Ywf0Ef Usifxdef Odrf A& Qdkif&M Q&MRSM Vufpgj: (Rlvwef Tqifh)
Ywf0Ef Usifxdef Odrf A& Qdkif&M Q&MRSM Vufpgj: (Rlvwef Tqifh)
q&mrsm;vufpGJ
(rlvwef;tqifh)
'kwd,wef;
taMumif;t&m pmrsufESm
(u) ZD0rsKd;pHkrsKd;uGJrsm; ............................................................. 10
(1) rdrdywf0ef;usif&Sd ZD0rsKd;pHkrsKd;uJGrsm;/ ................................. 11
(2) jrefrmEdkifiH&Sd ZD0rsKd;pHkrsKd;uJGrsm; aexdkifusufpm;&m
t"dua'orsm;/ ........................................................ 12
( c ) pGrf;tif ........................................................................ 16
(3) aerS&aom pGrf;tif/ ................................................... 17
( * ) ajrqDvTm ...................................................................... 21
(4) t"duajrtrsKd;tpm; (3) rsKd;/ ........................................ 22
(C) a& .............................................................................. 25
(5) a&udkacRwmoHk;pGJpdkY/ .................................................... 26
(6) oHk;NyD;aoma&rsm;udk tusdK;&SdpGmjyefvnftoHk;csjcif;/ ............. 29
( i ) vlESifh ywf0ef;usif .......................................................... 33
(7) oefY&Sif;wJh 'dkYausmif;/ ................................................. 34
(8) yvwfpwpftdwfrsm;/ .................................................. 42
(9) ,ifvHktdrfom/ ......................................................... 46
( p ) av ............................................................................ 49
(10) oefY&Sif;wJhav/ ....................................................... 50
(q) opfyif? opfawm ........................................................... 54
(11) uav;wdkYESpfoufwJh yef;yGifhuav;rsm;/ .......................... 55
(12) wm0efauswJh opfyifeJYopfaphav;rsm;/ ........................... 59
(13) tyif\tpdwftydkif;rsm;/ ............................................ 62
(14) tyifayguf&ef t"duvdktyfcsufrsm;/ ............................. 67
2 3
aus;Zl;wifvTm
jrefrmEdkifiHwGif yuf(pf)w,favmh('f)ZD uav;rsm;azmifa';&Sif;\t"du&nf&G,fcsufrSm ae&ma'otESHYrS
taMumif;aMumif;aMumifh ausmif;raeEkdifonfh rlvwef;t&G,fuav;i,frsm;ukd vlrsKd;? bmomra&G; ynma&;
tcGifhtvrf;rsm; zefwD;ay;&ef jzpfygonf/ okdYygí yuf(pf)w,favmh('f)ZD uav;rsm;azmifa';&Sif;onf
Ekid if aH wmftpk;d &\ ynma&;rl0g'ESit hf nD rlvwef;ynma&;ukd vkyu f idk af qmif&u
G v
f suf&adS om a'ocHjynfwiG ;f
tzGJUtpnf;rsm;? bkef;awmfMuD;oifynma&;ausmif;rsm;ESifh wGJzufvsuf aus;vufa'orlvwef;tqifh bkef;
awmfBuD;oif ynma&;ausmif;rsm;? &yf&mG tajcjyKpmoifausmif;rsm;wGif uav;A[kjd yKpepf oifMum;a&;enf;vrf;ukd
tokH;jyKí tultnDay;a&; vkyfief;rsm;ukd 2005 ckeSpfrS pwiftaumiftxnfazmfcJhygonf/
,cktcgwGif a'owGif;ESifh urÇmwpf0ef;wGifjzpfay:aeaom ywf0ef;usifa&;&mjyóemrsm;\ yuwd
ECD Letter tajctae? ywf0ef;usix
a&&Snx
f ed ;f odr;f a&;qkid &f m todtjriftm;enf;vmrIEiS hf ,if;ywf0ef;usiq
f ad &mufpmG ajz&Si;f Ekid af &;ukd enf;vrf;rsK;d pkt
H ok;H jyKvsuaf qmif&u
f idk &f m jyóemrsm;ukd
G af eaom jrefrmEkid if yH wf0ef;usix f ed ;f odr;f a&;
OD;pD;Xmeonf &nf&G,fcsufwlnDpGm csOf;uyfvmonfh yuf(pf)w,favmh('f)ZD uav;rsm;azmifa';&Sif;ESifh
em;vnfrIpmcRefvTmwpfapmifukd ESpfzuf vufrSwfa&;xkd;cJhMuygonf/
þem;vnfrIpmcRefvTmyg ESpfOD;ESpfzuf oabmwlaqmif&Guf&efyg&Sdonfh vkyfief;aqmifwmrsm;teuf
aemiftcg bkef;awmfMuD;oifpmoifausmif;rsm;\ rlvwef;pmoifcef;rsm;twGif;wGif q&mq&mrrsm; uRrf;
usifpGm ynmay;&if;ukdifaqmifoifMum;Edkifrnfh ]]ywf0ef;usifxdef;odrf;a&;qdkif&m q&mrsm;vufpGJ (rlvwef;
tqifh)}} jyKpka&;om;xkwfa0&efvnf; yg0ifygonf/ þenf;jzifh bkef;awmfBuD;oif pmoifcef;rsm;rSonf
uav;rdbaetdrfrsm;? ,if;rSwpfqifh &yf&Gm ponfjzifh qufpyfvlom;tm;vkH;wGif ywf0ef;usif xdef;odrf;a&;?
pdr;f vef;pkjd ynfa&;ESihf oefY&iS ;f a&;todtjrifrsm; wk;d yGm;vmaprnfomru ywf0ef;usifxed ;f odr;f a&;OD;pD;Xme\
ausmif;rsm;? &yf&Gmrsm;wGif vuf&Sdaqmif&Gufaeonfh tjrifzGifhoifwef;rsm;wGifvnf; þpmtkyfi,fukd tokH;
jyKvsuf vufawGUusus ynmay;EkdifMuygrnf/
þokdYjzifh ywf0ef;usifxdef;odrf;a&;OD;pD;XmESifh yuf(pf)w,favmh('f)ZD uav;rsm;azmifa';&Sif;wkdY ESpfzuf
yl;aygif;yg0ifrIjzifh yuf(pf)w,favmh('f)ZD uav;rsm;azmifa';&Sif;\ vuf&Sdynma&;twkdifyifcH a'gufwm
odef;vGifOD;pD;vsuf þ ]]ywf0ef;usifxdef;odrf;a&;qdkif&m q&mrsm;vufpGJ (rlvwef;tqifh)}} ukd jyKpka&;om;
EdkifcJhMuygjyD/
okYdygí þpmtkyf jyKpck iG ahf y;cJ½h o
Hk mru uk,
d w
f idk u
f ,
dk u
f s tultnDrsm;ay;cJyh gaom ywf0ef;usix
f ed ;f odr;f a&;
OD;pD;XmeESifh Xmeqkdif&m0efxrf;rsm;tm;vnf;aumif;? þpmtkyfjzpfajrmufa&;twGuf tbufbufu yg0if
ulnDcJhMuol tm;vkH;tm;vnf;aumif; ]]yuf(pf)w,favmh('f)ZD uav;rsm;azmifa';&Sif;}} u txl;yifaus;Zl;
Oyum&wif&SdygaMumif; av;jrwfpGmjzifh rSwfwrf;wiftyfygonf/
MunfMunfpkd;
Xmaeukd,fpm;vS,f
yuf(pf)w,favmh('f)ZD uav;rsm;azmifa';&Sif;
4 5
ywf0ef;usifxdef;odrf;a&;qdkif&m q&mhvufpJGpmtkyf (1) ZD0rsKd;pHkrsKd;uGJrsm;
(2) pGrf;tif
(rlvwef;tqifh)twGuf trSmpm
(3) ajrqDvTm
(4) a&
ywf0ef;usix f ed ;f odr;f a&;qdik &f m q&mhvufpGJ (rlvwef;tqif)h pmtkyo f nf rlvwef;tqifh ausmif;om;rsm;
(5) vlom;ESifhywf0ef;usif
tm; ywf0ef;usix f ed ;f odr;f a&;ESiyhf wfoufí oif,rl t I cGithf vrf;rsm; zefw;D ay;Edik &f ef rlvwef;q&mrsm;twGuf
(6) av ESifh
&nf&G,fjyKpkxm;jcif;jzpfygonf/ ywf0ef;usifxdef;odrf;a&;wGif ywf0ef;usifpdrf;vef;pdkjynfa&;ESifh oefY&Sif;a&;
(7) opfyif? opfawmrsm; jzpfygonf/
onfvnf; ywf0ef;usiu f akd umif;atmif xde;f odr;f apmifah &SmufEikd af &;twGuf tajccHusonfv h yk if ef;jzpfygonf/
ywf0ef;usiu f pkd rd ;f vef;pdjk ynfatmif? oefY&iS ;f atmif pepfwusxde;f odr;f apmifah &SmufMurnfqykd gu ywf0ef;usif t"dutaMumif;t&mu@rsm;udk jrefrmtu©&mpOftvdkuf pDpOfxm;jcif;jzpfygonf/ rnfonfh taMumif;
uvnf; vlom;wdkYtwGuf aumif;usKd;rsm;udk jyefvnfay;aerSmjzpfygonf/ t&m u@udkrqdk qDavsmfovdk a&G;cs,foifMum;Edkifygonf/ Oyrm - avtaMumif;t&mu@udk pwif
oifMum;jyD;aemuf a&taMumif;t&mu@udk a&G;cs,foifMum;Edkifygonf/ odkYaomf taMumif;t&mu@
,cktcgrSm ywf0ef;usiu f xkd ed ;f odr;f apmifah &Smufrt I m;enf;vmonft h wGuf ywf0ef;usi, f ,kd iG ;f ysupf ;D rIrsm;
wpfckcsif;pDwGifyg0ifaom oifcef;pmrsm;udkrl tpOfvdkufoifMum;ay;&ef jzpfygonf/
&Sdvmygonf/ urÇmBuD;u ydNk yD;ylaEG;vmaeygonf/ urÇmBuD;ydyk al EG;vmrIEiS t hf wl aemufqufwGJ tusK;d qufrsm;
tjzpf a&BuD;jcif;? rd;k acgifjcif;? ajrNydKjcif;? ajrivsifvIyfjcif;? rkefwdkif;rsm;wdkufjcif;? tvGefyljyif;rIjzpfvmjcif; taMumif;t&mrsm;udk a&;om;jyKpk&mwGif tajccHtm;jzifh q&mESifhausmif;om;rsm; tjyeftvSef aqG;aEG;
paom obm0ab;rsm; rMumcPBuHKvm&ygonf/ ,ckuo hJ Ykd urÇmBuD;qufvufyal EG;rIrjzpfap&ef vlom;wdik ;f onfhyHkpHjzifh jyKpkxm;ygonf/ a&;om;jyKpk&mrSm oif,lrItajccHrlrsm;jzpfaom od&mrSrod&modkY vnf;aumif;?
