abmhr Ohm§Jra åhUVmV.
H$maU (R) … AH$~a Bñbm{‘H$ H$m¶ÚmMo H$S>H$ àemgH$ hmoVo.
1) XmoÝhr (A) Am{U (R) g˶ AmhoV Am{U (R) (A) M ¶mo½¶ ñnï>rH$aU Amho.
2) XmoÝhr (A) Am{U (R) Iao AmhoV. na§Vw (R) (A) M ¶mo½¶ ñnï>rH$aU Zmhr.
3) (A) g˶ Amho, na§Vw (R) ImoQ>o Amho.
4) (A) ImoQ>o Amho, na§Vw (R) g˶ Amho.

116 {ejH$ ^aVr


4 {dYmZ Am{U {ZîH$f©
• {Xboë`m àíZmVrb {dYmZmVrb _m{hVrdê$Z Oo CÎma / AZw_mZ / gma H$mT>bo OmVo Ë`mbmM {ZîH$f© Ago
åhUVmV.
• {ZîH$f© åhUOo {dYmZ, J¥{hVHo$ `m§Mm {dñVma AgVmo.
• {ZîH$f© åhUOo gdm©V eodQ>Mm KQ>H$/nX AgVo.
• C_oXdmamZo {Xboë`m {dYmZmVyZ ñdV…hÿZ XmoZ VrZ {ZîH$f© H$mT>Ê`mMm à`ËZ H$am.
• ho {ZîH$f© {Xboë`m {ZîH$fmªer nS>VmiyZ nhm.
• Oa {Xbobo {ZîH$f© `m {ZîH$fmªer g_m§Va qH$dm Ë`m§À`mer g§~§{YV AgVrb Va Vmo {ZîH$f© `moJ Amho
Ago g_Om.
• Oa EImXm {ZîH$f© MwH$sMm Amho Ago dmQ>V Agë`mg Va Ë`mgmR>r `mo½` Vm{H©$H$ H$maU emoYÊ`mMm
à`ËZ H$am.

TAIT narjm 2017 d BVa ñnYm©narjm§Zm {dMmabobo àíZ


1. gyMZm… Imbr {Xboë¶m àíZmV EH$ {dYmZ Amho Á`mMo I Am{U II Ago XmoZ {ZîH$f© ˶mImbr A§{H$V Ho$bobo AmhoV.
¶m AmYmao gdm©V ¶mo½¶ n¶m©¶ {ZdS>m.
{dYmZ …
^maVmZo {H«$Ho$Q>Mm 2014 Mm dëS>© H$n qOH$bm.
{ZîH$f© …
I. ^maVr¶ {H«$Ho$Q> IoimSy> OJmVrb gdm}Îm‘ AmhoV.
II. ^maVr¶ g§K dëS>© H$nÀ¶m AIoaÀ¶m gm‘ݶmV 300 nojm A{YH$ Ymdm H$mTy> eH$bm.
1) Ho$di {ZîH$f© H«$‘m§H$ I {dYmZmg AZwgéZ Amho. 2) Ho$di {ZîH$f© H«$‘m§H$ II {dYmZmg AZwgéZ Amho.
3) {ZîH$f} H«$‘m§H$ I qH$dm II AZwgéZ Amho. 4) H$moUVmhr {ZîH$f© AZwgéZ Zmhr.
2. gyMZm … Imbr {Xboë¶m àíZVm EH$ {dYmZ Amho Á¶mMo I Am{U II Ago XmoZ {ZîH$f© ˶mImbr A§{H$V Ho$bobo AmhoV.
¶m AmYmao gdm©V ¶mo½¶ n¶m©¶ {ZdS>m.
{dYmZ
XoemVrb ñd¶§godr g§ñWm§Zm amOH$s¶ njm§Zm ‘m{hVr A{YH$mamÀ¶m H$joV AmUm¶Mo Amho.
{ZîH$f©
I. ñd¶§godr g§ ñWm§Zm amOH$s¶ nj AmdS>V ZmhrV. II. amOH$s¶ njm§H$S>o bndʶmgmaIo Iyn H$mhr AgVo.
1) Ho$di {ZîH$f© H«$‘m§H$ I {dYmZmg AZwgê$Z Amho. 2) Ho$di {ZîH$f© H«$‘m§H$ II {dYmZmg AZwgê$Z Amho.
3) {ZîH$f© H«$‘m§H$ I qH$dm II AZwgê$Z Amho. 4) H$moUVmhr {ZîH$f© AZwgê$Z Zmhr.

118 {ejH$ ^aVr


3 doJ d AMyH$Vm
1) doJ, doi Am{U A§Va
- `m àH$maMr J{UVo gmoS>{dV AgVmZm àW_ EH$Ho$ g_mZ AmhoV H$m Zmhr Vo nhmdo.
doJ – km/hr m/sec
A§Va – km m
doi – hr sec

- km/hr `m doJmÀ`m EH$H$mMo m/sec _Ü`o ê$nm§Va H$aVmZm km/hr bm Zo JwUmdo.

- m/sec `m doJmÀ`m EH$H$mMo km/hr _Ü`o énm§Va H$aVmZm m/sec bm Zo JwUmdo.


1. 300 _rQ>a bm§~rÀ`m Vmer 72 {H$_r. doJmZo OmUmè`m AmJJmS>rbm EH$ {dOoMm Im§~ Amobm§S>Ê`mg {H$Vr
doi bmJob?
gyÌ -

2. 350 _rQ>a bm§~rMr JmS>r 150 _rQ>a bm§~rMm nwb 30 goH§$XmV Amobm§S>Vo Va {VMm Vmer doJ {H$Vr?

gyÌ -

3. 450 _rQ>a bm§~rMr EH$ AmJJmS>r EH$m Im§~mg 30 goH§$XmV Amobm§S>Vo Va Ë`m AmJJmS>rMm doJ {H$Vr?

4. 120 _rQ>a bm§~rÀ`m aoëdobm 1080 _rQ>a bm§~rMm ~moJXm Amobm§S>Ê`mg 54 goH§$X bmJVmV Va doJ
{H$Vr?

`emoXm npãcHo$eZ 131


3) nmÊ`mMr Q>mH$s, Zi

1. EH$m ZimZo EH$ Q>mH$s 4 VmgmV ^aVo d Xþgè`m ZimZo nyU© ^abobr Q>mH$s 6 VmgmV [aH$m_r hmoVo. Oa XmoÝhr
Zi EH$X_ gwê$ Ho$bo Va Q>mH$s {H$Vr doimV ^aob?
bmJUmam doi

Vmg

2. EH$m ZimZo EH$ Q>mH$s 6 VmgmV ^aVo d Xþgè`m ZimZo Vr Q>mH$s 4 VmgmV ^aVo. Oa XmoÝhr Zi EH$X_
gwê$ Ho$bo Va Vr Q>mH$s {H$Vr doimV ^aob?
bmJUmam doi

Vmg

3. EH$ nmÊ`mMr Q>mH$s EH$m ZimZo 5 VmgmV ^aVo. Oa Zi \$ŠV 3 Vmg Mmbbm Va Q>mH$sMm {H$Vr Q>ŠHo$
^mJ ^aob?
3
3 VmgmV Q>mH$s = ^aob.
5
3 2
[aH$m_m ^mJ = 1 - =
5 5
4. EH$m ZimZo EH$ nmÊ`mMm hm¡X 10 VmgmV ^aVmo Oa Zi 7 Vmg Mmbbm, Va hm¡XmMm {H$Vr Q>ŠHo$ ^mJ
[aH$m_m hmoB©b?
7
7 VmgmV Q>mH$s ^mJ ^aob.
10
7 3
[aH$m_m ^mJ 1 - =
10 10
3
[aH$m_m ^mJ =  100 = 30%
10
5. EH$m ZimZo EH$ nmÊ`mMr Q>mH$s ^aÊ`mg 12 Vmg bmJVmV. Xþgè`m ZimZo 8 Vmg bmJVmV. {Vgè`mZo 24
VmgmV ^aVo. Oa {VÝhr Zi EH$mM doir Mmby Ho$bo Va Q>mH$s {H$Vr doimV ^aob?
1 1 1 2 3 1 6
      =4
12 8 24 24 24 24 24

138 {ejH$ ^aVr


4 ^m{fH$ j_Vm (B§J«Or)
1. TENSE
{H«$¶mnXmÀ¶m énmdê$Z {H«$¶m Ho$ìhm KS>br ho g‘OUo åhUOoM H$mi (Tense) hmo¶.
EImXr {H«$¶m ^yVH$mbrZ, dV©‘mZH$mbrZ qH$dm ^{dî¶H$mbrZ Amho ho XmI{dʶmMo H$m‘ Tense H$aVmo. B§J«Or ^mfoV H$mimMo
EHy$U VrZ ‘w»¶ àH$ma d à˶oH$s Mma CnàH$ma nS>VmV.
Kinds of Tense

PresentTense Past Tense Future Tense


dV©‘mZH$mi ^yVH$mi ^{dî¶H$mi
 Present Tense : EImXr {H«$¶m dV©‘mZ H$mimV KS>Vo Voìhm Vr {H«$¶m dV©‘mZ H$miV Amho Ago åhQ>bo OmVo. AmVmÀ¶m
{H«$¶m, AmOÀ¶m {H«$¶m, dV©‘mZH$mimMm ~moY H$aVmV.
1) Simple Present Tense (gmYm dV©‘mZ H$mi) :
H$mi AmoiIʶmÀ¶m IwUm :
- gmÜ`m dV©‘mZH$mimVrb dm³¶mMr gwédmV H$˶m©Zo hmoVo.
- gmܶm dV©‘mZH$mim‘ܶo Ooìhm H$Vm© EH$dMZr d V¥Vr¶ nwéfr Agob Voìhm {H«$¶mnXmbm s qH$dm es hm à˶¶ bmJVmo.
{Z¶‘ : (I, we, you, they) H$Vm© AgVmZm.
i) subject (H$Vm©) + verb (‘yi {H«$¶mnX) + other words (BVa nyaH$ eãX)
ii) (He, she, it) H$Vm© AgVmZm
Subject (H$Vm©) + verb (‘yi {H«$¶mnX) + s/es + other words (BVa nyaH$ eãX).
Use of simple present tense (gmܶm dV©‘mZH$mimMm Cn¶moJ) :
eg.
1) I get up early in the morning.
2) The earth moves round the sun.
3) I never eat rice.
4) Water boils at 100oC
5) Shivaji now draws his sword and attacks the enemy.
2) Present Progressive Tense/Continuous Tense/Imperfect Tense (Mmby/AnyU© dV©‘mZH$mi) :
{Z¶‘ : Subject (H$m¶©) + to be Mo dV©‘mZH$mir ê$n (am, is, are) + ‘w»¶ {H«$¶mnXmbm + ing à˶¶ + other
words (BVa nyaH$ eãX)
eg.
1) She is playing.
2) I am writing a letter.
3) I am doing my homework.
4) They are working.
5) I am going to tell you a story.
3) Present Perfect Tense nyU© dV©‘mZH$mi :
dV©‘mZH$mim‘ܶo nyU© Poboë¶m {H«$¶oÀ¶m H$mimbm nyU© dV©‘mZH$mi (Present Perfect Tense) Ago åhUVmV.

140 {ejH$ ^aVr


3) Future Perfect Tense (nyU© ^{dî¶ H$mi) :
^{dî¶ H$mim‘ܶo EH$m {d{eï> doir nyU© hmoUmè`m {H«$¶oÀ¶m H$mimbm nyU© ^{dî¶H$mi Ago åhUVmV.
{Z¶‘ : Subject (H$Vm© ) + to have Mo ^{dî¶H$mir ê$n (shall/will) + have + verb + object
eg.
+v4+o
1) Anil will have read a book by tomorrow.
2) They will have seen a circus.
3) I shall have completed my work.
4) You will have reached Mumbai by then.
4) Future Perfect Continuous Tense (Mmby nyU© ^{dî¶H$mi) :
^{dî¶H$mimV XrK©H$mi MmbUma Agbobr qH$dm A§eV: nyU©Ëd àmßV H$ê$Z nyU©ËdmMr db¶o ‘mJo gmoSy>Z ˶m {d{eï>
doirhr MmbyM Agob. Aem {H«$¶oÀ¶m H$mimbm Mmby nyU© ^{dî¶H$mi Ago åhUVmV.
{Z¶‘ : Subject (H$Vm© ) + to have Mo ê$n (shall/will) + have + been + verb + ing + object.
eg.
1) She will have been preparing for MPSC exam for two years next month.
2) He will have been reading a book.
3) He will have been painting walls.
4) Radha will have been acting on the stage a decade next year.
5) It will have been crying loudly.
Tense Chart
Simple Cotinuous Perfect Perfect continuous
Prestnt Tense S+V1+o S+am/is/are s+have/has s+have/has+been
+v4+o +v3+o v 4+o
Past Tense S+V2+o S+was/were s+had s+had+been+
+v4+o +v3+o v 4+o
Future Tense S+shall/will S+shall/will s+shall/will s+shall/will+have
+v1+o +be+v4+o +have+v3+o +been+v4+o

Important Verbs & their three forms :


H$mhr {ZdS>H$ {H«$¶mnXm§Mr VrZ ê$no
B§J«OrV {H«$¶mnXm§Mr VrZ ê$no AgVmV. ˶m§Mm H$mimer K{Zï> g§~§Y AgVmo. {^ÝZ {^Þ H$mim§‘ܶo {^Þ-{^Þ {H«$¶mnXm§Mr ê$no
dmnabr OmVmV. ¶oWo H$mhr {H«$¶mnXm§Mo Xþgao d {Vgao ê$n XoD$Z ˶m§Mo dJuH$aU H$aʶmV Ambobo Amho.
1) B§J«OrV AZoH$ {H«$¶mnXo Aer AmhoV H$s ˶m§Mo Xþgao Am{U {Vgao ê$n gmaIo AgVmV Vo eãX Imbrbà‘mUo

{H«$`mnXmMo n{hbo ê$n {H«$`mnXmMo Xwgao ê$n {H«$`mnXmMo {Vgao ê$n


Allow allowed allowed
Appear appeared appeared
Build built built
Borrow borrowed borrowed
Boil boiled boiled

`emoXm npãcHo$eZ 143


5. ARTICLES
Kinds of Articles

Indefinite Definite
A{ZpíMV CnnXo {ZpíZV CnnXo
a/ an the
Use of a/ an
a/an Mm g§~§Y EH$dMZmer ˶mM~amo~a A{ZpíMVVoer Amho. ~hþYm Aem Zm‘mMm àW‘M C„oI Ho$bobm AgVmo.
eg. I saw a man.
darb dm³¶mVrb man ho Zm‘ EH$dMZr AgyZ, Á¶mÀ¶m~Ôb ~mobUmè¶mg {ZpíMV ‘m{hVr Zmhr d àW‘M C„oI Ho$bobm
Amho.
1) EH$dMZr Zm‘mMr gwédmV Oa ì¶§OZmZo hmoV Agob d CÀMmahr ì¶§OZmgmaIm hmoV Agob, Va Aem Zm‘mny du
a' ho CnnX dmnaVmV.
eg. a pen, a pencil, a book, a boy.
2) Important
Vowel/ ñda CÀMma CnnX
a A/A° an
e B/E an
¶w a
i B/AmB© an
o Amo an
d a
u A an
¶w a

eg.an apple, an ant, an elephant, an egg, an ink bottle, an orange, an onion, a one rupee note,
a one eyed girl, an umbrella, a union, a university, a unit, a european.

3) ì¶§OZ CÀMma CnnX


H E/Am°/Am an
H hm/hm°/ho/h° a

eg. an hour, an honest amn, an heir, a hotel, a hand, a hotel, a hair.


4) {deofZm‘mnydu a/ an dmnaë¶mg ˶mMm gm‘mݶ Zm‘mà‘mUo Cn¶moJ hmoVmo.
eg. He is a Newton (EH$ ‘hmZ emñÌk)
5) nXì¶m§ny du Imbrbà‘mUo CnnXo dmnamdrV.
eg. an M.A., a B.A., an MBBS, an M.Sc., an M.Com., a B.Com., an L.L.B. etc.
6) H$mhr do im Zm‘mny du {deo fU Ambob o AgVo . Aem {deo fUmÀ¶m gw édmVrbm H$mo UVo Aja Amho , ˶mÀ¶m
CÀMmamdê$Z CnnX R> a Vo .

`emoXm npãcHo$eZ 157


5. ^m{fH$ j_Vm (_amR>r)
1. ^mfm d {bnr 2. dU© {dMma
3. g§Yr 4. eãXm§À`m OmVr
5. qbJ {dMma 6. dMZ {dMma
7. {d^ŠVr {dMma 8. Zm_m§Mo gm_mÝ`ê$n
9. gd©Zm_o 10. {deofU
11.{H«$`mnX 12. {H«$`mnXmMo AW©
13.{H«$`mnXmMo H$mi 14. {H«$`m{deof Aì``
15.eãX`moJr Aì`` 16. C^`mÝd`r Aì``
17.Ho$dbà`moJr Aì`` 18. à`moJ
19.g_mg 20. Ac§H$ma
21.ag 22. eãXeŠVr
23.dmŠ`m§Mo àH$ma 24. dmŠ`ê$nm§Va
25.dmŠ`n¥ÏWH$aU 26. d¥Îm
27.nÌboIZ 28. eãX{gÕr
29.{dam_{MÝho 30. g_mZmWu eãX
31.{déÕmWu eãX 32. EH$mM eãXmMo {Za{Zamio AW©
33.eãXg_yhm~Ôb EH$ eãX 34. dmH²$àMma
35.åhUr 36. AewÕ - ewÕ eãX
37.ì`{ŠVH$bm Xe©H$ eãX 38. gma»`m CƒmamMo nU {^Þ AWm©Mo eãX
39.g_yhXe©H$ eãX 40. àmUr d Ë`m§Mr Kao
41.gOrd d {n„zXe©H$ eãX 42. gOrd dñVy-AmdmO/ZmXXe©H$ eãX
43.à{gÕ ì`ŠVr d {deofU 44. EH$mM eãXmMo qhXr-_amR>r ^mfoVrb {^Þ AW©
45.AmË_M[aÌo 46. _amR>r gm{hpË`H$/BVa Am{U Ë`m§Mr Q>monUZmdo
47.coIH$ d Ë`m§Mo gm{hË`
n«H$aU 1 ^mfm d {bnr
 ^mfm : ^mfm åhUOo Amnë`m _ZmVrb {dMma, ^mdZm AZw^d d H$ënZm ì`º$ H$aÊ`mMo gmYZ hmo`.
^mfm hm eãX g§ñH¥$V_Yrb ^mf² `m YmVwnmgyZ ~Zbm Amho. Ë`mMm AW© "~mobUo' Agm hmoVmo.
^mfm XmoZ n«H$maMr AgVo :- 1) ñdm^m{dH$/Z¡g{J©H$
2) H¥ {Ì_/gm§H$o{VH$
 {bnr : {bnrMm emoY bmJë`mZo _mZdmbm "boIZ' eŠ` Pmbo Amho.
AmnU Á`m IwUm§Zr boIZ H$aVmo, Ë`mbm "{bnr' Ago åhUVmV. {bnr hm eãX "{bn²' `m YmVwnmgyZ V`ma
Pmbm Amho. "{bn²' åhUOo "qbnUo' qH$dm "gmadUo' hmo`.
AmnU Or {bnr dmnaVmo {VMo Zmd "XodZmJar' AgyZ Vr S>mdrH$Sy>Z COdrH$S>o {b{hVmV.
XodZmJar {bnrbmM "~mi~moY {bnr' Agohr åhUVmV.
- _amR>r, g§ñH¥$V, nmbr, qhXr, JwOamVr, H$moH$Ur, Zonmir, g§Wmbr, qgYr `m ^mfm§Mo boIZ XodZmJar {bnrV
Ho$bo OmVo.
- XodZmJar {bnrVrb Ajam§da AmS>dr aofm _maVmV. {Vbm "{eamoaofm' Ago åhUVmV.
 _moS>r {bnr - _amR>r XodZmJar {bnr H$mhr H$mi _waS> KmbyZ {b{hÊ`mMr nÕV hmoVr, åhUyZ {Vbm "_moS>r
{bnr' Ago åhUVmV. _moS>r {bnrbmM "YmdVr {bnr' Agohr åhUVmV.
 AmXe© {bnr - Á`m {bnrV dU© ho ñdV§ÌarË`m XmI{dbr OmVmV d H$moUË`mhr dUm©bm EH$mnojm OmñV ÜdZr
ZgVmV Vr {bnr åhUOo AmXe© {bnr hmo`.
 boIZ : emB©Mm emoY bmJÊ`mnydu Amnbo {dMma VmS>nÌ, XJS> d Vm_«nQ> `m§da H$moê$Z R>odbo OmV hmoVo. {bI
åhUOo H$moaUo hmo`. Aem àH$maÀ`m H$moê$Z IwUm H$aÊ`mbm "boIZ' Ago åhUVmV.
 ì`mH$aU : ^mfoMo ñnï>rH$aU H$aUmao emó åhUOo "ì`mH$aU' hmo`.
- _hfu nV§ObrZo ì`mH$aUmbm "eãXmZwemgZ' Ago åhQ>bo Amho.
- ^mfoMo ì`dhma Á`m {Z`_mZo R>a{dbo OmVmV, Vo {Z`_ ñnï> H$aUmè`m emómbm "ì`mH$aU' Ago åhUVmV.
- lrnmX ^mJdV
- ì`mH$aU hm eãX {d + Am + H¥$ (= H$aU) `m§nmgyZ ~Zbm Amho.
 ^m{fH$ H$m¡eë` : 1) ldU 2) g§^mfU 3) ^mfU 4) dmMZ 5) coIZ
 dU© : Amnë`m Vm|S>mdmQ>o ~mhoa nS>Umè`m _ybÜdZtZm "dU©' Ago åhUVmV.
 Aja : Amnë`m ÜdZrÀ`m qH$dm AmdmOmÀ`m IwUm§Zm "Aja' Ago åhUVmV. VgoM gd© ñda d ñda`wº$
ì`§OZo `m§Zmhr Ajao Ago åhUVmV. Aja = ì`§OZ + ñda CXm.- ~ = ~² + A, Im = I² + Am

226 _amR>r ì`mH$aU


n«H$aU 2 dU© {dMma
 dU©_mboMo àH$ma
 ñda
AmoR>m§Mm EH$_oH$m§er qH$dm {O^oÀ`m H$moUË`mhr ^mJmMm _wImVrb H$moUË`mhr Ad`dmer ñne© Z hmoVm
_wImdmQ>o Oo ÜdZr ~mhoa nS>VmV, Ë`m§Zm ñda Ago åhUVmV.
ñda (14)

èhñd ñda (5) XrK© ñda (3) B§J«Or ñda (2) g§`wŠV ñda (4) ñdamXr (2)
A Am A° E A§
B B© Am° Eo A:
C D$ Amo
F$ Am¡

1) èhñd ñda : Á`m ñdamMm Cƒma H$aÊ`mgmR>r H$_r H$mbmdYr qH$dm Á`m ñdamMm Cƒma AmIwS> hmoVmo, Ë`m
ñdam§Zm "èhñd ñda' Ago åhUVmV. èhñd ñdamMr _mÌm EH$ _moOVmV. CXm.- A, B, C, F$, b¥ BË`mXr.
2) XrK© ñda : Á`m ñdamMm Cƒma H$aÊ`mgmR>r OmñV doi qH$dm Á`m ñdamMm Cƒma bm§~Q> hmoVmo, Ë`m ñdam§Zm
"XrK© ñda' Ago åhUVmV. CXm.- Am, B©, D$ BË`mXr.
3) g§`wŠV ñda : XmoZ qH$dm A{YH$ ñda EH$Ì `oD$Z V`ma hmoUmè`m ñdam§Zm "g§`wº$ ñda' Ago åhUVmV.
CXm.- 1) E = (A + B / B©) 2) Eo = (Am + B / B©)
3) Amo = (A + C/D$) 4) Am¡ = (Am + C/D)
4) B§J«Or ñda / AmXÎm : A°, Am°
 CƒmamZwgma ñdamMo àH$ma :
1) gOmVr` ñda : EH$mM CƒmañWmZmVyZ {ZKUmè`m ñdam§Zm "gOmVr` ñda' Ago åhUVmV.
CXm.- A-Am, B-B©, C-D$ BË`mXr.
2) {dOmVr` ñda : {^Þ CƒmañWmZmVyZ {ZKUmè`m ñdam§Zm "{dOmVr` ñda' Ago åhUVmV.
CXm.- A-B, Am-D$ BË`mXr.
 ì`wËnÎmrZwgma ñdamMo àH$ma :
1) {gÕ ñda : Oo ñda ñdV§Ì, ñd`§^y qH$dm _yi ñda AgVmV, åhUOoM Ë`m§Mr ì`wËnÎmr BVa ñdamnmgyZ Pmbobr
ZgVo, Aem ñdam§Zm "{gÕ ñda' Ago åhUVmV. CXm.- A, B, C, F$, b¥, A° BË`mXr.
2) gm{YV ñda / VXþËnÝZ ñda : _yi ñdam§nmgyZ ~Zboë`m ñdam§Zm "gm{YV ñda' Ago åhUVmV.
CXm.- Am, B©, D$, Am, E, Eo, Amo, Am¡.
228 _amR>r ì`mH$aU
3) AZwZm{gH$ / na gdU© / n§M_ dU© (EHy$U 5) : Á`m dUm©Mm Cƒma ZmH$mVyZ hmoVmo Ë`m§Zm
"AZwZm{gH$' dU© Ago åhUVmV. `m dUm©Mm g_mdoe _¥Xþ dUm©_Ü`o Ho$bm OmVmo.
H$R>moa ì`§OZo, _¥Xw ì`§OZo d AZwZm{gHo$ `m§Mm VŠVm -
dJ© H$R>moa ì`§OZ _¥Xw ì`§OZ AZwZm{gHo$/na-gdU©
"H$' dJ© H²$, I² J², K² L²>
"M' dJ© M², N²> O², P² Äm²
"Q>' dJ© Q²>, R²> S²>, T²> U²
"V' dJ© V², W² X², Y² Z²
"n' dJ© n², \$²$ ~², _² _²
 AY©ñda/A§V:ñW (EHy$U 4) : `², a², b², d² `m§Mr CƒmañWmZo AZwH«$_o B, F$, b¥, C `m ñdam§À`m
CƒmañWmZm§gmaIrM Agë`mZo `m ì`§OZm§Mm darb ñdam§er {ZH$Q>Mm g§~§Y Amho. åhUyZ Ë`m§Zm "AY©ñda'
åhUVmV. _mo. Ho$. Xm_bo `m§Zr AY©ñdam§Zm "B©fV² {dd¥Îm' ho Zmd {Xbo.
CXm.- _Zw + A§Va (C + A = d) = _Ýd§Va
 `UmXoe : Ooìhm B, F$, b¥, C `m ñdam§EodOr `, a², b², d² hr ì`§OZo `oVmV, Voìhm Ë`mg "`UmXoe' Ago
åhUVmV.
CXm.- gw + AmJV (C + Am = d² + Am = dm) = ñdmJV
 g§àgmaU : Ooìhm `², a², b², d² ì`§OZm§Mr OmJm B, F$, b¥, C ho ñda KoVmV, Voìhm Ë`mg "g§àgmaU' Ago
åhUVmV. CXm.- ZdamÌ = ZD$amÌr
 Kf©H$/Cî_o/Cî_ dU© (EHy$U 3) : Á`m ì`§OZm§Mm Cƒma H$aVmZm _wImV hdoMo Kf©U hmoD$Z CîUVm {Z_m©U
hmoVo, Ë`mg "Cî_ dU©' Ago åhUVmV. CXm.- e², f², g²
_mo. Ho$. Xm_bo `m§Zr Cî_o `m§Zm "B©fV ñn¥ï>' Ago åhQ>bo Amho.
 _hmàmU (EHy$U 14) : `m dUm©Mm Cƒma H$aVmZm \w$â\w$gmVrb hdm Vm|S>mdmQ>o OmoamV ~mhoa \o$H$br OmVo
åhUyZ `m§Zm "_hmàmU' Ago åhQ>bo OmVo.
CXm.- h², I², N²>, W², \²$, R²>, Y², ^², P², K², f², g², T²>, e²
 AënàmU (EHy$U 20) : Á`m ì`§OZm§À`m eodQ>r h² Mm Cƒma hmoV Zmhr, Aem ì`§OZm§Zm "AënàmU
ì`§OZo' Ago åhUVmV.
CXm.- H²$, J², L²>, U², i², M², O², ̲, a², Q²>, S²>, U², b², V², X², Z², d², n², ~², _²
 ñdV§Ì dU© / Ð{dS>r`Z dU© :"i' hm _amR>r_Ü`o ñdV§Ì dU© _mZbm OmVmo. Vmo g§ñH¥$V_Yrb "b²' EodOr
_amR>rV dmnabm OmVmo. {edm` Ë`mbm _amR>r ^mfo_Ü`o ñdV§Ì ñWmZ Amho.

