Вануату

Рэспубліка Вануату
бісл.: Ripablik blong Vanuatu
фр.: République du Vanuatu
англ.: Republic of Vanuatu

Сцяг Вануату Герб Вануату
Дэвіз: «Long God Yumi Stanap»
Гімн: «Yumi, Yumi, Yumi»
Дата незалежнасці	30 ліпеня 1980 (ад Францыі і Вялікабрытаніі)
Афіцыйныя мовы	біслама, англійская, французская
Сталіца	Порт-Віла
Найбуйнейшыя гарады	Порт-Віла
Форма кіравання	Парламенцкая рэспубліка
Прэзідэнт Прэм'ер-міністр	Іолу Абіл Шарлот Санвай
Плошча • Усяго	161-я ў свеце 12 190 км²
Насельніцтва • Ацэнка (2009) • Шчыльнасць	243 304 чал. (188-я) 19,7 чал./км²
ВУП   • Разам (2008)   • На душу насельніцтва	$998 млн  (181-ы) $4 251
Валюта	Вату (VUV)
Інтэрнэт-дамен	.vu
Код ISO (Alpha-2)	VU
Код ISO (Alpha-3)	VUT
Код МАК	VAN
Тэлефонны код	+678
Часавыя паясы	UTC+11 і Pacific/Efate[d]

Вануа́ту (бісл.: Vanuatu, фр.: Vanuatu, англ.: Vanuatu), Рэспу́бліка Вануа́ту (бісл.: Ripablik blong Vanuatu, фр.: République du Vanuatu, англ.: Republic of Vanuatu) — ціхаакіянская дзяржава ў Меланезіі. Мяжуе на поўначы з тэрытарыяльнымі водамі Саламонавых Астравоў, на захадзе з эканамічнай зонай Аўстраліі, на паўднёвым захадзе з тэрытарыяльнымі водамі Новай Каледоніі, на ўсходзе — з тэрытарыяльнымі водамі Фіджы. Працягласць прыбярэжнай паласы — 2528 км. Рэспубліка Вануату размешчана на 83 астравах архіпелага Новыя Гебрыды. Агульная плошча сушы — 12 190 км². Насельніцтва Вануату — 215446 чал. (2008). Сталіца — Порт-Віла. Вануату — сябра ААН, Садружнасці нацый, Франкафоніі, Паўднёваціхаакіянскай камісіі і Форума ціхаакіянскіх астравоў.

Гімн Yumi, Yumi, Yumi.

Прырода

У склад дзяржавы ўваходзіць 12 значных астравоў, у т.л. Эспірыту-Санта (пл. 3,7 тыс. км²), Малекула (2 тыс. км²), Эраманга (1 тыс. км²), Эфатэ (0,9 тыс. км²), і каля 70 дробных. Рэльеф горны (вышыня да 1888 м); каля 60 вулканаў, у т.л. 10 дзеючых; ёсць каралавыя астравы, акаймаваныя рыфамі. Бываюць землетрасенні. Карысныя выкапні: марганцавая руда, алмазы, золата і серабро, сера. Клімат трапічны, з гарачым і дажджлівым сезонам (лістапад—красавік), цыклонамі. Сярэднямесячная тэмпература паветра 20—27 °C. Сярэднегадавая колькасць ападкаў 2310 мм. Пераважае расліннасць трапічных лясоў. Мора багатае рыбай.

Гісторыя

Першым востравам, заўважаным еўрапейцамі, стаў Эспірыту-Санта, адкрыты іспанскім мараплаўцам Педра Фернандэсам Кіросам у 1606 годзе і прыняты за частку «невядомай Паўднёвай зямлі». У 1906 годзе астравы сталі кандамініумам Брытаніі і Францыі пад назвай «Новыя Гебрыды». 30 ліпеня 1980 г. астравы атрымалі незалежнасць пад назвай «Рэспубліка Вануату».

Дзяржаўны лад і палітыка

Асноўны артыкул: Дзяржаўны лад і палітыка Вануату

Згодна з Канстытуцыяй 1980, Вануату — парламенцкая рэспубліка. Кіраўнік дзяржавы — прэзідэнт, абіраецца парламентам тэрмінам на 5 гадоў.