yg0ifapmifah &Smuf&efvt kd yfygonf/ vlwikd ;f rdrw d Ykd wwfEkid o
f nfb h ufrS ywf0ef;usifuxkd ed ;f odr;f apmifah &Smuf&ef vG,&f mrS cuf&modYk vnf;aumif;? taumiftxnf&&dS mrSm taumiftxnfr&hJ modYk vnf;aumif;? eD;&mrSa0;&modYk
wm0ef&ydS gonf/ uav;rsm;tm; ywf0ef;usiu f kd xde;f odr;f apmifah &Smufaomtodrsm;? b,fvakd pmifah &SmufEikd o f nf vnf;aumif; ulajymif;ay;aomtpDtpOfrsm;udk vdkufemxm;ygonf/
qdok nfh enf;vrf;wdYk ukd i,fpOfuwnf;u avhusiahf y;&ef txl;vdt k yfvmygonf/ ywf0ef;usif pdr;f vef;pdjk ynf
atmif? at;csrf;atmif ywf0ef;usifxed ;f odr;f rIukd av;pm;wefz;kd xm;wwfaompdwx f m;rsm; ude;f atmif;vm&ef oif,loluav;rsm; wuf<upGmyg0ifoif,la&;? zdpD;rIrjzpfapbJ aysmf&TifpGmyg0ifoif,la&;ESifh pdrf;vef;
jyKpkysKd;axmifay;&ef txl;ta&;BuD;vmygonf/ pdkjynfa&;ESifh ywf0ef;usifoefY&Sif;a&;vkyfief;rSm ausmif;olausmif;om;rsm;udk,fwdkif Edkifonfhae&mrS yg0if
aqmif&GuftusKd;jyKa&;wdkYudkvnf; OD;wnfcsufxm;ygonf/
,ckvufpJGpmtkyfrSm rlvwef;tqifh ausmif;om;i,frsm;wGif ywf0ef;usifudk cspfjrwfEdk;vmap&ef?
ywf0ef;usifudk xdef;odrf;apmifha&Smufwwfvmap&ef? b,fvdkxdef;odrf;apmifha&Smuf&rnfwdkYudk odvmap&efESifh oifMum;oif,ol nfeh nf;vrf;rsm;tjzpfvnf; vufawGUprf;oyfavhvmoif,el nf;? vufawGUvkyu f ikd &f if;
xdef;odrf;apmifha&Smufaom tavhtusifhrsm; i,f&G,fpOfuwnf; tavhtusifhtjzpf&vmap&ef &nf&G,fjyKpk oif,lenf;? Munfh½Iavhvm&if;oif,lenf;? aqG;aEG;jcif;jzifh avhvmoif,lenf;? ausmif;om;tcsif;csif;
xm;jcif;jzpfygonf/ todtjrifrsm; rQa0ay;onfhenf;vrf;rsm;jzifh avhvmoif,lenf;? pl;prf;&SmazGavhvmjcif;jzifh oif,lenf;
ponfwYkdukd trsm;qH;k oH;k xm;ygonf/ ausmif;om;rsm;\ &SNd yD;todtjrifrsm;udt
k ajccHonfh aqG;aEG;enf;rsm;udk
,ckvufpJGpmtkyfudkrjyKpkrD jrefrmEdkifiHwGifjzpfay:vsuf&Sdaom ywf0ef;usifqdkif&m tajctaersm;udk oHk;xm;ygonf/ q&moifjyaqG;aEG;aepOf oifaomtaMumif;t&mESifhqufpyfNyD; oif,lolrsm; pdwfrSmjzpfay:
avhvmoHk;oyfonfh vkyfief;jyKvkyfcJhygonf/ &cdkifjynfe,f? &Srf;jynfe,f? ppfudkif;wdkif;? rEÅav;wdkif;? rauG; vmaom ar;cGef;rsm;udkvnf; xkwfazmfar;apaomtcGifhta&;udk tm;ay;xm;ygonf/ q&mwynfh yGifhvif;pGm
wdik ;f ? {&m0wDwikd ;f rsm;twGi;f &Sd &yf&mG (16) &GmodYk uGi;f qif;avhvmrIrsm;jyKvkycf yhJ gonf/ avhvmawG&cdS surf sm;udk tjyeftvSeaf qG;aEG;rIukd tm;ay;aomenf;rsm;udv k nf; oH;k xm;ygonf/ uav;rsm;\ cefYreS ;f Edik rf I pGr;f &nfrsm;
tajccHNyD; vdktyfaeaom ywf0ef;usifxdef;odrf;a&;qdkif&mtodrsm;ESifh tavhtusifhrsm;udk owfrSwfazmfxkwf zGHUNzdK;wdk;wufatmif avhusifhay;aomenf;rsm;udkvnf; oHk;xm;ygonf/
jyKpkcyhJ gonf/ ywf0ef;usix f ed ;f odr;f a&;ESihf opfawma&;&m0efBuD;XmeXmeu jyKpkxw k af 0xm;aom ywf0ef;usif
xdef;odrf;a&;qdkif&m ynmay;pmtkyf? pmapmifrsm;udkvnf; rSDjirf;udk;um;ygonf/ tjcm;EdkifiHrsm;wGif xkwfa0 taMumif;t&macgif;pOfwpfckwdkif;udk jyifqifjyKpk&mwGif atmufazmfjyyg acgif;pOfcJG(8)ck yg0ifatmif
toHk;jyKaeaom ywf0ef;usifxdef;odrf;a&;qdkif&m pmtkyfrsm;udkvnf; avhvmrSDjirf; udk;um;ygonf/ jyKpkxm;ygonf/
(1) taMumif;t&macgif;pOf? (2) twef;? (3) oif,lrI&v'frsm;? (4) vdktyfaomtcsdef? (5) vdktyfaom
vufppGJ mtkyu
f jkd yKpk&mwGif ywf0ef;usit
f aMumif;avhvmrI? ywf0ef;usifraS vhvmrIEiS hf ywf0ef;usiftwGuf ypön;f rsm; (oifMum;oif,rl t
I axmuftulypön;f rsm;)? (6) oifMum;oif,rl eI nf;vrf;rsm;? (7) oif,rl v
I yk if ef;
avhvmrIrsm; (Learning about the environment, through the environment and from the environment) rsm;ESifh (8) wwfajrmufrIppfaq;tuJjzwfjcif;wdkY jzpfygonf/
jyKvkyfygonf/ taMumif;t&me,fy,ftm;jzifh atmufygt"due,fy,frsm; yg0ifygonf/ taMumif;t&mtvdkuf owfrSwfvsmxm;aomtcsdefrSm rSef;qNyD; teD;pyfqHk;jzpfEdkifrnfh tcsdefudkom
6 7
azmfjyxm;jcif;jzpfygonf/ oif,lolausmif;om;rsm;\ aemufcHtajctae? oif,lolausmifom;rsm; pdwf0if aqmif&GufEdkifzdkY ta&;BuD;aMumif; q&mrsm;owdcsyfrdap&ef erlemtaejzifh xnfhoGif;toHk;jyKxm;jcif; jzpfyg