230 _amR>r ì`mH$aU


eãXmVrb ì`§OZo _moOUo

eãX dU© aMZm ì`§ OZ ñda EHy $ U


_y i ÜdZr
àVrjm n² + a² + A + V² + B© + H²$ + f² + Am 5 3 8
lram_ e² + a² + B© + a² + Am + _² + A 4 3 7
{MÌH$ma M² + B + V² + a² + A + H²$ + Am + a² + A 5 4 9
CƒmaUmW© C + M² + M² + Am + a² + A + U² + Am + a² +
W² + A 6 5 11
CÎmamY© C + V² + V² + A + a² + Am + a² + Y² + A 5 4 9
gy ` © J « h U g² + C + a² + `² + A + J² + a² + A + h² + A +
U² + A 7 5 12
Hw § $ ^H$U© H²$ + C + AZw ñdma + ^² + A + H²$ + A + a² +
U² + A 5 4 9
gË`mW© à H$me g² + A + V² + `² + Am + a² + W² + A + n² + a² +
A + H²$ + Am + e² + A 9 6 15
B© í dan§ { S> V B© + e² + d² + A + a² + n² + A + AZwñdma + S²> +
B + V² + A 6 5 11
lrH¥ $ îUOÝ_mï> _ r e² + a²+ B© + H²$ + F$ + f² + U² + A + O² +
A + Z² + _² + Am + f² + Q²> + A + _² + B© 11 7 18
H¥ $ îU H²$ + F$ + f² + U² + A 3 2 5
lw V H$sVu e² + a² + C + V² + A + H²$ + B© + a² + V² + B© 6 4 10
Y¥ V amï´ > Y² + F$ + V² + A + a² + Am + f² + Q²> + a² + A 6 4 10
MH« $ nm{U M² + A + H²$ + a² + A + n² + Am + U² + B 5 4 9
D$_u D$ + a² + _² + B© 2 2 4
Z¡ F © $ Ë` Z² + Eo + a² + F$ + V² + `² + A 4 3 7
H$mËñÝ`© H²$ + Am + a² + V² + g² + Z² + `² + A 6 2 8
^ú` ^² + A + H²$ + f² + `² + A 4 2 6
S´ > m `ìha S²> + a² + Am + `² + A + d² + h² + A + a² + A 6 4 10
jo Ì ñdm_r H²$ + f² + E + V² + a² + A + g² + d² + Am + _² + B© 7 4 11
{eënH$ma e² + B + b² + n² + A + H²$ + Am + a² + A 5 4 9
jo Ì {ZpíMVr H²$ + f² + E + V² + a² + A + Z² + B + e² + M² +
B + V² + B© 9 5 14
`emoXm npãcHo$eZ 233
n«H$aU 3 g§Yr
g§Yr åhUOo gm§YUo qH$dm OmoS>Uo hmo`. EH$m_mJmo_mJ `oUmao XmoZ dU© EH$_oH$m§V {_giVmV d ZdrZ dU©
V`ma hmoVmo, `mg "g§Yr' åhUVmV.
 g§Yr hm àH$ma g§ñH¥$V_YyZ _amR>rV Ambm Amho.
 g§YrMm {dJ«h A{YH$ (+) {MÝhmZo XmI{dbm OmVmo.
 g§YrMo à_wI VrZ àH$ma nS>VmV -
1) ñdag§Yr 2) ì`§OZg§Yr 3) {dgJ©g§Yr
1) ñdag§Yr : n{hë`m eãXmVrb eodQ>Mm ñda d Xþgè`m eãXmVrb n{hbm ñda EH${ÌV `oD$Z V`ma hmoUmè`m
g§Yrbm "ñda g§Yr' Ago åhUVmV.
ñdag§Yr = ñda + ñda
CXm.- {dÚm + AWu = {dÚmWu (Am + A = Am)
A) XrK©Ëdg§Yr/gdU© XrK©Ëd g§Yr :
XmoZ gOmVr` ñda bmJmonmR> Amë`mg Ë`m XmoKm§~Ôb Ë`mM OmVrMm EH$M XrK© ñda V`ma hmoD$Z g§Yr hmoVo.
`mbmM "XrK©Ëd g§Yr' Ago åhUVmV.
{dJ« h EH$Ì `oUmao OmoS>eãX {dJ« h EH$Ì `oUmao OmoS>eãX
ñda d g§Yr ñda d g§Yr
H$mì` + A_¥V A + A = Am H$mì`m_¥V H$mì` + A§Obr A + A = Am H$mì`m§Obr
OmoS> + Aja A + A = Am OmoS>mja X¡Ý` + AdñWm A + A = Am X¡Ý`mdñWm
na + AW© A + A = Am namW© nwîn + A§Obr A + A = Am nwînm§Obr
_X + A§Y A + A = Am _Xm§Y _yi + Aja A + A = Am _yimja
{_ï> + AÞ A + A = Am {_ï>mÞ ^r_ + AOw©Z A + A = Am ^r_mOw©Z
ñd^md + AZwgma A + A = Am ñd^mdmZwgma gy`© + AñV A + A = Am gy`m©ñV
ñda + AW© A + A = Am ñdmW© gá + Ah A + A = Am gámh
gì` + Angì` A + A = Am gì`mngì` gwa + Agwa A + A = Am gwamgwa
gË` + AgË` A + A = Am gË`mgË` gh + AÜ`m`r A + A = Am ghmÜ`m`r
jU + AY© A + A = Am jUmY© AZmW+Aml_ A + Am = Am AZmWml_
Hw§$^+Ama A + Am = Am Hw$§ ^ma JwU + AmXoe A + Am = Am JwUmXoe
Jmob+AmH$ma A + Am = Am JmobmH$ma JO + AmZZ A + Am = Am JOmZZ
OZ + AmXoe A + Am = Am OZmXoe Xod + Amb` A + Am = Am Xodmb`
Xe + AmZZ A + Am = Am XemZZ Ý`m` + Amb` A + Am = Am Ý`m`mb`
\$b+Amhma A + Am = Am \$bmhma _§Ì + Amb` A + Am = Am _§Ìmb`
g{Md+Amb` A + Am = Am g{Mdmb` gË`+AmJ«h A + Am = Am gË`mJ«h
{h_ + Amb` A + Am = Am {h_mb` J§Jm + An©U Am + A = Am J§Jmn©U
narjm+AWu Am + A = Am narjmWu {dÚm + AWu Am + A = Am {dÚmWu
`emoXm npãcHo$eZ 237
B©) "N>²' ì`§OZ g§Yr :
N²> `m ì`§OZmnydu èhñd ñda Ambm Va Ë`m XmoKm§_Ü`o "M²' hm dU© `oVmo.
nmoQ>eãX/ OmoS>eãX nmoQ>eãX/ OmoS>eãX nmoQ>eãX/ OmoS>eãX
{dJ«h {dJ«h {dJ«h
AW© + N>Q>m AW©ÀN>Q>m Bjw + N>m`m BjwÀN>m`m n[a + N>oX n[aÀN>oX
{nV¥ + N>m`m {nV¥ÀN>m`m _mV¥ + N>m`m _mV¥ÀN>m`m aËZ + N>m`m aËZN>m`m
{d + N>oXZ {dÀN>Xo Z eãX + N>b eãXÀN> b {ea + N>oX {eaÀN>oX
g + {N>Ð gpÀN>Ð ñd + N>§X ñdÀN>§X AZw + N>oX AZwÀN>oX

3) {dgJ© g§Yr :
EH$Ì `oUmè`m dUm©Vrb n{hbo dU© {dgJ© d Xþgam dU© ì`§OZ/ñda Agob Va hmoUmè`m g§Yrbm "{dgJ©
g§Yr' åhUVmV.
{dgJ© g§Yr = {dgJ© + ì`§OZ/ñda
CXm.- Xþ: + OZ = XþO©Z
A) {dgJ© - "C'H$ma - g§Yr :
dUm©À`m _mJo "A' hm ñda AgyZ nwT>o _¥Xÿ ì`§OZ Agë`mg {dgJm©Mm "C' hmoVmo d Vmo _mJrb "A' _Ü`o {_giyZ
Ë`mMm "Amo' hmoVmo. `mbmM "{dgJ© - CH$ma - g§Yr' Ago åhUVmV.
nmo Q>eãX/ EH$Ì ñda, OmoS>eãX nmo Q>eãX/ EH$Ì ñda, OmoS>eãX
{dJ«h {dgJ© d g§Yr {dJ«h {dgJ© d g§Yr
AY:+dXZ AY²+A+C+dXZ AYmodXZ AY:+_wI AY²+A+C+_wI AYmo_wI
VoO:+{ZYr VoO²+A+C+{ZYr VoOmo{ZYr V_:+JwU V_²+A+C+JwU V_moJwU
Vn:+~b Vn²+A+C+~b Vnmo~b Z_:+Z_: Z_²+A+C+Z_: Z_moZ_:
Z^:+_§S>i Z^²+A+C+_§S>i Z^mo_§S>i nwa:+Jm_r nwa²+A+C+Jm_r nwamoJm_r
_Z:+{dH$ma _Z²+A+C+{dH$ma _Zmo{dH$ma _Z:+Od _Z²+A+C+Od _ZmoOd
_Z:+aW _Z²+A+C+aW _ZmoaW _Z:+é½U _Z²+A+C+é½U _Zmoé½U
_Z:+a§OZ _Z²+A+C+a§OZ _Zmoa§OZ _Z:+amÁ` _Z²+A+C+amÁ` _ZmoamÁ`
_Z:+JV _Z²+A+C+JV _ZmoJV _Z:+Y¡`© _Z²+A+C+Y¡`© _ZmoY`¡ ©
_Z:+d¥Îmr _Z²+A+C+d¥Îmr _Zmod¥Îmr _Z:+dmgZm _Z²+A+C+dmgZm _ZmodmgZm
`e:+YZ `e²+A+C+YZ `emoYZ `e:+J§Y `e²+A+C+J§Y `emoJ§Y
`e:+{Jar `e²+A+C+{Jar `emo{Jar aO:+JwU aO²+A+C+JwU aOmoJwU
d`:+d¥Õ d`²+A+C+d¥Õ d`mod¥Õ

244 _amR>r ì`mH$aU


n«H$aU 4 eãXm§À`m OmVr
eãX dmŠ`mV {d{dY àH$maMo H$m`© H$aVmo. Ë`m H$m`m©bmM "eãXm§À`m OmVr' Ago åhUVmV.
eãXmMr OmV dmŠ`mVrb Ë`mÀ`m H$m`m©dê$Z R>aV AgVo.
CXm.- 1) njr PmS>mda ~gbm. (eãX`moJr Aì``)
2) daMr Imobr bhmZ Amho. (Aì``gm{YV {deofU)
3) Vy Ë`m amOnwÌmbm da. ({H«$`mnX)
4) XeaWmZo H¡$H$`rbm XmoZ da {Xbo. (Zm_)
5) "da{nVm' _m§S>dmV {\$aV hmoVo. ({deofU)
eãXm§À`m EHy$U 8 OmVr AmhoV.
eãXm§À`m OmVr

{dH$mar (gì``) A{dH$mar (Aì``)


1) Zm_ 1) {H«$`m{deofU Aì``
2) gd©Zm_ 2) eãX`moJr Aì``
3) {deofU 3) C^`mÝd`r Aì``
4) {H«$`mnX 4) Ho$dbà`moJr Aì``

 {dH$mar (Aì``)
qbJ, dMZ, {d^ŠVr, nwéf, AW©, H$mi `m ghm {dH$mam§Zwgma Á`m eãXOmVr ~XbVmV, Ë`m§Zm "{dH$mar'
Ago åhUVmV.
1) Zm_ - àË`j {XgUmè`m qH$dm H$ënZoZo OmUë`m OmUmè`m dñVy, àmUr, ì`ŠVr, {R>H$mU Am{U Ë`m§Mo
JwUY_© `m§Zm {Xbobo Zmd åhUOo "Zm_' hmo`.
1) ì`ŠVr - _mUyg, nwéf, ór
2) àmUr - qgh, hÎmr, dmK
3) {R>H$mU - ~mam_Vr, ^maV, A_o[aH$m
4) dñVy - Q>o~b, IwMu, \$im, XJS>
5) JwUY_©, {Xbobr Zmdo - J[a~r, hþemar, Mm§JwbnUm
6) H$ënZoZr OmUbobr dñVy, ì`ŠVr, {R>H$mU - _Z, dmam, Xod, ZaH$

252 _amR>r ì`mH$aU


n«H$aU 6 dMZ {dMma

Zm_mÀ`m ê$nmdê$Z Ogo Ë`mMo qbJ g_OVo VgoM Ë`m Zm_mZo Xe©{dbobr dñVy EH$ Amho, H$s AZoH$ AmhoV
hohr g_OVo.
 dMZ
Zm_mÀ`m {R>H$mUr g§»`m gwM{dÊ`mMm Omo Y_© AgVmo, Ë`mg "dMZ' Ago åhUVmV qH$dm dMZ åhUOo
dñVy§Mr qH$dm Zm_m§Mr g§»`m hmo`.
_amR>rV dMZmMo _w»` XmoZ àH$ma AmhoV.
1) EH$dMZ
AmnU EH$m dñVy~Ôb ~mobV Agy Va Ë`mg "EH$dMZ' Ago åhUVmV qH$dm Á`m Zm_mZo EH$ËdmMm
åhUOoM "EH$' `m g§»`oMm ~moY hmoVmo Voìhm Ë`mg "EH$dMZ' Ago åhUVmV. CXm.- KmoS>m, Jm`, Hw$Ìm,
_mUyg, Ka, Xma, qb~y BË`mXr.
2) AZoH$dMZ
AmnU AZoH$ dñVw§~Ôb ~mobV Agy Va Ë`mg "AZoH$dMZ' Ago åhUVmV qH$dm Á`m Zm_mZo AZoH$ËdmMm
~moY hmoVmo Voìhm Ë`mg "AZoH$dMZ' Ago åhUVmV. CXm.- KmoS>o, Hw$Ìo, {dQ>m, MwZm, åher, Kao, Xmao BË`mXr.
nwpëb¨Jr Zm_m§Mo AZoH$dMZ
{Z`_ - 1 "Am'H$mamÝV nwpëb¨Jr Zm_mMo AZoH$dMZ "E'H$mamÝV hmoVo.
EH$dMZ AZoH$dMZ EH$dMZ AZoH$dMZ EH$dMZ AZoH$dMZ
Hw$Ìm Hw$ Ìo ggm ggo Xm§S>m Xm§S>o
bm§S >Jm bm§S> Jo noT>m noT>o nmoaJm nmoaJo
H$mQ>m H$mQ>o Am§~m Am§~o M_Mm M_Mo
^mbm ^mbo _mgm _mgo _wbJm _wbJo/_wbo
AmR>dS>m AmR>dS>o KmoS>m Kmo S>o JmS> m JmS>o
añVm añVo {MÎmm {MÎmo AZmagm AZago
dmS>m dmS>o aoS>m aoS>o JÇ>m JÇ>o
\$im \$io \$Q>H$m \$Q>Ho$ n§Im n§Io
~moH$m ~moHo$ {Xdm {Xdo n¡gm n¡go
H$moëhm H$moëho H$m|~S>m H$m|~S>o H$mdim H$mdio
~H$am ~H$ao AmoT>m AmoT>o S>~m S>~o
Pam Pao dS>m dS>o

AndmX : XmXm, _m_m, H$mH$m, AmOmo~m, ZmZm, {nVm Ago ZmVodmB©H$ eãX.
262 _amR>r ì`mH$aU
n«H$aU 7 {d^ŠVr {dMma
dmŠ`mV Zm_o Am{U gd©Zm_o dmnabr OmVmV Voìhm Ë`m§Mm BVa eãXm§er g§~§Y `oVmo. Vmo g§~§Y XmIdÊ`mgmR>r
Zm_o d gd©Zm_o `m§À`mV ~Xb hmoVmo, Ë`m ~Xbm§Zm "{d^ŠVr' Ago åhUVmV.
Zm_o Am{U gd©Zm_o {d^ŠVr àË`` bmJyZ Ë`m§À`m_Ü`o Omo ~Xb hmoVmo, Ë`m§Zm "{d^ŠVr' Ago åhUVmV d Ë`m
àË``m§Zm "{d^ŠVr àË``' Ago åhUVmV.
 {d^ŠVr àË``
eãX dmŠ`mV dmnaë`mZ§Va eãXmMm dmŠ`mVrb BVa eãXm§er g§~§Y `oVmo, Vmo g§~§Y Á`m àË``mZo XmIdbm
OmVmo Ë`m§Zm "{d^ŠVr àË``' Ago åhUVmV. {d^ŠVr àË`` bmJVmZm Zm_mMo gm_mÝ` ê$n hmoVo.
CXm.- \$b - \$bmg (`m_Ü`o "g' hm {d^ŠVr àË`` Amho.)
 H$maH$mW©
H$maH$ g§~§YmVyZ Omo AW© ì`ŠV hmoVmo, Ë`mg "H$maH$mW©' Ago åhUVmV.
_amR>rV ghm H$maH$mW© _Zbo OmVmV.

{d^ŠVr EH$dMZ CXm. AZoH$dMZ CXm. H$maH$mW© {d^ŠVr à{Vê$nH$


àË`` àË`` Aì``
àW_m - Ka - Ka H$Vm© -
{ÛVr`m g, bm, Vo Kamg g, bm, Zm, Vo Kam§Zm H$_© àV, bmJr, bmJmo{Z, bmJmo{Z`m
V¥Vr`m Zo, E, er Kamer Zr, B©, hr, er Kam§er H$aU _wio, H$Sy>Z, gh, gdo, dVrZo,
~amo~a, Ûmao, à_mUo, `moJo, H$adr.
MVwWu g, bm, Vo Kambm g, bm, Zm, Vo Kam§g g§àXmZ H$[aVm, gmR>r, `mñVd, H$S>o,
~Ôb, àrË`W©, àVr
n§M_r D$Z, hÿZ KamhÿZ D$Z, hÿZ Kam§hZÿ AnmXmZ nojm, nmgyZ, EodOr, {edm`,
dmMyZ, n`ªV, nmdoVmo (n`ªV),
AmVyZ, Z§Va, {dZm (dmMyZ).
fð>r Mm, Mr, Mo KamMm Mo, À`m, Mr Kam§Mm g§~§Y g§~§Yr, {df`r, ~Ôb
gá_r V, B©, Am KamV V, B©, Am KamV A{YH$aU AmV, _Ü`o, ~mhoa, da, Imbr,
g_moa, R>m`r, ^modVr.
g§~moYZ - Kam Zmo Kam§Zmo hmH$ Ahmo, E, Ah, Aao, AJmo, AJm.