Заканадаўчая ўлада належыць аднапалатнаму парламенту — Нацыянальнаму сходу, які складаецца з 52 членаў і абіраецца насельніцтвам тэрмінам на 4 гады. Выбарчым правам надзелены ўсе грамадзяне, якія дасягнулі 18-гадовага ўзросту. Выканаўчая ўлада ажыццяўляецца ўрадам на чале з прэм’ер-міністрам, які абіраецца парламентам з ліку дэпутатаў. Склад кабінета міністраў прызначаецца прэм’ер-міністрам таксама з членаў Нацыянальнага сходу.

Вышэйшая судовая ўлада — Вярхоўны суд. Яго старшыня прызначаецца прэзідэнтам краіны пасля кансультацыі з прэм’ер-міністрам і лідарам апазіцыі, а тры суддзі — па рэкамендацыі Юрыдычнай камісіі.

Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел

На працягу чатырох гадоў пасля падпісання канвенцыі 1906 г. аб стварэнні кандамініума на Новых Гебрыдах адсутнічала адміністрацыйнае дзяленне, а разгляд розных спраў з удзелам меланезійцаў ажыццяўляў не агульны суд, а Ваенна-марская камісія. У 1911 г. былі зроблены першыя крокі па правядзенні адміністрацыйнай рэформы. У выніку ў 1912 г. на некаторых астравах Новых Гебрыдаў былі прызначаны прадстаўнікі рэзідэнт-камісараў (за выключэннем вострава Эфатэ), якія сачылі за працаўладкаваннем, разглядалі розныя скаргі ад насельніцтва. Брытанскія прадстаўнікі былі накіраваны на астравы Тана і Эспірыту-Санта, французскія — на астравы Малекула і Пентэкост. У 1985 г. была праведзена чарговая адміністрацыйная рэформа, вынікам якой стала скасаванне чатырох акругаў і стварэнне адзінаццаці астраўных саветаў.

З 1994 г. Рэспубліка Вануату падзяляецца на 6 правінцый. Назвы правінцый утвораны з першых складоў або літар асноўных астравоў, якія ўваходзяць у склад правінцыі.

Правінцыя	Назва на англійскай мове	Плошча (км²)	Насельніцтва (2000 год)	Адміністрацыйны цэнтр
Малампа	Malampa	2 779	36 100	Лакатора
Пенама	Pénama	1 198	28 960	Лангана
Санма	Sanma	4 248	32 340	Луганвіл
Тафеа	Tafea	1 628	27 530	Ісангел
Торба	Torba	882	7 870	Сола
Шэфа	Shéfa	1 455	45 280	Порт-Віла
Усяго		12 190	178 080

Літаратура

• Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т. 3: Беларусы — Варанец / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн. : БелЭн, 1996. — Т. 3. — 511 с. — 10 000 экз. — ISBN 985-11-0035-8. — ISBN 985-11-0068-4 (т. 3).
• Океания: Справочник. — М.: Наука. Главная редакция восточной литературы, 1982. — С. 154—172. — 381 с. — 15 000 экз. (руск.)

Спасылкі

• На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Вануату

Дадатковыя публікацыі

• A Brief Overview of the Old New Hebrides
• Culture contact and John Frum movement on Tanna (New Hebrides)
• Custom and Politics in the New Hebrides
• John Frum Movement in Tanna
• Looking to Epi: Further Consequences of the Kuwae Erruption, Central Vanuatu, AD 1452 Архівавана 5 мая 2008.
• Language, Space and Identity in Vanuatu
• Magic Gardens in Tanna
• Morphology and structure of the southern part of the New Hebrides island arc system
• New Hebrides trench: subduction rate from associated lithospheric bulge
• Rethinking kinship in Island Melanesia: North Vanuatu sociality in comparative perspective Архівавана 9 ліпеня 2013.
• Seismology and Structure of the New Hebrides
• Soils of the New Hebrides islands
• The impact of population patterns and cash-cropping on urban migration in the New Hebrides
• The tree and the canoe : roots and mobility in Vanuatu societies
• Uniformity of Culture and Local Variations in the North Central New Hebrides
• Vanuatu palms : their distribution and uses

Спасылкі на англійскай мове

• Сайт урада Вануату Архівавана 23 верасня 2010.
• Нацыянальная статыстыка
• Афіцыйны сайт турызму Вануату
• Культурны цэнтр Вануату Архівавана 18 красавіка 2009.