pm;rItajctaetay: rlwnfNyD; tcsdeu f kd twd;k tavQmhjyKvkyEf ikd yf gonf/ ausmif;pmoifcsdet
f wGi;f ? pmoifcef; onf/ uav;rsm; od&Sdxm;aomtaMumif;t&mrsm; (Oyrm-,ciftwef;rsm;wGif od&SdavhvmcJhNyD;aom rdrd
twGif; oif,lrIvkyfief;rsm;udk zefwD;ay;Edkifovdk ausmif;csdefjyify? pmoifcef;jyifywGif ywf0ef;usifudkavhvm ywf0ef;usif&Sd t&GuftrsKd;rsKd;? tyiftrsKd;rsKd;)rS uav;rsm;rodao;aomtjcm;a'orsm; (urÇmt&yf&yf)wGif
Munfh½IEdkifaom oif,lrIvkyfief;rsm;vnf; zefwD;ay;Edkifygonf/ &Sdaom taMumif;t&mrsm;qDodkY uav;rsm;\tode,fy,f (horizon of knowledge) udk csJUxGifay;&efvdktyf
ygonf/ þuJhodkY aqmif&Guf&mwGif uav;rsm; pdwf0ifpm;zG,fjzpfaom oifMum;oif,lrI taxmuftul
oif,lrIvkyfief;rsm;udkvnf; rdrdoifMum;ay;aom twef;? ausmif;om;rsm; tajctae? ywf0ef;usifrS ypön;f rsm; oH;k &efvt
kd yfaMumif;? oifMum;oif,rl I taxmuftulypön;f wpfrsKd;jzpfaom pmvH;k ? ½kyyf ykH guwfjym;
&&SdEdkifaom oifMum;oif,lrI taxmuftulypönf;rsm;tay:rlwnfNyD; jyKjyifajymif;vJrIrsm; jyKvkyfEdkifygonf/ rsm; (Flash cards) \tcef;u@rSmvnf; ta&;MuD;aMumif;? q&mrsm;\ BudKwifjyifqifrI? oifMum;oif,lrI
odkYaomf oif,lolrsm;udk,fwdkif yg0ifoif,lEdkifrIudktm;ay;aom oif,lrIvkyfief;rsm;jzpf&ef pOf;pm;ay;zdkYawmh
taxmuftulypöönf;rsm; qDavsmfatmif a&G;cs,ftoHk;jyKEdkifrI? oifcef;pmyg taMumif;t&mtopfrsm;tay:
vdktyfygrnf/
uav;rsm;pdw0f ifpm;atmif qGaJ qmifEikd rf w
I YkdrmS ta&;BuD;aMumif; q&mrsm;od&o
dS abmayguf&ef &nf&, G yf gonf/
taMumif;t&macgif;pOftvdu k f oif,rl &I v'frsm; csrwS x
f m;ygonf/ ,if;oif,rl &I v'frsm; aygufajrmuf
q&mrsm;twGufvnf; t"dutaMumif;t&m acgif;pOf (7) ckESifh ywfoufNyD; ydkrdkus,fjyefYaom avhvm
a&;rSm ta&;BuD;ygonf/ wwfajrmufrIppfaq;onfh tydkif;wGifvnf; csrSwfxm;onfh oif,lrI&v'frsm;
zwf½Ip&mrsm;udk avhvmEdkif&ef&nf&G,fí q&mrsm;zwf½I&efrSwfpkpmtkyfudkvnf; jyKpkxm;ygonf/ q&mrsm;
aygufajrmufrI&Sdap&ef t"duxm;ppfaq;xm;ygonf/ ppfaq;&mwGif oif,lolrsm;taejzifh wwfodem;vnf
udkvnf; þrSwfpkrsm;rSwpfqifh aemufxyfodvdkonfrsm;udk rdrdwdkYudk,fwdkif qufvufNyD; pOfqufrjywf
oGm;rIudk oufaojyEdkifaom tajzrsm;udkvnf; erlemxnfhoGif; azmfjyxm;ygonf/ oif,lolrsm;taejzifh
avhvmtm;xkwfrIjyKMu&efvnf; wdkufwGef;tm;ay;tyfygonf/ vdktyfygu þrSwfpkrsm;tay: tajccHNyD;
,if;tajzrsm;twdkif; ajzqdkEdkifrSom rSefuefonf/ wwfajrmufonfr[kwfyg/ ,if;tajzrsm;ESifh oabm
uav;rsm;twGuf uav;wdkYudk,fwdkif yg0ifpl;prf;avhvmvkyfudkifEdkifaom oif,lrIvkyfief;rsm;udk q&mrsm;
obm0tm;jzifh wlaomtajzrsm;udk olwdkYudk,fydkifpum;jzifhajzqdkEdkifvQif wwfajrmufonf[k owfrSwf&ef
udk,fwdkif qufvufzefwD; a&;om;jyKpkaqmif&GufoGm;Edkif&efvnf; wdkufwGef;tm;ay;tyfygonf/
jzpfygonf/ tjcm;tajzopfrsm; ay:xGufvmyguvnf; taMumif;t&m qDavsmfudkufnDrI&Sdygu vufcH
tm;jznfhay;&efjzpfygonf/ bmompum;pGrf;&nf tjynfht0rzGHUjzdK;ao;aom twef;i,fuav;rsm;twGuf
a&;om;ajzqdak prnfth pm; EIwaf r;? EIwaf jzrsm;jzifv
h nf; ajzqdak pEdik yf gonf/ yHrk sm; a&;qGaJ zmfjyapEdik yf gonf/
vufawGUvkyfief;rsm;wGif yg0ifaqmif&GufrIrsm;udkvnf; tuJjzwfppfaq;Edkifygonf/
wcsKdUae&mrsm;wGif ½kyfyHkrsm;? "mwfyHkrsm;? o½kyfazmf taxmuftulyHkrsm;jzifh tm;jznfhxm;ygonf/
wcsKdUae&mrsm;wGif yef;csDo½kyaf zmfyrkH sm;jzifh tm;jznfx
h m;ygonf/ o½kyaf zmfyrkH sm;xnf&h mwGif wcsKdUo½kyaf zmfykH
rsm;twGuf rl&if;0ufbfqdkufrS &,lxm;onfrsm;udk atmufajcrSwfpkjzifh azmfjyxm;ygonf/ wcsKdUyHkrsm;udkrl
vGwfvyfpGm&,l toHk;jyKEdkifaom (free download) 0ufbfqdkufrsm;rS &,lxm;ygonf/ wcsKdUae&mwGif
uav;rsm;\"mwfyHkrsm;udk uav;rsm;ESifh tkyfxdef;olrdbrsm;xHrS oabmwlcGifhjyKcsufrsm;&,lí azmfjyoHk;pGJ
xm;ygonf/ rnfodkYyifjzpfap? rlvo&kyfazmfyHkrsm;? "mwfyHkrsm; a&;qJG? ½kduful;onfh "mwfyHkynm&Sifrsm;?