`emoXm npãcHo$eZ 267


gd©Zm_mMm {d^ŠVr {dMma
àW_m {ÛVr`m V¥Vr`m MVwWu n§M_r fð>r gá_r
_r _bm _r, å`m _bm _rhÿZ/ _mPm, _mPr, _mÂ`mV
_mÂ`mhÿZ _mPo, _mÂ`m
Vy Vwbm/Vyg Vy, Ëdm Vyg/Vwbm VwÂ`mhÿZ VwPm, VwPr VwÂ`mV
VwPo, VwÂ`m
Amåhr Amåhmg, Amåhr Amåhmg, AmåhmhÿZ, Am_Mm, Am_Mr, AmåhmV,
Amåhmbm Amåhmbm Am_À`mhÿZ Am_Mo,Am_À`m Am_À`mV
Vwåhr Vwåhmbm, Vwåhr Vwåhmg, VwåhmhÿZ, Vw_Mm, Vw_Mr, VwåhmV,
Vwåhmg Vwåhmbm Vw_À`mhÿZ Vw_Mo, Vw_À`m Vw_À`mV
Vmo Ë`mbm, Ë`mZo, Ë`mbm, Ë`mhÿZ, Ë`mMm, Ë`mMr, Ë`mV,
Ë`mg Ë`mer Ë`mg Ë`mÀ`mhÿZ Ë`mMo, Ë`mÀ`m Ë`mÀ`mV
Vr {Vbm, {VZo, {Vg, {VhÿZ, {VMm, {VMr, {VÀ`mV
{Vg {Ver {Vbm {VÀ`mhÿZ {VMo, {VÀ`m
Vo Ë`m§Zm, Ë`m§Zr, Ë`m§Zm, Ë`mhÿZ, Ë`m§Mm, Ë`m§Mr, Ë`m§V,
Ë`m§g Ë`m§er Ë`m§g Ë`mÀ`mhÿZ Ë`m§Mo, Ë`m§À`m Ë`m§À`mV
hm ømbm, ømZo, ømbm, ømhÿZ, ømMm, ømMr, ømV,
ømg ømer ømg ømÀ`mhÿZ ømMo, ømÀ`m ømÀ`mV
hr {hbm, {hZo, {hbm, {hÀ`mhÿZ {hMm, {hMr, {hÀ`mV
{hg {her {hg {hMo, {hÀ`m
ho øm§Zm, øm§Zr, øm§Zm, øm§À`mhÿZ øm§Mm, øm§Mr, øm§À`mV
øm§g øm§er øm§g øm§Mo, øm§À`m
Omo Á`mbm, Á`mZo, Á`mbm, Á`mhÿZ, Á`mMm, Á`mMr, Á`mÀ`mV
Á`mg Á`mer Á`mg Á`mÀ`mhÿZ Á`mMo, Á`mÀ`m
Or {Obm, {OZo, {Obm, {OhÿZ, {OMm, {OMr, {OÀ`mV
{Og {Oer {Og {OÀ`mhÿZ {OMo, {OÀ`m
Oo Á`m§Zm, Á`m§Zr, Á`m§Zm, Á`m§À`mhÿZ Á`m§Mm, Á`m§Mr, `m§À`mV
Á`m§g Á`m§er Á`m§g Á`m§Mo, Á`m§À`m
H$m` H$embm, H$emZo, H$emg, H$emhÿZ H$í`mMm, H$í`mMr, H$í`mV
H$emg H$emer H$í`mbm H$í`mMo, H$í`mÀ`m
H$moU H$moU mbm, H$mo Ur, H$moUmg, H$moUmhÿZ H$moUmMm, H$moUmMr, H$moUmÀ`mV
AmnU AmnUmg, AmnU, AmnUmg, AmnUhÿZ Amnbm, Amnbr, Amnë`mV
AmnUmbm AmnUmer AmnUmbm Amnbo, Amnë`m
ñdV: ñdV:g, ñdV:er, ñdV:g, ñdV:hÿZ ñdV:Mm, ñdV:Mr, ñdV:hmV
ñdV:bm ñdV:Zo ñdV:bm ñdV:Mo, ñdV:À`m
`emoXm npãcHo$eZ 273
nmobrg ^aVr d BVa gai godm narjobm {dMmabobo àíZ
1. AYmoao{IV eãXmMr OmV AmoiIm.
AVwbZo ñdV: ~mJ ’w$b{dbr.
1) Xe©H$ gd©Zm‘ 2) àíZmW©H$ gd©Zm‘ 3) AmË‘dmMH$ gd©Zm‘ 4) ^mddmMH$ gd©Zm‘
2. nwT>rb dm³¶mVrb gd©Zm‘ AmoiIm. "OZVobm OmJ¥V H$aUo Am‘Mo H$V©ì¶ Amho.'
1) H$aUo 2) OmJ¥V 3) H$V©ì¶ 4) Am‘Mo
3. "Vwåhr gd© OU BWoM Wm§~m' ¶m AYmoao{IV eãXm§Mr OmV AmoiIm.
1) Zm‘ 2) gd©Zm‘ 3) {deofU 4) C^¶mÝd¶r Aì¶¶o
4. "Oo MH$mH$Vo Vo gd©M gmoZo ZgVo'. AYmoao{IV eãXmMm gd©Zm‘mMm àH$ma gm§Jm.
1) Xe©H$ 2) AmË‘dmMH$ 3) A{ZpíMV 4) g§~§Yr
5. "‘r, Amåhr, Vy, Vwåhr' ho eãX gd©Zm‘mMo H$moUVo àH$ma AmhoV?
1) g§~§Yr 2) nwéfdmMH$ 3) àíZmW©H$ 4) gm‘mݶ
6. "‘r qghJS> nm{hbm' ¶m dm³¶mV "‘r' H$m¶ Amho?
1) Zm‘ 2) gd©Zm‘ 3) {deofU 4) {H«$¶m{deofU
7. dm³¶mV nwT>o ¶oUmè¶m Xe©H$ gd©Zm‘mer {ZJS>rV g§~§{YV AgUmè¶m gd©Zm‘m§Zm ---- gd©Zm‘o åhUVmV.
1) g§~§Yr 2) Xe©H$ 3) àíZmW©H$ 4) gm‘mݶ
8. Vwbm H$m¶ hdo? ¶m dm³¶mVrb gd©Zm‘ AmoiIm.
1) H$m¶ 2) hdo 3) Vwbm 4) ¶mn¡H$s Zmhr
9. "hm, hr, ho, Vmo, Vr, Vo' hr H$moUVr gd©Zm‘o AmhoV?
1) Xe©H$ 2) g§~§Yr 3) àíZmW©H$ 4) A{ZpíMV
10. "¶oVm H$m AmnU {eH$marbm'?' dm³¶mVrb gd©Zm‘ AmoiIm.
1) {eH$marbm 2) H$m 3) AmnU 4) ¶oVm
11. nwT>rb dm³¶mVrb gd©Zm‘ AmoiIm. "˶mZo gwaob JmUo Jm¶bo.'?
1) ˶mZo 2) gwaob 3) Jmao 4) Jm¶bo
12. "˶mbm' ho H$m¶ Amho?
1) gd©Zm‘ 2) {deofU 3) {H«$¶mnX 4) {H«$¶m{deofU
13. "Vmo' ho H$m¶ Amho?
1) Zm‘ 2) {H«$¶mnX 3) gd©Zm‘ 4) H$‘©
14. ""Omo ¶oB©b Vmo nm{hb'' ¶m dm³¶mVrb "Omo-Vmo' ho H$moU˶m àH$maMo gd©Zm‘ Amho?
1) AmË‘dmMH$ gd©Zm‘ 2) Xe©H$ gd©Zm‘ 3) nwéfdmMH$ gd©Zm‘ 4) g§~§Yr gd©Zm‘
15. Vmo AmnU hmoD$Z ‘m¶mH$S>o Ambm. AYmoao{IV eãXmMm gd©Zm‘mMm àH$ma AmoiIm.
1) AmË‘dmMH$ gd©Zm‘ 2) nwéfdmMH$ gd©Zm‘ 3) g§~§Yr gd©Zm‘ 4) Xe©H$ gd©Zm‘
16. Imbrbn¡H$s Xe©H$ gd©Zm‘ AmoiIm.
1) H$mo U 2) AmnU 3) Vo 4) H$m¶
17. Imbrbn¡H$s H$moUVo gd©Zm‘mMo àH$ma ZmhrV?
1) nwéfdmMH$ gd©Zm‘ 2) Xe©H$ gd©Zm‘ 3) {deof gd©Zm‘ 4) AmË‘dmMH$ gd©Zm‘

274 _amR>r ì`mH$aU


n«H$aU 11 {H«$`mnX
dmŠ`mMm AW© nyU© H$aUmè`m {H«$`mdmMH$ eãXmbm {H«$`mnX Ago åhUVmV.
CXm. Jm` XÿY XoVo. _wbm§Zr Iao ~mobmdo.
am_ H$m_ H$aVmo. JUoe {H«$Ho$Q> IoiVmo.
YmVy :
{H«$`mnXmVrb àË`a{hV _yi eãXmbm YmVy Ago åhUVmV. darb dmŠ`mVrb H$aVmo, XoVo, IoiVmV, ~mobmdo,
IoiVmo `m {H«$`mnXmV Xo/~mob/H$a/Ioi ho YmVy AmhoV.
 YmVwgm{YVo/H¥$XÝVo -
YmVybm {d{dY àË`` OmoSy>Z {H«$`m Anwar XmIdUmè`m eãXm§Zm YmVwgm{YVo qH$dm H¥$XÝVo Ago åhUVmV.
CXm. 1) _wbr AmVm JmV ZmhrV. 2) am_ Aä`mg H$aVmZm ~mobVmo.
3) Vmo S>m|Jamda MT>VmZm nS>bm.
 {H«$`mnXo d H¥$XÝVo
YmVynmgyZ {H«$`mnXo YmVynmgyZ H¥$XÝVo
1) AmnU AmVm JmD$ Vmo OmoamV JmD$ bmJbm.
2) Vmo OodU H$aVmo Vmo OodU H$aV Zmhr.
3) {dO` Mm§Jbm IoiVmo {dO` Mm§Jb IoiV Amho.
4) Vmo \$ma {\$aVmo Vmo {\$ê$Z Ambm
5) {gVm Jmdmbm OmVo grVm Jmdmbm OmV hmoVr.
 H$Vm© H$_© emoYUo :
1) H$Vm© - dmŠ`mVrb {H«$`mnXmZo XmIdbobr {H«$`m H$aUmam Omo H$moUr AgVmo Ë`mg H$Vm© Ago åhUVmV.
 H$Vm© AmoiIÊ`mMr nÕV :
1) {H«$`mnXmÀ`m _yi YmVybm Umam/Umar/Umao àË`` bmdyZ H$moU? Agm àíZ H$aUo d Agm àíZ {dMmaë`mZ§Va
{_iUmao CÎma hm H$Vm© {_iVmo.
dmŠ` àíZ H$Vm©
qnH$sbm W§S>r dmOVo dmO-Umar H$moU? W§S>r
am_ Am§~m ImVmo Im-Umam H$moU? am_
_bm XyY AmdS>Vo Amd-Umao H$moU? XyY
amOmbm _wHy$Q> emo^Vmo emo^-Umam H$moU? _wHy$Q>
_YwZo nwñVH$ dmMbo dmM-Umar H$moU? _Yw
282 _amR>r ì`mH$aU
n«H$aU 12 {H«$`mnXmMo AW©
{H«$`mnXmÀ`m ê$nmdê$Z Amkm, {dZ§Vr, àmW©Zm, g„m, H$V©ì`, `mo½`Vm, BÀN>m, eŠ`Vm BË`mXr AW© ì`ŠV
hmoVmV Voìhm Ë`mg {H«$`mnXmMo AW© Ago åhUVmV
{H«$`mnXmMo AWm©Mo Mma àH$ma nS>VmV.
 ñdmWu {H«$`mnX : Á`m {H«$`mnXmbm ñdV:Mm AW© AgVmo d Oo {H«$`mnX H$mim{edm` BVa AW© ì`ŠV
H$aV Zmhr Aem {H«$`mnXmbm ñdmWu {H«$`mnX Ago åhUVmV.
CXm. 1) \w$bo Aä`mg H$aVmV. 2) njr C§ M
CS>mbm.
3) gy`© nyd}bm CJdVmo. 4) Vmo Kar Jobm.
5) _r ImÌrZo nmg hmoB©b.
 AmkmWu {H«$`mnX : Á`m {H«$`mnXmÀ`m ê$nmdê$Z Amkm, àmW©Zm, {dZ§Vr, Amerdm©X `mMm ~moY hmoVmo,
Ë`mg AmkmWu {H«$`mnX Ago åhUVmV.
CXm. 1) Xodm, gdmªZm gwIr R>od (àmW©Zm) 2) Xod Vw_Mo ^bo H$amo (Amerdm©X)
3) _wbm§Zmo gd©OU am§JoV C^o amhm. (Amkm) 4) EdT>o Am_Mo H$m_ H$aM ({dZ§Vr)
5) VodT>r {IS>H$s bmd nmhÿ (gm¡å` Amkm)
 {dÜ`Wu {H«$`mnX : Ooìhm dmŠ`mVrb ê$nmdê$Z {dYr åhUOo H$V©ì`, `mo½`Vm eŠ`Vm, BÀN>m `mMm ~moY
hmoVmo, Voìhm Ë`m dmŠ`mg {dÜ`Wu {H«$`mnX Ago åhUVmV.
CXm. 1) _wbm§Zr AmB©-d{S>bm§Mm _mZ amImdm. (H$V©ì`)
2) Vmo ~hþYm Kar Agmdm. (eŠ`Vm) 3) AmVm nmD$g Wm§~mdm (BÀN>m)
4) JmUo Jmdo Va bVmXrXrZoM§ (`mo½`Vm) 5) Aem àg§Jr Ë`m§Zr H$amdo Var H$m`? (qMVm)
 g§Ho$VmW© : g§Ho$V åhUOo AQ> hmo`. Ooìhm {H«$`mnXmÀ`m ê$nmdê$Z Oa-Va Aer AQ> Xe©{dbr OmVo Voìhm Vo
{H«$`mnX g§Ho$VmWu {H«$`mnX AgVo.
CXm. 1) {Z_§ÌU Ambo, Va _r `oB©Z.
2) Oa nmD$g Mm§Jbm nS>bm AgVm, Va {nHo$ Mm§Jbr Ambr AgVr.
3) Vy Ambm ZgVm, Var Mmbbo AgVo.
4) Oa doirM nmÊ`mMr ~MV Ho$br AgVr, Va nmUrQ>§MmB© OmUdbr ZgVr.
5) nmD$g Ambm, Var ghb OmUmaM.

288 _amR>r ì`mH$aU
n«H$aU 13 {H«$`mnXmMo H$mi
{H«$`mnXmÀ`m ê$nmdê$Z {H«$`m Ho$ìhm KS>br ho g_OVo Voìhm Ë`mg {H«$`mnXmMm H$mi Ago åhUVmV.
{H«$`mnXmMm H$mimMo à_wI VrZ àH$ma nS>VmV.
1) dV©_mZH$mi - {H«$`m gÜ`m KS>V Amho Agm ~moY hmoVmo.
2) ^yVH$mi - {H«$`m nydu KS>br hmoVr Agm ~moY hmoVmo.
3) ^{dî`H$mi - {H«$`m nwT>o KS>ob Agm ~moY hmoVmo.
darb H$mimMo àË`oH$s Mma CnàH$ma nS>VmV :
1) gmYm H$mi 2) AnyU© H$mi 3) nyU© H$mi 4) ar{V H$mi
H$mi AmoiIÊ`mÀ`m IwUm
^yVH$mi dV©_mZ H$mi ^{dî`H$mi
gmYm H$mi dmŠ`mV EH$M {H«$`mnX `oVo. dmŠ`mV EH$M {H«$`mnX `oVo. dmŠ`mV EH$M {H«$`mnX `oVo.
_yi YmVybm "b' àË`` _yi YmVybm "V' _yi YmVybm B©Z, B©b, Eb, EZ. BË`mXr
bmJVmo. àË`` bmJVmo. àË`` bmJVmV.
CXm. Ë`mZo nwñVH$ dmMbo CXm. _r Aä`mg H$aVmo CXm. Vmo OodU H$aoZ
AnyU© dmŠ`mV g§`wŠV {H«$`mnX dmŠ`mV g§`wŠV {H«$`mnX dmŠ`mV g§`wŠV {H«$`mnX
(V + hmoVm) (V + Amho) (V + Agob/AgVo)
CXm. Amåhr ZmMV hmoVmo. CXm. _r {Z~§Y {b{hV Amho. CXm. _r Aä`mg H$aV AgoZ
nyU© dmŠ`mV g§`wŠV {H«$`mnX dmŠ`mV g§`wŠV {H«$`mnX dmŠ`mV g§`wŠV$ {H«$`mnX
(b+ hmoVm) (b + Amho) (b + Agob)
CXm. Ë`mZo H$m_ Ho$bo hmoVo. CXm. _r nwñVH$ dmMbo Amho. CXm. _r Aä`mg Ho$bm Agob.
ar{V dmŠ`mV g§`wŠV {H«$`mnX dmŠ`mV g§`wŠV {H«$`mnX dmŠ`mV g§`wŠV {H«$`mnX
(V + Ago) (V + AgVmo/AgVo/AgVmV) (V + OmB©Z/amhrb/OmB©b)
CXm. Vr emioV OmV Ago. CXm. _r amoO nhmQ>o CR>Vmo. CXm. _r Aä`mg H$aV amhrb.

"dmM' `m YmVyMr gd© H$mimVrb ê$no


àH$ma ^yVH$mi dV©_mZH$mi ^{dî`H$mi
gmYm _r H$mX§~ar dmMbr _r H$mX§~ar dmMVmo _r H$mX§~ar dmMob.
AnyU© _r H$mX§~ar dmMV hmoVmo _r H$mX§~ar dmMV Amho _r H$mX§~ar dmMV Agob.
nyU© _r H$mX§~ar dmMbr hmoVr _r H$mX§~ar dmMbr Amho _r H$mX§~ar dmMbr Agob.
ar{V _r H$mX§~ar dmMV Ago _r H$mX§~ar dmMV AgVmo _r H$mX§~ar dmMV OmB©b.

290 _amR>r ì`mH$aU
n«H$aU 14 {H«$`m{deofU Aì``
 {H«$`m{deofU Aì``:
{H«$`mnXm~Ôb {deof _m{hVr gm§JUmè`m A{dH$mar eãXmbm {H«$`m{deofU Aì`` Ago åhUVmV.
- {H«$`m{deofU d {H«$`m{deofU Aì``m_Yrb \$aH$
{H«$`m{deofU `m {H«$`m{deofZm_m_Ü`o qbJ dMZmZwgma ~Xb hmoVmo åhUyZ Vr gì`` qH$dm {dH$mar AgVmV.
{H«$`m{deofU Aì`` - `m {H«$`m{deofUm_Ü`o qbJ dMZmZwgma ~Xb hmoV Zmhr. åhUyZ Vr Aì`` qH$dm
A{dH$mar AgVmV.
{H«$`m{deofU d {H«$`m{deofU Aì``mVrb \$aH$
{H«$`m{deofU {H«$`m{deofU Aì``
Vmo _wbJm Mm§Jbm JmVmo Vmo _wbJm ObX YmdVmo
Vr _wbJr Mm§Jbr IoiVo. Vr _wbJr ObX YmdVo
Vo _yb Mm§Jbo JmVo Vo _yb ObX YmdVo.
Ë`m _wbr Mm§Jë`m JmVmV Ë`m _wbr ObX YmdVmV.
 {H«$`m{deofU Aì``m§Mo àH$ma : A) AWm©dê$Z ~) ñdê$nmdê$Z
A) AWm©dê$Z :
 H$mbdmMH$ {H«$`m{deofU Aì`` : {H«$`m Ho$ìhm KS>br ho Xe©{dUmè`m {H«$`m{deofUmbm H$mbXe©H$
{H«$`m{deofU Aì`` Ago åhUVmV.
CXm. 1) nydu {ejH$ nmJmoQ>o. 2) _r CÚm Jmdmbm OmB©b.
3) H$mb emiobm gwÅ>r hmoVr. 4) _r XaamoO ì`m`m_ H$aVmo.
5) Ë`mZo nadm Aä`mg Ho$bm.
 H$mbdmMH$ {H«$`m{deofUmMo VrZ àH$ma nS>VmV
1) H$mbXe©H$ : AmVm, gÜ`m, CÚm, nadm, bJoM, Ooìhm, nydu, _mJo, {XdgmMm, amÌrg, AmYu, Vm~S>Vmo~,
Z§Va, _mJo, amÌr, {Xdgm, Odi BË`mXr
CXm. 1) narjm Odi Ambr Amho. 2) Vy ho H$m_ AmÎmm H$a.
2) gmVË`Xe©H$ : {ZË`, gXm, gVV, Zoh_r, {Xdg^a, gd©Xm, AmOH$mb, AÚ{n, AOyZ, amÌ^a B.
CXm. 1) gVV _Z a_mdo. 2) Zoh_r dmMZ H$amdo.
3) Amd¥ÎmrXe©H$ : {\$ê$Z, XaamoO, jUmojUr, dma§dma, nwÝhmnwÝhm, gmbmogmb, haKS>r, à{V{XZr
CXm. 1) Vmo dma§dma MwH$m H$aVmo. 2) Vr nwÝhm-nwÝhm VoM ~mobVo.
`emoXm npãcHo$eZ 293
n«H$aU 15 eãX`moJr Aì``
eãXmbm OmoSy>Z `oUmè`m A{dH$mar eãXmbm eãX`moJr Aì`` Ago åhUVmV. hr Aì`` Zm_o, gd©Zm_o
qH$dm VËg_ eãXm§Zm OwiyZ `oVmV d dmŠ`mVrb BVa Aì`` Zm_mbm OmoSy>Z `oV Zmhr.
CXm. PmS>mda, Kamg_moa, nS>Úm_mJo
eãX`moJr Aì`` d {H«$`m{deofU Aì`` `mVrb \$aH$
eãX`moJr Aì`` {H«$`m{deofU Aì``
njr PmS>mda ~gbm ~mU ImbyZ da Jobm
Kamg_moa EH$ PmS> Amho AMmZH$ dmK g_moa Ambm
_mÂ`mOdi gm`H$b Amho Vr Odi Amho
XodmnwT>o {Xdm bmd _mUgm§Zr nwT>o nmhmdo
 eãX`moJr Aì``m§Mo àH$ma
eãX`moJr Aì``m§Mo Ë`m§À`m AWm©dê$Z nwT>rb n«H$ma nS>VmV
n«H$ma eãX`moJr Aì``o
H$mbdmMH$ A) nydu$, nwT>o, AmYr, Z§Va, nmdoVmo
Am) J{VdmMH$, (Am) VyZ, ImbyZ, _YyZ, n`ªV, nmgyZ
ñWbdmMH$ (Am) V, ~mhoa, _mJo, nwT>o, _Ü`o, ncrH$S>o, g_moa, Odi, R>m`r.
nmer, ZOrH$, g_rn, g_j
H$aUdmMH$ _wio, `moJo, H$ê$Z, H$Sy>Z,> Ûmam, H$adr, hmVr.
hoVwdmMH$ gmR>r, H$maUo, H${aVm, AWu$, n«rË`W©, {Z{_Îm, ñVd.
ì`{VaoH$dmMH$ {edm`, IoarO, {dZm, dmMyZ, ì`{V{aŠV naVm
VwbZmdmMH$ nojm, Va, V_, _Ü`o, narg.
`mo½`VmdmMH$ `mo½`, gmaIm, OmoJm, g_, g_mZ, n«_mUo, ãmahwHy$_
H¡$dë`dmMH$ M, _mÌ.
g§Jh« dmMH$ gwÕm, XoIrb, hr, nU.
g§~§YdmMH$ {der, {df`r, g§~§Yr.
gmhM`©dmMH$ ~amo~a, gh, g§Jo, gH$Q>, g{hV, gdo, {Zer, g_doV.
^mJdmMH$ n¡H$r, nmoQ>r, (Am) VyZ.
{d{Z_`dmMH$ ~Ôb, EodOr, OmJr, ~Xbr.
{XŠdmMH$n«V, n«{V, H$S>o, bmJr.
{damoYdmMH$ {déÕ, {dU, CbQ>o, CbQ>.
n{aUm_dmMH$ ^a.
298 _amR>r ì`mH$aU
CXm. 1) am_mÀ`mZo H$m_ H$a{dVo. 2) ~mimÀ`mZo bmSy> ImddVmo.
2) àmMrZ qH$dm nwamU H$_©Ur à`moJ : _amR>r H$mì`mVrb gH$_©H$ YmVybm "O' hm àË`` bmdyZ
~mo{bOo, H$[aOo, H$sOo, XoB©Oo Aer H$_©Ur à`moJmMo CXmhaUo nhmd`mg {_iVmV.
CXm. 1) Ë`m H$m` H$_© H$arOo bKw boH$amZo. 2) {ÛOr {Z{fYmnmgmd åhUrOobmo.
3) g_mnZ H$_©Ur : H$Ë`m©bm eŠ`Vmo Mm, Mr, Mo, ho fð>r {d^ŠVrMm àË`` AgVmo {H«$`mnXmMm eodQ>
g§`wŠV {H«$`mnXmZo Pmbobm AgVmo.
CXm. 1) Ë`mMr Jmoï> {bhÿZ Pmbr. 2) Ë`mMm noê$ ImD$Z Pmbm.
4) ZdrZ H$_©Ur qH$dm H$_© H$V©ar à`moJ : H$V©ar à`moJmVrb H$Ë`m©cmH$Sy>Z ho eãX`moJr Aì``
àË`` bmJbobm AgVmo `mV H$_© gwê$dmVrbm AgVo.
CXm. 1) amdU am_mH$Sy>Z _mabm OmVmo. 2) Mmoa nmo{bgm§H$Sy>Z nH$S>bm Jobm.
3) g^oV nÌHo$ dmQ>br Jobr. 4) gdmªZm g_O {Xbr OmB©b.
5) Ý`m`mYremH$Sy>Z X§S> AmH$aÊ`mV Ambm.
3) ^mdo à`moJ : dmŠ`mVrb {H«$`mnX Ooìhm H$Ë`m©À`m qH$dm H$_m©À`m qbJ dMZmà_mUo Z ~XbVm Vo Zoh_r
V¥Vr` nwéfr ZnwgH$btJr EH$dMZr ñdV§Ì amhVo Voìhm Ë`mg ^mdo à`moJ Ago åhUVmV.
^mdo à`moJ AmoiIÊ`mÀ`m IwUm
1) H$Ë`m©bm d H$_m©bm {d^ŠVr àË`` AgVmo. 2) {H«$`mnX V¥Vr`nwéfr EH$dMZr AgVo.
3) H$Vm© d H$_© qbJ, dMZ, nwéfmà_mUo ~XbyZ nm{hë`mg {H«$`mnX ~XbV Zmhr.
CXm. 1) am_mZo ~¡bmg _mabo. 2) JrVmZo ~¡bmg _mabo. (H$Ë`m©Mo qbJ ~XbyZ)
3) am_mZo JmB©g _mabo. (H$_m©Mo qbJ ~XbyZ)
^mdo à`moJmMo àH$ma :
1) gH$_©H$ ^mdo : Á`m ^mdo à`moJmVrb dmŠ`mV H$_© AgVo Ë`mg gH$_©H$ ^mdo à`moJ Ago åhUVmV.
CXm. 1) am_mZo amdUmg _mabo. 2) {ejH$mZo {dÚmÏ`mªZm {eH$dmdo.
2) AH$_©H$ ^mdo à`moJ : Á`m ^mdo à`moJmVrb dmŠ`mV H$_© ZgVo Ë`mg AH$_©H$ ^mdo à`moJ Ago
åhUVmV.
CXm. 1) Ë`mZo AVm Kar Omdo. 2) Ë`mbm Kar OmddVo
3) ^md H$V©ar/AH$V¥©H$ ^mdo à`moJ : {H«$`oMm ^md qH$dm AW© hmM dmŠ`mVrb H$Vm© Agë`m_wio
`mg ^md H$V©ar. AH$V¥©H$ ^mdo à`moJ Ago åhUVmV.
CXm. 1) ghbrg OmVmZm H$mÌOOdi COmS>bo. 2) _bm AmO _i_iVo.
3) Vmo Kar nmohMÊ`mnyduM gm§Odbo. 4) AmO \$ma JS>JS>Vo.
{_l qH$dm g§H$a à`moJ : EH$mM dmŠ`mV XmoZ à`moJm§Mr bjUo AgVrb Va Vmo {_l à`moJ AgVmo.
1) H$V¥©-H$_© g§H$a à`moJ : {H«$`mnX H$Vm© d H$_© XmoÝhr Zwgma ~XbVo
CXm. 1) Vy _bm nwñVH$ {Xbo. 2) Vy nÌ nmR>{dbog.
3) Vy H${dVm åhQ>brg. 4) Vy bmSy> Im„mg.
2) H$_©-^md g§H$a à`moJ : `m à`moJmV H$_©Ur d ^mdo `m XmoZ à`moJmMr bjUo {XgVmV.
CXm. 1) AmB©Zo _wbrbm {ZO{dbo. 2) JwéOtZr Ë`mbm Kar nmR>{dbo.
3) _r Ë`mbm _w§~B©bm YmS>bo.
3) H$V¥©-^md g§H$a à`moJ : `m à`moJmV H$V¥© d ^mdo XmoÝhr à`moJmMo bjUo AgVmV Ë`mg H$V¥©-^md
à`moJ Ago åhUVmV.
CXm. 1) Vy _bm dmM{dbog. 2) Vy Ë`mbm nH$S>bog.
3) Vy JmB©bm Kmb{dbog. 4) Vy ~¡bmbm ~m§Ybog.
308 _amR>r ì`mH$aU
n«H$aU 19 g_mg
 g_mg : XmoZ qH$dm A{YH$ nXo nañna g§~§Ym_wio EH${ÌV Amë`mg Ë`mbm g_mg Ago åhUVmV.
g_² + Amg `m g§ñH¥$V YmVynmgyZ g_mg hm eãX V`ma Pmbm AgyZ Ë`mMm AW© EH${ÌV H$aUo Agm hmoVmo.
gm_m{gH$ eãX : eãXmÀ`m EH${ÌV H$aUmZo Omo EH$ OmoS>eãX V`ma hmoVmo Ë`mg gm_m{gH$ eãX Ago
åhUVmV.
{dJ«h : gm_m{gH$ eãX H$moUË`m eãXmnmgyZ V`ma Pmbm Amho ho ñnï> H$aÊ`mgmR>r Ë`mMr \$moS> H$ê$Z
XmI{dÊ`mÀ`m nÕVrbm {dJ«h Ago åhUVmV.
g_mgmMo àH$ma
1. Aì``r^md g_mg … n{hbo nX _hÎdmMo 2. VËnwéf g_mg … Xþgao nX _hÎdmMo
3. Û§Û g_mg … XmoÝhr nXo _hÎdmMr
4. ~hþd«rhr g_mg … XmoÝhr nXo Jm¡U (XmoÝhr nXo _hÎdmMr ZgyZ {Vgè`mM nXmMm ~moY hmoVmo.)
1. Aì``r^md g_mg … `m g_mgm_Ü`o n{hbo nX _hÎdmMo AgVo åhUyZ `mg Aì``r^md g_mg Ago
åhUVmV.
Am, `Wm, à{V, ho g§ñH¥$V ^mfoVrb CngJ© bmJyZ V`ma Pmbobo eãX `m àH$mamV _moS>VmV.
~o, Xa, ~obm, J¡a, {~Z, ha, ~a `m§gmaIo \$maer ^mfoVrb CngJ© bmJyZ V`ma Pmbobo eãX Aì``r^md
g_mgmMr CXmhaUo AmhoV.
CXm. 1) Xagmb - àË`oH$ dfu 2) J¡ahOa - hOoar{edm`
3) {~ZMyH$ - MwH$s{edm` 4) XaamoO - àË`oH$ {Xder
5) `WmeŠVr - eŠVr à_mUo 6) JmdmoJmd - àË`oH$ Jmdr
7) à{Vdfu - Xa dfm©bm 8) A_aU - _aUmn`ªV
2. VËnwéf g_mg … Á`m g_mgmV Xþgao nX _hÎdmMo AgVo. Jmibobm eãX qH$dm {d^ŠVr àË`` {dJ«h
H$aVmZm ¿`mdm bmJVmo, Ë`mg VËnwéf g_mg Ago åhUVmV.
CXm.- XodnyOm - XodmMr nyOm, H§$~anÅ>m - H§$~aogmR>r nÅ>m
VËnwéf g_mgmMo CnàH$ma Imbrbà_mUo
1) {d^ŠVr VËnwéf g_mg - Á`m gm_m{gH$ eãXm§Mm {dJ«h H$aVmZm {d^ŠVrÀ`m àË``mMo ghH$m`©
¿`mdo bmJVo, Ë`mg {d^ŠVr VËnwéf g_mg Ago åhUVmV.

