跳至內容

Tì-sek

Wikipedia (chū-iû ê pek-kho-choân-su) beh kā lí kóng...
Tì-sek sī lán sìn-taú ê chin-siòng

Tì-sekChai-bat】 kán-tan kóng tō sī lán ē-tàng lī-iōng lán tùi bó͘ 1 hāng mi̍h-kiāⁿ ê liáu-kái khì chò chi̍t-koá tāi-chì. Chiah-ê mi̍h-kiāⁿ hoān-sè sī sū-si̍t, chin-siòng, iah sī chu-sìn. Tit tio̍h tì-sek ê koè-têng hō chò ha̍k-si̍p. Tiat-ha̍k tùi tì-sek ê gián-kiù hō chò tì-sek-lūn.

Tì-sek kap ì-gī, chu-sìn, chí-lēng, ko͘-thong, piáu-ta̍t, ha̍k-si̍p, sim-lí chhì-khek chiah-ê koan-liām ū chiâⁿ bā ê koan-hē.

Tì-sek kap chu-sìn lóng sī leh kóng chin-siòng, m̄-koh tì-sek koh tio̍h kiông-tiāu bo̍k-tek iah sī iōng-tô͘. Tiat-ha̍k-ka kā che hō chò chu-sìn kap ì-tô͘ ê koan-liân.

Ùi Plato ê Theaetetus hoat-tián--chhut-lâi ê tì-sek-lūn, kā tì-sek khoàⁿ chò sī ū chèng-tong lí-iû (justified) ê chiaⁿ-si̍t (true) ê sìn-taú (belief). M̄-koh che kan-taⁿ sī tì-sek ê pit-iàu tiâu-kiāⁿ.

Chin-siòng tiāⁿ-tiāⁿ bô hoat-tō͘ khak-tēnĝ, tì-sek taù-té beh án-choáⁿ khak-tēng? Chit ê̂ būn-tê Tiat-ha̍k-ka, le̍k-sú-ha̍k-ka, siā-hoē-ha̍k-ka iáu chiâⁿ ū tè chhiâu. Ludwig Wittgenstein ū siá 1 pún "On Certainty" thàm-thó chit khoán hêng-tōng tiat-ha̍k ê būn-tê.

Án-choáⁿ kóng ū chèng-tong lí-iû

[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Éng-koè ê tiat-ha̍k tiāⁿ kā tì-sek khoàⁿ chò thè sìn-taú chhoē̄ chèng-tong lí-iû, lí-iû jú khak-tēng jú hó. Bô lí-iû--ê sìn-taú kan-taⁿ sī 1 chióng khó-lêng ê ì-kiàn. Tì-sek-lūn tō sī leh chhú-lí tì-sek ê pún-chit, khí-goân, kap hoān-ûi.


M̄-koh sìn-taú beh chiâⁿ-chò tì-sek tio̍h ài ū lí-iû kap chèng-kù, án-ne chiah ū chèng-tong lí-iû kóng sìn-taù sī chiaⁿ-si̍t--ê.

Tì-sek ēng chit chióng hong-sek lâi tēng-gī ē tú tio̍h "Gettier būn-tê".

Hoâi-gî-chú-gī

[siu-kái | kái goân-sí-bé]

Kho-ha̍k-ka iah s̄i tiat-ha̍k-ka mn̄g kóng "Tì-sek kám ū khó-lêng?" ê sî, in sī piáu-sī "Kám ū chhiong-hūn ê lí-iû kap chèng-kù hō͘ lán siong-sìn?" Chhái-chhú tiat-ha̍k hoâi-gî-chú-gī ê tiat-ha̍k-ka ē kóng "bô", in-ūi in chhái-chhú siōng giâm-keh ê thài-tō͘ lâi khoàⁿ-thāi chiah-ê lí-iû kap chèng-kù, m̄-koh bô sím-mih chèng-kù sī chin-chiàⁿ ē-tàng 100% khak-tēng--ê. Ah nā chhái-chhú kho-ha̍k hoâi-gî-chú-gī ê kho-ha̍k-ka ē tán-thāi chèng-kù ū kaù khak-tēng chiah chiap-siū.

Tì-sek ē-tàng khoàⁿ chò 1 ê ti̍t-ti̍t chū-ngó͘ chham-khó ê hē-thóng. Tì-sek koán-lí tō sī siūⁿ beh liáu-kái 1 ê cho͘-chit lāi-té án-choáⁿ ūn-iōng kap kau-oāⁿ tì-sek. Ùi chit ê kak-tō͘ lâi khoàⁿ, tì-sek ê tēng-gī ē tiāⁿ-tiāⁿ kái-piàn. Ēng keng-giām chò té-tì, tì-sek ē-tit-thang kóng sī chu-sìn leh piàn-hoà ê 1 ê hêng-sek. Ah chu-sìn ê pún-chit tō sī ùi bô kâng ê kak-tō͘ lâi kái-tho̍k chu-liāu.

Tì-sek mā ē-tit khoàⁿ chò siā-hoē ê 1 chióng chu-pún (iah sī pa̍t chióng kak-sek). Tì-sek siā-hoē-ha̍k kap Kho-ha̍k tì-sek siā-hoē-ha̍k tō sī beh liáu-kái tì-sek kap siā-hoē choáⁿ-iūⁿ hō͘-tōng. Kò-jîn kap bûn-hoà ē-sái thaù-koè keng-giām, koan-chhat, kap chhui-lūn lâi tit tio̍h tì-sek. Tì-sek nā thoân-pò--chhut-khì, lâng tō ē pìⁿ chò koh khah ū chhòng-ì, káⁿ khip-siu sin ê siūⁿ-hoat kap chò-hoat. Chit ê koè-têng--nih, tì-sek tō ē-tit toè leh hoat-tián.

Ū lâng án-ne kóng

[siu-kái | kái goân-sí-bé]

1998 nî T. Davenport kap chi̍t-koá lâng kóng tì-sek sī 1 chióng chu-sìn, i kap keng-giām, téng-ē-bûn, kái-tho̍k, hoá-siā kap-chò-hoé, pìⁿ-chò chiâⁿ ū kè-ta̍t, ē-tàng ēng tiàm koat-chhek kap hêng-tōng. 1994 nî I. Nonaka kóng tì-sek 1 hong-bīn ē-tàng ēng chèng-sek, hē-thóng-hoà ê gí-giân bêng-khak siá--lo̍h-lâi, koh ē-tit thoân-pò; lēng-goā 1 hong-bīn tì-sek chhàng tī lâng ê thaû-khak lāi, chiâⁿ oh hêng-sek-hoà, mā chiâⁿ oh ko͘-thong.

pFad - Phonifier reborn

Pfad - The Proxy pFad of © 2024 Garber Painting. All rights reserved.

Note: This service is not intended for secure transactions such as banking, social media, email, or purchasing. Use at your own risk. We assume no liability whatsoever for broken pages.


Alternative Proxies:

Alternative Proxy

pFad Proxy

pFad v3 Proxy

pFad v4 Proxy