o½kyfazmfynm&Sifrsm;udk aus;Zl;txl;wif&SdygaMumif; rSwfwrf;wiftyfygonf/ ,if;yHkrsm;udk oHk;NyD;vnf;
uav;rsm;\ pl;prf;avhvmvdkpdwfrsm;udk EId;qGNyD; aqG;aEG;rIrsm;jyKvkyfEdkifygonf/
tcsKdUoifcef;pmrsm;wGif uAsmav;rsm;&Gwfqdk&ef xnfhoGif;xm;ygonf/ q&mrrsm;taejzifh uAsmrsm;
&Gwfqdk&mwGif EIwfwdkuf&Gwfqdk&efomru qDavsmfaomtrlt&m? udk,fvufvIyf&Sm;rIrsm; xnfhoGif;&Gwfqdk&ef
uAsmygtaMumif; t&mrsm;udv k nf; aoaocsmcsmod&NdS yD; t"dymÜ ,fjynf0h aom oif,rl jI zpfap&ef ta&;BuD;aMumif;
udkvnf; owdrlMu&ef vdktyfygonf/
tcsKdUoifcef;pm (Oyrm-pwkw¬wef;? opfyifopfawm? opfyifawGu 0ef;usifrSm thHMop&myg) rsm;wGif
toHk;jyKxm;aom ½kyfyHkuwfjym;rsm;rSm tjynfjynfqdkif&m oifcef;pmrS &nfñTef;udk;um; toHk;jyKxm;ygonf/
&nf&G,fcsufrSm uav;rsm;twGuf oif,lrItcGifhtvrf;rsm;zefwD;ay;&mwGif uav;rsm;pdwfyg0ifpm;rI&Sdatmif
8 9
'kwd,wef; 'kwd,wef;
2/ twef; 'kwd,wef;/
7/ oif,lrIvkyfief;rsm;/
avhvma&;c&D;rxGufrD atmufygar;cGef;rsm;ar;NyD; oifcef;pmudk tpysKd;aqG;aEG;ygrnf/
Biodiversities
ovm;/
uav;rsm; / / rwlygbl; q&mr/ awmifay:a'oeJY urf;ajca'o taetxm;u b,fvdkrSrwlEdkifygbl;
q&mr/
q&mr / / at;? [kwfw,f/ 'gqdk&if aexdkifusufpm;wJh owå0gawG? aygufa&mufwJhtyifawGaum
wlyghrvm;/
uav;rsm; / / rwlEdkifygbl; q&mr/
ZD0rsKd;pHk rsKd;uGJrsm; q&mr / / 'gqdk&if q&mrwdkYaexdkifwJhywf0ef;usifrSm bmZD0rsKd;pHkrsKd;uJGawG&Sdw,fqdkwm od&atmif
avhvma&;xGufMunfh&atmifaemf/
uav;rsm; / / [kwfuJhyg q&mr/
avhvma&;c&D;rwdkifrD BudKwifjyifqifjcif;/
q&mru avhvma&;oGm;rnfhae&mudk BudKwifavhvmxm;&efvdktyfygrnf/ avhvma&;c&D;pOftwGuf
ulnDay;&efrdbrsm;yg&ef BudKwiftultnDawmif; zdwfMum;xm;&efvnf; vdktyfygrnf/ avhvma&;c&D;pOf
tao;pdwf? tcsdef? em&D? ,laqmifvm&rnfhypönf;rsm;? c&D;pOftwGif;vdkufem&rnfh pnf;urf;rsm;? avhvm
Munfh&I&ef ñTefMum;csufrsm;udk BudKwifaqG;aEG;xm;&efvdktyfygrnf/
avhvma&;c&D;pOftwGif; uav;rsm; ab;tEÅ&m,fuif;&Sif;a&;rSm t"dutcsuf jzpfygonf/ uav;
rsm; ab;tEÅ&m,fuif;&Sif;rI &Sd r&Sd? avhvm&efñTefMum;csufrsm;udk vdkufemrI &Sd? r&Sdudk q&mru
rsufjcnfrjywf Munfh½Iwnfhrwfay;&ef vdktyfygonf/
10 11
'kwd,wef; 'kwd,wef;
avhvma&;c&D;tNyD; uav;rsm;udk tkypf k (4) pk zJUG apygrnf/ tkypf ik ,ftwGi;f wpfa,mufcsi;f awGU&Scd suf
rsm;udk aqG;aEG;pkpnf;apygrnf/ aqG;aEG;csufrsm;udk twef;odkYjyefvnfwifjyapygrnf/ ('kwd,wef;t&G,f
jzpfaomaMumifh avhvmrIrsm;pkpnf;&mwGif pmjzifha&;om;Edkif&ef cufcJEdkifygonf/ ½kyfyHkrsm;a&;qJGapNyD;vnf;
rSwfwrf;wifapEdkifygonf/ awGU&Sdcsufrsm; rsm;EdkiforQ rsm;rsm;pkaqmif;&ef tm;ay;yg/ odkYaomf odyfrsm;rsm;
BuD; rarQmfvifhxm;ygESifh/ uav;wdkY avhvmawGU&Sdcsufrsm;udkom aqG;aEG;ap&efjzpfygonf/) vdktyfonf
rsm;udk q&mru jznfhpGufaqG;aEG;ay;Edkifygonf/
8/ wwfajrmufrIppfaq;tuJjzwfjcif;
uav;wpfa,mufpDtm; A4 t&G,f pm&Gufwpf&GufpDESifh a&mifpHkcJwHrsm;ay;NyD; ]]rdrdavhvmcJhaom
ywf0ef;usifwGifawGU&Sdaom owå0grsm;ESifhtyifrsm;}} [laomacgif;pOfjzifh o½kyfazmfyHka&;qJGapygrnf/
2/ twef; 'kwd,wef;/
5/ vdktyfaomypönf;rsm; jrefrmEdkifiHajryHk/
jrefrmEdkifiH&Sd ZD0rsKd;pHkrsKd;uJGrsm;aexdkifusufpm;&m t"dua'orsm; (ukef;ydkif;
a'orsm;) ajryHk/
jrefrmEdkifiH&Sd ZD0rsKd;pHkrsKd;uJGrsm;aexdkifusufpm;&m t"dua'orsm; (a&ydkif;
a'orsm;) ajryHk/
6/ oifMum;oif,lrI ajryHkudkMunfh½Iavhvmenf;/
enf;vrf;rsm;
7/ oif,lrIvkyfief;rsm;
atmufygar;cGef;rsm;jzifhaqG;aEG;NyD; oifcef;pmudk tpysKd;ygrnf/
q&mr / / (jrefrmjynfajryHu
k kd toH;k jyKNyD;) uav;wdYkaexdik &f ma'ou b,fNrdKUe,f? b,fwikd ;f a'oBuD; q&mr / / q&mr&JU Zmwduawmh (ajryHkay:wGif csif;jynfe,fudkaxmufjyNyD;) csif;jynfe,fuyg/
jynfe,frSm&SdovJ ajymMuygOD;/ vmNyD; ajryHkrSmjyygOD;/ csif;jynfe,fu awmifwef;a'oyg/ 'gaMumifh q&mrwdkYcsif;jynfe,frSm&SdwJh ZD0rsKd;pHkrsKd;uJG
uav;rsm; / / (aexdkif&ma'otvdkuf ajzqdkMuygrnf/) ajryHkay:rSm &SmazGawGU&Sd&ef q&mru ulnDyHhydk; awGu uav;wdkYa'orSm&SdwJh ZD0rsKd;pHkrsKd;uJGawGeJY wlEdkifyghrvm;/
ay;ygrnf/ uav;rsm; / / rwlEdkifygbl; q&mr/
12 13
'kwd,wef; 'kwd,wef;
8/ wwfajrmufrIppfaq;tuJjzwfjcif;
ay;xm;aomajryHk (2) ckrSm oufqdkif&m a'otñTef;rsm; a&;ay;yg/
14 15
'kwd,wef; 'kwd,wef;
1/ acgif;pOf ]]aerS&aompGrf;tif}}
2/ twef; 'kwd,wef;/
5/ vdktyfaomypönf;rsm; aerS&aompGrf;tifvkyfief;ay;pm&Guf/
6/ oifMum;oif,lrI á ar;cGef;ar;NyD;aqG;aEG;enf;?
enf;vrf;rsm; á vufawGUvkyfief;rsm;vkyfaqmifapenf;jzifh &SmazGawGU&Sdapaomenf;/
7/ oif,lrIvkyfief;
atmufygoDcsif;udk uav;rsm;ESifhtwloDqdkNyD; trlt&mjyKvkyfygrnf/
aerif;BuD;xGufvdkYvm? vlom;rsm;twGufyg/
vrif;BuD;xGufvdkYvm vlom;rsm;twGufyg/
Energy
Mu,fuav;rsm;vif;vufwm wdkYtm;vHk;twGufyg/
vSywJhurÇm wdkYuav;rsm;twGufyg/
atmufygar;cGef;rsm;ar;NyD; aqG;aEG;ygrnf/
pGrf;tif q&mr / / aerS bmpGrf;tifawG&&SdovJ/
uav;rsm; / / (tajztrsKd;rsKd;jzpfEdkif) tylpGrf;tif? tvif;pGrf;tif? taEG;"mwf pojzifh trsKd;rsKd;jzpfEdkif
ygw,f/
q&mr / / aerS&wJhpGrf;tifudk pkyf,lxdef;odrf;xm;Edkifygovm;/ xdef;odrf;xm;EdkifaMumif; b,fvdk
odEdkifovJ/
uav;rsm; / / pky,
f xl ed ;f odr;f xm;Edik yf gw,f/ (tajztrsK;d rsK;d jzpfEikd )f aeylxx
J ;D aqmif;oGm;&if xD;&Guu
f
aeylaMumifh ylvmygw,f/ t0wfpdkawGudk aea&mifatmufrSmvSef;&if ajcmufNyD; t0wfawG
ylvmygw,f pojzifh trsKd;rsKd;jzpfEdkifygw,f/
16 17
'kwd,wef; 'kwd,wef;
tajz/ / ..........................................................................................................