`emoXm npãcHo$eZ 311


n«H$aU 20 Ab§H$ma
"Ab§H$ma' åhUOo Xm{JZo qH$dm ^mfoMo gm¢X`© qH$dm emo^m dmT>{dÊ`mgmR>r dmnaboë`m V§Ìmbm Ab§H$ma Ago
åhUVmV. ^mfoÀ`m Ab§H$mamMo à_wI XmoZ àH$ma nS>VmV.
1) eãXmb§H$ma 2) AWm©b§H$ma
1) eãXmb§H$ma : Ooìhm eãXmVrb Aja aMZo_wio ZmX {Z_m©U hmoD$Z ^mfobm emo^m {Z_m©U hmoVo Voìhm Ë`mg
eãXmb§H$ma Ago åhUVmV.
2) AWm©b§H$ma : Ooìhm ^mfoVrb `moOboë`m eãXm_wio AWm©Mo gm¢X`© IwbyZ {XgVo Voìhm Ë`mg AWm©b§H$ma Ago
åhUVmV.
1) Cn_o` : Á`mMr VwbZm H$am`Mr Amho Vo 2) Cn_mZ : Á`mÀ`mer VwbZm H$amd`mMr Amho Vo
3) gmYmaU Y_© : XmoZ dñVw_Yrb Agbobm gmaIonUm
4) gmå`dmMH$ eãX : gmaIonUm XmIdUmam eãX
eãXmAb§H$mamMo àH$ma
1) íbof : `m Ab§H$mamV EH$M eãX XmoZ AWm©Zr dmnabm OmVmo.
CXm. 1) lrH¥$îU Zdam _r Zdar!
{eewnmb Zdam _r Z dar!
2) ho _oKm Vy gdmªZm OrdZ XoVmog (nmUr/Am`wî`)
3) _bm Eg.Q>r. bmJVo. (Ìmg hmoVmo/ JaO AgUo)
4) Hw$ñH$ê$ ZH$m hr gw_Zo Oar dmg Zgob {Vi `m§g, Var Vwåhm§g A{n©br gw-_Zo&&
2) Cn_m : XmoZ dñVy§_Yrb gmå` gmo~V M_ËH¥${VnyU© ar{VZo dU©Z Ho$bo OmVo Voìhm "Cn_m Ab§H$ma'
hmoVmo.
CXm.1) _w§~B©Mr Kao _mÌ bhmZ H$~wVam§À`m IwamS>çmgmaIr.
2) gmdim a§J VwPm nmdgmir Z^mnar &
3) Am^mimJV _m`m VwPr Amåhmda amhÿ Xo &
3) `_H$ : H${dVoÀ`m MaUmÀ`m eodQ>r, _Ü`o AWdm R>amdrH$ {R>H$mUr EH$ qH$dm AZoH$ Ajao
doJdoJù`m AWm©Zo nwÝhm Amë`mg `_H$ Ab§H$ma hmoVmo.
CXm.1) _Zm g‚mZm ^ŠVr n§WoMr Omdo & Var lrhar nm{dOo Vo ñd^mdo &&
2) gwg§JVr gXm KS>mo, gwOZ dmŠ` H$mZr nS>mo &
4) ê$nH$ : Ooìhm Cn_o` Am{U Cn_mZ `m§V ^oX ZgyZ XmoÝhr AJXr EH$ê$n AmhoV Ago Xe©{dbo OmVo,
Voìhm ê$nH$ Ab§H$ma hmoVmo.
CXm.1) Hw$R>o ~wS>mbm nbrH$S>o Vmo gmoÝ`mMm Jmoim.
2) ~mB© H$m` gm§Jmo & ñdm_tMr Vr Ñï>r & A_¥VmMr d¥ï>r & _O hmo` &&
3) bhmZ _yb åhUOo _mVrMm Jmoim AmH$ma Úmdm Ver _yVu KS>Vo.
316 _amR>r ì`mH$aU
n«H$aU 24 dmŠ`énm§Va
dmŠ` ê$nm§V a åhUOo dmŠ`mÀ`m AWm© V ~Xb Z H$aVm aMZo V Ho $boë `m ~Xbmg dmŠ` ê$nm§V a Ago
åhUVmV.
 àíZmW©H$ {dYmZmWu dmŠ`mMo nañna ê$nm§Va :
1) àíZmWu dmŠ`mMo {dYmZmWu dmŠ`mV ê$nm§Va H$adm`Mo Agë`mg àíZ hmoH$mamWu Agob Va {dYmZmMr dmŠ`m§Zm
ZmH$mamWu H$amdo d àíZ ZH$mamWu Agë`mg {dYmZmWu dmŠ` hmoH$mamWu H$amdo.
àíZmWu dmŠ` {dYmZmWu dmŠ`
OJr gd© gwIr Agm H$moU Amho? OJmV gd© gwIr Agm H$moUr Zmhr
An_mZ Ho$ë`mg H$moUmbm amJ `oV Zmhr An_mZ Ho$ë`mg àË`oH$mbm amJ `oVmoM
_Ü`amÌr ñ_emZ^y_rV H$moU OmB©b? _Ü`amÌr ñ_emZ^y_rVyZ H$moUr OmUma Zmhr.
hmnyg Am§~m H$moUmbm AmdS>V Zmhr? hmnyg Am§~m gdmªZm AmdS>Vmo
Amåhr Vw_Mo CnH$ma H$go {dgê$? Amåhr Vw_Mo CnH$ma {dgaUma Zmhr.
CX²JmamWu/{dYmZmWu dmŠ`mMo nañna ê$nm§Va :
_ZmVrb Vrd« BÀN>m, ^mdZm ì`ŠV H$aÊ`mgmR>r CX²JmamWu dmŠ` dmnaVmV. Aem CX²JmamWu dmŠ`m§Mo {dYmZmWu
dmŠ` H$aVmZm Á`m Jmoï>rMr {dnwbVm ì`ŠV H$am`Mr Amho Vo ñnï> H$amdo.
CX²JmamWu {dYmZmWu
_r amÁ`m§Mm _w»`_§Ìr AgVmo Va! _bm amÁ`m§Mm _w»`_§Ìr hmoÊ`mMr \$ma BÀN>m Amho.
Ho$dT>r JXu Pmbr ^mfUmbm! ^mfUmbm Iyn JXu Pmbr.
H$m` H$mogiVmo` nmD$g AmO! AmO OmoaXma nmD$g H$mogiVmo`.
AmO JmS>rV H$moU JXu! AmO JmS>rV AVmoZmV JXu hmoVr.
{H$Vr bhar AgVmo {ZgJ©! {ZgJ© Iyn bhar AgVmo.
 {H«$`mnXmÀ`m ê$nmdê$Z dmŠ`mMo àH$ma :
1) ñdmWr© dmŠ` : dmŠ`mVrb {H«$`mnXmÀ`m ê$nmdê$Z \$ŠV H$mimMm ~moY hmoV Agob Va Ë`mV ñdmW© dmŠ`
Ago åhUVmV. ñdmWu dmŠ` {dYmZmWu AgVmV
CXm. 1) _wbo Kar Jobr 2) _r CÚm nwÊ`mbm OmB©b
3) Vmo amÌr Aä`mg H$aVmo
2) AmkmWu dmŠ` : dmŠ`mVrb {H«$`mnXmÀ`m ê$nmdê$Z Amkm, Amerdm©X, àmW©Zm, CnXoe, g„m, gm¡å`mkm,
{dZ§Vr, _mJUr, AZw_moXZ BË`mXr AWm©Mm ~moY hmoV Agob Va Ë`mg AmkmWu dmŠ` åhUVmV.
CXm. 1) Xodm gdmªZm Mm§Jbr ~wÕr Xo. 2) na_oídam _bm Mm§Jbr ~wÕr Xo.
`emoXm npãcHo$eZ 329
6. AdH$mer` j_Vm
1. AmaemVrb à{V_m

2. nmÊ`mVrb à{V_m

3. AmH¥$Ë`m§Mr _m{bH$m

4. {dg§JV AmH¥$Vr emoYm

5. AmH¥$Ë`m§_Yrb ghg§~§Y

6. AmH¥$Vr gmMm

7. H$mJXmMr KS>r

8. bnbobr AmH¥$Vr emoYm

408 {ejH$ ^aVr


1 AmaemVrb à{V_m
• narjo_Ü`o `m KQ>H$mdarb àíZ gmoS>{dVmZm Amagm H$moUË`m ~mOybm R>odbm Amho ho emoYmdo. Ë`mZ§Va
à{V_oMm {dMma H$amdm.
• AmaemVrb à{V_oV AmH¥$VrÀ`m ~mOy ~XbVmV.
• AmaemnmgyZ AmH¥$VrMm ^mJ OodT>çm A§Vamda AgVmo VodT>çmM A§Vamda AmaemnmgyZ AmaemVrb
à{V_oMm ^mJ AgVmo.

NUS àíZmH¥$Vr
1) NUS
àíZmH¥$Vr CÎma à{V_m CÎma à{V_m
darb XmoZ AmH¥$Ë`m nm{hë`mg Ago bjmV `oVo H$s AmaemÀ`m OmJm ~Xbë`mg à{V_m ~XbVo.
 AmaemVrb Ajam§Mo à{Vq~~ - _moR>o Aja
Aja A B C D E F G H I J K L M
AmaemVrb
à{V_m
Aja N O P Q R S T U V W X Y Z
AmaemVrb
à{V_m

ZmoQ> : Imbrb Ajam§À`m AmaemVrb à{V_m ~XbV Zmhr.


A, H, I, M, O, T, U, V, W, X, Y
 AmaemVrb Ajam§Mo à{Vq~~ - N>moQ>o Aja
Aja a b c d e f g h i j k l m
AmaemVrb
à{V_m
Aja n o p q r s t u v w x y z
AmaemVrb
à{V_m

`emoXm npãcHo$eZ 409


2 nmÊ`mVrb à{V_m
• nmÊ`mVrb à{Vq~~ _yi AmH¥$VrÀ`m CbQ> {XgVo.
• AndmX B§J«Or dU©_mboVrb H°$nrQ>b Ajam§Mr nmÊ`mVrb à{V_m gmaIoM {XgVo.
B, C, D, E, H, I, K, O, X Am{U 0, 3, 8 ho A§H$.

1)
àíZmH¥$Vr M àíZmH¥$Vr

nmUr nmUr
à{Vq~~
à{Vq~~

 nmÊ`mVrb Ajam§Mo à{Vq~~


Aja A B C D E F G H I J K L M
nmÊ`mVrb
à{V_m
Aja N O P Q R S T U V W X Y Z
nmÊ`mVrb
à{V_m

 nmÊ`mVrb A§H$m§Mo à{Vq~~


Aja 1 2 3 4 5 6 7 8 9
nmÊ`mVrb
à{V_m

`emoXm npãcHo$eZ 413


3 AmH¥$Ë`m§Mr _m{bH$m
• `m_Ü`o AmH¥$Ë`m§Mr ~XbV OmUmar H«$_rH$m AmoiIyZ d Z§Va `oUmar AMyH$ AmH¥$Vr AmnUmg {Xboë`m n`m©`m_YyZ
emoYmdr bmJVo.
• AmH¥$Vr_Ü`o A§H$, g§»`m, dU©_mboVrb Ajao, {d{dY {MÝho ho R>am{dH$ H«$_mZo Ambobo AgVmV.
• g§~§YrV AmH¥$Vr_Yrb KQ>H$m§À`m {Xem§_Ü`o hmoV OmUmam ~Xb qH$dm AmH¥$Vr_Yrb KQ>H$m§Mr dmT>V qH$dm H$_r
hmoV OmUmar g§»`m VgoM KS>çmimÀ`m {XeoZo qH$dm {déÕ {XeoZo AmH¥$Vr_Ü`o hmoUmao ~Xb bjmV ¿`mdo bmJVmV.
• g§~§YrV àíZm_Ü`o A§H$mMm qH$dm AjamMm H«$_ R>ady eH$bmV Am{U Ë`mdê$Z n`m©`mVrb EH$ R>am{dH$ CÎma
{ZKV Agob Va Vo {ZdSy>Z nwT>rb àíZmg gwédmV H$amdr.

TAIT narjm 2017 d BVa ñnYm©narjm§Zm {dMmabobo àíZ

1. {ZX}e… {Xboë¶m {dH$ënm§‘YyZ ¶mo½¶ AmH¥$Vr {ZdSy>Z ‘m{bH$m nyU© H$am.

1) 2) 3) 4)
2. {ZX}e … Imbrb àíZm‘ܶo AmH¥$˶m§À¶m ‘m{bH$m {Xë¶m AmhoV. AmH¥$˶m§Mo dJuH$aU Ho$bo OmD$ eH$Vo Aem àH$mao
n¶m©¶m§‘YyZ JQ>m§Mm EH$ g§M {ZdS>m.

1) 3, 8, 4; 9, 2, 6; 7, 1, 5 2) 4, 7, 3; 9, 6, 2; 5, 1, 8
3) 4, 9, 2 ; 5, 1, 7; 3, 8, 6 4) 5, 1, 7; 3, 2, 4; 9, 6, 8
3. {ZX}e … {Xboë¶m {dH$ënm§‘YyZ ¶mo½¶ AmH¥$Vr {ZdSy>Z ‘m{bH$m nyU© H$am.

1) 2) 3) 4)

`emoXm npãcHo$eZ 415


10. gyMZm … {Xboë¶m n¶m©¶m§‘YyZ loUr nyU© H$aUmar ¶mo½¶ AmH¥$Vr {ZdS>m.
àíZmVrb AmH¥$˶m CÎmamXmIb n¶m©¶r AmH¥$˶m

1) A 2) B 3) C 4) D
11. gyMZm … {Xboë¶m n¶m©¶m§‘YyZ loUr nyU© H$aUmar ¶mo½¶ AmH¥$Vr {ZdS>m.

1) A 2) B 3) C 4) D
12. gyMZm … {Xboë¶m n¶m©¶m§‘YyZ loUr nyU© H$aUmar ¶mo½¶ AmH¥$Vr {ZdS>m.
àíZ AmH¥$˶m CÎmamXmIb n¶m©¶r AmH¥$˶m

1) A 2) B 3) C 4) D
13. gyMZm … {Xboë¶m n¶m©¶m§‘YyZ loUr nyU© H$aUmar ¶mo½¶ AmH¥$Vr {ZdS>m.

1) A 2) B 3) C 4)D
14. gyMZm … {Xboë¶m n¶m©¶m§‘YyZ loUr nyU© H$aUmar ¶mo½¶ AmH¥$Vr {ZdS>m.

1) A 2) B 3) C 4) D
15. àíZ {MÝhmÀ¶m (?) OmJr ¶mo½¶ R>aUmar AmH¥$Vr A§H$m§Zr Xe©{dboë¶m Mma AmH¥$Vr‘YyZ emoYyZ H$mT>m.
CÎmamXmIb n¶m©¶r AmH¥$˶m

1) A 2) B 3) C 4) D

`emoXm npãcHo$eZ 417


4 {dg§JV AmH¥$Vr emoYm
• `m_Ü`o àíZm§_Ü`o AmH¥$Ë`m øm EH$m {d{eï> àH$maÀ`m d¡{eîQ>çmZo ~Zboë`m AgVmV. na§Vw Ë`mVrb EH$ AmH¥$Vr
hr {dg§JV AgVo. Vr AmnUmg emoYmdr bmJVo.

• `m_Ü`o {Xem§_Ü`o hmoUmam ~Xb {dMmamV ¿`mdm bmJVmo. VgoM A§H$m§Mr / KQ>H$m§Mr / {MÝhm§Mr hmoV OmUmar dmT>
qH$dm KQ> {dMmamV ¿`mdr bmJVo.

TAIT narjm 2017 d BVa ñnYm©narjm§Zm {dMmabobo àíZ


1. gyMZm … A, B, C Am{U D Zmdo {Xboë¶m Mma AmH¥$Vrn¡H$s VrZ AmH¥$˶m {‘iyZ EH$ loUr V¶ma hmoVo qH$dm ˶m§À¶mV
¶m Zm ˶m àH$maMo gmå¶ Amho, Va ¶mVrb EH$ AmH¥$Vr BVam§nojm {Zamir Amho. Vwåhmbm ¶m Mmam§n¡H$s doJir
(Ag§~§Y) AgUmar AmH¥$Vr {ZdS>m¶Mr Amho.

1) A 2) B 3) C 4) D
2. gyMZm … A, B, C Am{U D Zmdo {Xboë¶m Mma AmH¥$Vtn¡H$s VrZ AmH¥$˶m {‘iyZ EH$ loUr V¶ma hmoVo qH$dm ˶m§À¶mV
¶m Zm ˶màH$maMo gmå¶ Amho, Va ¶mVrb EH$ AmH¥$Vr BVam§nojm {Zamir Amho. Vwåhmbm ¶m Mmam§n¡H$s doJir
(Ag§~Õ) AgUmar AmH¥$Vr {ZdS>m¶Mr Amho.

1) A 2) B 3) C 4) D
3. gyMZm … {Xboë¶m Mma AmH¥$Vtn¡H$s doJir (Ag§~Õ) AgUmar AmH¥$Vr emoYyZ H$mT>m.

1) A 2) B 3) C 4) D

`emoXm npãcHo$eZ 419


5 AmH¥$Ë`m§_Yrb ghg§~§Y
• `m_Ü`o n{hë`m AmH¥$VrMm Xþgè`m AmH¥$Vrer Omo g§~§Y Amho VmoM g§~§Y {Vgè`m AmH¥$VrMm Mm¡Ï`m AmH¥$Vrer
AgVmo. `m_Ü`o AmH¥$Ë`m§Mr g§»`m / KQ>H$ KS>çmimÀ`m {XeoZo qH$dm {déÕ {XeoZo {\$aUo d Ë`mZwgma n`m©`r
AmH¥$Vr emoYUo.
• CXm. n{hë`m AmH¥$VrV {ÌH$moU = Mm¡H$moZ Amho

: :: : ?  Xþgè`m AmH¥$VrV n§MH$moZ = `oB©b.

TAIT narjm 2017 d BVa ñnYm©narjm§Zm {dMmabobo àíZ


1. A, B, C Am{U D ZmdmÀ¶m Mma AmH¥$Vrn¡H$s H$moUVr AmH¥$Vr ¶mZ§Va Amë¶mg gmå¶ qH$dm ZmVog§~§Y nyU© hmoB©b?
CÎmamXmIb AmH¥$˶m

2. gyMZm … Imbrb àíZmV, {Xboë¶m n¶m©¶m§‘YyZ ZmVog§~§Y gm§JUmar AmH¥$Vr {ZdS>m.

1) A 2) B 3) C 4) D
3. n{hë¶m XmoZ AmH¥$Vr‘ܶo Oo ZmVo Amho. ˶mdéZ A, B, C Am{U D ZmdmÀ¶m Mma AmH¥$Vrn¡H$s H$moUVr AmH¥$Vr
loUr nyU© H$aob?

1) A 2) B 3) C 4) D
4. gyMZm … Imbrb àíZmV {Xboë¶m n¶m©¶m§‘YyZ ZmVog§~Y AgUmar AmH¥$Vr emoYyZ H$mT>m.
àíZ AmH¥$˶m CÎmamgmR>r n¶m©¶r AmH¥$˶m

1) A 2) B 3) C 4) D

`emoXm npãcHo$eZ 421


7 H$mJXmMr KS>r
• Aem àH$maÀ`m àíZm_Ü`o gwédmVrbm EH$ KS>r Z KmVbobm H$mJX {Xbm OmVmo.
• àíZm_Ü`o {Xboë`m gyMZoà_mUo Q>ßß`mQ>ßß`mZo Ë`m H$mJXmMr KS>r Kmbmdr bmJVo d eodQ>r AmH¥$Vr H$er {Xgob
ho gm§Jmdo bmJVo.
• KS>r KmbyZ H$mnboë`m H$mJXmbm CKS>Uo åhUOo Ë`mMr AmaemVrb à{V_m ~Z{dÊ`mgmaIrM AgVo.

TAIT narjm 2017 d BVa ñnYm©narjm§Zm {dMmabobo àíZ


1. {ZX}e… Imbr EH$ H$mJXmMm VwH$S>m Xe©dbm Amho. {Xboë¶m CÎma AmH¥$˶m§‘YyZ, KS>r KmVë¶mg Vmo H$gm {Xgob
Vo gy{MV H$am.

1) B 2) C 3) D 4) A
2. gyMZm … Imbrb àíZmV H$mJXmÀ¶m EH$ VwH$S>çmbm àíZmVrb AmH¥$Vr/Vt ‘ܶo XmI{dë¶mà‘mUo KS>r KmVbr Amho.
CÎmamXmIb n¶m©¶m§‘YyZ Aer AmH¥$Vr {ZdS>m Or ^moH$ nS>ë¶mZ§Va CbJS>boë¶m H$mJXmMo ñdê$n XmIdob.