(aemuftusqHk;rSajcmuf) (tjrefqHk;ajcmuf)
(1)/ / ..........................................................................................................
(2)/ / ..........................................................................................................
18 19
'kwd,wef; 'kwd,wef;
Soil
ajrqDvTm
20 21
'kwd,wef; 'kwd,wef;
2/ twef; 'kwd,wef;/
3/ oif,lrI&v'f ,ckoifcef;pmoifNyD;aomtcg uav;rsm;onf
(1) erlem,lxm;onfhajrrsKd;tpm; (3) rsKd;jzpfonfh (1) oJajr? (2) Ekef;ajr
ESifh (3) &THUap;ajrwdkY\ wlnDcsufrsm;ESifh uJGjym;csufrsm;udk avhvmMunfh½I
ajymjywwfygrnf/
4/ vdktyfaomtcsdef (40) rdepf/
Water
a&
24 25
'kwd,wef; 'kwd,wef;
1/ acgif;pOf ]]a&udkacRwmoHk;pGJjcif;}}
2/ twef; 'kwd,wef;/
7/ oif,lrIvkyfief;
ausmif;upm;uGif; (odkY) pmoifcef;twGif; us,f0ef;aomae&mwGif ausmif;om;rsm;tm;pkpnf;apí
tkyfpkwpfpkvQif 5 a,muf (odkY) 6 a,mufpD vlOD;a& tay:rlwnfí tkyfpkrsm;zGJUyg/ (Oyrm-ausmif;om;OD;a&
20 cefY&Sdaom pmoifcef;twGuf 5 a,muftzGJU 4 tkyfpk &&Sdrnfjzpfonf/) tkyfpktzGJUrsm;tm; tzGJUwpfckvQif
wpfwef;pD pDwef;apygrnf/ xdkYaemuf q&mru upm;enf;tm;&Sif;jyygrnf/
q&mr / / ajrawGeJYa&moGm;wJha&awGu vlawGtwGuf jyefoHk;vdkYraumif;wmawmh rSefygw,f/ vlawG qdk&if a&cyf&wJhtvkyfvnf; oufomygw,f/ bl;yifu oD;wJhtoD;awGeJY? t&GufawGudk
twGuf wdkuf½dkufoHk;wmrsKd;r[kwfbJ tjcm;oG,f0dkufwJhenf;eJYaum jyefoHk;&if &Edkifvm;/ vwfvwfqwfqwf cl;pm;Edkifygw,f/ vwfvwfqwfqwf cl;csufpm;awmh ydkt&om
pOf;pm;MunfhygOD;? tJ'Dvdka&awGudkjyefoHk;wmrsKd; uav;wdkY awGUzl;ygovm;/ &Sdygw,f/ bl;oD;zdk;? bl;&Gufzdk;vnf; rukefawmhygbl;/
uav;rsm; / / aMomf/ orD;tbd;k wkYd trd rf mS a&csKd;vdu
k v
f Ykd ajrBuD;ay:usoGm;wJah &awGukd ajrmif;azmufay;NyD; q&mr / / orD;ajymwm odyfaumif;ygw,f/ csKd;vdkYajrrSm usukefwJha&awGudk pepfwusjyefoHk;&if
bl;yifrSma&&atmif vkyfay;xm;awmh bl;yifu odyfoefwmudk awGUzl;ygw,f q&mr/ a&ukefoufomw,f/ cyf&wmoufomw,f/ tyifuxGufvmwJhtoD;tESHawGudkvnf;
q&mr / / orD;awGUzl;wmudkjyefajymjywm odyfaumif;ygw,f/ orD;wdkYtbdk;tdrfrSmqdk&if bl;oD;wdkY? vwfvwfqwfqwf cl;pm;Edkifw,f/ toD;tESHtwGuf r0,f&awmh tukeftusvnf;
bl;&GufwdkY 0,fpm;p&mrvdkawmhbl;aygh/ [kwfvm;/ oufomwmaygh/ orD;tbd;k bl;yifpu kd w
f meJY 'Dyx
kH rJ mS tyifawGukd csK;d a&eJYpu
kd w
f mwlovm;
uav; / / tbdk;wdkYtdrfrSm bl;oD;wdkY? bl;ñGefYwdkYudk 0,fpm;p&m rvdkwJhtjyif orD;wdkYtdrfudkawmif MunfhMunfhMuygvdkY q&mruajym&if; jyifqifxm;wJh atmufygyHkudkjyygr,f/
tbdk;u bl;oD;awG? bl;ñGefYawGudk cl;NyD;ay;ao;w,f/ NyD;awmh tbdk;tdrfuxGufwJh uav;rsm; / / 'DyHkxJrSmawmh a&csKd;wJhae&meJY tyifpdkufwJhae&mawGudk a&ajrmif;oG,fay;xm;wmuawmh
bl;oD;eJY bl;ñGefYawGu csufpm;&if odyft&omaumif;wmyJ/ vwfvwfqwfqwf csufpm; wlygw,f/ pdu k w f t
hJ yifawGuawmh 'DyrkH mS bl;yifvnf;pdu k x
f m;w,f/ csOfaygifyifawGvnf;
wJhtwGuf t&omydkaumif;wmvdkY tbdk;uajymygw,f/ pdkufxm;w,f/ iSufaysmyifvnf; pdkufxm;ygw,f/ bl;yifeJY iSufaysmyifu toD;awGawmif
q&mr / / orD;tbd;k ajymwm rSew f ,forD;/ toD;tESaH wGqw kd m vwfvwfqwfqwfc;l NyD; csufpm;&if oD;aeygw,f/ tbdk;pdkufwmuawmh bl;yifwpfrsKd;wnf; jzpfygw,f/
t&omydk&Sdw,f/ 0,fxm;NyD; MumrScsufpm;&if t&omodyfraumif;awmhbl;/ NyD;awmh tJ'D q&mr / / yHkxJrSmawmh a&csKd;vdkufvdkY ajrrSmusoGm;wJha&udkoHk;NyD; pdkufwJhtyifawGuawmh ydkrsm;yg
bl;oD;awG&zdkYtwGuf tbdk;u b,fa&udkoHk;wmvJ/ w,f/ wu,fvdkY ajromcyfus,fus,f&Sdw,fqdk&if udk,fhNcHxJrSm bl;yif? csOfaygifyif?
uav; / / a&csKd;vdkufwJhtcg ajrBuD;ay:usoGm;wJh csKd;a&awGudk ajrmif;oG,fNyD;awmh bl;yifudk a&& iSufaysmyif pwJhtyifawGudk pdkufEdkifwmaygh/ tJ'Dvdk pdkufxm;r,fqdk&if toD;tESHawGudk
atmifvkyfay;xm;wmyg q&mr/ vwfvwfqwfqwf pm;Edkifw,f/ tJ'DtwGufvnf; ydkufqHrukefbl;/ tJ'Dvdk aumif;wJh
tusKd;aus;Zl;awG&wm bmaMumifhvJ/
uav;rsm; / / a&csKd;vdkufvdkY usoGm;wJha&awGudk tusKd;&Sdatmif b,fvdkjyefoHk;rvJpOf;pm;NyD; vkyfwJh
twGufjzpfygw,f q&mr/
q&mr / / at;? [kwfw,f/ csKd;vdkufvdkY ajrrSmusoGm;wJha&udkawmif pOf;pm;oHk;wwf&if tusdK;rsm;
w,fqdkwm uav;wdkYaumif;aumif;odoGm;NyDaygh/ uav;wdkYtdrfawGrSmvnf; tJ'Dpdwful;
udk erlem,lNyD; vkyfMurvm;/
uav;rsm; / / vkyfygr,f q&mr/
8/ wwfajrmufrIppfaq;tuJjzwfjcif;?
atmufygar;cGef;rsm;udk aqG;aEG;ajzqdkapygrnf/
30 31
'kwd,wef; 'kwd,wef;
32 33
'kwd,wef; 'kwd,wef;
7/ oif,lrIvkyfief;/
atmufygar;cGef;rsm;jzifh tpysdK;aqG;aEG;ygrnf/
36 37
'kwd,wef; 'kwd,wef;
38 39
'kwd,wef; 'kwd,wef;
8/ wwfajrmufrIppfaq;tuJjzwfjcif;
40 41
'kwd,wef; 'kwd,wef;
uav;rsm; / / orD;wdkYawmhawGUzl;wmajymjywmjzpfygw,f/ odyfrsm;ovm;qdkwmawmh rodygbl;/ uav;rsm; / / rD;arG;zdkY yvwfpwpfudkrD;½dIUvdkufwJhtcgrSm "mwfwpfrsKd; xGufvmygw,f/ tJ'D"mwfawGudk
q&mr / / yvwfpwpftdwfawG? tydkif;tpawGudk rD;½dIUwJhtcgrSm rD;ta&mifujymvJhaew,f/ xGuf awmh tDovif;atmufqdk'feJY 'dkifatmufpifrsm;vdkY ac:ygw,f/ tJ'gawGudk ½SL½dIufrd&if
vmwJhteHYuvnf; pl;&S&Sjzpfw,fqdkwm rSefygw,f/ txl;ojzifh xGufvmwJhteHYu vlawG aoG;eJY qD;rsm;twGif;a&mufNyD; uifqma&m*gjzpfapEdkifygw,f q&mr/
usef;rma&;twGuf vHk;0raumif;ygbl;/ yvwfpwpfpawGudk rD;½dIUvdkufw,fqdk&if taiGU q&mr / / uav;wdkY/ tckodxm;wmawGudk rodao;wJhvlawGudkjyefajymMuaemf/ 'grS vlawGroifhwJh
wpfrsKd; xGufvmw,f/ tJ'DtaiGUudk tDovif;atmufqdk'feJY 'dkifatmufpifvdkY ac:ygw,f/ enf;awGeJY yvwfpwpfawGudkoHk;wmrsKd; rvkyfMurSm/ 'grSvlawGusef;rma&; xdcdkufwm
tJ'DtaiGUawGudk ½SL½dIufrdwJhvlawG&JU aoG;eJY qD;rsm;twGif;a&mufNyD; uifqma&m*gudk rsKd;awG rjzpfrSm/ aemufNyD;awmh yvwfpwpfawGudk rvdk&if oHk;&efjiif;y,fzdkY (Refuse)?
jzpfapEdkifygw,f/ avQmhoHk;zdkY (Reduce)? jyefvnfoHk;zdkY (Reuse) rvdkawmhwJh yvwfpwpfawGudk ukefMurf;
uav;rsm; / / tJ'DvdktrsKd;rsKd;a&m*gawGjzpfEdkifwmudk vlawGurodbJ oHk;aewmvm;q&mr/ tjzpf ypönf;opfawG jyefvnfxkwfvkyfEdkifwJh ae&modkYydkYay;zdkY (Recycle)? aemufqHk; rvdk
q&mr / / trsm;pkuawmh rodvdkYoHk;aewmvdkY q&mrawmhxifygw,f/ wcsdKUuawmh enfenf;av; awmhwJhtcgrS ajrrSmwGif;wl;jr§KyfzdkYvnf; ajymjyzdkY ta&;BuD;w,faemf/
cPavmuf taiGUudk½SLrdwm bmrSrjzpfavmufygbl;vdkY ,lqNyD; yvwfpwpfpawGudk uav;rsm; / / [kwfuJhygq&mr/ jyefajymjyygr,f/
rD;arG;wJhae&mrSm oHk;aewmjzpfEdkifygw,f/ enf;enf; enf;enf;eJY rsm;vmawmh vludk 'ku©
ay;rSmqdkwm rodvdkYvkyfaewmvdkY q&mrawmhxifygw,f/
uav;rsm; / / 'Davmuf vlawGtwGufab;jzpfapEdkifwJh yvwfpwpftdwfawG? <uyf<uyftdwfawGudk bm
aMumifh xkwfoHk;aeMuwmvJ q&mr/
q&mr / / yvwfpwpftw d uf o,f&wmvG,w f ,f/ ayghyg;w,f/ wm&Sncf w H ,f/ aps;oufomw,f/
'gaMumifh xkwfvkyfoHk;aewm jzpfygw,f/ 'gayr,fh vlawGu roHk;oifhwJhenf;awGoHk;NyD;
oHk;awmh yvwfpwpftdwfawGu vlawGudk trsKd;rsKd;'ku©ay;wmaygh/ 'gaMumifh yvwfpwpf
tdwfawGudk avQmhoHk;zdkYvdkw,f/ rvdk&ifroHk;zdkY jiif;qef&efvdkygw,f/ oHk;NyD; yvwfpwpf
tdwfawGudk aq;NyD; aemufjyefoHk;&ef vdkygw,f/
8/ wwfajrmufrIppfaq;tuJjzwfjcif;
44 45
'kwd,wef; 'kwd,wef;
8/ wwfajrmufrIppfaq;jcif;
atmufygar;cGef;rsm;jzifh aqG;aEG;ajzqdkapygrnf/
Air
uav;rsm; / / roefY&Sif;wJhtwGuf aeraumif;jzpf&if aq;ukorItwGuf tukeftus[m ,ifvHktdrfom
twGuf ukeu f swmxuf rsm;Edik yf gw,f/ 'gaMumifh tdrw f ikd ;f rSm ,ifvt
kH rd o
f m&Sod ifyh gw,f/
q&mr / / tdrfwdkif;rSm ,ifvHktdrfom&Sdvmatmif b,fenf;vrf;eJY vkyfEdkifovJ/
uav;rsm; / / vlawGtwGuf rvdktyfwJhtoHk;p&dwfawGjzpfwJh uGrf;wdkY? aq;vdyfwdkY? t&ufwdkYtwGuf
ukefusaewmawGudk acRwmvdkuf&if ,ifvHktdrfom aqmufEdkifygw,f/
avxk
48 49
'kwd,wef; 'kwd,wef;
7/ oif,lrIvkyfief;
q&mreJY ausmif;om;rsm; aeomaomaeYwpfaeYrS ausmif;tjyifxGufNyD; opfyifwpfyifatmufrSm pkxdkifNyD;
ywf0ef;usifudkavhvm&if; atmufygtwdkif; tjyeftvSefaqG;aEG;Muygrnf/
wpftdrfvHk; ykyfapmfeHaeygw,f/ tJ'D<uufaoudk&SmNyD; ajrwl;jr§KyfvdkufawmhrS ykyfwJhteHY tom;ig;uxGufwJh tn§DeHYxGufwJhypönf;awGudk trdIufykH;xJ oGm;ypfay;ygr,f/ tan§mfeHY
vnf; aysmufoGm;ygw,f/ tD;ayguf&ifvnf; tykyfeHYxGufygw,f/ tenf;qHk;jzpfatmif ararazazwdkYudk tom;ig;rsm; csufjyKwfpm;wmu aMumfpm;wm
q&mr / / tJ'Dvdkqdk&if avxJrSmoefY&Sif;aeatmif bmawGvkyf&ifaumif;ovJ/ rD;cdk;awGuawmh rD;zdk xuf vlawGusef;rma&;twGuf aumif;aMumif; ajymjyygr,f/
acsmifwdkY? trdIufrD;½IdUwm? awmrD;½dIUwm? puf½HkawG? ,mOfawGuxGufwJh rD;cdk;awGaMumifh q&mr / / uav;wdkYu q&mrajymjyxm;wmawGudk aumif;aumif;rSwfrdMuw,f/ avoefYatmif
jzpfvmwmyg/ 'gaMumifh trdIufawGudk rD;r½dIUoifhygbl;/ ajrrSmwl;jr§Kyfoifhygw,f/ awmrD; EdkifwJhbufu0dkif;vkyfwm odyfaumif;ygw,f/ udk,fwdkifvnf;avaumif;avoefY udk½SL&
½dIUwmrsKd;vnf; rvkyfoifhygbl;/ rD;zdkacsmifrSmvnf; rD;cdk;awG odyfrxGufwJh xif;ukef w,f/ tjcm;vlawGvnf; avaumif;avoefYudk ½SL&apwJhtwGuf tm;vHk;twGuf aumif;
oufomwJhrD;zdkrsKd;awG oHk;oifhygw,f/ tykyfeHYawG uif;atmifuawmh tdrfawGeJY ywf0ef; usdK;jzpfapygw,f/ ywf0ef;usifavxkudkvnf; oefY&Sif;atmifvkyfay;&ma&mufapygw,f/
usifrSm taumifawGaoaewmrsKd;r&Sdatmif oefYoefY&Sif;&Sif;xm;oifhygw,f/ taumifawG
aooGm;&ifvnf; ajrrSmwl;NyD; jr§Kyfoifhygw,f/ ,ifvHk? teYHvHkwJh tdrfomrsKd;udkvnf;
oHk;oifhygw,f/
q&mr / / ywf0ef;usifrSm tn§DeHYawGuif;atmifaum b,fvdkvkyfoifhovJuG,fh/
uav;rsm; / / tnD§eHYawGu om;pdrf;? ig;pdrf;awGu xGufwmrsm;ygw,f/ om;pdrf;? ig;pdrf;awGudk aoao
csmcsmaq;NyD; xGufvmwJhraumif;wJh taMu;cHGawG? tawmifawGudkvnf; aoaocsmcsm
xkyfNyD; trdIufypfwJhae&mrSm ypfoifhygw,f/
q&mr / / uav;wdYk taeeJY ywf0ef;usifrmS avaumif;avoefY&atmif bmawG0ikd ;f vkyaf y;Edik yf govJ/
uav;rsm; / / om;wdkY? orD;wdkYuawmh tdrfxJrSm&SdwJhtrdIufawGudk trdIufyHk;xJa&mufatmif pepfwus
ypfay;Edkifygw,f/ tdrfxJrSmvnf; <uufawGbmawG aoaewmrsKd;rjzpfatmif tdrfudk
oefY&Sif;atmifvkyf&mrSm 0dkif;ulEdkifygw,f/ tom;ig;awGudk csufwJhaeYqdk&if rD;zdk;acsmifu
xGufvmwJhtrdIufawGudk trdIufykH;xJa&mufatmif ypfay;Edkifygw,f/ NcHxJuxGufvmwJh
trdIufawGudk rD;½dIUwmrsKd; rvkyfygbl;/ wl;xm;wJhwGif;xJa&mufatmif ypfay;Edkifygw,f/
tdrfomudkvnf; oefYoefY&Sif;&Sif; oHk;&ygr,f/
q&mr / / uav;wdkYtJ'Dvdkvkyfay;r,fqdk&if ywf0ef;usifavxJrSm rD;cdk;awG? tn§DeHYawG? tykyfeHYawG
uif;vmrSm jzpfygw,f/ uav;wdkYararazazawGudkvnf; tom;ig;awGudk aMumfpm;r,fh
tpm; csufjyKwfpm;zdkY ajymr,fqdk&if rD;zdk;acsmifuxGufwJh tan§mfeHYawGvnf; oufomvm
rSmaygh/ csufjyKwfpm;&ifvlawG usef;rma&;twGufvnf; ydkaumif;apygw,f/
uav;rsm; / / [kwfuJhyg q&mr/ om;wdkY? orD;wdkYajymjyygr,f/
8/ wwfajrmufrIppfaq;tuJjzwfjcif;
atmufygar;cGef;rsm;udkajzqdkyg/
52 53
'kwd,wef; 'kwd,wef;
2/ twef; 'kwd,wef;/
7/ oif,lrIvkyfief;
54 55
'kwd,wef; 'kwd,wef;
uav;rsm; / / orD;,lvmwmu ESif;qDyef;yg q&mr? om;,lvmwmu pHy,fyef;yg q&mr? orD; q&mr / / ta&twGuftenf;trsm; MunfhvdkufwmeJYjrif&atmif b,fvdkwef;pD&ifaumif;rvJ/
,lvmwmuvnf; pHy,fyef;yg q&mr/ orD;,lvmwmuawmh Zvyfyef;jzLav;ygq&mr/ (uav;rsm;pOf;pm;vmatmif ar;aomar;cGef;)
om;,lvmwmuawmh om;wdkYtdrfa&SU NcHpnf;½dk;rSmaygufaewJh yk@&dufyifu yk@&dufyef; uav;rsm; / / twef;nDatmif jyefpDMuygonf/
eDeDav;ygq&mr? om;,lvmwmuawmh ZDZ0gyef;ygq&mr/ q&mr / / uJ? tckqdk&if wlwJhyef;trsm;qHk;,lvmwJh uav;awGtwef;u t&SnfqHk;? tenf;qHk;
twef;u twdkqHk;MunfhvdkufwmeJY jrifNyDvm;vdkY ar;ygrnf/ nDnDnmnmpDwmeJY pkNyHKNyD;
pDwm bmuGmovJ/ (EdIif;,SOfydkif;jcm;pOf;pm;wwfatmif ar;wJhar;cGef;)
uav;rsm; / / pkNyHKpD&if a&wGuf&wmcufygw,f/ tenf;trsm; rjrifomygbl;/ nDnDnmnmwef;pD&if
MunfhvdkufwmESifh tenf;trsm;udk odomjrifomygw,f q&mr/
q&mr / / at;? uav;wdkYajzwm odyfaumif;w,f/ uJ? uav;wdkYa&? yef;av;awGtm;vHk; vSw,f
aemf/ yef;wdkif;arT;ovm;qdkwm odatmifb,fvdkvkyfMunfhrvJ/ arT;wJhyef;awGu wpfpk?
'DrSmpk&yfr,f/ rarT;wJhyef;awGuwpfpk 'DrSm&yfr,fvdkY q&mru uav;rsm;udk vkyfief;ay;
ygrnf/
uav;rsm; / / yef;awGudk vdkuferf;MunfhMuNyD; arT;wJhyef;awGu wpfpk? rarT;wJhyef;awGuwpfpkpD &yfMuyg
w,f/
q&mr / / arT;wJhyef;awGu bmyef;awGvJ/ rarT;wJhyef;awGu bmyef;awGvJvdkYar;ygrnf/ (teHYudk
tajccHNyD; cJGjcm;wwfatmifar;jcif;)
uav;rsm; / / pHy,fyef;? ESif;qDyef;? Zvyfyef;? ZDZ0gyef;awGu arT;wJhyef;awGyg/ a'pDyef;? yk@&dufyef;
awGuawmh ta&mifvSayr,fh rarT;ygbl;vdkYuav;rsm;u jyefajzygonf/
q&mr / / [kwfw,f/ uav;wdkYuyef;awGudk teHYay:rlwnfNyD; cJGjcm;ajymjyEdkifw,f/ yef;awGrSm
q&mr / / uav;wdkY,lvmwJhyef;awGxJrSm wlwmawG&Sdovdk? rwlwmawGvnf;&Sdaew,f/ wlwJhyef; ta&mifvSvdkY vlawGucspfovdk teHYarT;vdkY cspfwmvnf;&Sdw,f/ wcsdKUuawmh ta&mif
av;awG ,lvmwm b,fESpfa,muf&SdovJqdkwmodcsif&if bmvkyfMunfh&if aumif;rvJ/ uvnf;vS? teHYvnf;arT;vdkY cspfMuw,f/ uav;wdkYaum b,fyef;udk tcspfqHk;vJ/ bm
(uav;rsm;udk pOf;pm;apaomar;cGef;) aMumifh cspfwmvJ/
uav;rsm; / / ,lvmwJh yef;wlwJhausmif;om;awGtm;vHk; pkvdkuf&if &ygw,fq&mr/ uav;rsm; / / orD;wdkYuawmh pHy,fyef;udktcspfqHk;yg/ ta&mifuvnf; jzLjzLazG;w,f? teHYvnf; arT;yg
q&mr / / at;? aumif;w,f/ uav;wdkYajymovdk pHy,fyef;awG,lvmwm b,fESa,muf&SdovJ/ w,f/ 'gaMumifh cspfwmyg/ om;wdkYuawmh ESif;qDyef;udktcspfqHk;yg/ ta&mifawGuvnf;
'Dae&mrSm vmpkyg/ ESif;qDyef;awG,lvmwm b,fESa,muf&SdovJ/ 'Dae&mrSm vmpkyg/ trsKd;rsKd;&Sdw,f/ teHYuvnf;arT;ygw,f/ 'gaMumifh cspfwmyg/ om;uawmh Zvyfyef;av;
ZDZ0gyef;awG,lvmwm b,fESa,muf&SdovJ/ 'Dae&mrSmvmpkyg/ yk@&dufyef; ,lvmwm udk cspfygw,f/ olu yefumav;vdk vSnfhupm;vdkY&wJhtwGuf cspfwmyg/ yk@&dufyef;
b,fESa,muf &SdovJ/ 'Dae&mrSmvmpkyg/ Zvyfyef;,lvmwJh ausmif;om;awGu 'Dae&mrSm av;u ta&mifav;u eD&Jw,f/ tpkvdkuf pkyGifh&if odyfvSygw,f/ 'gaMumifh om;u
vmpkygvdkY q&mruajymygr,f/ tm;vHk;pkNyD;aomtcg rwlwJhyef;awG ,lvmolrsm;u rdrd cspfwmygvdkY ajzygw,f/
ae&mrSm &yfaeMuygr,f/ uJ? tckqdk&if b,fyef;,lvm wJhuav;ta&twGufu trsm; q&mr / / uav;wdkY bmaMumihfcspfw,fqdkwm odyfaumif;w,f/ vlwdkif;rSm rdrdESpfoufrItay:
qHk;vJ/ (a&wGufjcif;ESifh EdIif;,SOfjcif;udk odatmifar;jcif;) rlwnfNyD; cspfEdkifygw,f/ rdrda&G;cs,frIt& trsKd;rsKd;uJGEdkifovkd wlwmvnf;jzpfEdkifygw,f/
uav;rsm; / / pHy,fyef;,lvmolawGu (8) a,muf&ydS gw,f/ trsm;qH;k yg q&mr/ 'kw, d trsm;qH;k uawmh
ESi;f qDyef;jzpfygw,f/ (6) a,muf&ydS gw,f/ ZDZ0gyef;,lvmwmawmh (4) a,muf&ydS gw,f/ 8/ wwfajrmufrIppfaq;tuJjzwfjcif;
Zvyfyef;,lvmwmawmh (3) a,muf&Sdygw,f/ yk@&dufyef; ,lvmwmawmh (1) a,muf
&Sdygw,f q&mr/ q&mr / / uJuav;wdkY ,lvmwJhyef;awGu bmyef;awGvJ/
q&mr / / uav;wdkYa&wGufwm rSefw,f/ yef;ta&twGuf trsm;tenf;tvdkuf wef;pDr,fqdk&if uav;rsm; / / pHy,fyef;? ESif;qDyef;? Zvyfyef;? ZDZ0gyef;? yk@&dufyef;? a'pDyef;awGygq&mr/
b,fvpkd MD urvJ/ trsm;qHk;u 'Dae&mrSmpDr,fqdk&if usefwJhyef;awG ,lvmolawGu tpD q&mr / / uav;wdkY,lvmwJhyef;awGrSm uav;trsm;qHk;,lvmwJhyef;u bmyef;vJ/
tpOftvdkuf pDjyygOD;/ uav;rsm; / / pHy,fyef;yg q&mr/
uav;rsm; / / uav;rsm;wef;pDwm rnDrnmjzpfaeygonf/ pkNyHKaeovdk jzpfaeygonf/ q&mr / / vlawGu yef;awGudk cspfMuwm bmaMumifhvJ/
56 57
'kwd,wef; 'kwd,wef;
uav;rsm; / / yef;awGu ta&mifuvnf; vSw,f/ arT;vnf;arT;w,f/ 'gaMumifh vlawGu olwdkYudk 1/ acgif;pOf ]]wm0efauswJhopfyifeJYopfaphav;rsm;}}
cspfMuygw,f/
2/ twef; 'kwd,wef;/
atmufyguAsmudk q&mrESifhuav;rsm; trlt&mjzifh oDqdkMuygrnf/
3/ oif,lrI&v'f ,ckoifcef;pmoifNyD;aomtcg uav;rsm;onf
(1) wm0efauswJoh pfyifrsm;eJY opfaphav;rsm;taMumif; ajymjywwfygrnf/
yef;uav;wdkif;vSygw,f (2) opfyifawG? opfaphav;awGudk wm0efausaomuav;rsm;jzpfatmif
b,fvdkaexdkif&rnfqdkwmudk ajymjywwfygrnf/
yef;uav;wdkif;vSygw,f/ tvSudk,fpD&SdMuw,f/ 4/ vdktyfaomtcsdef (40) rdepf/
&eHYoif;wJhyef;udkawmh? vlwdkif;ydkcspfaygh/
yef;vSwmu bmeJYwl? ½kyfvSwmeJYwl/ 5/ vdktyfaomypönf;rsm; opfyifatmufrSm aygufaeaom trsKd;wlopfyifav;rsm;udk oGm;a&muf
arT;MuLwmubmeJYwl? pdwfvSwmeJYwl/ avhvmjcif;/
pdwfxm;vSol bmeJYwl? arT;wJhyef;eJYwl/
arT;wJhyef;qdk vlwdkif;u? oabmusw,fAs/ 6/ oifMum;oif,lrI uGif;qif;NyD; Munfh½Iavhvmenf;?
pdwfxm;vSol b,fvdkvl? trsm;udkulnDol/ enf;vrf;rsm; aqG;aEG;ajymqdkenf;/
oli,fcsif;udkvnf; ulwwfol? rdbq&mvnf;ul/
i,foludkvnf;tNrJul? OD;pm;ay;wwfol/ 7/ oif,lrIvkyfief;
q&mrESifh ausmif;om;rsm;onf aeomwJhaeYwpfaeYrSm ausmif;teD;rSmaygufaewJh ukuúdKyifBuD; wpfyifatmuf
udk oGm;a&mufygw,f/ opfyifBuD;atmufrSmaygufaewJh ukuúdKyifaygufav;awGem;rSm 0dkif;&yfvdkufMuNyD;
atmufygtwdkif; aqG;aEG;Muygw,f/ (a'otvdkufaygufwJhtyifudk tpm;xdk;oif&ef jzpfygw,f/)
60 61
'kwd,wef; 'kwd,wef;
1/ acgif;pOf ]]opfyif\tpdwftydkif;rsm;}}
2/ twef; 'kwd,wef;/
3/ oif,lrI&v'f ,ckoifcef;pmoifNyD;aomtcg uav;rsm;onf
opfyif\ t"dutpdwftydkif; (4)rsKd;udk ajymjywwfrnf/ opfyif\ t"du
tpdwftydkif; (4)rsKd;\ vkyfief;aqmif&Gufcsufrsm;udk ajymjywwfrnf/
7/ oif,lrIvkyfief;/
tyiftpdwftydkif; a0g[m&pum;vHk;rsm;a&;jyNyD; a0g[m&pum;vHk;rS t"dupum;vHk;udk rsOf;om;jyygrnf/
xdkpum;vHk;zJGUpnf;xm;onfh tajccHtu©&mrsm;udk ajymjyygrnf/
á tjrpf = r
á yifpnf = p
á tudkif; = u
á t&Guf = &
8/ wwfajrmufrIppfaq;tuJjzwfjcif;/
uav;rsm;tm; tkyfpk (4) pkzJGUyg/ tkyfpk (1) pkpDodkY tyiftpdwftydkif; (4) cktrnfrsm;a&;xm;aom uwfjym;
ESifh tu©&m (4) rsKd;uwfjym;udk a0xm;ygrnf/ q&mu opfyiftpdwt f ydik ;f wpfc\
k trnfu&kd w
G q
f v
kd Qif
uav;u tyiftpdwt f ydik ;f a&;xm;aom uwfjym;ESihf tu©&muwfjym;udk ,lNyD; uGufvyfjznfhyg ydkpwmwGif
vma&mufuyfapygrnf/ xdkYaemuf ,if;tpdwftydkif;\ vkyfief;udk tjcm;tkyfpkrsm;odkY ajymjyapygrnf/
tjrefqHk;ESifh rSefrSefuefuefa&G;cs,fNyD; ajymjyEdkifaomtkyfpku trSwf&ygrnf/
atmufazmfjyygyHw
k iG f oufqikd &f m opfyiftpdwt
f ydik ;f rsm;trnfuwfjym;ESihf t"dutu©&mpmvH;k udk uyfay;
yg/
tjrpf r
tudkif; u
uav;rsm;tm;atmufygar;cGef;rsm;udk ajzqdkapygrnf/
7/ oif,lrIvkyfief;/
(yxrqifh)
,ckvkyfief;udk wpfywf (odkYr[kwf) (10) &ufcefY BudKwifvkyfaqmif&ef jzpfygonf/
66 67
'kwd,wef; 'kwd,wef;
68 69
'kwd,wef; 'kwd,wef;
('kwd,qifh)
wpfywf (odYk r[kw)f (10) &ufMumaomtcg cGuaf v;cGuu f kd uav;tm;vH;k tm; aocsmpGmMunf½h aI vhvmapNyD;
awGU&Sdcsufrsm;udk rSwfwrf;jyKpkygrnf/ uav;wdkYESifh bmawGawGU&Sd&ovJ aqG;aEG;ygrnf/
8/ wwfajrmufrIppfaq;tuJjzwfjcif;/
atmufygar;cGef;rsm;udk ajzqdkyg/
70 71
'kwd,wef; 'kwd,wef;
72 73
'kwd,wef; 'kwd,wef;
74 75
'kwd,wef; 'kwd,wef;
76 77
'kwd,wef; 'kwd,wef;
78 79
'kwd,wef; 'kwd,wef;
80 81
'kwd,wef; 'kwd,wef;
82 83
'kwd,wef; 'kwd,wef;
84 85
'kwd,wef; 'kwd,wef;
86 87
'kwd,wef; 'kwd,wef;
88 89
'kwd,wef; 'kwd,wef;
90 91
'kwd,wef; 'kwd,wef;
92 93
'kwd,wef; 'kwd,wef;
94 95
'kwd,wef; 'kwd,wef;
96 97
'kwd,wef; 'kwd,wef;
98 99
'kwd,wef; 'kwd,wef;
100 101
'kwd,wef; 'kwd,wef;
102 103
'kwd,wef; 'kwd,wef;
104 105
'kwd,wef; 'kwd,wef;
106 107
'kwd,wef; 'kwd,wef;
108 109
'kwd,wef; 'kwd,wef;
110 111
'kwd,wef; 'kwd,wef;
112 113
'kwd,wef; 'kwd,wef;
114 115
'kwd,wef; 'kwd,wef;
116 117
'kwd,wef; 'kwd,wef;
118 119
'kwd,wef; 'kwd,wef;
120 121
'kwd,wef; 'kwd,wef;
122 123
'kwd,wef; 'kwd,wef;
124 125
'kwd,wef; 'kwd,wef;
126 127
'kwd,wef; 'kwd,wef;
128 129