1) A 2) B 3) C 4) D
3. gyMZm … Imbrb {Xboë¶m à˶oH$ àíZmV H$mJXmÀ¶m EH$ VwH$S>çmbm àíZmVrb AmH¥$VrV XmI{dë¶mà‘mUo KS>r
KmVbr Amho. CÎmamXmIb n¶m©¶m§‘YyZ Aer AmH¥$Vr {ZdS>m Or ^moH$ nS>ë¶mZ§Va CbJS>boë¶m H$mJXmMo ñdén
XmIdob.

1) A 2) B 3) C 4) D

`emoXm npãcHo$eZ 425


8 bnbobr AmH¥$Vr emoYm
• Aem àH$maÀ`m àíZm_Ü`o gwê$dmVrbm EH$ AmH¥$Vr {Xbr OmVo d Vr AmH¥$Vr n`m©`mVrb H$moUË`m AmH¥$Vr_Ü`o
Amho ho emoYmdo bmJVo.
• CXm.

àíZ AmH¥$Vr CÎma AmH¥$Vr

TAIT narjm 2017 d BVa ñnYm©narjm§Zm {dMmabobo àíZ


1. àíZmVrb AmH¥$Vrbm Imbrbn¡H$s H$moU˶m CÎma AmH¥$˶m OmoS>boë¶m AmhoV?

1) 2) 3) 4)
2. {ZX}e … Imbrb àíZm§‘ܶo, H$moUVr CÎma AmH¥$Vr àíZ AmH¥$VrVrb Z‘wZm nyU© H$aob?
àíZ AmH¥$Vr … CÎma AmH¥$˶m …

1) A 2) B 3) C 4) D
3. {ZX}e … àíZm‘Yrb AmH¥$Vr OmoS>br Agbobr CÎma AmH¥$Vr emoYm.
àíZ AmH¥$Vr … CÎma AmH¥$˶m …

1) A 2) B 3) C 4) D
4. gyMZm … Imbrb àíZmV àíZmVrb AmH¥$Vr CÎmamVrb n¶m©¶m§n¡H$s H$moU˶m n¶m©¶r AmH¥$VrV A§V^y©V Amho?

1) A 2) B 3) C 4) D
428 {ejH$ ^aVr
7 H$b / AmdS>
H$c / AmdS> /A{^j_Vm
àË`oH$ ì`º$sMr ~w{Õ_Îmm d A{^j_Vm `m_Ü`o ^oX AgVmo. EImÚm H$m`m©V, EImXr ì`º$s {H$Vr
à_mUmV `eñdr hmoB©c/ hmoVo, `m {VÀ`m `em~m~VMr Anojm/A§XmO H$aUo åhUOo {VÀ`mVrc {d{eï>
A{^j_Vm§Mm Aä`mg H$aUo hmo`. åhUOoM, `mdê$Z AmnU g_Oy eH$Vmo H$s, EImÚm ì`º$sMr {d{eï> H$m_
H$aÊ`mMr Hw$dV åhUOoM {VMr A{^j_Vm hmo`. àË`oH$ ì`º$sÀ`m A{^j_VoMr A{^ì`º$s KSy>Z `oÊ`mgmR>r
{Vcm {VMr ~w{Õ_Îmm, H$mhr j_Vm d {d{eï> ì`{º$_Îd-JwU ho _XV H$aVmV.
A{^j_VoÀ`m g§X^m©Vhr Amnë`mcm ì`{º$Ëd-^oX AmT>iVmo. H$maU Ë`mM joÌmV {H$Vrhr à{ejU KoD$Z
H$m_ Ho$co, Var àË`oH$mMr H$m_ H$aÊ`mMr j_Vm d {VMm XOm© {^Þ AmT>iyZ `oVmo. `mdê$ZM, _mZgemór`
Ñ{ï>H$moZmVyZ Oa Amnë`mcm `m g§H$ënZoMm Aä`mg H$am`Mm Agoc, Va {VÀ`m ì`m»`m {dMmamV KoUo Oê$a
R>aVo.
1) {d{eï> CÔrnH$ dm KQ>H$ `m§g {d{eï> AZw{H«$`m XoÊ`mMr ì`º$sVrc j_Vm, åhUOo {deof A{^j_Vm
hmo `. - dw S> dW©
2) ì`º$sÀ`m A§JmVrc gwá JwU ^{dî` - H$mimV H$go gmH$maVrc, ho Xe©{dUmar dV©_mZH$mcmVrc n[apñWVr
åhUOo A{^j_Vm hmo`. Q´>°Šgca
`m XmoÝhr ì`m»`m§Mm AmnU Aä`mg Ho$cm Am{U Ë`m§Mo ñnï>rH$aU KoVco, Va Amnë`m cjmV `oVo H$r,
àË`oH$ ì`º$sV Z¸$sM H$mhr A{^j_Vm AgVmVM! \$º$ Ë`m ~rOê$nmV åhUOoM gwá JwUm§À`m AdñWoV
AgVmV. àË`o H$ ì`º$s Amncm {dH$mg KS>dyZ AmUy eH$Vo d Ë`mgmR>r {Vcm Ho$di à{ejU d `mo½`
_mJ©Xe©Z d g§Yr `m§Mr JaO AgVo. Oa {d{eï> MmMÊ`m§Mm dmna Ho$cm, Va AmnU ^{dî`mV Vr ì`º$s Zo_H$s
H$moU ~Zoc, {VMo A§Jr^yV JwUY_© H$moUË`m àH$maÀ`m A{^j_VoÀ`m _mÜ`m_mVyZ gmH$maVrc, ho {gÕ H$aUo
`m MmMÊ`m§À`m Ûmao eŠ` AgVo. CXm. EImXm à`wº$ hm ^{dî`mV CÎm_ ZoVm/{ejH/{MÌH$ma BË`mXrn¡H$s
Zo_H$m H$moU ~Zoc, ho `m MmMÊ`m§À`m dmnam_wio Amnë`mcm H$iy eH$Vo. `m_Ü`o, AOyZ EH$ _hÎdmnyU© ~m~
AmnU {dgê$Z MmcV ZgVo. g_mZ ~w{ÕJwUm§H$ AgUmè`m ì`º$s¨_Ü`o {^Þ àH$maÀ`m A{^j_Vm Agy
eH$VmV. `mMmM AW© Agm hmoVmo H$s, g_mZ ~w{Õ_Îmm/~w{ÕJwUm§H$ AgUmè`m H$moUË`mhr XmoZ ì`º$s¨_Ü`o
AgUmè`m A{^j_Vm§_Ü`o gmYå`© AgocM, Ago Zmhr. àË`oH$mg Ë`mÀ`m `m A§Jr^yV A{^j_Vm§Mm {dH$mg
KS>dyZ AmUÊ`mgmR>r {VMr ~w{Õ_Îmm _mÌ Z¸$sM _XV H$aV AgVo. àË`oH$ àH$maÀ`m A{^j_Vog {d{eï> Ago
~w{Õ_ÎmoMo KQ>H$ Cn`wº$ R>aV AgVmV. Oa EImXm emók Agoc, Va Ë`mÀ`m_Ü`o Vm{H©$H$ {dMmaj_Vm,
g§»`mË_H$ j_Vm, àm`mo{JH$Vm BË`mXr ~m¡{ÕH$ KQ>H$m§Mo Am{YŠ` OmñV à_mUmV AmT>ioc. `m A{^j_Vm
_mnZr` AgVmV; nU Ë`m§Mm gai àË`` _mÌ Amnë`mcm H$YrM `oV ZgVmo. `m MmMÊ`m, Vr-Vr A{^j_Vm
Ë`m-Ë`m à`wº$mV, Zo_H$s {H$Vr à_mUmV Agy eHo$c, `mMo _mnZ H$aVmV. {d{eï> C{Ôï>, Ë`m à`wº$mZo {H$Vr

`emoXm npãcHo$eZ 431


8 g_m`moOZ / ì`{º$_Îd
ì`{º$_ÎdmMr g§H$ënZm -
àmMrZ ^maVr` _mZemó ho ~m¡Õ, O¡Z, gm§»``moJ, Ý`m`, _r_m§gm, doXm§V BË`mXr VÎdkmZmÀ`m emIm§Vrc
{daMmad§Vm§Zr d VÎdkmÝ`m§Zr dmT>{dco. `mVrc gd© {dMma EH$ Va qMVZna hmoVo VgoM Vo ñdmZw^dmda
AmYmacoco hmoVo.
^maVr` _mZgemómVrc _Z Am{U AmË_m (Mind and Soul) `m§Zm doJio _mZco Amho. _Z ho A{Vgyú_
AgVo Ago dU©Z Cn{ZfXmV nmhmd`mg {_iVo. AmË_m hm gd© _Zmoì`mnmamg O~m~Xma AgVmo. _Z ho eara
B§{Ð` Zmhr. nmM kmZ|{Ð`o Am{U nmM H$_]{Ð`o `m§À`mda {Z`§ÌU R>odUmao d Ë`m§Zm _mJ©Xe©Z H$aUmao _Ü`dVu
d A§VJ©V B§{Ð` Amho Ago _ZmMo dU©Z ^maVr` _mZgemómV AmT>iyZ `oVo. EoVao` Cn{ZfXmV öX` ho _ZmMo
A{Yð>mZ _mZco Amho. ^maVr` VÎdkmZ Am{U _mZgemó `m§Mo {d{dY g§àXm` AmhoV. Ë`m§À`mV _ZmÀ`m
g§H$ënZo~Ôc EH$_V Zgco Var ~hþVoH$ g§àXm`m§Zr _ZmMo ApñVËd _mÝ` Ho$co Amho.
S>m°. B§ÐgoZ `m§À`m _Vo, `moJemó g_J« ì`pŠV_ÎdmMm nÕVera Aä`mg H$aVo. àË`j AZw^dmVyZ
ì`{º$_Îd {dH$mg KS>dyZ AmUVo. A§{V_ C{Ôï> H$go gmÜ` H$am`Mo `mMm ì`dhm`© d à_mUH$mZwgmar _mJ© Vo
emó XmI{dVo. Yoga is a syatematic study of personality as a whole, empirical and ultimate,
with a practical normative stand point. - Indrasen.
`moJd{gð>mV g_J« ì`{º$_ÎdmÀ`m (Integrated personality) _Zwî`mMo dU©Z OrdZ_wº$ Ago Ho$co
Amho. AkmZ, Amgº$s Am{U Ah§^md `m gdmªnmgyZ Vmo _wº$ AgVmo åhUyZ Vmo _hmH$Vm© hmo`. Vmo Amnco H$m`©
Hw$ecVoZo d {ZpíMVnUo H$arV AgVmo. Vmo Eo{hH$ gwI AZw^dVmo nU Ë`mV Jwa\$Qy>Z amhmV Zmhr. Vmo A§hH$maa{hV
AgVmo.
Aem nwéfmMo dU©Z ^JdX²JrVoV pñWVàk Ago Ho$co Amho. gwImV Vmo Jd©a{hV AgVmo. EdT>oM Zìho Va
^` d H«$moY `mnmgyZ Vmo _wº$ AgVmo. Ë`mMr ~wÕr pñWa ~wÕr AgVo. Vmo AZmgº$ AgVmo. B§{Ð`{df`m§Zm Vmo
Amda KmcVmo.
ì`{º$_ÎdmÀ`m {d{dY ì`m»`m
Zm°_©Z Ec². _Z `m§Zr ì`{º$_Îd åhUOo eara aMZm, dV©Z{deof, A{^ê$Mr, A{^d¥Îmr, H¥${Vj_Vm,
H$V¥©Ëd Am{U H$cm{deof `m§Mr d¡{eîQ>çnyU© Jw§\$U hmo`. ì`{º$_Îd åhUOo ñdV…À`m n[agamer ì`ŠVrMo Oo
d¡{eîQ>çnyU© g_m`moOZ hmoV AgVo Ë`mcm H$maUr^yV AgUmar d dV©Zmcm MmcZm XoUmar emararH$ Am{U
_mZ{gH$ `§ÌUoMr J{Verc g§KQ>Zm hmo`.
Or. E. qH$~c `m§Zr ì`º$sMo BVam§hÿZ doJionU XmI{dUmao Am{U Ë`mMdoir BVa ì`ŠVr Ë`m
ì`ŠVrer H$go dmJVmV ho {ZpíMV H$aUmao pñWa ñdê$nmÀ`m d¡{eîQ>çm§Mo Agm_mÝ` g§KQ>Z åhUOo ì`{º$_Îd
Ago åhQ>co Amho. ì`{º$_Îd åhUOo gm_m{OH$ n[apñWVrV KS>Umè`m ì`º$sÀ`m dV©ZmMr Jmoim~oarO Ago E.

434 {ejH$ ^aVr


48. ¶m n[apñWVrMo {díbofU H$am. ""EH$ {dÚmWu H$mhr H$maUm‘wio ~oewÕ hmoVmo. EH$ {ejH$ åhUyZ Vw‘Mr n{hbr
àmW{‘H$Vm H$m¶ Agm¶bm hdr.''
1) ‘w»¶mܶmnH$m§Zm H$idUo 2) {dÚm϶mªÀ¶m nmbH$m§Zm H$idUo.
3) ˶mbm ‘rR> + gmIa nmʶmMo {‘lU {nʶmg XoUo. 4) Vwåhr H$moUVrhr à{V{H«$¶m Xe©dUma Zmhr.
49. EH$gma»¶m Owù¶m§da Ho$boë¶m em¡M à{ejUmdarb g§emoYZ ¶mMo ‘hÎd ñnï> H$aVo.
1) n[an³dVm 2) amonU 3) g§JmonZ 4) AmZwd§{eH$Vm
50. {ejU ho ¶mMo à^mdr ‘mܶ‘ Amho.
1)gm‘m{OH$ énm§VaU 2)ì¶p³VJV énm§VaU 3)gm§ñH¥${VH$ énm§VaU 4) darbn¡H$s gd©
51. AmnU Amnë¶m {‘Ìm§À¶m ñHy$Q>aÀ¶m EodOr gm¶H$b Mmb{dʶmg àmYmݶ H$m Úmb?
1) Amnë¶mbm gm¶H$bda ì¶m¶m‘ {‘iob. 2) AmnU àXÿfU H$aUma Zmhr.
3) Vo ñdñV Amho. 4) darb n¡H$s gd©
52. g§jon EMQ>rE‘Eb åhUOo.........
1) hm¶ Q´>mÝg’$a ‘{eZ b°½doO 2) hm¶ Q´>mÝg{‘eZ ‘mH©$An b°½doO
3) hm¶naQ>o³g ‘mH©$An b°½doO 4) hm¶na‘o{S>¶m ‘mH©$An b°½doO
53. ‘yë¶‘mnZmMr ‘hÎdnyU© gmYZo åhUOo
1) {eH$dʶmMr H$m¶©nÕVr 2) ñd¶§-Ahdmb XoUmar V§Ìo
3) {Z[ajUmË‘H$ nÕVr 4) darb gd©
54. VrZ àH$maMo VmU AmhoV .
1) ^m¡{VH$ / n¶m©daUr¶, ‘mZ{gH$ Am{U gm‘m{OH$ 2) ^m¡{VH$, d¡¶{º$H$ Am{U gm‘m{OH$
3) ‘gn{¶H$, ^m¡{VH$ Am{U gm‘m{OH$n 4) àmW{‘H$, {ÛVr¶ Am{U {ÌVr¶
55. do³ñbaMr àm¡T> ~w{Õ‘Îmm ‘moOnÅ>r Amho -
1) Vm|S>r, boIr Am{U H$m¶©àXe©Z MmMUr 2) Vm|S>r Am{U boIr MmMUr
3) boIr ~w{Õ MmMUr 4) Vm|S>r Am{U H$m¶©j‘Vm MmMUr
56. {eH$Uo ho ì¶³Vr‘Yrb H$mhrVar Üd{ZV H$aVo.
1) Ûmao àmá Ho$bo Jobobo. 2) gh KS>V Agbobo
3) ‘ܶo KS>V Agbobo 4) Ûmao AdJV Ho$bo Jobobo
57. CÚmoJmVrb Am{U XdmImʶmVrb Q>mH$mD$Mo ¶mo½¶ [aVrZo ì¶dñWmnZ H$aUo ¶mbm H$‘r H$aʶmgmR>r gh¶moJ Amho.
1) OrS>rnr 2) àXþfU 3) H$a 4) Am¶
58. àgmaH$m§er {ZJ{S>V à^md ~Xb KS>dVo qH$dm ‘Zmod¥Îmr {Z‘m©U H$aVo. Aem à^mdmMo CXmhaU
1) B§Q>aZoQ> 2) Am°{S>Amo {dOydb ‘o{S>¶m
3) 1,2 Am{U 3 4) emioMr nwñVHo$m
59. Vwåhr A{ddoH$s hmoVm Ooìhm BVam§H$Sy>Z H$mhr AZw{MV dV©UwH$ Xe©dbr OmVo. Ooìhm Vwåhr Aer dV©UwH$s BVam§Zm
Xe©dVm. ˶m~Ôb Vwåhmbm H$m¶ dmQ>Vo?
1) ¶m ì¶³Vr AñdñW ìhm¶bm hì¶mV H$maU hr à{VÜdZr gmaIr dV©UwH$ Amho.
2) Vwåhr ‘moR>o AmhmV d Vwåhmbm Aer nÕVrZo dmJʶmMm h¸$ Amho.
3) Vwåhr Oer BVam§H$Sy>Z Anojm H$aVm VgoM dmJm
4) Vwåhr ñdV…bm {Z¶§ÌUmV R>odʶmMm à¶ËZ H$aVm.

48) 3 49) 1 50) 4 51) 4 52) 3 53) 4 54) 1 55) 1 56) 3 57) 2 58) 3 59) 4
CÎmao:

448 {ejH$ ^aVr


91. {dÚmWu - H|$ÐrV nÕV åhUOo -
1) {dÚmWu - H|$ÐrV {eH$dÊ`mMr nÕV 2) ~mb-g_W©Z nÕV
3) nyd©J«h_wŠVnUo {eH$Uo 4) darb gd©
92. ~mb {dH$mg ho Ago Aä`mg joÌ Amho Á`mV
1) _mZdr j_Vm§_Yrb ~Xb nS>VmiUo. 2) OrdZH$mimVrb dV©ZmMo ñnï>rH$aU XoÊ`mMm à`ËZ H$aÊ`mV `oVmo.
3) _wbm§Mr àm¡T>m§er VwbZm H$aÊ`mV `oVo.
4) _wbmÀ`m AH$bZmË_H$, gm_m{OH$ d BVa j_Vm§À`m hiyhiy hmoUmè`m CËH«$m§VrgmR>r H$maUr^yV Amho.
93. {dÚmWu gm‘m{OH$ dV©ZmVyZhr à{e{jV hmoD$ eH$VmV.
1) Aä¶mgH«$_ 2) emioVrb gm‘m{OH$ d gm§ñH¥${VH$ H$m¶©H«$‘ 3) {eñV 4) dJ© {eH$dUr
94. KQ>H$ Omo àoaUoer g§~§YrV Zmhr.
1) JaO 2) {Y¸$maUo 3) àmoËgmhZ 4) A§V…àoaUm
95. H$moUVo d¶ ""H$m d¶'' AgVo.
1) gwédmVrMo ~mbnU 2) Vméʶ 3) AmZ§X d¶ 4) àm¡T>
96. ^mdZmË‘H$ à{VgmXmgmo~V BVam§À¶m ^mdZm§da à{V{H«$¶m XoUo.
1) g_mZw^yVr 2) ghmZw^yVr 3) ^mdhrZVm 4) ¶mn¡H$s EH$hr Zmhr
97. gm‘m{OH$sH$aUmÀ¶m Q>ßß¶m§Mr gwédmV -
1) A^©H$mdñWm 2) ~mbnU 3) àm¡T>mdñWm 4) dwÕmdñWm
98. Hw$Qw>§~o qH$dm g§~§{YV ñdËd ¶mgmR>r Xþgao Zmd Amho
1) ì¶³VrJV ñdËd 2) AmË‘-g§H$ënZm 3) ñdm{^‘mZ 4) gm‘m{OH$ ñdËd
99. A§Va d¡¶{º$H$ ~w{Õ‘Îmm Amho.
1) ì¶³VrÀ¶m ^mdZm, hoVy Am{U BÀN>m§~Ôb OmJê$H$Vm
2) ho EImÚmÀ¶m Am§VarH$ gm‘϶© Am{U ‘¶m©Xm§Zm {ZX}{eV H$aVo.
3) ¶mn¡H$s EH$hr Zmhr
4) (1) Am{U (2) XmoÝhr
100. ~w{Õ‘Îmm Imbrb g§¶moOZmMm n[aUm‘ Amho.
1) AÞmMm n¶m©daUmer 2) hdm‘mZ Am{U d§ena§nam
3) OÝ‘H«$‘mMm d§ena§naoer 4) n¶m©daUmMm d§ena§naoer
101. VéʶmZ§Va ñd-g§H$ënZm gm‘mݶnUo Aer hmoVo
1) ‘wbm§‘ܶo A{YH$ gH$mamË‘H$ 2) ‘wbt‘ܶo A{YH$ gH$mamË‘H$
3) XmoKm§‘ܶohr A{YH$ g{H«$¶ 4) H$moUVohr Zmhr.
102. {H$emoamdñWmbm ‘mZdr OrdZmVrb gdm©V ‘hÎdmMm H$mi åhQ>bo OmVo -
1) ‘mZdr OrdZmVrb gwédmVrMm Q>ßnm 2) ’$³V hmM ‘mZdr OrdZmVrb AmZ§X XoUmam H$mi
3) Ooìhm ‘wb Mmbm¶bm {eH$Vmo. 4) ¶mn¡H$s Zmhr.
103. À¶m H$maUmZo {dÚm϶mª‘ܶo {Zamem {Z‘m©U hmoVo -
1) C{Ôï>m§‘Yrb g§Kf© 2) àmoËgmhZm§Mm A^md 3) d¡¶{º$H$ An§JËd 4) darbn¡H$s EH$hr Zmhr
104. gm‘mݶV… EH$ ì¶³Vr ‘mZ{gH$ WH$ì¶mÀ¶m ‘mܶ‘mVyZ AZw^dVmo.
1) ‘mZ{gH$ Aeº$nUm 2) bjmV Z ahmUo 3) qMVm 4) darb gd©
91) 4 92) 4 93) 2 94) 4 95) 1 96) 1 97) 1 98) 4 99) 4 100) 4 101) 3 102) 1
CÎmao:
103) 1 104) 4

`emoXm npãcHo$eZ 467


TAIT narjm 2017 d BVa ñnYm©narjm§Zm {dMmabobo àíZ
1. Vw_À`m _Vo, dfm©VyZ {H$Vr doim nmcH$g^oMo Am`moOZ Ho$co OmVo?
1) \$º$ EH$Xm, emim gwê$ hmoÊ`mÀ`m doir 2) XmoZXm, àW_ d {ÛVr` gÌm§_Ü`o àË`oH$s EH$ doim
3) Xa _{hÝ`m_Ü`o {H$_mZ EH$Xm 4) \$º$ EH$Xm, narjm gwê$ hmoÊ`mnydu
2. {dÚmÏ`m©cm gmnS>coco KS>çmi Ë`mZo Vw_À`mOdi AmUyZ {Xco. dma§dma KS>çmim~Ôc dJm©V gm§JyZhr
H$moUr Vo KS>çmi KoÊ`mg Amco Zmhr Va ...............
1) Á`m {dÚmÏ`m©Zo KS>çmi AmUyZ {Xco Ë`mcm Vo naV H$amc
2) H$moUrM Z Amë`m_wio Vo KS>çmi ñdV…Odi R>odyZ ¿`mc
3) _w»`mÜ`mnH$mg `mMr _m{hVr XoD$Z KS>çmi Ë`m§À`m gwnwX© H$amc
4) dJm©Vrc hþema {dÚmÏ`m©cm Vo KS>çmi ~jrg åhUyZ Úmc
3. Hw$Qw>§~ ho ............. {ejUmMo gmYZ Amho.
1) AZm¡nMm[aH$ 2) Am¡nMm[aH$ 3) _yë`mYm[aV 4) j_VmYr{ð>V
4. AÜ``ZmV {MÌ, AmH¥$VrMm dmna H$amdm H$maU .............
1) Ë`m§Mo AÜ``Z_yë` OmñV AgVo 2) Ë`m§Mo AÜ``Z_yë` H$_r AgVo.
3) g§H$ënZm cdH$a cjmV `oVmV. 4) {c{hÊ`mMo H$ï> dmMVmV.
5) g§H$ënZm cdH$a cjmV `oVmV.
1) 1, 3 d 5 2) 1, 2 d 3 3) \$º$ 1 4) darc gd©.
5. OrdZmVrc H$moUË`mhr joÌmV `eñdr hmoÊ`mgmR>r ............. ho Amdí`H$ Amho.
1) ^anya à_mUmV n¡gm Odi AgUo 2) g§~§{YV joÌmVrc à{ejU àmá H$aUo
3) Ë`m joÌmVrc `eñdr ì`º$sMr ^oQ> KoUo 4) ñdV…À`m _`m©Xm OmUyZ {Z`moOZ H$aUo
6. gm_m{OH$ Ñï>rH$moZmVyZ {ejH$mMo C{Ôï>o H$moUVo?
1) {dÚmÏ`mªÀ`m gdmªJrU ì`{º$_ËdmMm {dH$mg H$aUo. 2) {dÚmÏ`mªÀ`m gm_m{OH$ ^mdZm§Mm {dH$mg H$aUo.
3) {dÚmÏ`mªZm ì`mdgm{`H$ {ejU XoUo. 4) darc gd©.
7. {dÚmÏ`mªMo gm_m{OH$sH$aU H$aÊ`m_Ü`o {dÚmc`mVrc H$moUVm KQ>H$ _hÎdmMm Amho?
1) gm_wXm{`H$ ^mdZoMm {dH$mg 2) Aä`mgH«$_ d nmR>çH«$_
3) Aä`mg d Aä`mgoÎma CnH«$_ 4) _hm{dÚmc`rZ {eñV
8. EImXm {ejH$ Amnë`m ì`dgm`mer nyU©nUo g_ag Pmcm Amho Ago H$Yr åhUmdo.
1) Vmo Amnë`m H$moUË`mhr g_ñ`oda ñdV§Í` {ZU©` KoD$ eH$V Agë`mg
2) ghH$mar {ejH$, _w»`mÜ`mnH$ d BVa {_Ìm§er gm¡hmX©nyU© g§~§Y R>odV Agë`mg
3) H$moUË`mhr H$m`m©V {dÚmWu, nmcH$ d g_mOmMo ghH$m`© KoV Agë`mg
4) Amnë`m g_ñ`oÀ`m g_mYmZmH$[aVm ghH$mar {ejH$mMr _XV KoV Agë`mg
9. Imcrcn¡H$s H$moU {ejUd§{MV Zìho?
1) Xþ~©c Am{W©H$ pñWVr_wio {ejU KoD$ Z eH$Umao 2) nm[adm[aH$ gwpñWVr_wio {ejUmH$S>o Xþc©j H$aUmao
3) emioV Z OmVm AZm¡nMm[aH$ d Xÿa{ejU KoUmao 4) emar[aH$ An§JËdm_wio {eHy$ Z eH$Umao
10. _m±Q>ogar nÕVr_Ü`o ............... _hÎd Amho.
1) n§MoÐr`m_m\©$V àmá Ho$coë`m kmZmcm 2) Am¡nMm[aH$ nÕVrZo {ejU KoÊ`mcm
3) {dkmZ d J{UVr {df`mÀ`m {ejUmcm 4) ^mfm d AmMaU `mda AmYm[aV {ejUmcm
1) 2 2) 3 3) 1 4) 1 5) 4 6) 4 7) 1 8) 2 9) 3 10) 1
CÎmao:

470 {ejH$ ^aVr


131. Vwåhr narjm XoV AgVmZm Vw_À`m_mJrc {dÚmWu hiw AmdmOmV Vwåhmcm àíZm§Mr CÎmao {dMmaV AgVm
Vwåhr ............
1) Ë`mcm Ago Z H$aÊ`m~m~V gm§Jmc. Varhr Z EoH$ë`mg ñnï>nUo amJdmc.
2) n`©dojH$mcm `m Jmoï>r~Ôc _m{hVr Úmc.
3) Ë`mcm àíZm§Mr CÎmao gm§JyZ _moH$io ìhmc. 4) Ë`mÀ`mH$S>o Xþc©j H$ê$Z em§VnUo narjm XoV amhmc.
132. Aem {dÚmÏ`mª~m~V Vwåhr A{YH$ H$miOr KoVm ...........
1) Omo Vw_À`m ñdV…À`m OmVrMm AWdm Y_m©Mm Amho. 2) Omo Vw_À`m KamÀ`m eoOmar amhUmam Amho.
3) Omo AË`§V gYZ d à{V{ð>V Hw$Qw>§~mVrc Amho. 4) Omo H$ï>miy d Aä`mgy d¥ÎmrMm Amho.
133. narjoÀ`m Odi {ejH$m§Zr g§n Ho$cm Amho. g§nmV gh^mJr hmoÊ`mgmR>r Vo Vw_À`mda X~md AmUV AmhoV.
1) gd© ghH$mar {ejH$m§À`m {damoYmV OmÊ`mnojm g§nmV gh^mJr hmoUo Mm§Jco.
2) emioÀ`m _w»`mÜ`mnH$mH$S>o `m~m~VrV VH«$ma H$amc.
3) {dÚmÏ`mªMo {hV cjmV KoVm `m g§nmV gh^mJr hmoUma Zmhr ho ñnï> gm§Jmc.
4) X~md AmUUmè`m {ejH$m§{dê$Õ nmo{cgmV VH«$ma H$aÊ`mMr Y_H$s Úmc.
134. AÜ`mnH$ H$jm_Ü`o Vw_Mo H$mhr ghH$mar AmngmV ^m§S>V AgVm Vwåhr ..........
1) ^m§S>UmMo _yi H$maU OmUyZ ^m§S>U gmoS>{dÊ`mMm à`ËZ H$aVm.
2) VmËH$mi àmMm`mªZm/_w»`mÜ`mnH$m§Zm `m~m~V _m{hVr XoVm.
3) Ë`m§À`m A`mo½` dmJUwH$s~m~V Ë`m§À`mda amJmdVm.
4) Ë`m§À`m ^m§S>Um_Ü`o nS>V Zmhr d {VWyZ JwnMyn {ZKyZ OmVm.
135. emioMm n[aga H$gm Agmdm?
1) emioVrc dmVmdaU em§V, {ZamoJr d Iwco Agmdo. 2) emioV dmVmZwHy$[cV `§ÌmÛmao dmVmdaU {Z`§ÌU H$amdo.
3) emioOdi h_añVm Zgmdm H$maU Ë`m_wio Üd{ZàXÿfU hmoVo. 4) H«$sS>m§JU emioOdi Agmdo.
5) emio^modVr PmS>o AgmdrV. 6) emio^modVr PmS>o ZgmdrV.
1) 1, 2, 3 d 4 2) 1, 2, 3, 4 d 5 3) 1, 3, 4 d 5 4) 1, 2, 3, 5
136. emioVrc dJm©À`m Imoë`m H$em Agmì`mV?
1) _moR>çm AmH$mamÀ`m 2) chmZ AmH$mamÀ`m 3) dJm©V ^anya gy`©àH$me `mdm d hdm IoiVr Agmdr.
4) gy`©àH$me Zgcm Var Mmcoc nU Q>çw~cmB©Q>Mr ì`dñWm Agmdr. 5) dJm©V ñdÀN>Vm Agmdr.
1) 1, 3 d 5 2) 1, 2, 3 d 5 3) \$º$ 2 d 5 4) darc gd©.
137. {ejH$ åhUyZ _r {dÚmÏ`mªZm nwT>rc {ZU©` à{H«$`oV gh^mJr H$ê$Z KoUma Zmhr.
1) H|$Ðr` _yë`_mnZ H$m©`H«$_mV 2) Aä`mgH«$_ {Z`moOZ
3) Aä`mgH$mZwdVu H$m`©H«$_mMo {Z`moOZ 4) doimnÌH$ V`ma H$aUo.
138. Imcrcn¡H$s ~amo~a OmoS>r H$moUVr?
1) {Z`{_V ì`m`m_, `mo½` Pmon, {dlm§Vr d Mm§Jë`m gd`r - emar[aH$ KQ>H$
2) H$m¡Qw>§{~H$ {Oìhmim, ghH$m`©, ào_, eoOmè`mMo Mm§Jco dV©Z - gm_m{OH$ KQ>H$
3) dmVmdaU, dJ© Imoë`m - n[aUm_ KQ>H$ 4) darc gd©
139. ì`m»`mZ aQ>mi d H§$Q>midmUo hmoD$ Z`o åhUyZ {ejH$mZo ho H$amdo.
1) CXmhaUo d XmIco `m§Mm g_mdoe ì`m»`mZmV H$amdm. 2) ì`mImZmMo ñdê$n ^mfUdOm H$amdo.
3) ì`m»`mZmMo ñdê$n g§^mfUdOm H$amdo. 4) {dZmoXr hmd^mdmV H$amdo
1) 1, 3 d 5 2) 1, 4 d 5 3) \$º$ 1 d 2 4) darc gd©
131) 4 132) 4 133) 3 134) 1 135) 3 136) 1 137) 1 138) 4 139) 1
CÎmao:

`emoXm npãcHo$eZ 483


30. {ejH$mgmR>r ho, gdm©V Amdí`H$ Amho.
1) ghH$mar {ejH$mer Mm§Jco g§~§Y R>odUo 2) {dÚmÏ`mªMo _Zmoa§OZ H$ê$Z Ë`m§Zm AmZ§Xr R>odUo
3) _w»`mÜ`mnH$/àmMm`mªer OdirH$Vm gmYUo 4) ñdV…Mo ì`[º$_Ëd g§VwcrV R>odUo
31. [dÚmÏ`mªZr {dMmacoë`m àíZmMo CÎma gm§JVmZm ............
1) nyU© g§H$ënZoMr nwZamd¥Îmr H$ê$Z gm§Jmc 2) BVa {df`mer Ë`mMmg§~§Y OmoSy>Z gm§Jmc
3) _yV© g§H$ënZoMm AmYma KoD$Z e§H$m g_mYmZ H$amc. 4) Ë`mÀ`m nyd©kmZmda AmYm[aV ZdrZ kmZ Úmc.
32. JQ> MM}_Ü`o gh^mJr hmoVmZm ...........
1) Amnco åhUUo nQ>dyZ XoÊ`mgmR>r AmdoenyU© dº$ì` H$amdo.
2) VH©$emó d `mo½` _m{hVrÀ`m AmYmao dº$ì` H$amdo.
3) BVam§Zr {df`mMr EH$ ~mOy _m§S>ë`mg AmnU Xþgar ~mOy _m§S>mdr 4) darc gd©
33. dJm©_Ü`o {dÚmÏ`mªZm ~gÊ`mgmR>r OmJm H$_r nS>V Agë`mg Vwåhr ..............
1) Ë`mM n[apñWVrV {eH${dVm d Z§Va ~gÊ`mMr ì`dñWm H$ê$Z KoVm
2) Ë`mH$S>o Xþc©j H$ê$Z {eH${dUo Mmcy R>odVm
3) VmËH$mi _w»`mÜ`mnH$/àmMm`mªH$S>o OmD$Z ì`dñWm H$aÊ`mg gm§JVm 4) Jm|Yim_wio dJ© gmoSy>Z XoVm.
34. H$moUË`mhr H$m`©H«$_mÀ`m `epñdVogmR>r ...........
1) EH$m VÁk ì`º$sH$S>o g§nyU© O~m~Xmar gmondmdr. 2) àË`oH$ ì`º$sMr O~m~Xmar R>adyZ ¿`mdr
3) H$m`©H«$_ Am`moOZmMo H$m_ ì`mdgm{`H$ Am`moOH$mg Úmdo
4) àË`oH$ ì`º$sg Amnë`m AmdS>rà_mUo H$m`© H$ê$ Úmdo
35. H«$sS>m nÕVr_Ü`o ...........
1) _¡XmZmda Ioië`m OmUmè`m IoimMm g_mdoe hmoVmo 2) _¡XmZmdarc d ~¡R>çm IoimMm g_mdoe hmoVmo
3) _¡XmZmdarc Ioim~amo~aM g_yhJrV, ZmQ>çrH$aU, {MÌH$cm, _mVrH$m_, H$mJXH$m_ BË`mXrMm g_mdoe
hmoVmo.
4) _¡XmZmdarc Ioi d ~¡R>o Ioi IoiUo qH$dm XÿaXe©Zda Ioi nmhUo BË`mXrMm g_mdoe hmoVmo.
36. Vwåhmcm nmR>çnwñVH$mV EH$ MwH$sMo {dYmZ AmT>ico Va ................
1) Vo {dYmZ ~amo~aM Agoc Ago g_OyZ {eH$dmc.
2) Vo {dYmZ MwH$sMo Agë`mMr ImÌr H$ê$Z XþéñVr Ho$ë`mda dJm©V {eH$dmc.
3) ImÌr H$aÊ`mMr JaO Zmhr, Vo MyH$M Amho Ago _mZmc. 4) `mnojm doJio.
37. {dÚmÏ`mªgmR>r Xa_hm MmMUr narjoMo Am`moOZ H$aUo `mo½` H$s A`mo½`?
1) A`mo½`, Ë`m_wio {dZmH$maU {ejH$mMo H$m_ dmT>Vo d doioMm Anì`` hmoVmo.
2) `mo½`, Ë`m_wio {dÚmÏ`mªMr Aä`mgmVrc àJVr H$iVo d Ë`mÀ`m MyH$m Ë`m§Zm g_OVmV.
3) A`mo½`, Ë`m_wio AÜ``ZmÀ`m H$m_mVyZ WmoS>m {da§Jwim {_iyZ WmoS>m ~Xc hmoVmo.
4) A`mo½`, Ë`m_wio {dÚmWu Agë`m narjocm hOa amhV ZmhrV.
38. nma§nm[aH$ {ejUmMo Ad_yë`Z Pmco Amho H$maU ...........
1) nwñVH$s kmZmda OmñV ^a 2) AZw^d d àË`j kmZmda ^a
3) amoOJma d CnOr{dHo$Mo gmYZ {_idyZ XoÊ`mVrc An`e.
4) nma§nm[aH$ {ejU KoÊ`mè`m {dÚmÏ`mªÀ`m g§»`oV dmT>
1) \$º$ 1 d 2 2) \$º$ 4 3) \$º$ 1 d 3 4) darc gd©

30) 4 31) 4 32) 2 33) 1 34) 2 35) 4 36) 2 37) 2 38) 3


CÎmao:

`emoXm npãcHo$eZ 501


{d^mJ ~ - ~w{Õ_Îmm
1. AmH$bZ
i) _amR>r AmH$bZ j_Vm ii) B§J«Or AmH$bZ j_Vm
2. dJuH$aU
i) {dg§JV Aja AmoiIm ii) {dg§JV g§»`m AmoiIm
iii) {dg§JV AmH¥$Ë`m AmoiIm
3. g_g§~§Y
i) g§»`m_Yrb g_g§~§Y ii) Ajam§Mm nañna g§~Y
§
iii) ^m{fH$ ghg§~Y § iv) A§H$ d Ajao emoYUo
4. H«$_ d loUr
i) Aja_mbm ii) g§»`m _m{bH$m
5. VH©$ d AZw_mZ
i) am§JoVrb H«$_ / ~¡R>H$ ì`dñWm ii) KS>çmi
iii) {XZX{e©H$m iv) {Xem
v) ZmVog~ § Y§ vi) AmH¥$Ë`m§Mr g§»`m _moOUo
vii) KZmH¥$Vr R>moH$io
6. Hy$Q> àíZ
i) VwbZm àH$mamMo àíZ ii)AQ>r eVuda AmYm[aV àíZ
iii) JwV
§ boë`m g_ñ`m§da AmYm[aV àíZ iv) H$m¡Qw>§{~H$ AmYm[aV H$moS>r
7. gm§Ho${VH$ ^mfm
i) Ajam§Mr gm§Ho${VH$ ^mfm ii)Z§~a / {MÝho `m§Mr gm§Ho${VH$ ^mfm
iii) _°{Q´>Šg iv) à{VñWmnZ
v) g§Xoe, eãX, H$moS> CbKS>Uo
8. b`~Õ _m§S>Ur
i) Ajam§Mr b`~Õ _m§S>Ur ii) A§H$m§Mr b`~Õ _m§S>Ur
iii) AmH¥$Ë`m§Mr b`~Õ _m§S>Ur
`emoXm npãcHo$eZ 505
1 AmH$bZ
à. 1 Vo 5 nwT>rb CVmam dmMyZ ˶mdarb àíZm§Mr CÎmao Úm.
^maVr¶ g§ñH¥$VrV A§YlÕobm ñWmZ Zmhr. {dMmamMm ‘{h‘m gd©Ì Jm{¶bobm {XgyZ ¶oB©b. ^maVr¶ g§ñH¥$VrMm doX hm
‘mZbm OmVmo. na§Vw doX åhUOo H$m¶? doX ¶m eãXmMm AW© kmZ Agm Amho. kmZ hm ^maVr¶ g§ñH¥$VrMm AmYma Amho. kmZmda
C^mabobr hr ^ì¶ g§ñH¥$Vr Amho.
doX {H$Vr AmhoV? doX AZ§V AmhoV. F$½doX, ¶Owd}X, gm‘doX, AWd©doX EdT>oM doX ZmhrV. ^maVr¶ g§ñH¥$VrMm EH$M F$fr
Zmhr, EH$M n¡J§~a Zmhr, EH$M doX Zmhr. ^maVr¶ g§ñH¥$Vr JJZmà‘mUo {demb d gmJamà‘mUo Anma Amho.
OrdZmbm gw§Xa H$aUmam à˶oH$ {dMma åhUOo doX Amho. Amnbo Am¶wî¶ AmZ§Xr d CËgmhr H$go amhrb, ho Am¶wd}X gm§Job.
g‘mOmMo ajU H$go H$amdo, Vo YZwd}X gm§Job. g‘mOmMr H$a‘UyH$ H$er H$amdr, g‘mOmbm Xþ:ImMm {dga H$gm nS>mdm, Vo
Jm§Yd©doX gm§Job. ho gmao doXM AmhoV.
H$mb AZ§V Amho d kmZ AZ§V Amho. ZdrZ ZdrZ kmZ CX¶mg ¶oB©b d ^maVr¶ g§ñH¥$Vr gdmªAmYr ˶m kmZmMm gËH$ma
H$amd¶mg C^r amhrb. ^maVr¶ g§ñH¥$Vrbm kmZmhÿZ Xþgao H$mhrhr n{dÌ dmQ>V Zmhr, kmZmongH$m§~Ôb ^maVr¶ g§ñH¥$Vrbm
{ZVmÝV AmXa Amho.
1) ^maVr¶ g§ñH¥$Vrbm H$moUm~Ôb {ZVmÝV AmXa Amho?
1) F$fr 2) doX 3) kmZmonmgH$ 4) na‘oída
2) ^maVr¶ g§ñH¥$VrV H$embm ñWmZ Zmhr?
1) {dMma 2) AmMma 3) nmn 4) A§YlÕm
3) Amnbo Am¶wî¶ AmZ§Xr d CËgmhr H$go amhrb ho...... gm§Job.
1) YZwd}X 2) Am¶wd}X 3) Jm§Yd©doX 4) AWd©dXo
4) ^maVr¶ g§ñH¥$VrMm AmYma H$moUVm?
1) A§YlÕm 2) Ah§H$ma 3) kmZ 4) {dMma
5) JJZmà‘mUo {demb d gmJamà‘mUo Anma H$m¶ Amho?
1) ^maVr¶ g§ñH¥$Vr 2) doX 3) OrdZ 4) {dMma
CÎmao : 1-3 2-4 3-2 4-3 5-1

à. 1 Vo 5 nwT>rb CVmam dmMyZ ˶mdarb àíZm§Mr CÎmao Úm.


‘Zwî¶ hm g‘mO{à¶ àmUr Amho Ago emók gm§JVmV. H$mhr emókm§À¶m ‘Vo Va g‘mO H$ê$Z amhʶmMr àd¥Îmrhr
‘mZdmÀ¶m CnOV àd¥Îmtn¡H$sM EH$ àd¥Îmr Amho. ‘Zwî¶mbm g‘mO H$ê$Z amhUo AmdS>Vo. AmÎmmn¶ªVÀ¶m ‘mZdmÀ¶m M[aÌmH$S>o
nm{hbo Va ñdmW©, ‘Ëga, Ah§^md, g§Hw${MV Ñï>r B˶mXr JwUm§‘wio ‘mUgmMr ñd^mdmV: {dKQ>ZoH$S>oM àd¥Îmr AgVo Am{U g§KQ>Zm
KS>{dʶmgmR>r ˶mbm AZ§V à¶ËZ H$amdo bmJVmV. {OdmMm AmQ>m{nQ>m H$amdm bmJVmo. Am{U BVHo$hr H$ê$Z nwîH$idoim
An¶eM nXar ¶oVo. AZoH$ H$maUm§‘iw o {N>Þ-{^Þ, {dK{Q>V Pmboë¶m g‘mOmbm g§K{Q>V H$ê$Z ˶mbm ñdY‘©, ñdXoe ¶m§Mr godm
H$aʶmg àd¥Îm H$aUmam ‘Zwî¶ hm ‘hmnwéf R>aVmo, ˶mbm bmoH$ {d^yVr g‘OmVmV. BVH$s g§KQ>Zm hr Jmoï> Xþ{‘©i Agbobr {XgVo.
Á¶m g‘mOmV AmnU amhVmo d Á¶mÀ¶m‘wio Amnë¶mbm gd©àH$mao ’$m¶Xm hmoVmo Vmo g‘mOg§K{Q>V d ~{bð> H$aʶmH$S>o ‘Zwî¶mMr
ñd^mdVM àd¥Îmr AgVo ho åhUUo B{Vhmgmbm ‘mݶ hmoB©b Ago dmQ>V Zmhr. hrM ‘mZdr OrdZmVrb ‘moR>çm Xþ:ImMr Jmoï> Amho.
1) H$moUVr Jmoï> Xþ{‘©i g‘Obr OmVo?
1) nj 2) g§KQ>Zm 3) dJ© 4) JQ>
2) emókm§À¶m ‘Vo ‘mZdmMr CnOV àd¥Îmr H$moUVr?
1) EH$Q>o amhmUo 2) Hw$Qw>§~mgmo~V amhmUo 3 g‘mO H$ê$Z amhmUo 4) à«mʶm§gmo~V amhmUo

506 {ejH$ ^aVr


Read the following passage and answer the question 1-5 on it :
The man who is perpetually hesitating which of the two things he willl do first, will do neither. The
man who resolves, but sufber his resolustion to be change by the first counter-suggestions of a
friend, who fluctuates from opinion to opinion, from plan to plan, and veers like a weather cock to
every point of the compass, with every breadth of caprice that blows- can never accomplish anythings
great or useful. Instead of being progressive in anything, he will be at best stationary, and more
probably retrogarde in all. It is only the man who first consults wisely, then resolves firmly and the
executes his purpose with flexible perserverance, undismayed by those petty difficulties which daunt
a weaker spirit, that can advance to emience in any line. Take your course wisely, but firmly and
having taken it, hold upon it whith heroic resolution, and the Apls and Pyreness will sink before you.
1) 'The Alps and Pyreness will sink before you' means:
1) The mountains Alps and Pyrenees will get submerged.
2) The mountains Alps and Pyrenees will become insignificant.
3) It will be possible to cross Alps and Pyrenees.
4) Whatever appers as a big hurdle will disappear.
2) Pick out from the alternatives the quality condemend by the writer:
1) fluctuation 2) perserverance 3) wisdom 4) resolution
3) The writer's advice to the reader is :
1) to be flexible and heroic 2) to be wise and firm
3) to be hesitant and Wavering 3) to be capricious and indecisive
4) The man who allows his resolutaion to be changed by friends is :
1) weak willed 2) over friendly 3) wise 4) heroic
5) The passage deals with..............
1) Three types of men 2) Qualities needed to achieve eminevnce
3) Bad influence of friends 4) Chances lost due to hesitation
Ans : 1-4 2-1 3-2 4-1 5-2

Read the following passage and answer the question 1-5 on it :


Sunday is the day most looked forward to by everyone. It is the one day which suddenly evaporates
before you know where you are. Everyone konws the Saturday evening feeling, with all the pleasures
of expectancy and the Sunday evening feeling already tainted by thoughts of Monday. What happens
to the day? It is the day on which so many items are thrust-promies made to children for an outing,
promises of a little shopping, calling on someone and so on and so forth, all promises, promises.
There is no way out except by stretching out the twenty-fore hours to do the work of forty eight.
Before one notices it the forenoon is gone.
In the morning one decides to stay a little longer in bed and one does it till one is worried out of
bed by the noises which start earlier than usual, because it is a Sunday. A radio enthusiast in the next
house who has been waiting for this day to tune in an hour earlier, a motor car with its enging going
to pieces, children's shouts of joy because they have no school today, all this goes on while the
Sunday devotee is planning to spend an hour longer in bed. The man gets up in a slightly frustrated
mood and that is not a good way to start the day. It knocks all charm out of existence at the very
start itself. When one has got up in this mood it is no use hoping for a good life agian. It is better to
accept it for what it is;' that the Sunday is nearly gone. Next, one begins no notice things. One other
days one has no time for all those scrutinies and examinations. I know a persone who is a very

`emoXm npãcHo$eZ 513


5) What was Venkat Rao's salary per month?
1) Thirty rupees 2) Forty rupees 3) Fiftly rupees 4) Sixty rupees
Ans : 1-4 2-2 3-3 4-4 5-2

Read the following passage and answer the question 1-5 on it :


The great advantage of early rising is the good start it gives us in our day's work. The early riser
has done a large amount of hard work before other men have got out of bed. In the early morning
the mind is fresh and there are few sounds or other distractions, so the work done at the time is
generally well done. In many cases the early riser also finds time to take some exercise in the fresh
morning air and this exercise supplies him with fund of energy that will last until the evening. By
beginning so early, he knows that he has plenty of time to do thoroughly all the work he can be
expected to do and is not tempted to hurry over any part of it. All his work being finished in good
time, he has a long interval of rest in the eveing. By beginning so early., he knows that he has plenty
of time to do thoroughly all the Work he can be expected to do and is not tempted to hurry over any
part of it. All his work being finished in good time, he has a long interval of rest in the evening before
the timely hour when he goes to bed. He gets to sleep several hours before midnight, at the time
when sleep is most refreshing and after a sound nigh's rest rises early next morning in good health
and spirits for the labours of a new day.
It is very plain that such a life as this is far more conducive th health than that of the man who
shortens his warking hours by rising late, and so can afford in the course of the day little Leisurs for
neceassay rest. Anyone who lies in bed late, must, if he wished to do a full day's work, go on
working to a correspondingly late hour, and deny himself the hour or two of eveing exercise that he
ought to take for the benefit of his health. But inspite of all his efforts, he will probably not produce
as good results as the early riser, because he misses the best working hours of the day.
1) What enables the early riser to go to bed at the poper time?
1) He finishes his day's work in time 2) He is very tired
3) He has to get rid of work 4) There are no distractions
2) Find word from the passage which means : something that diverts
1) distraction 2) exercise 3) interval 4) leisure
3) The passage is about :
1) good and bad habits 2) sleeplessness
3) working habits 4) advantages of early rising
4) Find word from the passage which means :
'something that gives one new vigour'
1) refeshing 2) exercise 3) conductive 4) advantage
5) Conducive (Paragraph) in the context means :
1) destructive 2) having power to promote
3) corresponding 4) not supportive
Ans : 1-1 2-1 3-4 4-1 5-2

`emoXm npãcHo$eZ 517


2 dJuH$aU
`m KQ>H$mdarb àíZm§Mo ñdê$n Zmdmdê$ZM g_OVo, `m_Ü`o Mma n`m©` {Xbo OmVmV Ë`mdoir VrZ KQ>H$mMo
JwUY_©, gmå`, \$aH$ gmaIm AgVmo d EH$ KQ>H$ doJim AgVmo. `m_Ü`o AjaJQ>, eãXJQ>, g§ »`m JQ qH$dm
AmH¥$Vr_Ü`o JQ> {Xbobo AgVmV `m_Ü`o EH$ JQ> gmoSy>Z ~mH$s gd© JQ>mMo JwUY_© gmaIo AgVmV.

1. {dg§JV Aja AmoiIm


1. AD, CF, KN, MP, PR, UX, .....
(1) PR (2) KN (3) CF (4) UX (n`m©` 1)
ñnï>rH$aU : àË`oH$ Aja JQ>mVrb n{hë`m AjamnwT>o XmoZ Ajao dJiyZ Ajao KoVbr Amho. `m_Ü`o PR
À`m OmJr PS nm{hOo. {dg§JV KQ>H$ = PR Amho. (n`m©` 1)
2. {dg§JV n`m©` AmoiIm-
(1) aeuo (2) oieu (3) uioa (4) fbed
ñnï>rH$aU : n`m©` H«$_m§H$ 1, 2, 3, _Ü`o gd© B§J«Or _Yrb ñda Amho d 4 _Ü`o Aja Am{U ì`§OUo
Amho åhUyZ n`m©` Mma doJim Amho. B§J«Or ñda A, E, I, O, U ~mH$s gd© ì`§OZo AmhoV. (n`m©` 4)
3. {dg§JV n`m©` AmoiIm-
(1) DW (2) HS (3) MN (4) KO
ñnï>rH$aU : KO H$maU BVa gd© Aja dU©_mbo_Yrb dUm©À`m gwbQ> H«$_mZo Amboë`m OmoS>çm AmhoV.
(n`m©` 4)
4. {dg§JV n`m©` AmoiIm-
(1) Mate (2) Wet (3) Set (4) Pet
ñnï>rH$aU : Mate H$maU BVa gd© n`m©`m§Zm {VZM dU© AmhoV. (n`m©` 1)
5. {dg§JV n`m©` AmoiIm-
(1) W (2) H (3) N (4) I
ñnï>rH$aU : I H$maU BVa gd© ì`§OZo AmhoV I hm EH$ Ho$di B§J«Or ñda Amho. (n`m©` 4)
6. {dg§JV n`m©` AmoiIm-
(1) CHM (2) LPU (3) HMR (4) DIN
ñnï>rH$aU : C H M `mà_mUo BVa XmoZ JQ> AmhoV.

+5 + 5
dL P U Agm Amho.

+4 + 5  LPU (n`m©` 2)
`emoXm npãcHo$eZ 521
3. {dg§JV AmH¥$Ë`m AmoiIm

1. (1) (2) (3) (4)

ñnï>rH$aU : AmH¥$Vr H«$. 4 gmoSy>Z BVa gd© AmH¥$Ë`m§_Ü`o AmVrb ^mJmV VrZ N>m`m§{H$V aofm AmhoV.

2. (1) (2) (3) (4)

ñnï>rH$aU : n`m©` 3 _Yrb AmH¥$VrVM VrZ ~mUm§Zm XmoÝhr ~mOy§Zr Q>moH$ Amho. BVa gd© AmH¥$Ë`m§V XmoZM
~mUm§Zm XmoÝhr ~mOy§Zm Q>moHo$ AmhoV.

3. (1) (2) (3) (4)

ñnï>rH$aU : n`m©` 4 _Yrb AmH¥$Vr dJiVm BVa AmH¥$Ë`m§_Yrb gd© KQ>H$ KS>çmimÀ`m {XeoZo {\$adbo
Va Ë`m§Mm H«$_ ; ; ; AgmM AgVmo.

4. (1) (2) (3) (4)

ñnï>rH$aU : n`m©` 3 hr EH$M AmH¥$Vr Mma aofm§Zr ~Zbr Amho. ~mH$s gd© VrZ aofm§Zr ~Zbr Amho åhUyZ
n`m©` 3.

5. (1) (2) (3) (4)

ñnï>rH$aU : n`m©` 3 _Yrb AmH¥$Vr \$ŠV dVw©i Amho. gai aofoZo ~Zbobo Zmhr. BVa gd© AmH¥$Ë`m gai
aofm§Zr ~Zboë`m AmhoV.

4. {dg§JV eãX AmoiIm


1. (1) _moQ>ma (2) Orn (3) _moQ>ma gm`H$b (4) {d_mZ
ñnï>rH$aU : {d_mZ gmoSy>Z ~mH$s gd© O{_Zrda MmbVmV. (n`m©` 4)
2. (1) _m°ñH$mo (2) n°[ag (3) Ý`y`m°H©$ (4) {X„r
ñnï>rH$aU : Ý`y`m°H©$ gmoSy>Z BVa gd© Xoem§À`m amOYmÝ`m AmhoV. (n`m©` 3)
3. (1) _R> (2) _§{Xa (3) {dhma (4) Jwê$Ûma
ñnï>rH$aU : _R> gmoSy>Z BVa gd© nwOoMr Ym{_©H$ ñWio AmhoV. (n`m©` 1)

`emoXm npãcHo$eZ 523


3 g_g§~§Y
`m àH$mamV Ajam§À`m qH$dm g§»`m§À`m EH$m JQ>mMm g§~§Y Xþgè`m JQ>mVrb AjaJQ>mer qH$dm g§»`m JQ>mer
Xe©{dbobo AgVmV. `m_Ü`o XmoZ qH$dm XmoZ nojm OmñV JQ> {Xbo OmVmV d EH$ JQ> n`m©`mVyZ {ZdS>md`mMm AgVmo.

1. g§»`m _Yrc g§~§Y


1. 32 : 23 :: 57 :?
(1) 49 (2) 75 (3) 46 (4) 66
ñnï>rH$aU : n{hë`m JQ>m_Ü`o g§»`mMr AmXbm~Xb Ho$br Amho åhUyZ Xþgè`m JQ>mMr g§»`mMr
AmXbm~Xb Ho$ë`mg 75 (n`m©` 2)
2. 11 : 25 :: ? : 35
(1) 16 (2) 22 (3) 15 (4) 8
ñnï>rH$aU : 11 x 2 + 3 = 25 åhUyZ 16 x 2 + 3 = 35 (n`m©` 1)
3. 7 : 52 :: 13 : ?
(1) 175 (2) 173 (3) 168 (4) 172
ñnï>rH$aU : 72 + 3 = 52 :: (13)2 + 3 =172 (n`m©` 4)
4. (1) 8 : 32 :: 12 : ?
(1) 72 (2) 60 (3) 58 (4) 44
ñnï>rH$aU : (8)2/2 = 64/2 = 32 :: (12)2/2 = 144/2 = 72 (n`m©` 1)
5. 13 : 196 :: 16?
(1) 49 (2) 289 (3) 324 (4) 144
ñnï>rH$aU : (13+1)2 196 :: (16+1)2 = 289 (n`m©` 2)
6. 7 (81) 2, 9 (144)3, 3(?) 4
(1) 64 (2) 35 (3) 12 (4) 49
ñnï>rH$aU : (7 + 2)2 = 81, (9 + 3)2 = 144, (3 + 4)2 = 49
(n`m©` 4)
7. 5 (20)4, 6(42)7, 8(?)9
(1) 17 (2) 72 (3) 32 (4) 81
ñnï>rH$aU : 5 x 4 = 20, 6 x 7 = 42, 8 x 9 = 72 (n`m©` 2)

526 {ejH$ ^aVr


21. 20 15 17
11 06 ?
14 24 18
(1) 9 (2) 7 (3) 10 (4) 13
ñnï>rH$aU : Mm¡agmÀ`m àË`oH$ Cä`m am§JoVrb 3 g§»`m ~oarO 45 `oVo. (n`m©` 3)
22. 2 3 11
7 13 17
23 19 ?
(1) 31 (2) 1 (3) 33 (4) 21
ñnï>rH$aU : Mm¡agm_Ü`o gd© _yig§»`m AmhoV = 31 (n`m©` 1)
23. 3 9 8
6 18 4 12 42 10 13 * 11
5 11 12
(1) 43 (2) 45 (3) 36 (4) 44
ñnï>rH$aU : (3 + 4 + 5 + 6) = 18, (9 + 10 + 11 + 12) = 42, (8 + 11 + 12 +13)= 44
(n`m©` 4)
24. 2 3 5 4 3 7

13 41 *
(1) 96 (2) 124 (3) 58 (4) 106
ñnï>rH$aU : (2 + 3 ) = 13, 5 + 4 = 41, 32 + 72 = 58
2 2 2 2 (n`m©` 3)
16 17 18
25. 10 54 4 19 16 15 29 * 26
7 13 15
(1) 11 (2) 9 (3) 12 (4) 36
ñnï>rH$aU : (16 - 7) x (10 - 4) = 54,
(19 - 15) x 17 - 13 = 16, (29 - 26) x (18 - 15) = 9 (n`m©` 2)

`emoXm npãcHo$eZ 529


6. (1) 15 (2) 17
29 5
(3) 18 (4) 21
23 7
ñnï>rH$aU : H«$_mZo `oUmè`m _yi g§»`m {Xë`m Amho åhUyZ 13 Z§Va
19 11
* 13 `oUmar _yi g§»`m = 17 (n`m©` 2)

7. 21 1 (1) 15 (2) 20
10 5 (3) 25 (4) 30
* 4
ñnï>rH$aU :
1 6
(n`m©` 1)

8. 11 10 (1) 14 (2) 12
15 18 (3) 15 (4) 16
5 8 ñnï>rH$aU : g_moamg_moarb g§»`mMr ~oarO 23 `oVo
13 * åhUyZ 11 + 12 = 23 (n`m©` 2)

9. * 3 (1) 54 (2) 81
45 4 (3) 63 (4) 72
36 5 ñnï>rH$aU : 3 x 9 = 27 `mà_mUo 6 x 9 = 54 (n`m©` 1)
27 6

10. * A (1) T (2) W


W Y (3) U (4) X
B D ñnï>rH$aU : A = Z `mà_mUo C = X (n`m©` 4)
Z C

`emoXm npãcHo$eZ 535


4 H«$_- loUr
Aja_mbm
Aja_mbobmM dU©_mbm Agohr åhQ>bo OmVo. Aja_m{bHo$da narjo_Ü`o ~aoMgo àíZ {dMmabo OmVmV. Vgm
hm KQ>H$ Iyn gmonm AgVmo. `m_Ü`o B§J«Or Aja_mboÀ`m {d{eï> _m§S>Urda gd© àíZ AmYm[aV AgVmV.
Aja_m{bHo$_Ü`o Ajao AjaJQ>, Aja, g§»`m Agm H«$_ bjmV KoD$Z Jmiboë`m OmJr AMyH$ CÎma
n`m©`m_YyZ emoYmdo bmJVo.
Aja_mboÀ`m Aä`mgmgmR>r EH$m {d{eï> nÕVrZo B§J«Or Aja_mbm {bhÿZM `m àH$mamVrb gd© àíZ gmoS>{dVm
`oVmV. `m Aja_mbrHo$H$S>o {dg§JVr, g_mZ g§~§Y, gm§Ho${VH$ ^mfm B. KQ>H$mdarb CXmhaUo gmoS>{dVm `oVmV.
B§J«Or Aja_mcm {c{hÊ`mMr nÕV
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
A B C D E F G H I J K L M
Z Y X W V U T S R Q P O N
26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14

H$mhr Z_wZm CXmhaUo


1. C, E, G, ....?
(1) H (2) J (3) I (4) K
ñnï>rH$aU : darb dU©_mboV C Z§Va D dJiyZ E, Ë`mZ§Va F dJiyZ G Aer Ajao Ambr Amho. G
Z§Va H dJiyZ I ho Aja `oB©b. (n`m©` 3)
2. W, U, R, N, I ....?
(1) B (2) B (3) C (4) F
ñnï>rH$aU :
5 4 3 2 1

A, B, C, D, E F, G, H, I J, K, L, M, N, O, P, Q, R, S T, U, V, W, X, Y, Z.
darb _m{bHo$_Ü`o gwédmVrbm 1 Aja dJiyZ Z§Va, 2 Aemà_mUo 3, 4 d eodQ>r 5 Ajao dJiyZ C
ho Aja `oB©b. (n`m©` 3)

538 {ejH$ ^aVr


5 VH©$ d AZw_mZ
1) am§JoVrb H«$_/~¡R>H$ ì`dñWm
1. am§JoVrb g_raMm Z§~a XmoÝhr ~mOyH$Sy>Z 15 dm Amho Va am§JoV EHy$U {H$Vr _wbo hmoVr?
(1) 20 (2) 25 (3) 29 (4) 30
ñnï>rH$aU : XmoÝhr ~mOyH$Sy>Z Ë`mMm 15 dm H«$_m§H$ Amho åhUyZ. 15 + 15 - 1 = 29
EHy$U _wbo = 29 (n`m©` 3)
2. H$mhr _wbr EH$m AmoirV ~gë`m AmhoV. S>mdrH$Sy>Z gm[aH$mMm gmVdm H«$_m§H$ d COdrH$Sy>Z AmH$amdm
H«$_m§H$ Amho Va Ë`m AmoirV EHy$U {H$Vr _wbr AmhoV?
(1) 11 (2) 17 (3) 16 (4) 18
ñnï>rH$aU : gm[aH$m S>mdrH$Sy>Z d COdrH$Sy>Z {_iyZ XmoZ doim _moObr OmVo.
åhUyZ EHy$U _wbr = (7 + 11 - 1) = 17 (n`m©` 2)
3. nwñVH$ dhrnojm bm§~ Amho. noZMr bm§~r dhrnojm H$_r Amho Va gdm©{YH$ bm§~r Mo H$m` Amho.
(1) nwñVH$ (2) dhr (3) noZ (4) `mn¡H$s Zmhr
ñnï>rH$aU : nwñVH$ ho dhrnojm _moR>o Amho åhUyZ nwñVH$ > dhr. noZMr bm§~r dhr nojm H$_r Amho. dhr
> noZ. åhUyZ gdm©V bm§~ nwñVH$ Amho. (n`m©` 1)
4. B§J«Or _wimjao CbQ>çm H«$_mZo {b{hë`mda COdrH$S>rb n§Yamì`m AjamÀ`m S>mdrH$S>rb Mm¡Wo Aja H$moUVo
`oBb© ?
(1) O (2) S (3) W (4) Q
ñnï>rH$aU : B§J«Or _wimjao CbQ>r åhUOo (Z, Y, X.....BA) Aer {bhrë`mg COdrH$S>rb 15 do Aja
= O d O À`m S>mdrH$S>rb 4Wo Aja = S (n`m©` 2)
5. {dÚm϶mªÀ¶m am§JoV {damQ>Mm H«$‘m§H$ S>mdrH$Sy>Z ~mamdm d COdrH$Sy>Z Xhmdm Amho Va ˶m am§JoV EHy$U
{dÚmWu {H$Vr AmhoV?
1) 20 2) 19 3) 21 4) 22 (n`m©` 3)
6. am§JoVrb {ZVrZMm Z§~a XmoÝhr ~mOyH$Sy>Z n§Yamdm Amho, Va am§JoV EHy$U ‘wbo {H$Vr?
1) 29 2) 25 3) 30 4) 31 (n`m©` 1)
7. {dÚm϶mªÀ¶m am§JoV gVre S>mdrH$Sy>Z 29 dm d COdrH$Sy>Z 13 dm Amho, Va am§JoV EHy$U {H$Vr {dÚmWu
AmhoV?
1) 41 2) 40 3) 42 4) gm§JVm ¶oV Zmhr (n`m©` 1)
8. EH$m am§JoV {à¶mMm S>mdrH$Sy>Z 9 dm d COdrH$Sy>Z 5 dm H«$‘m§H$ bmJVmo Va am§JoV {H$Vr ‘wbr AmhoV?
1) 12 2) 13 3) 14 4) 15 (n`m©` 2)
`emoXm npãcHo$eZ 545
2) KS>çmi

AmnU gH$mir CR>ë`mnmgyZ amoOÀ`m X¡Z§XrZ ì`dhmam_Ü`o KS>çmimMm _moR>çm à_mUmV Cn`moJ H$aVmo.
KS>çmimdaVr narjo_Ü`o ~è`mM doim doJdoJù`m nÕVrZo àíZ {dMmabo OmVmV. ho àíZ H$R>rU d doiImD$ dmQ>V
Agbo Var KS>çmimÀ`m H$mhr _hÎdmÀ`m _wÚmMm ì`dpñWV Aä`mg Ho$ë`mg ho àíZ AmJXr gmono dmQy> bmJVmV.

H$mhr àmW{_H$ _m{hVr


KS>çmi ho EH$ àH$maMo dVw©i AgVo. åhUOo 3600 Mo gm_Z ^mJ H$aUo. Ë`mMo g_mZ 12 ^mJ nS>VmV. àË`oH$
XmoZ A§H$mV 300 A§e H$moZ AgVmo.
1 Vmg = 60 {_{ZQ>o
1 Vmg = 3600 goH§$X
1 {_{ZQ> = 60 goH§$X
1 goH§$X = 100 _m`H«$mo goH§$X
KS>çmù`mÀ`m XmoZ H$mQ>çmVrb H$moZ H$mT>Ê`mMo gyÌ
= Vmg {_{ZQ>o

Z_wZm CXmhaUo
1. 2 dm 30 {_. VmgH$mQ>m d {_{ZQ> H$mQ>m `m_Ü`o {H$Vr A§emMm H$moZ Agob?
(1) 900 (2) 1000 (3) 1050 (4) 1100

gyÌ = Vmg {_{ZQ>o

= 2 x 30 - x 30 = 60 - 165 = 1050 (n`m©` 3)


2. gmS>o ~mam dmOVm KS>çmimÀ`m Vmg H$mQ>çmV d {_{ZQ> H$mQ>çmV {H$Vr A§emMm H$moZ AgVmo?

(1) 1050 (2) 1650 (3) 1800 (4) 1450

gyÌ = Vmg {_{ZQ>o = 12 x 30 - x 30 = 360 - 165 = 195


195 hm H$moZ 180. nojm _moR>m Amho åhUyZ 360-195 = 165 (n`m©` 2)
3. EH$ KS>çmi Xa XmoZ Vmgm§Zr 30 goH§$X _mJo OmVo. Xþnmar 3 dmOVm ~amo~a bmdbobo KS>çmi Xþgè`m {Xder
Xþnmar 3 dmOVm {H$Vr dmObobo XmIdVrb.
(1) 2 dm.50 {_. (2) 2 dm. 54 {_. (3) 2 dm. 58 {_. 4) 3 dm. 54 {_.

552 {ejH$ ^aVr


3) {XZX{e©H$m

`m KQ>H$mda g§~§{YV narjoV `oUmao àíZ ho Iyn doi KoUmao d gmoS>dë`mg AdKS> dmQ>Umao AgVmV. VgoM CÎma
~amo~a emoYyZhr narjmWr©bm Ë`m CÎmam~Ôb AmË_{dídmg dmQ>V Zmhr. na§Vw {Xboë`m _m{hVrMm `mo½` Aä`mg H$ê$Z
Ë`m _m{hVrMm dmna Ho$ë`mg Aem àH$maMo àíZ Iyn H$_rV H$_r doimV AMyH$ gmoS>{dVm `oVmV.

Amdí`H$ _m{hVr
1. gd© gmYmaU df© ho 365 {XdgmMo AgVo. åhUOo 52 AmR>dS>o d 1 {Xdg hmo`. EH$ {Xdg OmXm
Amë`mZo nwT>rb dfu Ë`mM VmaIobm dma 1 {XdgmZo nwT>o OmVmo.
CXm. 1 OmZodmar 2005 bm _§Jidma
1 OmZodmar 2006 bm ~wYdma
2. 1 OmZodmarMm dma dfm©V 53 doim `oVmo d BVa dma 52 doim `oVmV.
3. 1 OmZodmarbm Omo dma VmoM dma 31 {S>g|~abm AgVmo.
4. brn df© : brn dfm©V 366 {Xdg åhUOoM 52 AmR>dS>o d XmoZ {Xdg AgVmV.
Á`m dfm©bm 4 Zo d Á`m eVH$mbm 400 Zo nyU© ^mJ OmVmo, Ë`mbm brn df© Ago åhUVmV.
CXm- 1980, 2000, 2008. brn dfm©V 2 {Xdg OmXm Agë`mZo nwT>rb dfu VmoM dma 2 {XdgmZo
nwT>o OmVmo.
CXm- 1 OmZodmar 2000 bm - Jwédma
1 OmZodmar 2001 bm- e{Zdma
5. brn dfm©V 1 d 2 OmZodmarMo dma dfm©V 53 doim Va BVa dma 52 doim `oVmV.
6. 7 {Xdgm§Mm EH$ AmR>dS>m AgVmo åhUyZ àË`oH$ AmR>dS>çmZo VmoM dma nwÝhm `oVmo CXm- 1 VmaIobm dma
VmoM dma 8, 15, 22 VmaIobm `oVmo.
7. OmZodmar, _mM©, _o, Owb¡, Am°JñQ>, Am°ŠQ>mo~a, {S>g|~a ho _hrZo 31 {XdgmMo AgVmV åhUyZ nwT>rb
_{hÝ`mV Ë`mM VmaIobm `oUmam dma 3 {Xdgm§Zr nwT>o OmVmo.
CXm - 23 _mM© 2005 amoOr Jwédma Agob, Va 23 E{àb 2005 bm H$moUVm dma Agob?
(1) _§Jidma (2) Jwédma (3) ewH«$dma (4) e{Zdma
åhUOo 25 _mM©-Jwédma Va 23 E{àbbm e{Zdma.
8. E{àb, OyZ, gßQ>|~a, Zmoìh|~a ho _{hZo 30 {Xdgm§Mo AmhoV åhUyZ nwT>rb _{hÝ`mV Ë`mM VmaIobm `oUmam
dma 2 {Xdgm§Zr nwT>o OmVmo.
CXm - OyZ 2013 bm ~wYdma Agob Va 1 Owb¡2013 bm H$moUVm dma Agob.
(1) gmo_dma (2) a{ddma (3) ewH«$dma (4) e{Zdma
EHy$U {Xdg = 30 = 4 AmR>dS>o d 2 {Xdg
7 7
1 OyZ-~wYdma åhUyZ 1 Oyb¡bm- ewH«$dma
9. 28 {Xdgm§Mm _{hZm Agë`mg nwT>rb _{hÝ`mV Ë`mM VmaIobm `oUmam dma VmoM AgVmo.
CXm. 1 \o$~w«. dma gmo_dma AgyZ 1 _mM©bm gmo_dma.
`emoXm npãcHo$eZ 555
4) {Xem

ZH$memdarb {Xem§Mm `mo½` Cn`moJ H$ê$Z ho àíZ narjo_Ü`o AMyH$ gmoS>dVm `oVrb `mgmR>r, _w»`{Xem,
Cn{Xem, COdr~mOy, S>mdr ~mOy B. ~m~rMr _mhrVr Agmdr bmJVo.
CËVa
dm`ì` B©emÝ`
_w»` {Xem - nyd©, npíM_, X{jU, CÎma
npíM_ nyd ©
Cn{Xem - Am¾o`, Z¡F©$Ë`, dm`ì`, B©emÝ`

Z¡F©$Ë` Am¾o`
X{jU
EImXr ì`ŠVr 3600 H$moZmVyZ dibr Agë`mg Vr _yi ñWmZrM `oWo.
EImXr ì`ŠVr 1800 H$moUmVyZ dibr AgVm {VMo Vm|S> {déÕ {Xeobm OmVo.
nm`WmJmoagMm {gÕm§V = (H$U©)2 = (C§Mr)2 + (nm`m)2

Z_wZm CXmhaUo
1. Amamonr nmobrgm§Zm gm§JV hmoVm. _r àW_ nyd}H$S>o 2 {H$_r. OmD$Z Z§Va Mm¡H$mVyZ COdrH$S>o dimbmo d 1
{H$_r Mmbë`mZ§Va nwÝhm nwT>rb Mm¡H$mVyZ COdrH$S>o diyZ 1 {H$_r MmbVmo. Va Amamonr àW_ {ZKmboë`m
{R>H$mUmnmgyZ H$moUË`m {XeoH$S>o Agob?
(1) dm`ì` (2) B©emÝ` (3) Z¡F©$Ë` (4) Am¾o`
ñnï>rH$aU : CËVa
dm`ì` B©emÝ`
2 {H$._r.
npíM_ nyd©
1 {H$._r.
Z¡F©$Ë` Am¾o`
X{jU 1 {H$._r.
åhUyZ Vmo Am¾o` {Xeobm Agob (n`m©` 4)
2. EH$ ì`ŠVr nyd}bm 18 {H$_r. MmbVo Ë`mZ§Va X{jUog 15 {H$_r. MmbyZ Ë`mZ§Va npíM_og 10 {H$_r
MmbyZ Ë`mZ§Va CÎmaobm 9 {H$_r. MmbyZ Wm§~Vo Va Vr ì`ŠVr gwédmVrÀ`m {R>H$mUmnmgyZ {H$Vr {H$_r.
A§Vamda Amho.
(1) 12 {H$_r (2) 15 {H$_r (3) 10 {H$_r (4) 20 {H$_r

558 {ejH$ ^aVr


TAIT narjm 2017 d BVa ñnYm©narjm§Zm {dMmabobo àíZ
1. B hm D Mm ^mD$ Amho. D hr E Mr ~{hU Amho. E hm F Mm ^mD$ Amho. ‘J F Mo B gmo~V ZmVo H$m¶ Amho?
1) ^mD$ 2) ~hrU 3) ^mD$ qH$dm ~{hU 4) ¶mn¡H$s EH$hr Zmhr
2. A Am{U B ~{hUr AmhoV. R Am{U S ^mD$ AmhoV. A Mr ‘wbJr R Mr ~{hU Amho. ‘J B Mo S gmo~V ZmVo H$m¶
Amho?
1) AmB© 2) AmOr 3) ~hrU 4) H$mHy$
3. A hm C Mm dS>rb Amho Am{U D hm B Mm ‘wbJm Amho. E hm A Mm ^mD$ Amho. Oa C hr D Mr ~hrU Agob
Va B Mo E gmo~V ZmVo H$m`?
1) ‘oìhUr 2) ~hrU 3) ^mD$ 4) ‘oìhUm
4. ’$moQ>mo‘Yrb EH$m nwéfmH$S>o ~moQ> XmIdyZ EH$ ór åhUVo, ""‘m¶m gwZoÀ¶m XramMo ho dS>rb AmhoV.'' ‘J ˶m nwéfmM
¶m órgmo~V ZmV§ H$m¶ Amho?
1) nVr 2) ^mD$ 3) Xra 4) dS>rb
5. X¶m hm A{ZbMm ^mD$ Amho. X¶m hm M§ÐmMm ‘wbJm Amho. {~‘b ho M§ÐmMo dS>rb AmhoV. Zm˶m§À¶m g§X^m©Zo, A{Zb
hm {~‘bMm H$moU?
1) ‘wbJm 2) ZmVy 3) ^mD$ 4) AmOmo~m
6. M hr D Mr ~hrU Amho. D hm K Mm ^mD$ Amho. F hr M Mr AmB© Amho. ‘J K Mo F gmo~V ZmVo H$m¶?
1) ‘wbJm 2) ‘wbJr 3) ‘wbJm qH$dm ‘wbJr 4) ‘m{hVr Anwar Amho.
7. ’$moQ>mo‘Yrb EH$m ì¶p³VH$S>o ~moQ> XmIdyZ {à¶m§H$m åhUmbr, ""hm ‘m¶m ~{hUrÀ¶m ^mdmÀ¶m d{S>bm§Mm EHw$bVm
EH$ ‘wbJm Amho.'' ‘J ˶mMo {à¶m§H$mgmo~V ZmVo H$m¶?
1) AmB© 2) ^mD$ 3) H$mH$m 4) dS>rb
8. Q Mr AmB© hr P Mr ~hrU Amho Am{U M Mr ‘wbJr Amho. S hr P Mr ‘wbJr Amho Am{U T Mr ~hrU Amho. ‘J
M Mo T gmo~V ZmVo H$m¶ Amho?
1) AmOr 2) dS>rb 3) AmOmo~m 4) AmOmo~m Am{U AmOr
9. {Xbo Amho.
A hm B Mm ^mD$ Amho. C hm A Mm ^mD$ Amho.
D hm E Mm ^mD$ Amho. E hr B Mr ~{hU Amho.
‘J D Mm H$mH$m Amho.
1) A 2) B 3) E 4) R>adVm ¶oUma Zmhr
10. M hr D Mr ~hrU Amho. R hm D Mm ^mD$ Amho. F hm M Mm dS>rb Am{U T hr R Mr AmB© Amho. ‘J D Mo
T gmo~V ZmVo H$m¶ Amho?
1) ^mD$ 2) ‘wbJm 3) ‘wbJr 4) ‘wbJm qH$dm ‘wbJr
11. A hr B Mr ~hrU Amho. C hr B Mr AmB© Amho. D hm C Mm dS>rb Amho. E hr D Mr AmB© Amho. ‘J A Mo D
gmo~V ZmVo H$m¶ Amho?
1) AmOr 2) AmOmo~m 3) ‘wbJr 4) ZmV
12. Oa P hm Q À¶m ‘wbmÀ¶m ‘wbmMm ^mD$ Amho, Va P Am{U Q ¶m§Mo ZmVo H$m¶ ?
1) ^mD$ 2) ‘wbJm 3) nwVʶm 4) ZmVy

1) 3 2) 4 3) 4 4) 1 5) 2 6) 3 7) 2 8) 4 9) 1 10) 4 11) 4 12) 4


CÎmao:

564 {ejH$ ^aVr


11. Imbrb AmH¥$VrV {H$Vr {ÌH$moU AmhoV?
A 1 B
1 1
4 2 4 2 8
3 3
8 2 ñnï>rH$aU : 8 + 8 + 8  2  2 + 1 = 29
1
4 2
3
C
8
12. Imbrb AmH¥$VrV {H$Vr {ÌH$moU AmhoV? 1
1 1
4 2 4 2
3 3
ñnï>rH$aU : 8 + 8 + 8 + 8 + 4  2 + 4 4 2
= 32 + 8 + 4 = 44 1 1
4 2 4 2
3 3
3
13. Imbrb AmH¥$VrV {H$Vr {ÌH$moU AmhoV?
Q>rn : {df_ g§»`m Amho åhUyZ 1 dOm Ho$bm.

1 1
ñnï>rH$aU : [n(n  2)(2n  1)  1)
2 8
1
3 = (3  5)  (6  1)  1
18
1 1
= [15  7  1]  [105  1]
18 18
1
=  104  13
8
14. Imbrb AmH¥$VrV {H$Vr {ÌH$moU AmhoV?

1
2

3
4

`emoXm npãcHo$eZ 567


6 Hy$Q> àíZ
1. EH$m {dÚmÏ`mªMo ~amo~a àíZm§À`m XþßnQ> àíZm§Mo CÎma MyH$ `oVo Va 51 àíZm§n¡H$s {H$Vr àíZ ~amo~a
AgVrb?
(1) 17 (2) 34 (3) 48 (4) 30
ñnï>rH$aU : g_Om ~amo~a àíZg§»`m = A
MwH$sÀ`m àíZm§Mr g§»`m =  2A = 51
= A + 2A = 51, A = = 17 (n`m©` 1)
2. EH$m Zo_~mOrÀ`m ñnY}V àË`oH$ AMyH$ Zo_mgmR>r 5 JwU {_iVmV d MyH$boë`m Zo_mgmR>r 3 JwU H$_r hmoVmV
15 à`ËZm§_Ü`o H$am`Mo 5 Zo_ MyH$bo Va Ë`mbm {H$Vr JwU {_iVrb.
(1) 65 (2) 15 (3) 35 (4) 50
ñnï>rH$aU : EHy$U à`ËZ = 15
AMyH$ à`ËZ = 10 AMyH$ à`ËZmMo JwU 5 x 10 = 50
MwH$sMo à`ËZ = 5 MwH$sMo JwU = 3 x 5 = 15 EHy$U JwU = 35 (n`m©` 3)
3. EH$m {H«$Ho$Q>À`m gm_Ý`mV n{hë`m ZD$ IoimSw>§À`m Ymdm§Mr gamgar 24 hmoVr. Xhmì`m \$b§XmOmZo H$mhr
Ymdm H$mT>ë`m d Vmo ~mX Pmbm AmVm Vr gamgar 25 Pmbr Va Xhmì`m IoimSy>À`m Ymdm {H$Vr.
(1) 34 (2) 25 (3) 28 (4) 24
ñnï>rH$aU : Xhm IoimSy>§À`m EHy$U Ymdm = 10 x 25 = 250
ZD$ IoimSy>À`m EHy$U Ymdm = 9 x 24 = 216
Xhmì`m IoimSy>§À`m Ymdm = 250 - 216 = 34 (n`m©` 1)
4. EH$m emioV {dÚmWu d {ejH$ `m§Mr EHy$U g§»`m 1040. Ë`m emioV àË`oH$ 15 {dÚmÏ`mª_mJo EH$ {ejH$
{e„H$ Agob Va EHy$U {ejH$m§Mr g§»`m {H$Vr?
(1) 69 (2) 70 (3) 75 (4) 65
ñnï>rH$aU- 15 {dÚmWu + 1 {ejH$ = 16
= 65 {ejH$m§Mr g§»`m = 65 (n`m©` 4)
5. EH$m OZmdam§À`m H$inmV 24 gmoSy>Z gd© Jm`r, 30 gmoSy>Z gd© åher d Cd©[aV ~H$è`m AmhoV Ë`m H$inmV
EHy$U Jwao 34 AgVrb, Va ~H$è`m§Mr g§»`m {H$Vr?
(1) 20 (2) 12 (3) 44 (4) 34
ñnï>rH$aU : ~H$è`mMr g§»`m x _mZy
Jm`rMr g§»`m = 34 - 24 = 10
åherMr g§»`m = 34 - 30 = 4
EHy$U Jwam§Mr g§»`m -34
`emoXm npãcHo$eZ 575
7 gm§Ho${VH$ ^mfm
n[ajoÀ`m Ñï>rZo A{Ve` _hÎdmMm AgUmè`m `m ^mJmV B§J«Or AjamVrb {d{eï> nÕVrZo _m§S>Ur H$aUo d
Ë`mVrb Ajam§Mo H«$_m§H$ bjmV R>odUo `m Jmoï>r _hÎdmÀ`m AmhoV. Ë`mÑï>rZo dU©_mboMr _m§S>UrImbrb à_mUo
H$amdr.
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
A B C D E F G H I J K L M
Z Y X W V U T S R Q P O N
26 25 24 23 22 21 20 19 18 17 16 15 14

Z_wZm CXmhaUo
1) EH$m gm§Ho${VH$ ^mfoV SURPRISE hm eãX HFIKIRHV Agm {b{hë`mg PATTERN hm eãX H$gm
{b{hbm OmB©b?
(1) KZGGVIM (2) TAPFERV (3) KRFLOH (4) FSRIPRU
ñnï>rH$aU : Aja _mbm darb à_mUo _m§S>br AgVm.
S U R P R I S E
       
H F I K I R H V `mà_mUo
P A T T E R N
      
K Z G G V I M (n`m©` 1)
2. EH$m gm§Ho${VH$ {b{nV KIVP = COME, GLRBY = STAND Agob Va BFVP = 2
(1) MANE (2) NAME (3) AMNE (4) `mn¡H$s Zmhr.
ñnï>rH$aU : K - C, I - O, V - M, P - I `mà_mUo
B - N, F - A, V - M, P - E (n`m©` 2)
3. EH$m gm§Ho${VH$ ^mfoV DOG hm eãX CNF Agm {b{hbm Va Ë`mM gm§Ho${VH$ ^mfoV FISH eãX H$gm
{b{hbm OmB©b?
(1) GJRI (2) EHRI (3) EHRG (4) EHIG
ñnï>rH$aU : COG eãXmVrb àË`oH$ Ajam~Xb dU©_mboVrb AJmoXaMo Aja ho g§Ho$V åhUyZ Ambo Amho
åhUyZ FISH À`m AmJmoXaMo EHRG (n`m©` 3)
4. Oa nwñVH$mbm noZ åhQ>bo, noZmg ISy> åhQ>bo, ISy>g dhr åhQ>bo Va \$ù`mda {bhrÊ`mH$[aVm H$m` dmnamb

(1) nwñVH$ (2) noZ (3) ISy> (4) dhr

`emoXm npãcHo$eZ 579


8 b`~Õ _m§S>Ur
Z_wZm CXmhaUo
1. 1221 - - 1 - 4155 - 66
(1) 3315 (2) 3135 (3) 3351 (4) 3341
ñnï>rH$aU : àW_ EHy$U A§H$ _moOyZ ¿`mdoV Z§Va Ë`m A§H$mMo gmaIo JQ> nmS>mdoV.
A§H$m§Mr g§»`m EHy$U = 15 Amho 3 qH$dm 5 Mo JQ> H$amdoV 122, 133, 144, 155, 166, `mà_mUo
_m{bH$m Amho? åhUyZ (n`m©` 4)
2. 101 - 10 - 010101 - 10
(1) 0101 (2) 1010 (3) 0011 (4) 0110
ñnï>rH$aU : A§H$m§Mr g§»`m 16 Amho åhUyZ 4 qH$dm 8 Mo JQ> H$amdoV 1010, `mà_mUo _m{bH$m Amho.
(n`m©` 1)
3. def-ef--fdefde-
(1) defd (2) ddef (3) ddff (4) ddee
ñnï>rH$aU : Ajam§Mr g§»`m 15 Amho åhUyZ 3 Mo qH$dm 5 Mo JQ> H$am. def- def-def-def-def `mà_mUo
åhUyZ (n`m©` 2)
4. cc-caccca-cca-aca-aa
(1) cccc (2) aacc (3) caaa (4) ccaa
ñnï>rH$aU : EHy$U Ajao 20 AmhoV åhUyZ 4 Mm qH$dm 5 Mm JQ> H$ê$Z cccc/accc/aacc/aaac/aaaa,
`mà_mUo. (n`m©` 3)
5. am–hd– mmhdamm– –
(1) m a h d (2) m a a d (3) h m d a (4) m m h d
ñnï>rH$aU : EHy$U 15 {MÝho AmhoV åhUyZ 3 Mo qH$dm 6 Mo JQ> H$ê$Z. (n`m©` 1)

6 _bbaa_baa_baab_aabb
1) abab 2) baba 3) bbaa 4) abbb (n`m©` 1)
7 Imbrb ‘m{bH$m nyU© H$am.
aabba, abbaa, bbaaa, .....?
1) baaab 2) abbab 3) ababa 4) abaab (n`m©` 4)
8 p - qqr - ppq - rppp - qrp -?
1) ppqqp 2) pqqpp 3) pqqqp 4) prprq (n`m©` 3)

`emoXm npãcHo$eZ 585


TAIT narjm 2017 - 1
1.
¶e gai én Úm.
462345 + 623246 + 12432 + 842162 = ?

moXm
1) 1940165 2) 1940175 3) 1940195 4) 1940185
2. gyMZm … Imbrb àíZmV CÎmamVrb n¶m©¶m§n¡H$s H$moU˶m n¶m©¶r AmH¥$VrV àíZmVrb AmH¥$Vr A§V^y©V Amho?
1) A

npã 2) B
3) C

bH
4) D
3. gyMZm … Imbrb à˶oH$ àíZmV XmoZ {dYmZo I Am{U II {Xbobo AmhoV. ho {dYmZ EH$Va ñdV§Ì H$maU Agy eH$VmV
qH$dm ñdV§Ì H$maUm§Mo n[aUm‘ Agy eH$VmV. ¶m§n¡H$s EH$ {dYmZ BVa {dYmZm§Mm n[aUm‘ Agy eH$Vmo. XmoÝhr {dYmZo

{dYmZ …
I. gmIaoMr qH$‘V gVV dmT>V Amho. o$eZ
dmMm Am{U Imbrbn¡H$s H$moU˶m CÎmamMm n¶m©¶ ¶m XmoÝhr {dYmZm§‘Yrb g§~§Ym§Mo dU©Z H$aVmo Vo R>adm.

II. S>mirMr qH$‘V gVV dmT>V Amho.


1) {dYmZ I H$maU Amho Am{U {dYmZ II ˶mMm n[aUm‘ Amho.

,n
2) {dYmZ II H$maU Amho Am{U {dYmZ I ˶mMm n[aUm‘ Amho. 3) {dYmZ I Am{U II XmoÝhr ñdV§Ì H$maUo AmhoV.
4) {dYmZ I Am{U II XmoÝhr H$mhr gm‘mݶ H$maUm§Mo n[aUm‘ AmhoV.
4.

5.
"da' ¶m eãXmMm {déÕmWu eãX H$moUVm?
1) Imbr 2) dYy 3) emn wUo
4) darb gd©
Out of the given four words only ine is not spelt correctly. Find the word that is not correctly
spelt.
1) Beleive 2) Acquire 3) Deceive 4) Describe
6. gyMZm … à˶oH$ àíZmbm EH$ à‘wI {dYmZmgmo~V Mma {dYmZo AmhoV. Á¶m§À¶mImbr A, B, C Am{U D Ago
Mma{dYmZ AmhoV. H«$‘dma {dYmZm§Mr OmoS>r {ZdS>m Á¶m‘ܶo àW‘ {dYmZ Xþgè¶m {dYmZmbm gwMdVo Am{U XmoÝhr
{dYmZo Vm{H©$H$Ñî¶m à‘wI {dYmZmgmo~V {ZJ{S>V Agob.
EH$ amOH$maUr ì¶³Vr EH$Va àm‘m{UH$ AgVmo qH$dm Aà‘m{UH$ AgVmo.
A. amOH$maUr àm‘m{UH$ AgVmo. B. amOH$maUr àm‘m{UH$ ZgVmo.
C. amOH$maUr Aàm‘m{UH$ AgVmo. D. amOH$maUr Aàm‘m{UH$ ZgVmo.
1) AC 2) DA 3) CB 4) AB
7. gyMZm … {Xboë¶m Mmam§n¡H$s doJir (Ag§~Õ) AgUmar AmH¥$Vr emoYyZ H$mT>m.
1) A
2) B
3) C
4) D

1) 4 2) 4 3) 4 4) 4 5) 1 6) 2 7) 1
CÎmao:

`emoXm npãcHo$eZ 587


TAIT narjm 2017 - 2
1.
¶e JwS>ZmB©Q> ‘yZ ¶m§Zr {b{hbo.
1) {bAmo Q>m°ëñQ>m°¶ 2) Mmëg© {S>H$Ýg 3) ‘mJm©aoA ~«mCZ 4) Oo Ho$ amoqbJ

moXm
2. gyMZm … Imbrb àíZmV CÎmamVrb n¶m©¶m§n¡H$s H$moU˶m n¶m©¶r AmH¥$VrV àíZmVrb AmH¥$Vr A§V^y©V Amho.
1) A

npã
2) B
3) C

bH
4) D
3. gyMZm … Imbrb ‘m{hVrMm Aä¶mg H$éZ {Xboë¶m àíZm§Mr CÎmao Úm.
A, B, C, D, E, F, G Am{U H H|$Ðmg‘moa ~KV EH$m dVw©imV ~gbobo AmhoV. D hm$H À¶m COì¶m ~mOybm Mm¡Wm

eoOmar Zmhr.
G À¶m S>mdrH$Sy>Z Mm¡Wm H$moU Amho?
o$eZ
Amho. C hm E À¶m COì¶m ~mOybm Mm¡Wm Amho. Omo B qH$dm D À¶m VËH$mi S>mdrbm Zmhr. A hm D Mm VmËH$mi

4.
1) E 2) F
"VaUmonm¶' ¶m eãXmMm {déÕmWu eãX H$moUVm ?
1) {Zénm¶ 2) BbmO
3) A
,n
3) àH¥$Vr
4) Anwar ‘m{hVr

4) earañdmñ϶
5.

There is no doubt that eating vegetables is beneficial to one's health.


1) Advantageous 2) Injurious 3) Harmful
wUo
DIRECTIONS : A sentence with an underlined words is given below. Find the Word which is most
similar in meaning to the underlined word.

4) Unfavourable
6. gai én Úm. 724562 + 1278924 + 9899219 = ?
1) 11901705 2) 11903705
3) 11902705 4) 11904705
7. gyMZm … Imbrb àíZmV {Xboë¶m n¶m©¶m§‘YyZ ZmVog§~§Y AgUmar AmH¥$Vr emoYyZ H$mT>m.

1) 1

2) 2

3) 3

4) 4

1) 3 2) 1 3) 3 4) 1 5) 1 6) 3 7) 3
CÎmao:

`emoXm npãcHo$eZ 607


TAIT narjm 2017 - 3
1.
¶e 2

1) 5
512 =?
2) 8 3) 6 4) 9
2.

1) caught moXm
Out of the given options, choose the most appropriate one to fill in the blank.
A policeman ______ the thief.
2) have caught 3) have catch 4) has catch
3.
1) 804
npã
Oa, 573 = 684 Am{U 861 = 972, Va ? = 478
2) 480 3) 367 4) 840

bH
4. gyMZm … {Xboë¶m Mmam§n¡H$s doJir (Ag§~Õ) AgUmar AmH¥$Vr emoYyZ H$mT>m.
1) A
2) B

5. gyMZm … ho àíZ Imbrb ‘m{hVrda AmYm[aV AmhoV.


o$eZ 3) C
4) D

,n
nmM ‘wbo - A, B, C, D Am{U E ho am§J - I ‘ܶo CÎma {XeoH$S>o Vm|S> H$ê$Z ~gbobr AmhoV Am{U nmM ‘wbr
- P, Q, R, S Am{U T am§J - II ‘ܶo X{jU {XeoH$S>o Vm|S> H$ê$Z ~gboë¶m AmhoV. ho ˶mM H«$‘mZo AgVrb
Ago Zmhr. am§J - I ‘Yrb à˶oH$ ‘wbJm am§J - II À¶m ~amo~aEH$m ‘wbr g‘moa Amho. ˶m§À¶m~Ôb Imbrb ‘m{hVr
{Xbobr Amho.
wUo
A Am{U ˶m ‘wbmÀ¶m Xaå¶mZ ’$³V XmoZ bmoH$ ~gVmV Omo Q À¶m gm‘moa Amho, Amhr Omo H$moU˶mhr eodQ>mbm
~gbobm Zmhr. C hm B À¶m VËH$mi S>mì¶m ~mOybm Amho. na§Vw Vo XmoKo E À¶m g‘rn ZmhrV. P ˶m ‘wbmÀ¶m g‘moa
Amho Omo D À¶m VËH$mi COdrH$S>o Amho. D hm Q À¶m g‘moa ~gbobm Zmhr. R ˶m ‘wbrÀ¶m S>mì¶m ~mOyg Amho
Or D À¶m g‘moa Amho. C hm D À¶m gm‘moa Zmhr.
D Mm emoOmar H$moU AmhoV?
1) A Am{U C 2) B Am{U E 3) C Am{U B 4) E Am{U A
6. gyMZm … AW©nyU© n[aÀN>oX {Z‘m©U H$aʶmgmR>r, Imbr {Xbobr (P), (Q), (R), (S) Am{U (T) hr nmM dm³¶o
¶mo½¶ AZwH«$‘mZo nwZa©MZm H$am. ˶mZ§Va Imbrb àíZm§Mr CÎma Úm. P ~mi H¥$îU ‘yR>^a Ymݶ nH$S>bo Am{U
XadmOmH$S>o nimbm. na§Vw gd© Ymݶ Imbr gm§S>bo.
Q. bdH$aM {Vbm OmUdbo {H$ {VMr ’$im§À¶m Q>monbr aËZ Am{U gmoݶmZo ^abobr Amho.
R. H¥$îUmbm H$mhr ’$io hdr hmoVr. ˶mZo ˶m órH$S>o ’$io ‘m{JVbr na§Vw {VZo ˶m~Xë¶mV ‘mo~Xbm ‘m{JVbm.
S. Vo nmhÿZ, ’$i{d«Ho$Vr ór lrH¥$îUmH$S>o ‘mo{hV Pmbr Am{U ˶mÀ¶m ‘wR>rV Oo H$m¶ Agob ˶m~Xë¶mV gd© ’$io
˶mbm {Xbr.
T. EHo${Xder ’$i{dH«o$Vr ór H¥$îUmÀ¶m KamOdiyZ {ZKmbr hmoVr.
nwZa©MZm Ho$ë¶mZ§Va Imbrbn¡H$s H$moUVo dm³¶ {Vgao Agob ?
1) P 2) Q 3) R 4) T

1) 2 2) 1 3) 3 4) 3 5) 2 6) 1
CÎmao:

`emoXm npãcHo$eZ 627

You might also like

pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy